1

SYNTETYCZNE LEKI

CHEMIOTERAPEUTYCZNE

Grupy

1. Sulfonamidy przeciwbakteryjne

2. Kotrimoksazol (trimetoprim +

sulfametoksazol)

3. Pochodne nitrofuranu

4. Pochodne nitroimidazolu

5. Chinolony

6. Fluorochinolony

1. Sulfonamidy przeciwbakteryjne

Mechanizm działania

DHPtS – syntaza dihydropteronianu
DHF – kwas dihydrofoliowy

DZIAŁANIE BAKTERIOSTATYCZNE

Sulfonamidy

Spektrum działania: bakterie G(-) i G(+)

Zastosowanie:
Leki z wyboru:
– nokardioza,

- wrzód mi

ę

kki

infekcje układu oddechowego – razem z trimetoprimem w
leczeniu zapalenia płuc wywołanego Pneumocystis carini
(AIDS)

Inne wskazania do stosowania (rzadko):

-

zaka

ż

enia dolnego odcinka dróg moczowych, stercza

- zaka

ż

enia przewodu pokarmowego

- Choroba Le

ś

niewskiego-Crohna

2

Sulfonamidy

oporno

ść

(narasta łatwo)

• produkcja PABA w ilo

ś

ci wystarczaj

ą

cej do

uniezale

ż

nienia bakterii od dost

ę

pno

ś

ci tego

zwi

ą

zku z zewn

ą

trz (gronkowce, Neisseria

gonorrhoeae)

• zmiana struktury syntetazy kwasu foliowego

prowadz

ą

ca do utraty powinowactwa do

sulfonamidów (E. coli)

• utrudnienie lub zablokowanie transportu

sulfonamidu do wn

ę

trza komórki

(Enterobacteriaceae)

Przykłady preparatów +

zastosowanie

• Sulfakarbamid – zaka

ż

enia dróg moczowych

(rzadko)

• Sulfasalazyna – wrzodziej

ą

ce zapalenie jelita

grubego (lek z wyboru); choroba Le

ś

niowskiego i

Crohna; reumatoidalne zapalenie stawów, które nie
reaguje na NLPZ

• Sulfacetamid – miejscowo, zaka

ż

enia w obr

ę

bie gałki

ocznej

• Sulfadiazyna (sól srebrowa) – oparzenia

• Sulfadoksyna (+pirymetamina) – lek drugiego wyboru

w leczeniu malarii

DZIAŁANIA NIEPOśĄDANE

•

zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego

•

uszkodzenia nerek - sk

ą

pomocz, krwiomocz, białkomocz

•

objawy uczuleniowe – wypryski skórne, fotodermatozy, obrz

ę

k błon

ś

luzowych,

stawów, w

ę

złów chłonnych, choroba posurowicza, zespół Stevensa-Johnsona

(

ś

miertelno

ść

20%)

•

niedokrwisto

ść

hemolityczna

PRZECIWWSKAZANIA

•

nadwra

ż

liwo

ść

(cz

ę

sto)

•

niewydolno

ść

w

ą

troby, nerek

•

ci

ążą

•

niemowl

ę

ta

•

laktacja

•

leczenie NLPZ

•

alkohol

•

cukrzyca

•

choroba zakrzepowa

INTERAKCJE

–prokaina

–wypieranie z poł

ą

cze

ń

z białkami

–NLPZ

–alkohol

–leki zoboj

ę

tniaj

ą

ce

3

Trimetoprim

+

Sulfametoksazol

=

Ko-trimoksazol

2. Kotrimoksazol

spektrum aktywności

•

Czynniki etiologiczne zakażeń układu oddechowego

–

Streptococcus pneumoniae

–

Haemophilus influenzae

–

Moraxella catarrhalis

–

Pneumocystic carinii

•

Czynniki etiologiczne zakażeń układu moczowego

–

Escherichia coli

–

Morganella morganii

–

Proteus mirabilis

–

Klebsiella pneumoniae

–

Enterobacter

•

Czynniki etiologiczne zakażeń przewodu pokarmowego

–

Enterotoksyczne szczepy E. coli

–

Salmonella typhi (i inne gatunki)

