PROMOTOR 3/04

38

http://www.elamed.com.pl/promotor

ozporz¹dzenie ministra infra-

struktury  z  dn.  6  lutego

2003 r.  w  sprawie  bezpieczeñ-

stwa i higieny pracy podczas wy-

konywania  robót  budowlanych

(Dz.U. nr 47/03, poz. 401) oma-

wia  szczegó³owo  zagadnienia

BHP  w  sektorze  budownictwa.

Wykorzystuj¹c zawarte tutaj po-

stanowienia, a tak¿e doœwiadcze-

nie zawodowe, statystyki wypad-

kowoœci, dane literaturowe i inne

informacje, nale¿y podj¹æ odpo-

wiednie  dzia³ania  zmniejszaj¹ce

zagro¿enia  na  poszczególnych

stanowiskach  pracy.  O  zagro¿e-

niach tych pracodawca powinien

informowaæ  pracowników  (art.

226.  Kodeksu  pracy).  Jedn¹

z dróg  wiod¹cych  do  poprawy

bezpieczeñstwa  i higieny  pracy

jest  prowadzenie  w zak³adzie

oceny  ryzyka  zawodowego.

Mówi o tym rozporz¹dzenie mi-

nistra  pracy  i polityki  socjalnej

z dn. 26 wrzeœnia 1997 r. w spra-

wie ogólnych przepisów bezpie-

czeñstwa i higieny pracy (dzia³ IV,

rozdzia³ I), znowelizowane dn. 11

czerwca  2002 r.  (tekst  jednolity

w Dz.U. nr 169/03, poz. 1650):

– Pracodawca jest obowi¹zany

oceniaæ i dokumentowaæ ry-

zyko zawodowe wystêpuj¹ce

przy  okreœlonych  pracach

oraz  stosowaæ  niezbêdne

œrodki zmniejszaj¹ce ryzyko.

Ryzyko  zawodowe  zawiera

w zasadzie dwa najwa¿niejsze

elementy:

1.Stopieñ  prawdopodobieñ-

stwa  wyst¹pienia  niebez-

piecznego zdarzenia (oznacz-

my przez „P”).

2.Ciê¿koœæ  przewidywanych

nastêpstw tego niebezpiecz-

nego  zdarzenia  (oznaczmy

przez „C”).

Ryzyko  zawodowe  stanowi

wiêc funkcjê tych dwu elemen-

tów: R=f(P,C). Zwykle przyjmu-

je siê, ¿e ryzyko zawodowe jest

iloczynem stopnia prawdopodo-

bieñstwa i przewidywanej ciê¿-

koœci  nastêpstw  zdarzenia

R=PxC. Ocena ryzyka zawodo-

wego  obejmuje  wyznaczenie

poziomu ryzyka i porównanie go

z  poziomem  uznanym  za  do-

puszczalny.  Wartoœæ  tego

wskaŸnika zgodnie z odpowied-

ni¹ tabel¹ decyduje o poziomie

ryzyka i jednoczeœnie o koniecz-

nych œrodkach zaradczych.

Istnieje wiele metod oceny ry-

zyka zawodowego. Jedn¹ z nich

jest  ocena  ryzyka  wed³ug  pol-

skiej  normy  PN-N-18002/2000.

Nale¿y dodaæ, ¿e polskie normy

zgodnie z ustaw¹ o normalizacji

z dn. 12 wrzeœnia 2002 r. (Dz.U.

nr 162/02, poz. 1386) s¹ stoso-

wane dobrowolnie (art. 5., ust.

3.).  We  wspomnianej  normie

zaleca siê szacowanie ryzyka za-

wodowego  w  skali  trójstopnio-

wej  zgodnie  z  zasadami  przed-

stawionymi w tabeli I.

Przy oszacowaniu ryzyka przyj-

muje siê podane ni¿ej kryteria.

