NAUKI HUMANISTYCZNE W

MEDYCYNIE

• Medycyna zawsze prowadziła dialog z kolejnymi falami

postępu nauk biologicznych, tworząc własny sposób ich

interpretacji. Metody fizyki, chemii, matematyki,

stanowiące podstawy historycznego i współczesnego

redukcjonizmu, dzielące człowieka na coraz mniejsze

jednostki życia, umożliwiają zgromadzenie

bezprecedensowej ilości wiedzy, a także kryją bogate

zapowiedzi dalszych odkryć. Te badania zniechęcały, do

niedawana, do doświadczalnych analiz bardziej

złożonych i zorganizowanych działań człowieka. Ale

właśnie sukcesy redukcjonistycznej biologii

wyeksponowały na nowo ich potrzebę.

Nowa biologia domaga się na nowo

humanizmu.

• Medycyna, łącząc w sobie technologie,

działanie w sferze biologii człowieka i ludzkich

humanistycznych wartości, odniosła wiele

pokazowych sukcesów, ale w przekonaniu nie

zaspokaja w pełni subiektywnych dążeń

współczesnych ludzi. Nie stworzyła „raju na

ziemi”, który wcześniej ochoczo zapowiadano.

Zużywa natomiast środki, które nie wszystkie

społeczności chcą płacić.

Także nowa ekonomika medycyny

potrzebuje nowego humanizmu.

• Świadectwem ścisłych związków między

dziedzinami humanistycznymi, a medycyna

jest wpływ zmniejszającej się w ciągu wieków

koncepcji człowieka na medycynę i odwrotnie.

Historia zmian tej koncepcji ilustruje, jak

głównie wartości ludzkie i kulturowe wpływały

na teorie medycyny oraz odwrotnie, jak

medycyna, badania nad psychofizyczną

konstytucją człowieka inspirowały filozofię i

kulturę.

Z czego może wynikać nowy

humanizm?

•

Nowy humanizm wynika zapewne ze

świadomej interakcji medycyny przyrodniczej,

humanistyki i socjologii wokół koncepcji

człowieka.

•

Społeczeństwo chce szybko i w masowej skali

tego, co takie dziedziny, jak medycyna, a także

prawo i technologia, mogą dać, chce pełnego

zdrowia i widocznej sprawiedliwości w opiece

medycznej oraz odczuwalnego komfortu. Samo

społeczeństwo jednak musi wytworzyć do tego

warunki. O tym łatwo się zapomina.

• Oscylacje miedzy biegunem nauk biologicznych,

technicznych i technologii, a biegunem wartości

humanistycznych są dzisiaj szybsze, mają większą

amplitudę, jak nigdy przedtem. Medycyna nie

utwierdziła się na stałe przy żadnym z tych

biegunów. Spogląda na ucieleśnionego człowieka

dwojgiem oczu, jak na przedmiot badań

przyrodniczych, analitycznej, ilościowej wiedzy

oraz jak na zintegrowaną, myślącą, czującą i

działającą społecznie istotę, na osobowość.

• Jeżeli nastąpi zbytnie przesunięcie się do jednego z tych

biegunów, medycyna osłabia swój autentyzm, pozytywną

recepcję społeczną, może stać się nawet niebezpieczna.

Dzieje się tak dlatego, że ogniskuje ona właściwie wszystkie

problemy ludzkiej egzystencji, medycyna jest w swoim

sercu przedsięwzięciem moralnym. Tej dwoistości

medycyny doświadcza każdy lekarz. Dzieje się tak ciągle w

tych codziennych przecież momentach szpitalnej

rzeczywistości, kiedy ważą się fakty i wartości, możliwości i

cele w interesie jednostki, które zdrowie lub życie jest

zagrożone.

• Medycyna nie jest tylko gromadzeniem wiedzy i

umiejętności, jest przede wszystkim stosowaniem ich

zasobów mających na celu ratowanie ludzkich wartości.

• Jak to najlepiej uczynić?
• Jak fakty podporządkować rzeczywistym

wartością obecnym i przyszłym?

