1 

Alkohol i narkotyki w życiu młodzieży

 

 

WSTĘP 

 
 

Używanie  różnego  rodzaju  środków  odurzających,  toksycznych,  szkodliwych 

dla organizmu nie jest zjawiskiem zupełnie nowym. Znane było już w starożytności. Obecnie 
zmieniły  się  jednak  środowiskowe  i  kulturowe  uwarunkowania  związane  z  produkcją, 
przemytem, handlem, sposobem zażywania i motywacją przyjmowania środków. 

Nielegalne środki psychotropowe są często stosowane w ten sam sposób i z tych 

samych powodów, co alkohol i leki przepisywane przez lekarzy. Pod tym względem, jak i pod 
wieloma innymi, istnieje o wiele mniej różnic pomiędzy heroiną, valium i alkoholem niż nam 
się wydaje. Jednym  z głównych powodów, dla których  ludzie  stosują  środki odrzucające  w 
coraz  większych  ilościach,  prowadzących  do  uzależnienia,  jest  łatwość,  z  jaką  można  je 
stosować do przynoszenia ulgi psychicznej (...). 

Alkohol  jest  łatwo  dostępny,  społecznie  akceptowany  i  rozwiązuje  on  tyle 

dylematów  młodzieży,  nieśmiałość,  brak  poczucia  bezpieczeństwa,  uczucie  nieporadności 
towarzyskiej wszystkie znikają po kilku zaledwie kieliszkach. Łatwo jest odprężyć się, mówić 
swobodnie i w zaufaniu, czuć się ekstrawertycznie i towarzysko po kilku drinkach.

1

 

W  historii  narkotyków niewiele  było środków, którymi odurzano się  lub, które 

służyły  jako  używki  toksyczne.  Prawdopodobnie  najstarszymi  znanymi  narkotykami  są 
opium,  marihuana  i  kokaina.  Później  używano  alkoholu  i  tytoniu,  które  były  i  pozostały 
ulubionymi często tolerowanymi narkotykami wielu krajów, zwłaszcza europejskich. 

Na  temat:  „Alkohol  i  narkotyki  w  życiu  młodzieży”  zdecydowałam  się, 

ponieważ  zauważyłam,  że  zarówno  alkohol  jak  i  narkotyki  są  obecne  w  życiu  młodzieży 
akademickiej, w związku, z czym warto przyjrzeć się bliżej, jaki obszar to zjawisko zakreśla. 
 

1.  Problemy badawcze pracy i hipotezy 

 

Podstawowym  warunkiem  podejmowania  wszelkich  badań  naukowych  jest 

uświadomienie sobie problemów, a często także i hipotez roboczych, określających w sposób 
możliwie  precyzyjny  cel  i  zakres  planowanych  przedsięwzięć  badawczych.  Bez  wyraźnie 
sformułowanych problemów i hipotez trudno byłoby dokonać większego postępu lub nowych 
odkryć w dziedzinie interesujących nas faktów i zjawisk.

2

 

Problem  badawczy  to  tyle,  co  pewne  pytanie  lub  zespół  pytań,  na  które 

odpowiedzi ma dostarczyć badanie. 

J.  Pieter  problem  badawczy  traktuje  jako  swoiste  pytanie,  określające  jakość  i 

rozmiar pewnej niewiedzy (pewnego braku dotychczasowego wiedzy) oraz cel i granicę pracy 
naukowej. 

Formułowanie  problemów  badawczych  to  z  pozoru  prosty  zabieg  werbalny, 

polegający  na  precyzyjnym  rozbiciu  tematu  na  pytania  i  problemy.  Zabieg  ten  musi  jednak 
spełniać  kilka  warunków,  jeśli  chcemy,  aby  był  prawidłowy.  Otóż  sformułowane  problemy 
muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy, zawarty w temacie badań. Tak, więc problemy 

                                                

1

 M. Gossop, Narkomania mity i fakty, Warszawa 1993r., s. 67 

2

 M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982r., s. 55  

 

2 

w  sposób  znacznie  bardziej  precyzyjny  określają  teren  badawczych  poszukiwań.  Drugim 
warunkiem poprawności sformułowanych przez nas problemów, jest konieczność zawarcia w 
nich  wszystkich  generalnych  zależności  między  zmiennymi.  Dzięki  temu  dość  ściśle 
będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk (...). Trzecim warunkiem poprawności 
problemu badawczego jest jego rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna. W fazie 
koncepcji nie można niestety zdobyć całkowitej pewności, czy problem posiada te dwa istotne 
walory.

