Wy∏aniam si´ z ciasnego, kr´tego i niskie-
go korytarza skalnego zwanego Postra-
chem Puszystych, którego Êciany wypo-
lerowa∏y d∏onie niezliczonych turystów
próbujàcych utrzymaç równowag´, a
mo˝e dodaç sobie otuchy, i oto kilka kro-
ków przed sobà widz´ zielonà wst´g´
rzeki Styks. P∏ynie nieÊpiesznie mi´dzy
ska∏ami i nie budzi myÊli o nieuchron-
noÊci losu i greckich herosach. A jednak
w tej niewielkiej rzeczce drzemie pot´˝-
na si∏a. Jej wody wyrzeêbi∏y w wapiennej
skale jeden z najrozleglejszych systemów
jaskiniowych Êwiata, Jaskini´ Mamu-
cià (Mammoth Cave), o d∏ugoÊci oko∏o
580 km, wraz z jej przepi´knymi forma-
cjami skalnymi.

By zobaczyç Styks, nasza grupa – 45

Êmia∏ków, ostrze˝onych wczeÊniej o tru-
dach dwuipó∏godzinnej wycieczki pod
has∏em „Jak powstawa∏a Jaskinia Ma-
mucia” – dotar∏a na piàty, najni˝szy po-
ziom. Powietrze jest tu ci´˝kie i przesy-
cone wilgocià, pod∏o˝e gdzieniegdzie
bywa b∏otniste, a ÊwiadomoÊç, jak grube
i masywne warstwy skalne mamy nad
g∏owami, cià˝y silniej ni˝ w wy˝szych i
suchszych partiach jaskini. Ale tylko tu,
na samym jej dnie, na g∏´bokoÊci mogà-

cej wywo∏aç u zwiedzajàcych klaustrofo-
bi´, woda kontynuuje swe dzie∏o, drà˝àc
nowe korytarze. I tylko tu mo˝na spo-
tkaç osobliwych bezokich mieszkaƒców
podziemi – raka Orconectes pellucidus
i ryb´ jaskiniowà Amblyopsis spelaea.

Kiedy schodziliÊmy w g∏àb, przewod-

nik ze s∏u˝by parkowej t∏umaczy∏ nam,
w jaki sposób jaskinia powi´kszy∏a si´
do rozmiarów, którym zawdzi´cza swà
nazw´. G∏ównà rol´ w tej opowieÊci
odegra∏a woda morska i deszczowa.
JakieÊ 350 mln lat temu dzisiejsza Êrod-
kowa cz´Êç stanu Kentucky by∏a dnem

Âwiat mroku i ch∏odu

PODRÓ˚E Z NAUKÑ W TLE

ZDJ¢CIA MARC MUENCH

86

ÂWIAT NAUKI LISTOPAD 2004

JASKINIA MAMUCIA W STANIE KENTUCKY ZAS¸UGUJE NA T¢ NAZW¢ – MA 580 KM D¸UGOÂCI. MARGUERITE HOLLOWAY

STARE WEJÂCIE

(powy˝ej) s∏u˝y równie˝

nietoperzom, które zamieszkujà jaskini´.
Formacje naciekowe, na przyk∏ad draperia
zwana Zamarzni´tà Niagarà (z lewej),
nale˝à do najwi´kszych atrakcji jaskini.

morza. Osiada∏y na nim zbudowane z
w´glanu wapnia muszle i szkielety orga-
nizmów morskich, z czasem zmieniajàc
si´ w mi´kkie ska∏y wapienne, by po
70 mln lat utworzyç ponaddwustume-
trowà warstw´. Nast´pnie uchodzàca
do morza rzeka zacz´∏a nanosiç w to
miejsce piasek i mu∏, z których powsta-
∏a nowa warstwa twardszych piaskow-
ców i ∏upków. Kiedy zmieni∏ si´ klimat
i morze si´ cofn´∏o, a koryto rzeki prze-
sun´∏o, swoje zrobi∏y opady atmosferycz-
ne. Przesiàkajàca przez powierzchni´

a˝ do obni˝ajàcego si´ coraz bardziej
poziomu wód gruntowych woda ∏àczy∏a
si´ z zawartym w glebie ditlenkiem w´-
gla, tworzàc kwas w´glowy. Ten s∏aby
kwas sàczy∏ si´ przez poszerzajàce si´
coraz bardziej szczeliny, rozpuszczajàc
wapiennà ska∏´, a˝ wreszcie utworzy∏y
si´ podziemne cieki wodne, które da∏y
poczàtek korytarzom jaskini. Wydrà˝o-
ne przez wod´ tunele przetrwa∏y do dziÊ
tylko dzi´ki le˝àcym wy˝ej warstwom
piaskowca. Bez tej os∏ony jaskinia nie
mia∏aby stropu – by∏aby kanionem i to
niezbyt wielkim.

Po krótkim przerywniku muzycznym

(przewodnik intonuje piosenk´, abyÊmy
si´ przekonali, jak Êwietna jest akusty-
ka nad p∏ynàcà nieopodal rzekà Echo)
zaczynamy wspinaczk´ do wyjÊcia.
Sapiàc z wysi∏ku po pokonaniu strome-

go podejÊcia, wydostajemy si´ na po-
wierzchni´ tzw. starym wejÊciem. W tym
miejscu gromadzi∏a si´ kiedyÊ woda, a˝
pod jej ci´˝arem zapad∏ si´ strop jaski-
ni, otwierajàc dost´p do wn´trza. Po wyj-
Êciu z ch∏odnych podziemi – przez ca∏y
rok panuje w nich sta∏a temperatura
12ºC – uderza nas skwar po∏udniowego
lata, oÊlepia Êwiat∏o dnia, czujemy za-
pach Êwie˝ego deszczu.