• Jak usunąć lęk współczesnego człowieka

przed dehumanizacją medycyny?

• Wydaje się, że właśnie obecny bezprecedensowy rozwój

naukowy o technologiczny medycyny rodzia zapotrzebowanie

na nowe spotkania Minerwy Eskulapem, na inne, jakościowo

lepsze, bardziej skierowane ku przyszłości zaangażowanie

filozofii i nauk humanistycznych w medycynie. Tradycyjne ich

uczestnictwo w kształceniu i działalności lekarza i instytucji

ochrony zdrowia we współczesnych warunkach niewątpliwie

zawodzi; raczej naiwne metody i opinie humanistów z XIX

wieku, błądząc we współczesnej medycynie, niewiele

rozwiązują. Odczuwa się dokliwie potrzebe nowych,

analitycznych, logiczno-pozytywistycznych prac filozofii i

humanistyki na rzecz współczesnej i przyszłej medycyny. Jej

praktyka tworzy bowiem pytania, na które tradycyjna filozofia

nie odpowiada; zaległości w stosunku do faktów medycznych

są coraz większe.

Oto niektóre z tych pytań;

• Jak ujmować i zapewniać nienaruszalność ludzkich wartości i

potrzeb pacjenta jako osoby, jego rodziny i bliskich wobec coraz

większej inwazyjności w ich życie technologii medycznych,

organizacji i urządzeń instytucyjnych?

• Jakie są granice ingerencji technologicznej i ze strony

społeczeństwa oraz państwa w życie jednostki i prawa osoby do

zdrowia?

• Czy dopuszczalne, i w jakich granicach, jest wywieranie presji na

wolność jednostki w zakresie zdrowia dla celów populacji, systemu

organizacyjnego lub ze względów ekonomicznych?

• Jak rozwiązać konflikt między demokratycznością ochrony zdrowia

a rzeczywistością ekonomiczną?

• Czy wcześniej rozwiązywać problemy medyczne masowe, a więc

środowiskowe, żywnościowe, populacyjne, opiekuńczości

państwa, czy też interesy jednostkowe?

• Na czym polega moralność polityki medycznej w odniesieniu do

jednostek i do społeczności?

• Na czym polegają wymogi etyczne i moralne dla instytucji ochrony

zdrowia, dla zespołów medycznych?

• Jakie są aktualne możliwości i granice doświadczeń na ludziach?

• Na czym polega moralność polityki medycznej w odniesieniu do

jednostek i do społeczności?

• Na czym polegają wymogi etyczne i moralne dla instytucji ochrony

zdrowia, dla zespołów medycznych?

• Jakie są aktualne możliwości i granice doświadczeń na ludziach?

• Filozofia medycyny nie jest oczywiście receptą na zbyt

wiele dylematów medycyny współczesnej. Istnieją tutaj

także zagrożenia. Zbytnia spekulatywność może

hamować wzrost wiedzy medycznej, jak dowodzi tego

historia medycyny w Niemczech w XVIII wieku.

Medycyna nie może zamieniać się w złą filozofię ani

filozofia w złą medycynę.

• Dobra medycyna zawsze sprawnie asymilowała kolejne

fale postępu biologicznego, tworząc własny sposób ich

interpretacji. Ale właśnie sukcesy techniki i biologii

wyeksponowały na nowo potrzebę nauk

humanistycznych.

• Jak mówił Albert Lewi: „Nauki przyrodnicze są

przedsięwzięciem ludzkim, dowodem zdolności

człowieka do oczyszczania się od wszystkich

mitycznych, teleologicznych lub antropomorficznych

składników jego myślenia. Są przykładem

zainteresowania faktami. Wskazują na granice ludzkiej

obiektywności.

Nauki humanistyczne stosujące logikę, budując własną

strukturę, wykazują, że nie można odżegnywać się od

dramatu ludzkiej egzystencji, opisu i badania jej sensu,

od samopoznania ludzkiego. Demonstrują one instynkt

dramatyczności człowieka".