–

Shigella

–

Vibrio cholerae

–

Yersinia enterocolitica

–

Isospora belli

–

Cyclospora

•

Inne drobnoustroje chorobotwórcze

–

Listeria monocytogenes

–

Nocardia

–

Mycobacterium marinum

Kotrimoksazol

zastosowanie

• zaka

ż

enia dróg moczowych, oddechowych (równie

ż

sam

trimetoprim)

• zapalenie płuc u chorych na AIDS – zaka

ż

enie

Pneumocystis carinii

• zaka

ż

enia układu pokarmowego, płciowego

• leczenie durów i paradurów

• zapalenie gruczołu krokowego

działania niepo

żą

dane (rzadkie)

• zaburzenia ze strony p. pokarmowego

• reakcje nadwra

ż

liwo

ś

ci

3. POCHODNE NITROFURANU

•

nitrofurantoina, furazydyna (Furagin),
nifuroksazyd

•

MD: redukcja wewn

ą

trz komórki

bakteryjnej, w wyniku której powstaj

ą

metabolity uszkadzaj

ą

ce ni

ć

DNA

•

WSK: zaka

ż

enia dróg moczowych,

przewodu pokarmowego i zewn

ę

trznie

•

DN: nudno

ś

ci i wymioty

4

4. POCHODNE NITROIMIDAZOLU

metronidazol

działanie bakteriobójcze

•

MD: jak poch. nitrofuranu

•

OPORNO

ŚĆ

: rzadko, u Bacteroides –

wyj

ą

tkowo, coraz łatwiej nabywa oporno

ść

Helicobacter pylori

•

FK: dobrze wchłania si

ę

z przewodu

pokarmowego (biodost

ę

pno

ść

100%) ,

maksymalne st

ęż

enie w osoczu – po 1-2 h;

doskonała penetracja do tkanek; przenika
do mleka – zalecane przerwanie karmienia
piersi

ą

POCHODNE NITROIMIDAZOLU

metronidazol - wskazania

• zak. bakteriami beztlenowymi (lek wyboru -

rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego)

• zak. pierwotniakowe wywoływane przez

Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia,
Entamoeba histolytica

• składnik wielu schematów skojarzonego

leczenia przeciwbakteryjnego Helicobacter pylori

• zaka

ż

enia w stomatologii

• zaka

ż

enia w obr

ę

bie jamy brzusznej, miednicy

mniejszej

POCHODNE NITROIMIDAZOLU

metronidazol – działania niepożądane

• metaliczny smak w ustach, zapalenie

błony

ś

luzowej jamy ustnej, krtani

• nudno

ś

ci, biegunki

• rzadziej: wysypki, parestezje, ataksja;
• dolegliwo

ś

ci ze strony dróg moczowych

(pieczenie w cewce, parcie na mocz),
ciemnobr

ą

zowe zabarwienie moczu

• długotrwałe leczenie, du

ż

e dawki –

zaburzenia ze strony OUN

POCHODNE NITROIMIDAZOLU

metronidazol

• PWSK: powa

ż

ne i czynne choroby OUN,

choroby układu krwiotwórczego, I trymestr
ci

ąż

y, na okres leczenia nale

ż

y przerwa

ć

karmienie piersi

ą

• IA: reakcja disulfiramowa – chorego

nale

ż

y pouczy

ć

, by unikał spo

ż

ywania

alkoholu podczas leczenia, synergizm z
beta-laktamami i aminoglikozydami

5

Metronidazol

zastosowanie w stomatologii

• uwa

ż

any za bardzo skuteczny w

zaka

ż

eniach flor

ą

beztlenow

ą

• najcz

ęś

ciej w skojarzeniu z innymi lekami

przeciwdrobnoustrojowymi w leczeniu
zaka

ż

e

ń

mieszanych oraz ropni i ropowic

okołoszcz

ę

kowych w dawce do 2 g/dob

ę

,

doustnie

Postacie farmaceutyczne

metronidazolu:

• Ampułki 0,1g/20 ml

• Czopki 0,5-1 g

• Flakon 100 ml; 0,5% roztwór do wlewu

do

ż

ylnego 0,005g/ml

• Tabletki 0,25mg

• Tabletki dopochwowe 0,5g

• Tubki 15 g – 1% krem lub

ż

el, 5g – 10%

ma

ść

stomatologiczna

Reakcja disulfiramowa

5. CHINOLONY

•

działaj

ą

bakteriobójczo

•

MECHANIZM DZIAŁANIA: blokowanie
syntezy bakteryjnego DNA – hamowanie
gyrazy (enzymu wprowadzaj

ą

cego

ujemny superhelikalny skr

ę

t do nici DNA)

i topoizomerazy DNA (enzym
umo

ż

liwiaj

ą

cy rozdzielenie

chromosomów)

6

I generacja („klasyczne”

chinolony) (brak atomu fluoru w

cząsteczce)

• !przestarzałe!
• PREPARATY:
• Kwas nalidyksowy
• Kwas oksolinowy
• Kwas pipemidynowy

(Palin, Urolin)

Niska cena!!!

Cz

ę

ste (!!!) dzia

ł

ania

niepo

żą

dane

(pokarmowe i

neurologiczne)

Aktywno

ść

p-w

Pseudomonas

aeruginosa

Oporno

ść

krzy

ż

owa

Aktywno

ść

p-w

bakteriom G (-)

Szybki rozwój

oporno

ś

ci

du

ż

e st

ęż

enie w moczu

☻

WADY

☻

☺

ZALETY

☺

•zastosowanie:

zaka

ż

enia dróg moczowych wywołane drobnoustrojami G(-)

6. FLUOROCHINOLONY

(II-IV gen. chinolonów)

Spektrum aktywności

• Enterobacteriaceae
• Haemophilus
• Moraxella catarrhalis
• Streptococcus pneumoniae
• Pseudomonas aeruginosa
• Legionella
• Chlamydia
• Mycoplasma
• niektóre Mycobacteria

Fluorochinolony

• PREPARATY:
• ciprofloksacyna
• ofloksacyna
• norfloksacyna

• spektrum działania: bakterie G(-) i

niektóre G(+) + P. aeruginosa

GŁÓWNE ZASTOSOWANIA:
nawracaj

ą

ce zaka

ż

enia układu moczowego

zapalenia gruczołu krokowego, cewki moczowej
zaka

ż

enia dróg oddechowych, przewodu pokarmowego (Salmonella, Shigella) i

szpiku
zaka

ż

enia skóry

infekcje wewn

ą

trzszpitalne

Fluorochinolony

działania niepożądane

• zaburzenia

ż

oł

ą

dkowo – jelitowe

• objawy skórne: fototoksyczno

ść

• objawy reumatoidalne, bóle mi

ęś

ni,

sztywno

ść

stawów

• tendinopatie (gł. pefloksacyna)

• objawy ze strony oun pod postaci

ą

zaburze

ń

wzroku, halucynacji,

pobudzenia, euforii, schizofrenii, drgawek

IA: zmniejszone wchłanianie w obecno

ś

ci kationów

aluminium, magnezu, cynku,

ż

elaza i wapnia (do

90%),

ś

rodków zoboj

ę

tniaj

ą

cych

7

Fluorochinolony

przeciwwskazania

• dzieci, osoby powy

ż

ej 65 r.

ż

.

• kobiety w ci

ąż

y, karmi

ą

ce piersi

ą

• padaczka
• niewydolno

ść

nerek

• arytmia
• choroba Parkinsona
• schizofrenia, psychozy

Mechanizm oporno

ś

ci na

fluorochinolony:

• zmiana budowy enzymu bakteryjnego (co

powoduje zmniejszenie lub utrat

ę

powinowactwa fluorochinolonu)

• obecno

ść

pompy czynnie usuwaj

ą

cej

zwi

ą

zek z komórki

!!!! Nale

ż

y unika

ć

stosowania

fluorochinolonów jako leków I-ego

rzutu ze wzgl

ę

du na szybkie

narastanie oporno

ś

ci !!!!