untitled

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

DIAGNOSTYKA

ermin „skale udarów” (ang. stroke sca-
les) został użyty po raz pierwszy przez

prof. Orgogozo z Bordeaux – dziś wiemy,
że odnosi się on do skal uszkodzeń (impair-
ment scales). Największy rozwój punktowej
oceny chorych po udarze mózgu (ang. sco-
ring scales) miał miejsce w latach 80. i 90.,
chociaż próby obiektywizacji udaru miały
miejsce już w latach 70. Pod koniec XX wie-
ku wydawało się, że skal udarów jest już za
dużo i nie ma miejsca dla nowych. Tymcza-
sem od tego czasu opisano nowe i powstał
cały szereg modyfikacji dotychczasowych.
Największy rozwój dotyczy oceny jakości
życia, ale obserwuje się także nowe skale
udarów i modyfikacje starych.
W tym z konieczności krótkim przeglądzie
przedstawię skale oraz kwestionariusze
najbardziej popularne i najczęściej stoso-
wane. Artykuł został podzielony na trzy
rozdziały: skale udarów, ocenę funkcjo-
nalną i jakość życia. Sytuację komplikuje
dodatkowo fakt, że znaczna większość
cytowanych skal nie została poddana
adaptacji kulturowej i walidacji dla języka
polskiego. Większość z nich będzie przed-
stawiona w moim tłumaczeniu.

Skale udarów

Skale udarów są historycznie najstarszą
i najbardziej rozbudowaną dziedziną
klinimetrii. Złożoność symptomatologii
udarów mózgu i ich następstw sprawia,
że idealna skala jest niemożliwa do
skonstruowania, ponieważ powinna być
niezawodna we wszystkich przypadkach,
czuła, komunikatywna, prosta w wykona-
niu, powtarzalna oraz wykazywać zmiany
w stanie zdrowia w kolejnych badaniach.
W praktyce skuteczność stosowania skal
zależy nie tylko od konstrukcji danej skali,
ale również od treningu i doświadczenia
osób ją stosujących.
Skale uszkodzeń – wg Orgogozo jedyne
„prawdziwe skale udarów” (ang. stroke

Klinimetria (ang. clinimetrics) zapocz

ątkowana przez Einsteina

(1983 r.) i Asplunda (1987 r.) oznacza pomiar zjawisk klinicznych
wyst

ępujących u pacjenta. Jest to specyficzna dziedzina wiedzy

medycznej skupiaj

ąca się na konstrukcji i ocenie wskaźników

klinicznych, u

żywająca licznych specyficznych metod blisko

spokrewnionych ze strategi

ą psychometrii i taksonomii.

Czy udar mózgu
mo

żna mierzyć?

scales) – powstały przede wszystkim dla
oceny rozległości uszkodzenia mózgowia.
Skale uszkodzeń (impairment scales) służą
głównie do oceny wyników leczenia oraz
dla ustalenia rokowania krótkoterminowe-
go i są stosowane przeważnie w szpitalach.
Punktację ustalają najczęściej neurolodzy
na podstawie oceny objawów uszkodzenia
ośrodkowego układu nerwowego.
Pierwszą skalą przeznaczoną dla chorych
po udarze niedokrwiennym mózgu była
skala Mathew opublikowana w roku
1972, stworzona w celu obiektywizacji
wpływu glicerolu na wyniki leczenia cho-
rych z ostrym zawałem mózgu. Skala ta
zmodyfikowana następnie przez Frithza
i Wernera obejmuje ocenę świadomości,
orientacji, mowy (test Reitana), niedo-
widzenia połowiczego, zbaczania gałek
ocznych, porażenia nerwu twarzowego,
siły kończyn, praksji, odruchów i czucia
(1975 r.).
Opracowana w roku 1989 przez ame-
rykański Narodowy Instytut Zdrowia
skala NIHSS (National Institute of Health
Stroke Scale) oprócz parametrów oce-
nianych przez Mathew bierze również
pod uwagę ataksję, reakcje na bodźce
zewnętrzne i dyzartrię, przyznając w skali
0, 1, 2, i 3 maksymalną punktację „0”, zaś
w przypadku uszkodzenia całkowitego
– 2 lub 3 punkty (Brott i wsp.). Dziesię-
ciopunktowa Kanadyjska Skala Neuro-
logiczna różni się od powyższych jedynie
inną punktacją ocenianych objawów (Cöté,
Hachiński i wsp., 1986 r.). Podobne para-
metry, lecz z nieco inną punktacją, ocenia
Skandynawska Skala Udarów (Scandi-
navian Stroke Scale – SSS) stworzona
przy okazji wieloośrodkowych badań nad
wpływem hemodylucji (1985 r.). Składa
się ona z dwóch punktacji: początkowej
prognostycznej i funkcjonalnej długoter-
minowej. W pierwszej części SSS ocenia
po 0, 2, 4, i 6 pkt stan świadomości, ruchy

