1

Alkohol i narkotyki w życiu młodzieży

WSTĘP

Używanie różnego rodzaju środków odurzających, toksycznych, szkodliwych

dla organizmu nie jest zjawiskiem zupełnie nowym. Znane było już w starożytności. Obecnie
zmieniły się jednak środowiskowe i kulturowe uwarunkowania związane z produkcją,
przemytem, handlem, sposobem zażywania i motywacją przyjmowania środków.

Nielegalne środki psychotropowe są często stosowane w ten sam sposób i z tych

samych powodów, co alkohol i leki przepisywane przez lekarzy. Pod tym względem, jak i pod
wieloma innymi, istnieje o wiele mniej różnic pomiędzy heroiną, valium i alkoholem niż nam
się wydaje. Jednym z głównych powodów, dla których ludzie stosują środki odrzucające w
coraz większych ilościach, prowadzących do uzależnienia, jest łatwość, z jaką można je
stosować do przynoszenia ulgi psychicznej (...).

Alkohol jest łatwo dostępny, społecznie akceptowany i rozwiązuje on tyle

dylematów młodzieży, nieśmiałość, brak poczucia bezpieczeństwa, uczucie nieporadności
towarzyskiej wszystkie znikają po kilku zaledwie kieliszkach. Łatwo jest odprężyć się, mówić
swobodnie i w zaufaniu, czuć się ekstrawertycznie i towarzysko po kilku drinkach.

1

W historii narkotyków niewiele było środków, którymi odurzano się lub, które

służyły jako używki toksyczne. Prawdopodobnie najstarszymi znanymi narkotykami są
opium, marihuana i kokaina. Później używano alkoholu i tytoniu, które były i pozostały
ulubionymi często tolerowanymi narkotykami wielu krajów, zwłaszcza europejskich.

Na temat: „Alkohol i narkotyki w życiu młodzieży” zdecydowałam się,

ponieważ zauważyłam, że zarówno alkohol jak i narkotyki są obecne w życiu młodzieży
akademickiej, w związku, z czym warto przyjrzeć się bliżej, jaki obszar to zjawisko zakreśla.

1. Problemy badawcze pracy i hipotezy

Podstawowym warunkiem podejmowania wszelkich badań naukowych jest

uświadomienie sobie problemów, a często także i hipotez roboczych, określających w sposób
możliwie precyzyjny cel i zakres planowanych przedsięwzięć badawczych. Bez wyraźnie
sformułowanych problemów i hipotez trudno byłoby dokonać większego postępu lub nowych
odkryć w dziedzinie interesujących nas faktów i zjawisk.

2

Problem badawczy to tyle, co pewne pytanie lub zespół pytań, na które

odpowiedzi ma dostarczyć badanie.

J. Pieter problem badawczy traktuje jako swoiste pytanie, określające jakość i

rozmiar pewnej niewiedzy (pewnego braku dotychczasowego wiedzy) oraz cel i granicę pracy
naukowej.

Formułowanie problemów badawczych to z pozoru prosty zabieg werbalny,

polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania i problemy. Zabieg ten musi jednak
spełniać kilka warunków, jeśli chcemy, aby był prawidłowy. Otóż sformułowane problemy
muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy, zawarty w temacie badań. Tak, więc problemy

1

M. Gossop, Narkomania mity i fakty, Warszawa 1993r., s. 67

2

M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982r., s. 55

2

w sposób znacznie bardziej precyzyjny określają teren badawczych poszukiwań. Drugim
warunkiem poprawności sformułowanych przez nas problemów, jest konieczność zawarcia w
nich wszystkich generalnych zależności między zmiennymi. Dzięki temu dość ściśle
będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk (...). Trzecim warunkiem poprawności
problemu badawczego jest jego rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna. W fazie
koncepcji nie można niestety zdobyć całkowitej pewności, czy problem posiada te dwa istotne
walory.

3

Podstawowe problemy badawcze pracy są następujące:

1. Jakie względy inspirują studentów do sięgania po alkohol i narkotyki?
2. Jaka jest częstotliwość spożywania napojów alkoholowych i narkotyków przez

studentów?

3. Większym problemem jest alkoholizm czy narkomania?
4. Możemy mówić o problemie uzależnień alkoholowych lub narkotykowych wśród

studentów, czy też problem taki nie istnieje?

