Antropologia kulturowa
opr. Slytheringirl
1
1Ewolucjonizm – ogólna charakterystyka kierunku
Ewolucjonizm – pierwszy kierunek w antropologii (L. Morgan,
J. Frazer)
-Świat ludzi i zwierząt podlega tym samym prawom i tak samo
powinien być badany. Antropologia powinna być nauką na wzór
nauk przyrodniczych. Jej zadaniem jest generowanie ogólnych praw
i teorii.
-Badanie zależności powinno być zajęciem antropologii.
-Jedność ludzkiej natury. Ludzie są tacy sami i podobnie będą się
zachowywać w podobnych warunkach.
-Genetyzm – przekonanie, że wyjaśnienie zjawiska polega na
wskazaniu jego źródła.
-Wszystko podlega zmianie. Zmiana jest ogólna prawidłowością.
Świat jest dynamiczny. Zmiana jest zawsze progresywna, jest
postępem, przechodzenie od czegoś mniej złożonego, do czegoś
bardziej złożonego (darwinizm). Zmiana jest zawsze postępem i ma
charakter pozytywny.
Postęp jest ciągły, stopniowy, nierównomierny, jednoliniowy.
Ewolucjonistów kultura interesowała jako atrybut ludzkości. Miarą
postępu, wg ewolucjonistów, jest technologia, wymiar
cywilizacyjny.
Ewolucjoniści nie korzystali z regularnych badań empirycznych,
tylko z opowieści podróżników, misjonarzy itp. Podstawiali dane
empiryczne do określonych schematów. Jeśli dane „nie pasowały” to
sądzono, że zostały one błędnie zebrane. Schemat był zawsze dobry
to dane mogły być złe – jest to zarzut metodologiczny. (+ brak badań
terenowych).
W pewnym momencie zaczęto kwestionować wiarygodność
ewolucjonizmu.
-Zarzut metodologiczny.
-Nie każda kultura rozwija się w ten sam sposób, nie jest to
uniwersalne.
-Grzech etnocentryzmu.
Etnocentryzm i relatywizm kulturowy
Etnocentryzm – poznawanie i ocenianie innej kultury przez pryzmat
własnej. Wzmacnia on własną tożsamość. Zetknięcie z obcością
utwierdza nas w przekonaniu, że nasze życie jest lepsze. Twórcą
pojęcia jest W G Sander.
Cechy etnocentryzmu:
-Zamknięcie na obcą kulturę-Podtrzymywanie własnej tożsamości-
Etnocentryzm zawsze występuje w pierwszym zetknięciu z obca
kulturą
Etnocentryzm może wynikać z:
-Przynależenia do innej kultury-Przekonania, że jesteśmy lepsi
Znaczenie badań terenowych w antropologii
Badania terenowe (Malinowski)
-Przedstawienie organizacji plemienia – szkielet kultury.
-Wypełnienie szkieletu konkretną treścią – ciało i krew.
-Duch – zbiór dokumentów w postaci wypowiedzi, typowych
wydarzeń, form magicznych. Tubylcza mentalność.
Te 3 drogi prowadzą do uchwycenia tubylczego punktu widzenia w
myśl relatywizmu kulturowego i zrozumienie jego poglądu na świat.
Co trzeba zrobić, by poznać kulturę?
-Udać się do społeczności.-Być tam długi czas.-Pełna izolacja od
własnej kultury, np. od misjonarzy.-Poznanie języka społeczności.-
Pogłębiona obserwacja oparta na interakcji z „innymi”.
Teren – odległa przestrzeń, obszar oddalony od własnej kultury,
również w sensie geograficznym.
Kryteria badań:
-Długość pobytu.-Interakcja bezpośrednia.-Rozumienie języka.-
Intensywność, powtarzalność kontaktu lub intensywne przebywanie.
Badacz:
-Przygotowany do podróży.-Powinien zachowywać swoją tożsamość
– nie być kosmopolitą.