gałek ocznych i siłę kończyn, w drugiej
przyznając 0, 2, 3, 4, 5, 6, 10 lub 12 punk-
tów za siłę kończyny górnej, siłę ręki,
siłę kończyny dolnej, orientację, mowę,
porażenie nerwu twarzowego i chodze-
nie. Łączna możliwa do uzyskania suma
punktów w tej skali wynosi 0-48. Skala
Udarów Toronto (Toronto Stroke Scale)
stworzona dla oceny wpływu sterydów
na ognisko niedokrwienia mózgu, ocenia
11 parametrów w skali od 0 do 3,5-4 pkt
(Norris 1976 r.).
Jedną z ostatnio stosowanych skal jest
skala Orgogozo, nazwana przez autorów
skalą tętnicy środkowej mózgu NSMCA,
zawierająca w rozpiętości punktowej 0, 5,
10 i 15, oprócz powyższych parametrów
– również ocenę napięcia mięśniowego
(1989 r.). W roku 1992 doszło do stworze-
nia zunifikowanego formularza skal: skan-
dynawskiej i Orgogozo. Największym man-
kamentem omówionych tu klasyfikacji jest
brak oceny stanu zwieraczy. Słabością ska-
li skandynawskiej jest fragmentaryczność
i niejednorodność – w punkcie 7 wchodzi
już w zakres oceny funkcjonalnej. Również
punkt 6 skali Orgogozo „zahacza” o ocenę
funkcjonalną.
Do znanych skal uszkodzeń należy także
skala ogłoszona w roku 1994 przez grupę
autorów belgijskich pod kierownictwem
Hantsona nazwana Europejską Skalą Uda-
rów (European Stroke Scale) przeznaczona
dla chorych z zespołem tętnicy środkowej
mózgu. Składa się ona z 14 części. Są to:
poziom świadomości, zrozumienie, mowa,
pole widzenia, ruchy gałek ocznych, nerw
twarzowy, kończyna górna (utrzymanie
w pionie i unoszenie), zgięcie grzbietowe
nadgarstka, ruchy palców, kończyna dolna
(unoszenie i zginanie), zgięcie grzbietowe
stopy oraz chód. Punktacja kształtuje się
od 0 do 4-10 punktów, łączna maksymalna
punktacja wynosi 100.
W roku 2001 Fumio Gotoh i wsp. z Japoń-
skiego Towarzystwa Udarowego opubliko-
wali Japońską Skalę Udarów (ang. Japan
Stroke Scale) nazwaną przez autorów skalą
parametryczną. Składa się ona z 12 obja-
wów zgrupowanych w dwóch częściach.
Są to: ocena świadomości przy pomocy
skali Glasgow (Glasgow Coma Scale), ję-
zyk (mowa), zaniedbywanie – reakcja na
bodźce zewnętrzne (neglect), pole widze-
nia, ruchy gałek ocznych, reakcja źrenic,
porażenie nerwu twarzowego, odruch
podeszwowy, czucie, ocena motoryczna
ręki, kończyny górnej i kończyny dolnej.
Wynik końcowy pozwala na umiejscowie-
nie chorego w jednej z trzech grup cięż-
kości udaru: A – lekki, B – średniociężki
i C – ciężki.
W roku 1998 autor tego opracowania
wraz ze współpracownikami opubliko-
wał modyfikację skali NIH, którą nazwał
Skalą Uszkodzeń „Repty”. Powstała ona
poprzez zmianę punktacji i rozszerzenie