Każdy medal ma dwie strony…

• Te dwie dziedziny nauki, przyrodoznawstwo i

humanistyka, są dwoma stronami medalu natury

ludzkiej. Medycyna jest jednym z

zastanawiających przykładów ich jedności. Jest to

zapewne wielką siłą tej dziedziny.

• Medycyna używa metody i języka nauki, usuwa

irracjonalizm i mitologię opinii o człowieku. Z

drugiej strony w celu zrozumienia człowieka musi

traktować go jako osobę, musi badać jego

psychologicz­ne, subiektywne, świadomościowe

właściwości, jego wyobraźnię i wyobrażenia.

Pozytywne aspekty z nauk

humanistycznych w medycynie

• Istnieją przynajmniej trzy wyraźne pożytki z

nauk humanistycznych w medycynie:

• są konieczne do zrozumienia wielu zagadnień

etycznych i pro­blemów wartości ludzkich, tak

ważnych dla klinicznych decyzji,

• są konieczne do krytycznej samooceny lekarza i

zawodu lekar­skiego,

• przyczyniają się do tego, że lekarz jest

człowiekiem wykształconym, a nie tylko

wyuczonym do pełnienia zawodu.

Konflikty moralne

• Takie problemy, jak przedłużanie życia,

leczenie chorób o złej prognozie, sztuczne

przerywanie ciąży, poradnictwo genetyczne,

inwazyjne metody operacyjne i diagnostyczne,

stanowią konflikt systemu wartości pacjenta,

lekarza i społeczności. Jak klinicysta ma je

równoważyć, aby respektować osobę

pacjenta, uniknąć dominacji własnych

poglądów, nie pozbawiając się jednak ich

wpływu?

• Aby rozstrzygnąć takie kwestie, lekarz

klinicysta musi znać metodę praktycznego

myślenia o problemach etycznych. Uczą o niej,

podobnie jak o niewymiernych zjawiskach

ludzkiej egzystencji, właśnie dziedziny

humanistyczne. Nie mogą one nauczyć

wartości, ale mogą dać podstawy do

krytycznej refleksji nad lekarskimi decyzjami i

ich wpływem na osobową integralność tych,

którym lekarz służy.

• Lekarze muszą także uświadomić sobie, że nauki

humanistyczne i zawodowi humaniści nie zawsze, po

prostu, są zdolni dostarczyć odpowiedzi na pytania

dotyczące humanistycznie pożądanej struktury i treści

praktyki medycyny.

• Postawy hoministyczne powinno się tworzyć w klinikach.

Luki w tych działaniach stanowią zaproszenie dla doktryn

irracjonalnych dogmatów, które ograniczają rozwój

intelektualny i zmniejszają spraw­ność medycyny w

praktyce. Medycyna to więcej niż wiedza, to mądrość.

• Właśnie mądrość — to cecha, którą uznajemy za wyróżnik

ludz­kiego działania.

Ale co to jest mądrość, której tak

potrzeba?

• Pisze o niej prof. Jan Szczepański: „Dla jednych mądrość jest

opartą na wiedzy sztuką wyboru, zdolnością najlepszej

decyzji co do wybrania z różnych możliwości optymalnego

rozwiązania w konkretnej sytuacji i warunkach. Uznać za

mądre można także postępowanie ekonomiczne, w którym

maksymalne korzyści osiąga się minimalnymi nakładami.

• Mądrość w subiektywnym aspekcie musi stale walczyć z

głupotą, złością, pychą, arogancją. Opiera się na wyobraźni,

na zdolności przewidy­wania, na wczuwaniu się w sytuacje,

reakcje i postulaty innych ludzi, wiąże się z opanowaniem,

spokojem, rozwagą, która racjonalnie ocenia możliwości.

Mądrość wydobywa z naszej jaźni zdolność do uporania się

z próbą, której poddany jest każdy człowiek, do walki z

przemijaniem, losem i cierpieniem"'.

Prezentacje Wykonali:

(Kolejność alfabetyczna)

• Bartczak Ewa
• Schulzz Paulina
• Strzałka Mateusz
• Szczepański Bartosz
• Żądło Michał

Bibliografia:

• „Filozofia w medycynie" Jan Tatoń PZWL

2003r.