Sformułowane problemy skłaniają do przyjęcia określonych hipotez. Stanowią

one stwierdzenia, co, do których istnieje pewne prawdopodobieństwo, że są właściwym
rozwiązaniem sformułowanych poprzednio problemów badawczych.

Inaczej wyrażając się można powiedzieć, że hipotezy robocze są oczekiwanymi

przez badacza wynikami planowanych badań.

Według W. Zaczyńskiego hipoteza jest pierwszym i koniecznym elementem

naukowego badania jakiegokolwiek wycinka rzeczywistości. Naukowe poznanie
rzeczywistości podejmujemy bowiem po to, by wytłumaczyć w sposób bezsporny źródła
pojawiania się nowych, dotąd nie obserwowanych zdarzeń, lub po to, by powszechnie znane
jednostkowe fakty jednoznacznie określić przez wskazanie ich pełnego uwarunkowania.

4

Hipotezy buduje się wierząc, że w naturze panuje pewien ład, w przekonaniu o

uniwersalności związku przyczynowo – skutkowego. Zbudowanie hipotez jest zabiegiem
polegającym na zbudowaniu domniemanej teorii dotyczącej natury zjawiska, powiązań
między jego elementem, jego wielkości i proporcji itp. Posługiwać się możemy dwoma
rodzajami hipotez w zależności od stopnia ich ogólności:

- Hipotezy proste – wyprowadzone z uogólnień prostych obserwacji.
- Hipotezy złożone – zakładające istnienie powiązań między zdarzeniami lub nawet

skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków.

W posługiwaniu się hipotezami obowiązuje ostrożność. Nie wolno nam faktów

dobierać lub odrzucać w zależności od ich „przylegania” do prawdopodobieństw zawartych
w hipotezach.

5

Zakładam następujące hipotezy:

1.

Inspiracją do sięgania po alkohol przez studentów jest chęć dobrej zabawy, zaś po
narkotyki – ciekawość.

2.

Częstotliwość spożywania napojów alkoholowych i narkotyków jest uwarunkowana
subiektywnie i sytuacyjnie.

3.

Większym problemem jest spożywanie alkoholu niż narkomania.

4.

Uzależnienia to tylko pojedyncze przypadki spośród większości, która w pełni
kontroluje ilość i częstotliwość konsumpcji.

2. Dobór metody, techniki i narzędzia badawczego

3

T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 24

4

W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1985r., s. 61

5

T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 28

3

Odpowiednio dobrane lub samodzielne skonstruowane metody badawcze są i

pozostaną zawsze tylko określonymi narzędziami badań. Skuteczność ich zależy nie tylko od
przysługującej im obiektywności, rzetelności i trafności. Cechy te określają ich jakość
wyłącznie jako narzędzi badawczych, nie gwarantują zaś w sposób automatyczny
skutecznego ich zastosowania. Skuteczność badań zależy w dużym stopniu także od samego
sposobu posługiwania się dobranymi lub skonstruowanymi uprzednio metodami badawczymi.

Według A. Kamińskiego przez metodę badań rozumieć będziemy zespół

teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących
najogólniej całość postępowania zmierzającego do rozwiązania określonego problemu
naukowego.

6

Potrzeba ukazania czy zjawisko alkoholizmu i narkomanii wśród studentów

występuje i jaki obszar zakreśla, skłoniła do zastosowania takiej metody badawczej, która
byłaby możliwie adekwatna do ukazania tego zjawiska społecznego, co stanowi cel pracy.

Za metodę najodpowiedniejszą uznałam metodę sondażu diagnostycznego.
Metoda sondażu diagnostycznego jest sposobem gromadzenia wiedzy o

atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, opiniach i
poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i
wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie
wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w
której badane zjawisko występuje.

7

Stosowane do wybranej metody badawczej za najistotniejszą technikę zbierania

materiału empirycznego uznałam ankietę. S. Skorny mówi, że technika to zespół czynności
wykonywanych przy posługiwaniu się daną metodą.

Ankieta jest techniką gromadzenia informacji polegającą na wypełnieniu

najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim
stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera.

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ściśle i jednoproblemowe. Najczęściej też

pytania są zamknięte i zaopatrzone w tak zwaną kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych
odpowiedzi.