Klinimetryczna ocena udarów mózgu

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

DIAGNOSTYKA

skali NIH. Zmieniono punktację z 9, 6,
3 i 0 pkt na 0, 1, 2 i 3 oraz dodano ocenę
napięcia mięśniowego i zwieraczy. Naj-
wyższą liczbę punktów (9) uzależniono
do czterech objawów: siły mięśniowej
kończyny górnej, siły kończyny dolnej,
afazji i stanu zwieraczy. Minimalna suma
punktów do uzyskania wynosi 0, a mak-
symalna 100, co pozwala na podawanie
poprawy w procentach. Przewaga skali
NIH i „Repty” nad innymi polega na tym,
że nadają się zarazem do oceny pacjen-
tów po udarze zlokalizowanym w półkuli
mózgu (z obszaru przedniego), ale także
z obszaru kręgowo-podstawnego.
W swym przekornym liście skierowanym
do redakcji miesięcznika Cerebro-vascu-
lar Diseases zatytułowanym „Down with
Stroke Scales!” prof. van Gijn z Utrechtu
ostrzegł przed nadmierną wiarą w przydat-
ność skal udarów. W żadnym wypadku nie
mogą one zastąpić dokładnego wywiadu,
badania neurologicznego i badań dodat-
kowych. Natomiast skale oceniające stan
funkcjonalny uznał za szczególnie przydat-
ne w codziennej praktyce lekarskiej.

Ocena funkcjonalna

(czynno

ści życia codziennego)

Skale funkcjonalne zajmują się oceną
samodzielności chorego podczas wykony-
wania czynności życia codziennego (ang.
Activities of Daily Living – ADL). Najczę-

ściej są to skale uniwersalne i mogą służyć
również do oceny funkcjonalnej chorych
z innymi jednostkami chorobowymi. Sto-
sowane bywają głównie do oceny wyników
rehabilitacji, prognozowania długotermi-
nowego, oceny samodzielności (w tym
zdolności do samoobsługi), oszacowania
potrzeby zapewnienia ewentualnej opieki
oraz dla celów orzecznictwa.
Opublikowana w roku 1957 skala Rankina
stosowana jest obecnie w formie zmo-
dyfikowanej i przeznaczona głównie dla
ogólnej oceny stopnia niepełnosprawności.
Składa się ona z sześciu punktów: 0 – brak
objawów, 1 – łagodne objawy niewpływa-
jące na tryb życia, powodujące nieznaczne
obniżenie sprawności, 2 – nieznaczne
upośledzenie sprawności, objawy dopro-
wadzające do pewnych ograniczeń trybu
życia, lecz nie wpływające na zdolność do
samoobsługi, 3 – umiarkowane upośledze-
nie sprawności, widoczna zmiana trybu
życia, lecz samodzielna egzystencja ciągle
możliwa, 4 – dość znaczne upośledzenie
sprawności, niemożliwa samodzielna eg-
zystencja, chory nie wymaga jednak stałej
uwagi, 5 – ciężkie upośledzenie sprawno-
ści, całkowita zależność, pacjent wymaga
stałej pomocy przez całą dobę.
Opublikowany w roku 1965 Indeks Bar-
thel jest do tej pory jedną z najbardziej
popularnych metod oceny czynności
codziennych. W skali 0, 5, 10 i 15 pkt