3

 

Podstawowe problemy badawcze pracy są następujące: 

1.  Jakie względy inspirują studentów do sięgania po alkohol i narkotyki? 
2.  Jaka  jest  częstotliwość  spożywania  napojów  alkoholowych  i  narkotyków  przez 

studentów? 

3.  Większym problemem jest alkoholizm czy narkomania? 
4.  Możemy  mówić  o  problemie  uzależnień  alkoholowych  lub  narkotykowych  wśród 

studentów, czy też problem taki nie istnieje? 

Sformułowane  problemy  skłaniają  do  przyjęcia  określonych  hipotez.  Stanowią 

one  stwierdzenia,  co,  do  których  istnieje  pewne  prawdopodobieństwo,  że  są  właściwym 
rozwiązaniem sformułowanych poprzednio problemów badawczych. 

Inaczej wyrażając się można powiedzieć, że hipotezy robocze są oczekiwanymi 

przez badacza wynikami planowanych badań. 

Według  W.  Zaczyńskiego  hipoteza  jest  pierwszym  i  koniecznym  elementem 

naukowego  badania  jakiegokolwiek  wycinka  rzeczywistości.  Naukowe  poznanie 
rzeczywistości  podejmujemy  bowiem  po  to,  by  wytłumaczyć  w  sposób  bezsporny  źródła 
pojawiania się nowych, dotąd nie obserwowanych zdarzeń, lub po to, by powszechnie znane 
jednostkowe fakty jednoznacznie określić przez wskazanie ich pełnego uwarunkowania.

4

 

Hipotezy buduje się wierząc, że w naturze panuje pewien ład, w przekonaniu o 

uniwersalności  związku  przyczynowo  –  skutkowego.  Zbudowanie  hipotez  jest  zabiegiem 
polegającym  na  zbudowaniu  domniemanej  teorii  dotyczącej  natury  zjawiska,  powiązań 
między  jego  elementem,  jego  wielkości  i  proporcji  itp.  Posługiwać  się  możemy  dwoma 
rodzajami hipotez w zależności od stopnia ich ogólności: 

-  Hipotezy proste – wyprowadzone z uogólnień prostych obserwacji. 
-  Hipotezy  złożone  –  zakładające  istnienie  powiązań  między  zdarzeniami  lub  nawet 

skomplikowanych łańcuchów przyczyn i skutków. 

W posługiwaniu się hipotezami obowiązuje ostrożność. Nie wolno nam faktów 

dobierać lub odrzucać w zależności od ich „przylegania” do prawdopodobieństw zawartych 
w hipotezach.

5

 

Zakładam następujące hipotezy: 

1. 

Inspiracją do sięgania po alkohol przez studentów jest chęć dobrej zabawy, zaś po 
narkotyki – ciekawość. 

2. 

Częstotliwość spożywania napojów alkoholowych i narkotyków jest uwarunkowana 
subiektywnie i sytuacyjnie. 

3. 

Większym problemem jest spożywanie alkoholu niż narkomania. 

4. 

Uzależnienia  to  tylko  pojedyncze  przypadki  spośród  większości,  która  w  pełni 
kontroluje ilość i częstotliwość konsumpcji. 