Stopieñ  prawdopodo-

bieñstwa  zaistnienia  zda-

rzenia (P):

– ma³o prawdopodobne to

te nastêpstwa zagro¿eñ, któ-

re nie powinny wyst¹piæ pod-

czas ca³ej aktywnoœci zawo-

dowej pracownika,

– prawdopodobne to te na-

stêpstwa  zagro¿eñ,  które

mog¹  wyst¹piæ  nie  wiêcej

ni¿  kilkakrotnie  podczas  ak-

tywnoœci  zawodowej  pra-

cownika,

– wysoce prawdopodobne

to  te  nastêpstwa  zagro¿eñ,

które  mog¹  wyst¹piæ  wielo-

krotnie  podczas  aktywnoœci

zawodowej pracownika.

Ciê¿koœæ  szkodliwych

nastêpstw (C):

O

CENA

 

RYZYKA

 

ZAWODOWEGO

W

 

BUDOWNICTWIE

– ma³a – urazy i choroby, któ-

re nie powoduj¹ d³ugotrwa-

³ych  dolegliwoœci  i  absencji

w pracy,

– œrednia  –  urazy  i  choroby,

które powoduj¹ niewielkie, ale

d³ugotrwa³e  lub  nawracaj¹ce

dolegliwoœci  i  s¹  zwi¹zane

z krótkimi okresami absencji,

– du¿a – urazy i choroby, któ-

re  powoduj¹  ciê¿kie  i  sta³e

dolegliwoœci lub œmieræ.

Wa¿nym  dodatkowym  Ÿró-

d³em informacji dotycz¹cej oce-

ny ryzyka zawodowego s¹ wy-

magania okreœlone w obowi¹zu-

j¹cych  przepisach  i  normach

technicznych,  a  tak¿e  opinie

pracowników  obs³uguj¹cych

dane stanowisko. Po oszacowa-

niu  ryzyka  nale¿y  oceniæ  jego

dopuszczalnoœæ  i okreœliæ  nie-

zbêdne dzia³ania, potrzebne do

usuniêcia zagro¿eñ (tabela II).

Tam,  gdzie  jest  to  mo¿liwe,

zaleca  siê  oszacowanie  ryzyka

zawodowego na podstawie wiel-

koœci charakteryzuj¹cych nara¿e-

nie: NDS (najwy¿sze dopuszczal-

ne stê¿enie) lub NDN (najwy¿sze

dopuszczalne natê¿enie). Pomia-

rów  tych  parametrów  dokonuj¹

zwykle  wyspecjalizowane  jed-

nostki  (np.  stacje  SANEPID-u).

Ryzyko przyjmujemy za du¿e, je-

¿eli  parametr  charakteryzuj¹cy

nara¿enie  przekracza  wartoœæ

NDS lub NDN. Ryzyko jest ma³e

je¿eli parametr charakteryzuj¹cy

nara¿enie nie przekracza po³owy

wartoœci NDS lub NDN. Zale¿no-

œci te pokazuje tabela III.

W  przebiegu  oceny  ryzyka

zawodowego  najwa¿niejsze

czynnoœci to:

– zebranie  informacji  i  identy-

fikacja zagro¿eñ,

– poinformowanie pracowników

o wystêpuj¹cych zagro¿eniach,

– oszacowanie ryzyka zawodo-

wego,

– ocena dopuszczalnoœci ryzyka,

– zaplanowanie dzia³añ korygu-

j¹cych lub zapobiegawczych,

– realizacja  zaplanowanych

dzia³añ,

– okresowa kontrola ryzyka.