dokonuje on oceny zdolności do samoob-
sługi w dziesięciu podstawowych czynno-
ściach. Jego słabością jest zbyt zróżnico-
wana ocena poszczególnych czynności
(dwie czynności ocenia w skali 0 i 5 pkt,
sześć w skali 0, 5 i 10 pkt i dwie w skali 0,
5, 10 i 15 pkt) i brak oceny mowy. Skala ta
traci swą czułość w stosunku do najspraw-
niejszych chorych (ceiling effect). Skala
Dorothei Barthel doczekała się szeregu
modyfikacji, które polegają na zwięk-
szeniu liczby ocenianych parametrów,
zmianach punktacji (najczęściej 0, 1, 2,
3 lub 3, 2, 1, 0) lub podziale na ocenę
samoobsługi i ocenę mobilności. Oprócz
tego indeksu najbardziej znane były skale:
Katza (1963 r.) i Kenny (1965 r.).
W roku 1986 opublikowano Pomiar Nie-
zależności Funkcjonalnej (The Functional
Independence Measure), obecnie znany
w świecie jako FIM, najdokładniejszą
skalę oceny czynności życia codziennego.
W skali siedmiostopniowej dokonuje on
oceny 18 czynności wchodzących w zakres
samoobsługi, kontroli nad zwieraczami,
poruszania się, porozumiewania i świa-
domości.
Autor niniejszego artykułu dokonał
własnego uproszczenia FIM i nazwał je
Wskaźnikiem Funkcjonalnym „Repty”
(WFR). Odrzucono trzy ostatnie punkty
dotyczące „świadomości społecznej”
(kontakty międzyludzkie, rozwiązywanie

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

DIAGNOSTYKA

problemów, pamięć) jako niepoddające się
ocenie punktowej oraz należące do sfery
specjalistycznych testów psychologicz-
nych i socjologicznych. Podwyższono pro-
gi z jednego do dwóch punktów, zamiast
punktacji 7, 6, 5, 4, 3, 2 i 1 zastosowano
punktację 7, 5, 3 i 1 (1997 r.). W latach
późniejszych okazało się, że niezależnie
od siebie podobnej modyfikacji dokonali:
Grimby z Goeteborga i Heinemann z Chi-
cago. Ostatnie dwie skale: FIM i WFR
mają dodatkowo tę zaletę, że kwalifikują
chorego do konkretnej kategorii niepełno-
sprawności (disability), określając zakres
samodzielności i potrzeby pomocy.
Dla potrzeb oceny wyników rehabilitacji
ruchowej szczególnie przydatne są skale
punktowe oceniające funkcje motoryczne.
Najczęściej ocenia się w nich możliwości
odwracania się w łóżku, siadania, siedze-
nia, wstawania z łóżka, stania i chodzenia.
Najbardziej znane wśród nich są skale:
Brunnstrőm (1966 r.), Skala Pomiaru
Wydolności Fizycznej po Udarze Mózgu

