WARTOŚCI

Materiały pomocnicze

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

poziom rozszerzony

Czas pracy 180 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Proszę sprawdzić, czy arkusz zawiera 14 stron. Ewentualny brak należy zgłosić

przewodniczącemu zespołu nadzorującego.

2. Proszę uważnie czytać wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi trzeba zapisywać czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy każdym

zadaniu.

4. Należy pisać tylko długopisem (piórem) w kolorze niebieskim lub czarnym. Nie można

używać ołówka.

5. Nie wolno używać korektora.
6. Błędne zapisy należy wyraźnie przekreślić. Nie wolno poprawiać na zapisanej już treści.

Wszelkie notatki należy sporządzać tylko w brudnopisie, który nie będzie oceniany.

7. Obok każdego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, które można uzyskać za

jego poprawne rozwiązanie.

Życzymy powodzenia!!!!

Ogólna punktacja/ wpisuje egzaminator (nauczyciel sprawdzający pracę):

Nr zadania

Suma

Maksymalna

liczba

punktów

Uzyskana

liczba

punktów

Część I

W zadaniach od 1 do 3 zaznacz jedną prawidłową odpowiedź.

Zadanie 1 (1 pkt)

Zasada, zgodnie z którą zadaniem konstytucji jest ograniczenie władzy instytucji
państwowych, aby nie mogły naruszać praw i wolności obywateli to:
a) konstytucjonalizm
b) równość stron wobec prawa
c) suwerenność narodu
d) trójpodział władz

Zadanie 2 (1 pkt)

Organ, który w Polsce bada zgodność ustaw z konstytucją to:
a) Najwyższa Izba Kontroli
b) Sąd Najwyższy
c) Trybunał Konstytucyjny
d) Trybunał Stanu

Zadanie 3 (1 pkt)

Obecnie obowiązująca Konstytucja RP z 1997 roku została uchwalona przez:
a) Sejm i Senat
b) specjalnie powołaną Konstytuantę
c) tylko Sejm
d) Zgromadzenie Narodowe

Zadanie 4 (2 pkt)

Zbadaj prawdziwość poszczególnych zdań wpisując w miejsce kropek PRAWDA lub
FAŁSZ.

ZADANIE

PRAWDA/

FAŁSZ

1. Zasada subsydiarności to inaczej zasada pomocniczości.

……………………

2. Prezydent ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem.

……………………

3. Komisje nadzwyczajne Sejmu są powoływane do wykonania
konkretnych zadań.

……………………

4. W przypadku opróżnienia urzędu prezydenta funkcję głowy państwa do
czasu nowych wyborów pełni Prezes Rady Ministrów.

……………………

5. W Polsce występuje system prezydencki.

……………………

Zadanie 5 (2 pkt)

Nazwij poszczególne organy, które występują w drodze ustawodawczej.
Ma inicjatywę ustawodawczą, ale również kieruje ustawy do publikacji w
Dzienniku Ustaw RP.

……………………

Rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

……………………

Ma 30 dni na wprowadzenie zmian do projektu ustawy, odrzucenie lub
przyjęcie go bez zmian.

……………………

Zadanie 6 (2 pkt)

Przeczytaj zamieszczone poniżej fragmenty Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku,
a następnie w miejscu kropek wpisz pojęcia (zasady), które opisują.

Art. 8.

1.Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

……………………

Art. 12.

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania
związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników,
stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń
oraz fundacji.

……………………

Art. 104.

1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje
wyborców.

……………………

Art. 105.

1.  Poseł  nie  może  być  pociągnięty  do  odpowiedzialności  za  swoją
działalność  wchodzącą  w  zakres  sprawowania  mandatu  poselskiego  ani
w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł
odpowiada  wyłącznie  przed  Sejmem,  a  w  przypadku  naruszenia  praw
osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko
za zgodą Sejmu.

……………………

Zadanie 7 (5 pkt)

Wpisz w miejsce kropek organ, który ma dany rodzaj kompetencji.
1. Przyjmuje przysięgę od nowo wybranego prezydenta.