Oceny  ryzyka  zawodowego

dokonamy  tutaj  dla  stanowiska

elektryka. By dokonaæ oceny ry-

zyka, wykorzystujemy zwykle li-

stê  kontroln¹  BHP,  zawieraj¹c¹

najwa¿niejsze zagro¿enia wystê-

puj¹ce  na  stanowisku.  Mo¿e  to

byæ  stanowisko  rozumiane

w sensie  rodzaju  wykonywanej

Tabela I. Szacowanie ryzyka w skali trójstopniowej wed³ug normy

PN-N-18002/2000

Stopieñ

prawdopodobieñstwa (P)

1. Ma³o prawdopodobne (M)

2. Prawdopodobne (S)

3. Wysoce prawdopodobne (D)

1. Ma³a (M)

Ma³e    (1)

Ma³e    (1)

Œrednie (2)

2. Œrednia (S)

Ma³e

(1)

Œrednie (2)

Du¿e

(3)

3. Du¿a (D)

Œrednie (2)

Du¿e     (3)

Du¿e     (3)

Ciê¿koœæ nastêpstw (C)

 Tabela II. Szacowanie ryzyka i okreœlenie dzia³añ koryguj¹cych wed³ug normy PN-N-18002/2000

Niezbêdne dzia³ania

Je¿eli ryzyko zawodowe jest zwi¹zane z prac¹ ju¿ wykonywan¹, dzia-

³ania w celu jego zmniejszenia nale¿y podj¹æ natychmiast (np. przez

zastosowanie œrodków ochronnych). Planowana praca nie mo¿e byæ

rozpoczêta  do  czasu  zmniejszenia  zagro¿eñ  do  poziomu  akcepto-

walnego.

Zaleca siê zaplanowanie i podjêcie dzia³añ, których celem jest zmniej-

szenie ryzyka zawodowego.

Konieczne jest zapewnienie tego, ¿e ryzyko zawodowe pozostanie

najwy¿ej na tym samym poziomie.

Ryzyko

zawodowe (R)

Du¿e

Œrednie

Ma³e

DopuszczalnoϾ

ryzyka

zawodowego

Niedopuszczalne

Dopuszczalne

Tabela III. Szacowanie ryzyka zawodowego na podstawie wartoœci

wielkoœci charakteryzuj¹cych nara¿enie.

Nmax – wartoœæ dopuszczalna NDS lub NDN

Oszacowanie ryzyka

zawodowego (R)

Du¿e

Œrednie

Ma³e

Wartoœæ wielkoœci

charakteryzuj¹cej nara¿enie (N)

N>N

max

N

max

³N³0,5 N

max

N<0,5 N

max

R

PROMOTOR 3/04

http://www.elamed.com.pl/promotor

39

pracy lub jako stanowisko miesz-

cz¹ce siê w okreœlonej przestrze-

ni zak³adu. W przypadku elektry-

ka wybieramy pierwszy wariant.

Obok sta³ych zagro¿eñ ka¿dy za-

k³ad  pracy  posiada  zagro¿enia

specyficzne,  w³aœciwe  tylko  dla

okreœlonego  rodzaju  czynnoœci.

Ta uwaga dotyczy tak¿e stanowi-

ska elektryka, dlatego podan¹ tu

ocenê ryzyka zawodowego nale-

¿y traktowaæ jako przyk³adow¹.