Fugl-Meyer (1975 r., Fugl-Meyer Motor
Assessment Scale – FMA), Punktowy Po-
miar Ruchowy (1985 r., Motor Assessment
Score  – MAS), Wskaźnik Ruchliwości
(Demeurisse 1980 r., Motricity Indem – MI),
Pomiar Motoryczności Rivermead (1979 r.,
Rivermead Motor Assessment) i Test Oce-
ny Funkcji Ruchowych Södring (1994 r.,
Södring Motor Evaluation – SMES, skala
sześciostopniowa (od 0 do 5 pkt). Ohtsuru
i wspólnicy zaproponowali w roku 2001
tzw.  Hemiplegic Motor Behavior Tests
(HMBT). Składa się on z oceny trzech
części: kończyny górnej, ręki z palcami
i kończyny dolnej, dokonywanej w skali
sześciostopniowej.
Warto również wspomnieć o tzw. skalach
instrumentalnych, zwanych również
rozciągniętymi skalami czynności życia
codziennego (ADL), będących łącznikiem
między skalami funkcjonalnymi i skalami
oceny jakości życia. W Rozciągniętym
Wskaźniku Czynności Życia Codzienne-
go Nottingham (Nouri i Lincoln 1987 r.,
Nottingham Extended ADL Index) ocenia
się 21 czynności w czterech subskalach:
mobilność, czynności w kuchni, zajęcia
związane z prowadzeniem gospodarstwa
domowego i spędzanie wolnego czasu.
Ankietowany w pierwotnej wersji tej skali
miał jedynie 2 możliwości odpowiedzi,
w wersji zmodyfikowanej ma cztery.
We  Wskaźniku Aktywności Frenchay
(Wade 1985 r., Frenchay Activities Indem
– FAI) oprócz przygotowywania posiłków
i mycia się bierze się pod uwagę pranie,
prace domowe, zakupy, kontakty mię-
dzyludzkie, wychodzenie z domu, hobby,
prowadzenie samochodu, podróże, prace
w ogródku, czytanie oraz prace zarobko-
we. Ocenę przeprowadza sam chory lub
jego krewni. Ankieta składa się z 15 pytań,
z których 10 pierwszych dotyczy ostatnich
3 miesięcy, zaś 5 następnych – ostatnich
6. Za każdą z badanych czynności można
otrzymać od 1 do 4 punktów. Możliwy
wynik sumaryczny waha się w granicach
od 15 do 60 punktów.
W  Klasyfikacji Stanu Chorobowego
Rossera (Rosser`s Classification of Illness
States) w skali czteroprogowej wyróżnia
się osiem stopni niepełnosprawności,
biorąc pod uwagę m.in. pracę zarobkową,
prace domowe czy zdolność do pobierania
nauki. Propozycją przeznaczoną dla osób
w wieku podeszłym jest Lawton Instru-
mental ADL Scale. Niezależnie od siebie
dwoje obserwatorów: pacjent i członek
rodziny (ewentualnie pielęgniarka lub
opiekun) oceniają w skali trzystopniowej
(niezależny, wymaga pomocy, zależny)
siedem czynności: używanie telefonu,
podróżowanie samochodem lub środkami
komunikacji publicznej, zakupy żywności
lub ubiorów (niezależnie od transportu),
przygotowanie posiłków, prace domowe,
zażywanie leków (przygotowanie i wła-

ściwe dawkowanie) oraz zarządzanie pie-
niędzmi (wypisywanie czeków, płacenie
rachunków). Podobną propozycją jest
Instrumentalna Skala Czynności Życia
Codziennego S. Katza.

