z: 

M. Orwid, K. Pietruszewski, „Psychiatria dzieci i młodzieży”

1) Okres wczesnodziecięcy

 

 

➢

zależność od opiekunów

➢

pierwszy rok życia: przyrost wagi i wielkości ciała, rozwój funkcji motorycznych i 
intelektualnych



odruchowa wokalizacja



głużenie (3-4 m.ż.)



gaworzenie



różnicowanie osoby matki, uczestniczenie w interakcjach rodzinnych (6 m.ż.)



fizjologiczna echolalia



słowa – określone znaczenie (12-18 m.ż.)



300 słów (2 r.ż.)



zdania, spółgłoski (3 r.ż.)

ZAGROŻENIA:

➢

nadmiernego symbiotycznego związku z matką, gdy przestaje on być fizjologiczną 
koniecznością (ok. 6 m.ż.)

➢

pozbawienie czułości, ciepła i opieki matki – deprywacja uczuciowa

➢

PROBLEM WCZESNEJ SEPARACJI-INDYWIDUACJI



5-6 m.ż. - dziecko zaczyna różnicować między sobą a matką, potrzebuje bezpiecznej 
obecności matki



1 r.ż. - proces separacji wyraźnie w toku



2 r.ż. - poczucie odrębności fizycznej i początki odrębności psychicznej --> 

ustabilizowanie obiektów
CENA: lęk, poczucie straty; 

lęk separacyjny – konflikt między potrzebami przynależności i wolności



próba znalezienia równowagi między przynależnością i wolnością (kluczowy moment 

dla rozwoju psychiki).

➢

ROLA OJCA:



nie przeżywa lęku separacyjnego w obszarze tak bliskim doznaniom fizycznym, jak to się 
dzieje w symbiozie matka-dziecko, dzięki czemu może odgrywać ważną rolę w procesie 

separacji-indywiduacji --> łagodząc i organizując lęk swojej partnerki

2) Okres przedszkolny

 

 

➢

przyzwyczajenie dziecka, że skończyła się jego absolutna wyłączność w relacji z matką

➢

żywsza, bardziej bezpośrednia relacja ojca z dzieckiem

➢

silniejsze polaryzowanie dyskusji i różnice w postawach wychowawczych rodziców

➢

3 r.ż. - okres przekory

➢

trudności w rozróżnianiu: świat fantazji a świat realny

➢

realność rodziców – silniejsza z punktu widzenia dziecka; możliwa, niepodlegająca 
wątpliwościom, niepodważalna realność

➢

lęki: często lęki nocne; mają charakter reakcji przystosowawczych

➢

ucieczka w świat marzeń/fantazji na jawie

➢

przejściowe banie się nowych osób z otoczenia i unikanie kontaktu z nimi (zab. Lęku 
społecznego okresu dzieciństwa, agresja wobec otoczenia, jaktacje – rzucanie się, krzyk, 

niszczenie przedmiotów)

3) Okres szkolny

 

 

➢

intensywna socjalizacja dziecka (szkoła)

➢

faza latentna – zawieszenie rozwoju emocjonalno-popędowego na rzecz rozwoju funkcji 
poznawczych

➢

podstawowe zadanie: nauka szkolna, przystosowanie do szkoły i grupy rówieśniczej

➢

główne stresy: sukces szkolny i pozycja w grupie rówieśniczej

➢

faza „względnego spokoju” dla rodziny

➢

główne trudności są związane ze szkołą, nauką, grupą rówieśniczą (rolą w tej grupie)



przeżywanie poczucia mniejszej wartości, poczucia winy ze względu na niepowodzenia 
szkolne, w kontaktach i rywalizacji rówieśniczej



fobia szkolna

➢

objawy mogą mieć charakter przejściowej reakcji przystosowawczej (regresja do 

wczesniejszych faz rozwoju)

4) Okres adolescencji

 

 

➢

adolescencja – zjawisko psychologiczne i kulturowe

➢

dojrzewanie – biologiczna konieczność

ADOLESCENCJA – ludzka, psychologiczna odpowiedź na uderzenie zdeterminowanych biologicznie 
wydarzeń, dojrzewania i odpowiedź ta jest osadzona i w potężnym stopniu ukształtowana przez 

rodzinę, kulturę i subkulturę.

GŁÓWNE ZADANIA ADOLESCENCJI:

1. Zakończenie procesu separacji-indywiduacji rozpoczętego w pierwszym roku życia

2. Określenie własnej, szeroko pojętej tożsamości – ustalenie tożsamości psychologicznej, 

psychoseksualnej, interakcyjnej, społecznej, ustalenie własnego systemu wartości i 

określenie własnych celów życiowych

KRYZYS ADOLESCENCJI:

➢

doprowadza do niego szereg zmian raptownie i równocześnie dziejących się w trzech 

obszarach: biologicznym, psychologicznym (intrapsychicznym) oraz społecznym 
(interakcyjnym)

➢

biologiczny --> „Jak wyglądam?”

 

 



faza autoerotyczna



faza homoerotyczna



faza chaotyczna



faza dojrzałości

➢

psychologiczny --> „Jaki jestem?” (perspektywa temporalna: teraz, w przyszłości)

 

 



rozumowanie na poziomie abstrakcyjnym



rezonerstwo



potrzeba autoanalizy



planowanie ról i dokonań

➢

społeczny --> „Kim jestem?”

 

 



rówieśnicy



grupy młodzieżowe: konformizm wewnętrzny, nonkonformizm zewnętrzny

Problem normy i patologii

1. Liczba sytuacji, w których młody człowiek przestaje radzić sobie ze zwykłymi zadaniami 

życiowymi

2. Stopień nasilenia lęku, depresji, autoagresji, agresji

3. Jakość relacji osób dorosłych z otoczenia

Zaburzenia:

➢

zaczynające się we wczesnym dzieciństwie, zaostrzające się w okresie dojrzewania i 

trwające nadal w dorosłości (antysocjalne zab. osobowości, nerwice, psychozy)

➢

zaczynające się we wczesnym dzieciństwie, które kończą się w adolescencji 

(charakteropatie, zespoły lękowe)

➢

mające swój początek w adolescencji, ale nie są swoiste dla tego okresu (uzależnienia od 

substancji psychoaktywnych, od leków, choroby afektywne, schizofrenie)

➢

swoiste dla okresu adolescencji, ustępują wraz z osiągnięciem dorosłości (zab. jedzenia, 

zab. zachowania, depresja młodzieńcza)