Nale¿y  ca³y  czas  pamiêtaæ

o tym, ¿e sama ocena ryzyka jest

tylko œrodkiem do celu, którym

jest zmniejszenie zagro¿eñ wy-

stêpuj¹cych na okreœlonych sta-

nowiskach  pracy.  W  zwi¹zku

z tym w karcie oceny ryzyka (lub

w za³¹czniku do niej) nale¿a³oby,

moim zdaniem, umieœciæ uwagi

dotycz¹ce  realizacji  zaplanowa-

nych przedsiêwziêæ zmniejszaj¹-

cych  ryzyko  i  przeprowadzania

okresowych dzia³añ kontrolnych

w tym zakresie. Ponadto w cza-

sie codziennego instrukta¿u pro-

wadzonego przez bezpoœrednie-

go prze³o¿onego przed rozpoczê-

ciem  pracy  nale¿y  zwróciæ  pra-

cownikom uwagê na niebezpie-

czeñstwa  zwi¹zane  z  realizacj¹

zadañ. Szczególnie du¿o miejsca

nale¿y w trakcie instrukta¿u po-

œwiêciæ zagro¿eniom, które trud-

no wyeliminowaæ lub ograniczyæ

mimo prowadzonych dzia³añ pro-

filaktycznych.      G

Ryszard Bry³a

Karta oceny ryzyka zawodowego dla elektryka w zak³adzie

Lp

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Zagro¿enie

Pora¿enie

pr¹dem

elektrycznym

Upadek na

tym samym

poziomie

Upadek na

ni¿szy poziom

Powstawanie

py³ów oraz

odprysków

metali

Praca

w wymuszonej

pozycji cia³a

Zbyt ma³e

natê¿enie

oœwietlenia

Po¿ar

Uderzenie

przedmiotem

Urazy

spowodowane

bêd¹cymi

w ruchu

elementami

maszyn

i urz¹dzeñ

Ha³as

i wibracje

ród³o zagro¿enia

Prace  naprawcze  przy

urz¹dzeniach  el.  bez

od³¹czenia  napiêcia  lub

bez  w³aœciwego  zabez-

pieczenia  przed  przy-

padkowym w³¹czeniem

Uszkodzenia  izolacji

przewodów  wiod¹cych

pr¹d

Mo¿liwoœæ natrafienia na

przewody  elektryczne

pod napiêciem podczas

wiercenia  wiertark¹  el.

w œcianach

Kontakt  z  metalowymi

obudowami  maszyn,

urz¹dzeñ i elektronarzê-

dzi, które mog¹ byæ pro-

wadzone pod napiêciem

Prace  z  u¿yciem  lamp

przenoœnych i elektrona-

rzêdzi w warunkach du-

¿ej wilgotnoœci lub doko-

nywane  w  metalowych

zbiornikach

Nierówne  i  œliskie  po-

wierzchnie, zatarasowa-

ne przejœcia

Prace  na  Ÿle  ustawio-

nych  i  zabezpieczo-

nych  drabinach  oraz

zwy¿kach

Wiercenie i ciêcie mate-

ria³ów  przy  niespe³nio-

nych wymaganiach BHP

Prace  instalacyjne  na

drabinach i zwy¿kach.