Jako

ść życia

Przebyty udar mózgu często wywiera silny
wpływ na dalsze życie chorego. Chory po
udarze zazwyczaj posiada mniejszą zdol-
ność zarobkowania, nierzadko przechodzi
na rentę inwalidzką, staje się mniej aktyw-
ny, ma problemy z mówieniem, czytaniem,
załatwianiem spraw urzędowych, prowa-
dzeniem rozmów telefonicznych, pisaniem
(prowadzeniem korespondencji, wypeł-
nianiem formularzy), rzadziej wychodzi
z domu, przyjmuje gości, ma problemy
z samodzielnym podróżowaniem, ograni-
cza aktywność społeczną i rzadziej zabiera
głos. Niejednokrotnie skutkiem choroby
jest pogorszenie sytuacji materialnej.
Według definicji WHO jakość życia jest to
„poczucie jednostki, co do jej pozycji życio-
wej w aspekcie kulturowym oraz w aspek-
cie przyjętego systemu wartości, w którym
ona żyje, w odniesieniu do jej osiągnięć,
oczekiwań, standardów i zainteresowań”
(1993 r.). Jakość życia związana z chorobą
(Health Related Quality of Life – HRQL)
obejmuje szerokie spektrum konsekwencji
wynikających z przebytej choroby (Spilker,
1990 r.). Dotyczy to chorych przewlekle,
obniżenie jakości życia spowodowane
jest głównie przez zmniejszenie spraw-
ności fizycznej, depresję i brak wsparcia
społecznego.
Oceny jakości życia dokonuje się najczę-
ściej po powrocie chorego do miejsca
zamieszkania po opuszczeniu szpitala,
zazwyczaj nie wcześniej niż 3 miesiące po
zachorowaniu. Badanie jakości życia spo-
krewnione jest z technikami psychometrii,
a oparte na technikach taksonomii. Z po-
czątku znane były jedynie skale ogólne, ge-
neryczne, uniwersalne, ta sama skala była
stosowana w wielu różnych populacjach
chorych. Z czasem powstały skale specy-
ficzne dla danej choroby. Można wyróżnić
dwie ich grupy – w jednej badany może
udzielić jedynie odpowiedzi przeczącej lub
twierdzącej, w drugiej, mając do wyboru
kilka odpowiedzi, otrzymuje możliwość
stopniowania. Badanie jakości życia
u chorych po udarze niejednokrotnie bywa
uzupełniane i poprzedzane (pretest) przez
ocenę depresji i funkcji poznawczych. Jeże-
li badanie to wykaże znaczne zaburzenia
depresyjne i poznawcze, badanie jakości
życia nie może być przeprowadzone.
Badanie jakości życia może być wyko-
nane przez wykwalifikowany personel,
przez bliskich i opiekunów chorego lub
przez niego samego. Do tego celu używa
się odpowiednich kwestionariuszy, ba-
dania można przeprowadzać pisemnie
lub telefonicznie. W przypadku tych

Wskaźnik Funkcjonalny
„Repty” (1997 r.)

Samoobsługa:
1. Spożywanie posiłków.
2. Dbałość o wygląd zewnętrzny

i higienę osobistą.

3.  Kąpiel.
4.  Ubieranie górnej części ciała.
5.  Ubieranie dolnej części ciała.
6.  Toaleta.

Kontrola zwieraczy:
7. Oddawanie moczu.
8. Oddawanie stolca.

Mobilność:
9. Przechodzenie z łóżka na krzesło

lub na wózek inwalidzki.

10. Siadanie na muszli klozetowej.
11. Wchodzenie pod prysznic lub do

wanny.

Lokomocja:
12. Chodzenie/jazda na wózku
inwalidzkim.
13. Schody.

Komunikacja:
14. Zrozumienie słuchowe

lub wizualne.

15. Mowa werbalna.

Punktacja:
7 pkt – pełna niezależność (wykonywa-
nie bezpiecznie i szybko),
5 pkt – umiarkowana zależność (przez
nadzór lub asekurację, z użyciem urzą-
dzeń pomocniczych),
3 pkt – wymagana pomoc,
1 pkt – całkowita zależność.

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2006

DIAGNOSTYKA

przygotowanych przez wykwalifikowany
personel zapewniona jest wyższa jakość
oceny, zaś w przypadku samooceny otrzy-
mujemy bardziej osobisty wymiar jakości
życia. Mówi się, że to pacjent najlepiej zna
jakość swojego życia.