-Dystans wobec płci, rasy i seksualności.
Transwestytyzm – zmiana tożsamości przez zmianę wyglądu
kulturowego:
-Przebranie się w strój tubylców
-Poprzez własny strój podkreślanie własnej odrębności (bardziej
poprawne).
Kulturowe zróżnicowanie form życia rodzinnego (monogamia,
poligamia itp.)
1monogamia
2poligamia
-poliginia – mężczyzna i kobiety. (Częsty typ małżeństwa w innych
kulturach).
Powody:
-Powinność opieki na starość, im więcej dzieci, tym lepiej.
-Przekonania religijne, pamięć o osobie, kult przodków.
Występowanie: Afryka, Bliski Wschód, religia muzułmańska.
Poliandria – kobieta i mężczyźni. Żona wszystkich braci –
poliandria frateralna.
Występowanie: południowe Indie – fakt zatrzymania ziemi, ojcostwo
społeczne
Sororat – mężczyzna żeni się z siostrą zmarłej żony.
Lewirat – kobieta wychodzi za brata zmarłego męża.
Egzogamia – nakaz wyboru partnera z poza grupy (zakaz
kazirodztwa).
Zakaz kazirodztwa – jedna z najbardziej uniwersalnych norm we
wszystkich społeczeństwach. (Kazirodztwo jest genetycznie
szkodliwe dla potomstwa). Powoduje silne napiętnowanie.
Kazirodztwo wprowadzone ze względów:
Biologicznych
Psychologicznych – jest to destruktywne, wprowadza inny typ
relacji, jaka
powinna być między członkami rodziny.
Zakaz sprzyja integracji większej liczby ludności. Rozszerzenie
pokrewieństwa
i powinowactwa na inne grupy.
Endogamia – nakaz doboru partnera ze swojej grupy.
Miejsce zamieszkania
1Neolokalność – nowa siedziba; obecna w naszej kulturze.
2Bilokalność – albo u męża, albo u żony; obowiązuje również u nas.
3Matrylokalność – u rodziców żony. Zależy od uwarunkowań
społecznych, systemu pokrewieństwa.
3Patrylokalność – u rodziców męża. U nas dawniej patrylokat.
Przejście od rodziny tradycyjnej do współczesnej.
Przyczyny:
1.
Proces industrializacji
2.
Proces urbanizacji
Te procesy przyczyniają się do ruchliwości społecznej,
przestrzennej, możliwości awansu społecznego.
-Migracje doprowadziły do rozpadu rodziny wielopokoleniowej na
rzecz rodziny nuklearnej. (Rodzice i dzieci).
-Kiedyś rodzina była podmiotem ekonomicznym,
przedsiembiorstwem produkcyjnym. Wielopokoleniowość była
potrzebna. Nie było systemów emerytalnych, więc starzy ludzie
utrzymywani byli przez dzieci.
-Zamknięcie dziedziczenia zawodów – zawody rzemieślnicze, z ojca
na syna, np. kowal. Wynikało to z tradycji rodzinnych i rodowych.
-Rodzina utraciła status podmiotu ekonomicznego. Rozluźnienie
więzi rodzinnych, zmiana roli kobiety – może pracować, utrata
hegemoniczności mężczyzny. Małżeństwo stało się związkiem
partnerskim a nie ekonomicznym. (Małżeństwa nie są zawierana
teraz dla majątków – panna z posagiem).
-Zmiana relacji między mężem i żoną => Zmiana stosunku wobec
dzieci. Dawniej mężczyzna dominował w rodzinie. Pozycja dziecka
była zdominowana przez świat dorosłych – nawet ciuszki były takie
jak dorosłych, tylko że mniejsze. Było to bardzo niewygodne, nie
można było w tym biegać, ograniczało ruchy. Obecnie dziecko ma
duże znaczenie w rodzinie współczesnej. Dzieci jest mniej i bierze
się za nie większą odpowiedzialność – edukacja, zaspokajanie
potrzeb, kontrola urodzin (planowanie dzieci). Jest coraz mniej
przypadków, kiedy dzieci umierają. Dawniej śmiertelność wśród
dzieci była większa – ale było więcej dzieci. (Bóg dał – Bóg wziął).