Prace instalacyjne wyko-

nywane  na  tym  samym

poziomie

Brak lub Ÿle dobrane Ÿró-

d³a  œwiat³a.  le  dobrane

oprawy oœwietleniowe

le dobrane parametry in-

stalacji el. Niedbale wyko-

nane prace instalacyjne

Z³y stan narzêdzi rêcznych

(têpe ostrza, Ÿle oprawio-

ne  rêkojeœci).  Brak  lub

uszkodzone os³ony rucho-

mych elementów maszyn

i narzêdzi

Niezamierzone  urucho-

mienie maszyny lub rz¹-

dzenia. Brak lub uszko-

dzenie  os³ony  rucho-

mych  elementów  ma-

szyn i urz¹dzeñ

Wiercenie i ciêcie mate-

ria³ów  przy  niespe³nio-

nych wymaganiach BHP

Mo¿liwe skutki

zagro¿enia

Œmieræ

Œmieræ

Œmieræ, urazy

cia³a

Œmieræ

Œmieræ

Z³amania,

zwichniêcia,

pot³uczenia

Z³amania,

zwichniêcia,
pot³uczenia,

urazy

wewnêtrzne,

œmieræ

Urazy oczu,

zapylenie

p³uc

– mo¿liwoœæ

wyst¹pienia

pylicy

Zwyrodnienia

kostno-

stawowe

Uszkodzenie

wzroku

Poparzenia,

œmieræ

Skaleczenia,

pot³uczenia,

œmieræ

Obra¿enie

cia³a, œmieræ

Choroby

narz¹du s³uchu,

zwyrodnienia

kostno-

stawowe

D

D

D

D

D

S

D

S

S

S

D

D

D

S

S

S

S

M

S

S

S

S

S

S

M

S

S

S

D

D

D

S

D

S

D

S

S

S

S

D

D

S

Œrodki profilaktyczne

Wszelkie prace przy urz¹dzeniach el. wykonywaæ po od³¹cze-

niu napiêcia. Zastosowaæ odpowiednie zabezpieczenie przed

przypadkowym w³¹czeniem – zgodnie z instrukcj¹ stanowisko-

w¹.  Omawiaæ  zagadnienie  podczas  odpraw  codziennych

z pracownikami

Zabezpieczyæ  przewody  przed  przypadkowymi  uszkodzeniami

mechanicznymi. Kontrolowaæ okresowo stan izolacji przewodów

Wy³¹czaæ zagro¿one obwody spod napiêcia. Stosowaæ detektory

napiêcia. Korzystaæ z dokumentacji budowlano-monta¿owej

Kontrolowaæ stan techniczny wy³¹czników ró¿nicowo-pr¹dowych. Sprawdzaæ ich
dzia³anie ka¿dorazowo przed przyst¹pieniem do pracy. Przeprowadzaæ okresow¹
kontrolê  zerowañ  i  uziemieñ.  Stosowaæ  elektronarzêdzia  wyposa¿one
w sprawne uchwyty wykonane z materia³ów izolacyjnych. Nie eksploatowaæ elek-
tronarzêdzi na zewn¹trz budynków, podczas opadów atmosferycznych

Stosowaæ w takich przypadkach zasilanie napiêciem bezpiecz-

nym 24 V

Utrzymywaæ porz¹dek na stanowisku pracy. Zabezpieczyæ w³a-

œciwy stan dróg transportowych

Stosowaæ odpowiednio dobrane i zabezpieczone drabiny oraz

zwy¿ki. W razie koniecznoœci stosowaæ uprzê¿e bezpieczeñ-

stwa. W razie potrzeby stosowaæ asekuracjê zapewnian¹ przez

drugiego pracownika

Stosowaæ okulary ochronne i pó³maski

Stosowaæ odpowiedni¹ rotacjê pracowników przy wykonywa-

niu prac wymagaj¹cych wymuszonej pozycji cia³a. Stosowaæ

nakolanniki przy pracach uzasadniaj¹cych korzystanie z tego

rodzaju ochron koñczyn dolnych

Stosowaæ zgodne z normami Ÿród³a oœwietlenia sztucznego. Dbaæ o w³aœciwe
oœwietlenie naturalne stanowisk pracy, m.in. przez zapewnienie czystoœci okien,
œwietlików i naœwietli

Stosowaæ w³aœciwie dobrane zabezpieczenia nadpr¹dowe. Pra-

ce instalacyjne wykonywaæ zgodnie z instrukcj¹ stanowiskow¹

Stosowaæ prawid³owo oprawione narzêdzia w trzonki z twar-

dego  drewna.  Stosowaæ  w³aœciwie  zaostrzone  narzêdzia,

o wymiarach dostosowanych do rodzaju pracy. Przestrzegaæ

w³aœciwego zamocowania os³on ruchomych elementów maszyn

i urz¹dzeñ

Zachowaæ szczególn¹ ostro¿noœæ. Przenosiæ na inne miejsce

elektronarzêdzia wy³¹czone spod napiêcia. Przestrzegaæ w³a-

œciwego zamocowania os³on ruchomych elementów maszyn

i urz¹dzeñ

Stosowaæ w razie potrzeby ochronniki s³uchu. Stosowaæ spraw-

ne technicznie elektronarzêdzia

S

D

D

S

M

S

S

M

S

M

S

D

D

S

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

M

S

S

M

M

M

M

M

M

M

M

S

S

M

Uwagi

o

realiza-

cji

zadañ

Przed ocen¹

Ciê¿koœæ

(C)

Prawdo-

pod. 

(P)

Ryzyko

(r)

Po realizacji

Ciê¿koœæ

(C)

Prawdo-

pod. 

(P)

Ryzyko

(r)

www.elamed.com.pl/promotor

– Poprzednie artyku³y

– Instrukcja

stanowiskowa

– Poprzednie oceny

ryzyka