A. Kwestionariusze generyczne
Najbardziej rozpowszechnionymi kwe-
stionariuszami generycznymi służącymi
do oceny jakości życia po udarze są
(w nawiasie liczba pytań): COOP Charts
(9 pozycji), Skala Stanu Wydolności
Karnof sky`ego (Karnofsky Performance
Scale, skala dziesiętna od 0 do 100,
obecnie stosowana jedynie w chorobach
nowotworowych), EuroQol (5 pozycji),
Wskaźnik Zdrowia McMastera (McMaster
Health Index Questionaire, 42 pozycje),
20-punktowy Skrótowy Przegląd Zdrowia
MOS (Medical Outcome Study 20-Item
Short-Form Health Survey – SF-20),
36-punktowy Skrótowy Przegląd Zdrowia
MOS (Medical Outcome Study 36-Item
Short-Form Health Survey – SF-36), Profil
Zdrowia Nottingham (Nottingham Health
Profile, o wyraźnym charakterze psycho-
logicznym, 45 pozycji), Wskaźnik Jakości
Życia (Quality of Life Indem – QLI, 5 po-
zycji), Skala Jakości Dobrostanu (Quality
of Well-Being Scale – QWB, 3 pozycje),
Londyńska Skala Upośledzenia (London
Handicap Scale, 6 pozycji) i Profil Wpły-

wu Choroby (Sickness Impact Profile).
Niektórzy do oceny jakości życia używają
skal będących rozszerzonymi („instru-
mentalnymi”) skalami życia codziennego
(ADL). Najczęściej do tego celu stosowany
bywa Wskaźnik Aktywności Frenchay
(FAI), przedstawiony już w poprzednim
rozdziale.

B. Kwestionariusze specyficzne dla udaru
Opublikowana w roku 1997 przez van
Stratena i wsp. z Amsterdamu 30-punkto-
wa Wersja Skali SIP Zaadaptowana dla
Udaru Mózgu (Stroke-Adapted 30-Item
Version of the Sickness Impact Profile
– S.A.-SIP 30) jest pierwszą skalą oceny
jakości życia przeznaczoną specjalnie
dla chorych po udarze mózgu. Dzięki
rezygnacji z pytań nieistotnych dla tych
chorych ta skrócona forma profilu wpływu
choroby wydaje się obecnie najbardziej
przydatnym kwestionariuszem do badania
jakości życia po udarze mózgu. Skala ta,
jak sama nazwa wskazuje, zawiera 30 py-
tań należących do ośmiu subskal (o cztery
mniej niż w pełnej wersji SIP), są to: samo-
obsługa (higiena osobista, przenoszenie
się, ubieranie), stosunki międzyludzkie,
mobilność, komunikacja, stan emocjo-
nalny, dbałość o gospodarstwo domowe,
koncentracja uwagi i poruszanie się. Skala
cechuje się wysoką jednorodnością, rzetel-
nością, czułością i powtarzalnością, może

być z powodzeniem stosowana zamiast
czasochłonnej wersji 136-punktowej. Za
zgodą autorów kwestionariusz S.A. -SIP 30
został poddany polskiej adaptacji kulturo-
wej i przedstawiony przez autora artkułu
podczas 4. Światowego Kongresu Neuro-
rehabilitacji w Hongkongu.
Zagadnienia jakości życia doceniła
Światowa Organizacja Zdrowia, powo-
łując w roku 1994 grupę zadaniową
nazwaną WHOQoL Group. Eksperci
zgromadzeni w tej grupie opracowali
dwa kwestionariusze: WHOQoL-100
i WHOQoL-BREF (wersja skrócona do 26
pytań), przydatne do oceny jakości życia
w wielu schorzeniach (1998 r.). Krystyna
Jaracz dokonała adaptacji kulturowej
dla języka polskiego Indeksu Jakości
Życia Ferrans i Powers – wersja III dla
udaru (2001 r.). Składa się on z dwóch
części. W pierwszej respondent ocenia
w skali sześciostopniowej swój poziom
zadowolenia z 36 aspektów jakości życia,
w drugiej orzeka jak ważne są dla niego
36 sfery jakości życia. Najnowszym
kwestionariuszem oceniającym jakość
życia po udarze jest Stroke Impact Scale
– SIS-59 opracowany przez Pamelę Dun-
can i współpracowników (2002 r.).

HAB

. J

ÓZEF

PARA

PROF

. AWF

specjalista neurologii i rehabilitacji

GCR „Repty” w Tarnowskich Górach