 

2.  Dobór metody, techniki i narzędzia badawczego 

 
                                                

3

 T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 24  

4

 W. Zaczyński, Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1985r., s. 61 

5

 T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 28 

 

3 

Odpowiednio  dobrane  lub  samodzielne  skonstruowane  metody  badawcze  są  i 

pozostaną zawsze tylko określonymi narzędziami badań. Skuteczność ich zależy nie tylko od 
przysługującej  im  obiektywności,  rzetelności  i  trafności.  Cechy  te  określają  ich  jakość 
wyłącznie  jako  narzędzi  badawczych,  nie  gwarantują  zaś  w  sposób  automatyczny 
skutecznego ich zastosowania. Skuteczność badań zależy w dużym stopniu także od samego 
sposobu posługiwania się dobranymi lub skonstruowanymi uprzednio metodami badawczymi. 

Według  A.  Kamińskiego  przez  metodę  badań  rozumieć  będziemy  zespół 

teoretycznie  uzasadnionych  zabiegów  koncepcyjnych  i  instrumentalnych  obejmujących 
najogólniej  całość  postępowania  zmierzającego  do  rozwiązania  określonego  problemu 
naukowego.

6

 

Potrzeba  ukazania  czy  zjawisko  alkoholizmu  i  narkomanii  wśród  studentów 

występuje  i  jaki  obszar  zakreśla,  skłoniła  do  zastosowania  takiej  metody  badawczej,  która 
byłaby możliwie adekwatna do ukazania tego zjawiska społecznego, co stanowi cel pracy.  

Za metodę najodpowiedniejszą uznałam metodę sondażu diagnostycznego. 
Metoda  sondażu  diagnostycznego  jest  sposobem  gromadzenia  wiedzy  o 

atrybutach  strukturalnych  i  funkcjonalnych  oraz  dynamice  zjawisk  społecznych,  opiniach  i 
poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju określonych zjawisk i 
wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych – posiadających znaczenie 
wychowawcze – w oparciu o specjalnie dobraną grupę reprezentującą populację generalną, w 
której badane zjawisko występuje.

7

 

Stosowane do wybranej  metody badawczej za najistotniejszą technikę zbierania 

materiału empirycznego uznałam ankietę. S. Skorny  mówi,  że technika to zespół czynności 
wykonywanych przy posługiwaniu się daną metodą.  

Ankieta  jest  techniką  gromadzenia  informacji  polegającą  na  wypełnieniu 

najczęściej  samodzielnie  przez  badanego  specjalnych  kwestionariuszy  na  ogół  o  wysokim 
stopniu standaryzacji w obecności lub częściej bez obecności ankietera. 

Pytania ankiety są zawsze konkretne, ściśle i jednoproblemowe. Najczęściej też 

pytania są zamknięte i zaopatrzone w tak zwaną kafeterię, czyli zestaw wszelkich możliwych 
odpowiedzi.  

Do  wybranej  techniki  badawczej,  a  mianowicie  ankiety  zastosowałam 

adekwatne do niej narzędzie badawcze, jakim jest kwestionariusz ankiety. 

Narzędzie  badań  według  Z.  Skornego  to  środek  pomocniczy  wykorzystywany 

przy  gromadzeniu  materiałów  empirycznych  przydatnych  przy  rozwiązywaniu  podjętego 
problemu badań.

8

 

Kwestionariusz  ankiety  został  opatrzony  w  metryczkę  oraz  instrukcję  dla 

respondentów.  Zawarte  w  nim  pytania  sformułowano  w  sposób  jasny  i  konkretny, 
zaopatrzono  je  w  kafeterię  zamkniętą,  –  czyli  ograniczony  zestaw  możliwych  odpowiedzi, 
spośród  których  respondenci  mogli  wybrać  wśród  możliwości,  jakie  daje  sformułowany 
zestaw  i  kafeterię  półotwartą,  -  czyli  zestaw  możliwych  do  wyboru  odpowiedzi,  które 
zawierają  jeden  punkt  oznaczony  słowem  „inne”,  pozwalający  na  reprezentowanie  swej 
odpowiedzi, jeśli nie mieści się w żadnym zaproponowanym sformułowaniu.  

Kwestionariusz  ankiety  był  anonimowy.  Składał  się  z  10  pytań  i  dotyczył 

zjawiska alkoholizmu i narkomanii wśród studentów. 
 