2. Bierze udział w powoływaniu Rady Ministrów i wyraża jej wotum
zaufania.

3. Zatwierdza wprowadzenie stanu wojennego lub wyjątkowego.

4. Wyraża zgodę na zarządzone przez prezydenta referendum w
sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa.

5. Uznaje trwałą niezdolność prezydenta do sprawowania urzędu ze
względu na stan zdrowia.

Zadanie 8 (6 pkt)

Po analizie mapy odpowiedz na pytania.

Podaj nazwę organizacji.

………………………………………………………………………………………….

Wymień państwa, które przystąpiły do organizacji:

1952 …………………………………………………………………….

1955 …………………………………………………………………….

2009 …………………………………………………………………….

Wymień inne państwa położone poza Europą, które założyły zilustrowaną mapą
organizację.

………………………………………………………………………………………….

Podaj rok, w którym Polska przystąpiły do organizacji.

………………………………………………………………………………………….

Część II

Zadanie 9 (4 pkt)

Zapoznaj się z fragmentami raportu badań CBOS „Poczucie zagrożenia przestępczością
i stosunek do kary śmierci” Warszawa maj 2011 oraz materiałami Zespołu Prasowego
Komendy Głównej Policji a następnie wykonaj polecenie.

Wykres 1

Tabela 1

Tabela 2

1) Jakie były opinie badanych na temat poczucia bezpieczeństwa w kraju w porównaniu,

z tymi dotyczącymi miejsca zamieszkania 2011 r.?

.......................................................................................................................................................

Wykres 2

2) Czy Polacy obawiają się zagrożenia przestępczością? Uzasadnij swoje zdanie w oparciu o

wyniki badań.

.......................................................................................................................................................

Informacja i statystyki ze strony internetowej Komendy Głównej Policji

Przestępstwa popełnione w sieci

Tabela 3

Wszystkie przestępstwa ogółem

- w tym oszustwa

2005

3 445

2 804

2006

3 922

3 597

2007

7 467

5 787

2008

4 015

2 848

2009

6 124

4 915

2010

7 733

6 260

2011 - półrocze

7 590

6 727

Źródło: http://www.statystyka.policja.pl/portal/st/840/71787/Przestepstwa_popelniane_w_sieci.html

3) Co wypływa na wzrost liczby przestępstw popełnionych w sieci? Wymień dwa powody.
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Tabela 4

Rok

Udział w bójce lub pobiciu

Kradzież cudzej rzeczy*

Liczba

postępowań

wszczętych

Liczba

przestępstw

stwierdzonych

Liczba

postępowań

wszczętych

Liczba

przestępstw

stwierdzonych

2010

11.011

11.883

209.980

220.455

2009

12.559

13.141

207.087

211.691

2008

13.795

14.380

208.937

214.414

2007

13.997

14.327

232.281

241.104

2006

14.729

14.266

272.751

280.709

2005

14.595

13.911

316.005

324.144

2004

15.681

14.338

334.895

339.086

2003

15.623

14.010

300.461

336.143

2002

15.489

14.194

309.874

314.929

2001

15.325

14.369

309.484

314.820

2000

15.546

14.363

307.878

309.846

1999

14.086

12.756

246.393

243.537

*- w tym także kradzież samochodu

4) Jaki wniosek wynika z analizy przestępstw wskazanych w tabeli ?

.......................................................................................................................................................

Zadanie 10 (2 pkt)

Zapoznaj się z fragmentami raportu badań CBOS BS/99/2010 „Co jest ważne, co można,
a czego nie wolno- normy i wartości w życiu Polaków” Warszawa lipiec 2010. i odpowiedz
na pytania.

1) Kto ma największy, a kto najmniejszy pływ na kształtowanie poglądów życiowych

respondentów? Opisz zmiany, jakie zaszły w latach 2005 – 2010. Odpowiedź uzasadnij

w oparciu o wyniki badań – po trzy wskazania w każdej kategorii.

.............................................................................................................................................

2) Jakie wartości Polacy cenią najbardziej w życiu? Wymień cztery i podaj do każdej z nich

powód.

.............................................................................................................................................