Do wybranej techniki badawczej, a mianowicie ankiety zastosowałam

adekwatne do niej narzędzie badawcze, jakim jest kwestionariusz ankiety.

Narzędzie badań według Z. Skornego to środek pomocniczy wykorzystywany

przy gromadzeniu materiałów empirycznych przydatnych przy rozwiązywaniu podjętego
problemu badań.

8

Kwestionariusz ankiety został opatrzony w metryczkę oraz instrukcję dla

respondentów. Zawarte w nim pytania sformułowano w sposób jasny i konkretny,
zaopatrzono je w kafeterię zamkniętą, – czyli ograniczony zestaw możliwych odpowiedzi,
spośród których respondenci mogli wybrać wśród możliwości, jakie daje sformułowany
zestaw i kafeterię półotwartą, - czyli zestaw możliwych do wyboru odpowiedzi, które
zawierają jeden punkt oznaczony słowem „inne”, pozwalający na reprezentowanie swej
odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym zaproponowanym sformułowaniu.

Kwestionariusz ankiety był anonimowy. Składał się z 10 pytań i dotyczył

zjawiska alkoholizmu i narkomanii wśród studentów.

6

A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, „Studia Pedagogiczne”, t.

XIX, Wrocław 1970r., s. 37

7

T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 51

8

Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984r., s. 95

4

3. Charakterystyka środowiska badań własnych oraz przebieg i organizacja badań

Badania przeprowadzono na studentach Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego

w Olsztynie. Utworzono ją z Wyższej Szkoły Pedagogicznej i Akademii Rolniczo-
Technicznej. Uniwersytet istnieje z dniem 1 września 1999 roku. Badaniami objęłam
studentów mieszkających w akademiku. Ogółem 100 osób w tym 52 dziewczęta i 48
chłopców.

W badanej grupie przeważali studenci pochodzenia robotniczego w liczbie 48

osób, 42 studentów było pochodzenia inteligenckiego, a 10 pochodzenia chłopskiego.

Zastosowany kwestionariusz pozwolił na dokonanie charakterystyki badanej

populacji:

 wiek
 płeć
 rok studiów
 pochodzenie społeczne.

Tabela nr 1

Struktura wiekowa

Lp.

Wiek

Liczba badanych

%

1
2
3
4
5
6

20
21
22
23
24
25

16
22
14
16
18
14

16
22
14
16
18
14

Razem

100

100

Źródło: badania własne

Z zestawienia wynika, że największą grupę stanowili studenci w wieku 21 lat –

22 osoby (22%).

Tabela nr 2

Płeć

Lp.

Płeć

Liczba badanych

%

1
2

Męska
Żeńska

48
52

48
52

Razem

100

100

Źródło: badania własne

Kwestionariusz wypełniło 48 studentów (48%) i 52 studentki (52%).

Tabela nr 3

5

Lata studiów badanej młodzieży

Lp.

Rok studiów

Liczba badanych

%

1
2
3
4
5

I
II
III
IV
V

16
28
8
32
16

16
28
8
32
16

Razem

100

100

Źródło: badania własne

Z zestawienia wynika, że najliczniejszą grupę w badaniach stanowili studenci IV

roku – 32 osoby (32%).

Tabela nr 4

Pochodzenie społeczne

Lp.

Pochodzenie społeczne

Liczba badanych

%

1
2
3

Inteligenckie
Robotnicze
Chłopskie

42
48
10

42
48
10

Razem

100

100

Źródła: badania własne

Zestawienie informuje, że największą grupą byli studenci pochodzenia

robotniczego – 48 (48%).

6

Przypisy:

1. M. Gossop: Narkomania mity i fakty, Warszawa 1993r., s. 67
2. M. Łobocki: Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982r., s. 55
3. T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 24
4. W. Zaczyński: Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1985r., s. 61
5. T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 28
6. A. Kamiński: Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej,

„Studia Pedagogiczne”, t. XIX, Wrocław 1970r., s. 37

7. T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 51
8. Z. Skorny: Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984r., s. 95

Bibliografia:
M. Gossop: Narkomania mity i fakty, Warszawa 1993.
A. Kamiński: Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, „Studia
Pedagogiczne”, t. XIX, Wrocław 1970.
M. Łobocki: Metody badań pedagogicznych, Warszawa1982.
T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998.
Z. Skorny: Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984.
W. Zaczyński: Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1985.