                                                

6

 A. Kamiński, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, „Studia Pedagogiczne”, t. 

XIX, Wrocław 1970r., s. 37 

7

 T. Pilch, Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 51 

8

 Z. Skorny, Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984r., s. 95 

 

4 

3.  Charakterystyka środowiska badań własnych oraz przebieg i organizacja badań 

 

Badania przeprowadzono na studentach Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 

w  Olsztynie.  Utworzono  ją  z  Wyższej  Szkoły  Pedagogicznej  i  Akademii  Rolniczo-
Technicznej.  Uniwersytet  istnieje  z  dniem  1  września  1999  roku.  Badaniami  objęłam 
studentów  mieszkających  w  akademiku.  Ogółem  100  osób  w  tym  52  dziewczęta  i  48 
chłopców. 

W  badanej  grupie  przeważali  studenci  pochodzenia  robotniczego  w  liczbie  48 

osób, 42 studentów było pochodzenia inteligenckiego, a 10 pochodzenia chłopskiego.  

Zastosowany  kwestionariusz  pozwolił  na  dokonanie  charakterystyki  badanej 

populacji: 

   wiek 
   płeć 
   rok studiów 
   pochodzenie społeczne. 

Tabela nr 1 

Struktura wiekowa 

 

Lp. 

Wiek 

Liczba badanych 

% 

1 
2 
3 
4 
5 
6 

20 
21 
22 
23 
24 
25 

16 
22 
14 
16 
18 
14 

16 
22 
14 
16 
18 
14 

Razem 

100 

100 

 

 Źródło: badania własne 
 
Z zestawienia wynika, że największą grupę stanowili studenci w wieku 21 lat – 

22 osoby (22%).  

 
  
  

 
 

Tabela nr 2 

 

Płeć 

 

Lp. 

Płeć 

Liczba badanych 

% 

1 
2 

Męska 
Żeńska 

48 
52 

48 
52 

Razem 

100 

100 

 
Źródło: badania własne 
 
Kwestionariusz wypełniło 48 studentów (48%) i 52 studentki (52%). 
 

Tabela nr 3 

 

5 

Lata studiów badanej młodzieży 

 

Lp. 

Rok studiów 

Liczba badanych 

% 

1 
2 
3 
4 
5 

I 
II 
III 
IV 
V 

16 
28 
8 
32 
16 

16 
28 
8 
32 
16 

Razem 

100 

100 

  
Źródło: badania własne 
 
Z zestawienia wynika, że najliczniejszą grupę w badaniach stanowili studenci IV 

roku – 32 osoby (32%). 

 

Tabela nr 4 

Pochodzenie społeczne 

 

Lp. 

Pochodzenie społeczne  

Liczba badanych 

% 

1 
2 
3 

Inteligenckie 
Robotnicze 
Chłopskie 

42 
48 
10 

42 
48 
10 

Razem 

100 

100 

 

Źródła: badania własne 
 
Zestawienie  informuje,  że  największą  grupą  byli  studenci  pochodzenia 

robotniczego – 48 (48%).  

 

 

6 

Przypisy: 

1.  M. Gossop: Narkomania mity i fakty, Warszawa 1993r., s. 67 
2.  M. Łobocki: Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982r., s. 55 
3.  T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 24 
4.  W. Zaczyński: Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1985r., s. 61 
5.  T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 28 
6.  A.  Kamiński:  Metoda,  technika,  procedura  badawcza  w  pedagogice  empirycznej, 

„Studia Pedagogiczne”, t. XIX, Wrocław 1970r., s. 37 

7.  T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998r., s. 51 
8.  Z. Skorny: Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984r., s. 95 
 
Bibliografia: 
M. Gossop: Narkomania mity i fakty, Warszawa 1993. 
A. Kamiński: Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice empirycznej, „Studia 
Pedagogiczne”, t. XIX, Wrocław 1970. 
M. Łobocki: Metody badań pedagogicznych, Warszawa1982. 
T. Pilch: Zasady badań pedagogicznych, Warszawa 1998. 
Z. Skorny: Prace magisterskie z psychologii i pedagogiki, Warszawa 1984. 
W. Zaczyński: Praca badawcza nauczyciela, Warszawa 1985.