Zadanie 11 (2 pkt)

Część A
Zapoznaj się z materiałami zamieszczonymi poniżej i odpowiedz na pytania:

Materiał nr 1) Te trzy dobra – bogactwo, władza, prestiż – dzielą ludzi najbardziej, są
najważniejsze przy generowaniu nierówności społecznych. Ale ludzie cenią sobie jeszcze inne
wartości, które są w społeczeństwie nierówno rozdzielone. Jednym z nich jest wykształcenie.

Wartość  wykształcenia  też  wynika  z  podwójnych  okoliczności.  Po  pierwsze  z  satysfakcji
autotelicznych, jakie daje wiedza zaspokajająca typowy dla  ludzi impuls ciekawości.  Ale po
drugie,  wykształcenie  ma  istotną  wartość  instrumentalną,  pomocniczą  w  stosunku  do
wszystkich trzech wartości podstawowych. Wykształcenie jest w nowoczesnym społeczeństwie
jednym  z  najważniejszych  i  uznanych  społecznie  mechanizmów  awansu  majątkowego:
uzyskania  lepszej  pracy,  lepszych  zarobków,  wyższego  standardu  życiowego.  Wykształcenie
istotnie  pomaga  w  uzyskaniu  władzy  (choć  nie  jest  warunkiem  jedynym,  ani  niezbędnym).
W teorii  przywództwa  wskazuje  się  na  jego  ważną  odmianę  –  „władzę  eksperta”  (expert
power).  Posiadanie  specjalistycznej  wiedzy,  pełniejszej  od  innych  informacji,  lepszej
orientacji w sprawach istotnych dla zbiorowości, stanowi jedno z kryteriów przy wyłanianiu
przywódców,  a  także  istotny  czynnik  legitymizujący  władzę  uzyskaną.  Pozwala  zdobyć  i
utrzymać  wpływy,  manipulować  podległymi  władzy,  prowadzić  efektywną  politykę.  [...]
Wykształcenie  –  zwłaszcza  jeśli  rozumiemy  je  szeroko,  nie  tylko  jako  formalną  edukację
„książkową”,  ale  trening  umiejętności  praktycznych  –  jest  kluczowym  warunkiem  zdobycia
prestiżu  i  sławy.  Bardzo  rzadko  pojawiają  się  talenty  całkowicie  samorodne,  genialność
wrodzona.  Ale  nawet  wtedy,  aby  zdobyć  widoczność  i  uznanie  społeczne  za  wybitne
osiągnięcia, potrzebne jest na ogół mozolne kultywowanie zdolności: wiele lat uczenia się w
przypadku uczonego, długie studia i jeszcze dłuższa praktyka w przypadku uznanego lekarza
czy  adwokata,  lata  terminowania  w  przypadku  sławnego  pianisty  czy  śpiewaka  operowego,
niekończący  się  trening  wybitnego  sportowca.  Piotr  Sztompka  „Socjologia”  Wydawnictwo
Znak Kraków 2003 s.335.

Materiał nr 2)

Rysunek Andrzeja Mleczki

1) Z jakiego powodu bohater rysunku Mleczki, chce grać na rogu ulicy gdy dorośnie?

Odpowiedz w oparciu o rozumienie wartość wykształcenia.

.............................................................................................................................................

2) Piotr Sztompka napisał, że: wykształcenie ma istotną wartość instrumentalną” w stosunku

do bogactwa, władzy i prestiżu. Wymień i napisz argumenty, którymi posłużył się autor.

.............................................................................................................................................

Zadanie 12 (20 pkt)

1) Państwo wolne od przemocy. Przedstaw i omów różnorodne czynniki, które mają wpływ

na poczucie bezpieczeństwa obywateli w państwie. Wypowiedź uzasadnij, między innymi
w oparciu o materiały zamieszczone powyżej.

2) Czy wykształcenie jest wartością instrumentalną, czy autoteliczną dla współczesnej

młodzieży? Wskaż argumenty i kontrargumenty stron sporu, a także zajmij stanowisko
w sprawie. W zadaniu wykorzystaj materiały źródłowe.

Wybieram temat ……….

......................................................................................................................................................

Brudnopis

......................................................................................................................................................