Wycieczka geologiczna jest jednà z wie-

lu organizowanych codziennie przez s∏u˝-
by Parku Narodowego Jaskini Mamuciej.
Oferta zmienia si´ zale˝nie od pory roku
– na przyk∏ad niektóre trasy otwarte sà
tylko jesienià lub zimà, kiedy park odwie-
dza mniej turystów i mo˝liwe jest zwie-

dzanie w mniejszych
grupach. Mimo to
dost´pne przez wi´k-
szà cz´Êç roku trasy
umo˝liwiajà poznanie
najwa˝niejszych cech
jaskini.

Aby zobaczyç gro-

t´ bez intensywnego
elektrycznego oÊwie-
tlenia, które zainsta-
lowano na wi´kszo-
Êci tras, wybieram si´
na wycieczk´ „Kra-
ina fioletu w Êwietle
latarƒ”. Przez stule-
cia korytarze jaski-
ni pe∏ni∏y rozmaite
funkcje, a teraz pod-
czas trzygodzinnego
marszu s∏u˝à naszej

60-osobowej grupie za êród∏o informacji
o historii pobytu cz∏owieka w tym pod-
ziemnym Êwiecie. Rdzenna ludnoÊç ju˝
od 4 do 2 tys. lat temu poszukiwa∏a w
jaskini gipsu – w podziemiach znaleziono
zmumifikowane ludzkie szczàtki. Pod
koniec XVIII wieku jaskini´ ponownie
odkryli europejscy osadnicy. Podczas
wojny w 1812 roku wydobywano z niej
saletr´ do produkcji prochu strzelni-
czego. Wkrótce potem sta∏a si´ przede
wszystkim atrakcjà turystycznà, którà
jest do dziÊ. W roku 1842 w specjalnie
wybudowanych podziemnych chatkach
z kamienia próbowano leczyç chorych
na gruêlic´. Lekarz, ówczesny w∏aÊci-
ciel jaskini, uwa˝a∏, ˝e klimat podziemi
ma zbawienny wp∏yw na zdrowie pa-
cjentów. Okaza∏o si´ jednak, ˝e si´ my-
li∏ i równie˝ zmar∏ na suchoty.

Trasy geologiczna i historyczna, któ-

re zwiedzi∏am, nie eksponujà niezwy-
k∏ych nacieków, decyduj´ si´ wi´c jesz-
cze na wycieczk´ „Trawertynowym
szlakiem”, o której nasz przewodnik
mówi: „Jaskinia Mamucia dla leniwych”.
Zajmuje tylko oko∏o godziny i nie jest
zbyt m´czàca – omija Postrach Pu-
szystych i 560 stopni znad rzeki Styks
na powierzchni´ – a jednak po drodze
mo˝na zobaczyç 80% form skalnych
wyst´pujàcych w jaskini. Oglàdamy
draperie naciekowe, stalaktyty, sta-
lagmity i stalagnaty oraz inne niezli-
czone przepi´kne skalne osobliwoÊci,
którym woda nada∏a niezwyk∏y kszta∏t
lub struktur´ powierzchni. Przywodzà
na myÊl robaki, koralowce, korzenie,
mech lub wewn´trzne strony kapeluszy
grzybów.

Niektóre z wycieczek w Parku Na-

rodowym Jaskini Mamuciej, na przy-
k∏ad „Dzika jaskinia”, dost´pne sà tyl-
ko dla osób w Êwietnej kondycji fizycznej
i majàcych rozmiary cia∏a nieprzekra-
czajàce okreÊlonego limitu. Dwie trasy
sà stosunkowo ∏atwe, natomiast poko-
nanie pozosta∏ych zajmuje od dwóch do
czterech i pó∏ godziny i wymaga znacz-
nego wysi∏ku. Przewodnicy przed roz-
pocz´ciem wycieczki informujà, ˝e oso-
by majàce k∏opoty z sercem, uk∏adem
oddechowym lub inne problemy zdro-
wotne nie powinny braç w niej udzia-
∏u. Mimo ostrze˝eƒ czasem na tras´
wyruszajà uczestnicy z nadwagà lub s∏a-
bego zdrowia. Wyprawa mo˝e si´ wtedy
zakoƒczyç akcjà ratunkowà w podzie-
miach. Zdarzy∏o si´, ˝e brak rozwagi tu-
ryÊci przyp∏acili ˝yciem.

Opis poszczególnych tras mo˝na zna-

leêç na stronie: www.mammoth.cave.na-
tional-park.com/hike.htm. Ci, którzy nie
zdecydujà si´ na ˝adnà z trudniejszych
tras pod ziemià, majà co zwiedzaç na
powierzchni w liczàcym 21.5 tys. ha par-
ku. U stóp wzgórza, tu˝ przy starym wej-
Êciu, wyp∏ywa na powierzchni´ Styks,
wpadajàcy do pobliskiej rzeki Green.
Natomiast przy Szlaku Dziedzictwa, bie-
gnàcym obok centrum obs∏ugi ruchu tu-
rystycznego i hotelu Mammoth Cave, w
pi´knym d´bowo-hikorowym lesie mo˝-
na obejrzeç zapadlisko Mammoth Dome
Sink. Za kilka dziesi´cioleci i tam przy-
puszczalnie zarwie si´ ska∏a, ods∏ania-
jàc nowe wejÊcie do podziemnego Êwia-
ta mroku i ch∏odu.

n

LISTOPAD 2004 ÂWIAT NAUKI

87

PROM NA RZECE GREEN

przewozi turystów

do zachodniej cz´Êci parku, gdzie znajdujà si´
kempingi i trasy turystyczne (poni˝ej).