-Duża indywidualizacja => nastawienie na rozwój indywidualny
członków rodziny.
Adamski
Rodzina tradycyjna
Rodzina współczesna
-Autorytatywna
-Stała i trwała
-Pełna konfliktów
-Małżeństwa z rozsądku
zapewniały stabilne miejsce
w życiu społecznym.
-Demokratyczna
-Niestała, nietrwała
-Spójna wewnętrznie
-Ponieważ
jest
zindywidualizowana ma w sobie
pewną
niestałość.
Brak
(Dlatego, mimo konfliktów
była stała).
-Zachowuje integralność
dzięki normom kulturowym i
presji opinii publicznej
konieczności ekonomicznych.
-Zawdzięcza integralność dzięki
wzajemnemu uczuciu oraz
budowaniu więzi rodzicielskich i
małżeńskich.
6.Antropologia amerykańska. Szkoły Franza Boas’a – ogólna
charakterystyka
-Środowisko kształtuje osobowość.
-Fazy rozwoju człowieka są uzależnione od cywilizacji, w jakiej
żyją.
Podział na 3 społeczności dokonany przez Mead.
1Arapesh’owie – unikają rywalizacji, spokojni, opiekujący się
potomstwem (opieka macierzyńska), wrażliwi, serdeczni, mili, ufni,
otwarci.
-Przez pierwsze miesiące matka nie wypuszcza dziecka z rąk. Płacz
dziecka jest wielką tragedią.
-Dzieci sypiają z matką, dziecko ma stałe poczucie ciepła i
bezpieczeństwa.
-Dzieciak siusia pod siebie i nie jest to złe. Potem jak jest już dorosły
to nie umie panować nad tą częścią fizjonomii. (np. ze strachu
siusia).
-Wszyscy są dla dziecka krewnymi, albo przez krew, albo przez
powinowactwo.
Efektem takiego traktowania jest wykształcenie cech (opisanych
powyżej) w takim samym stopniu u mężczyzn, jak i u kobiet.
2Mundgumorowie
-Potrzebne są dziewczynki, bo można je wymienić na męża. Kobieta
przynosi korzyść rodzinie, chłopców się niechętnie rodzi.
-Stosunkowo często rodzą się bliźnięta. (jeśli chłopiec i dziewczynka
to chłopca się raczej zabija).
-Niemowlęta trzyma się w półokrągłym, niewygodnym dla dziecka
koszu.
-Jeśli dziecko zaczyna płakać, kobieta zaczyna drapać w kosz. Jeśli
dzieciak się nie uspokoi, to dostaje pierś. Jeśli przestanie ssać, to
wraca z powrotem do kosza, dlatego niemowlęta piją mleko szybko i
zachłannie.
-Konieczność opieki nad chorym dzieckiem wkurza wszystkich.
-Dzieci wychowywane są bez miłości.
Efektem takiego traktowania jest wykształcenie takich cech, jak:
brak opiekuńczości, brak uczuć macierzyńskich, wrogość, agresja,
rywalizacja, podejrzliwość, brak ufności, brak poczucia
bezpieczeństwa, konfliktowość. W ten sam sposób zachowują się i
kobiety, i mężczyźni.
3Społeczność Tchambuli – żyje zasadniczo dla sztuki.
-Bardziej interesują się ceremoniałami, niż okazjami, z okazji
których są one wyprawiane.
-Mężczyźni głównie zajmują się sztuką, grają na instrumentach,
wytwarzają maski, organizują ceremonie.
-Kobiety darzą się uczuciem solidarności i przyjaźni. Pracują
grupami, razem gotują itp.
-Mężczyźni atmosfera napięcia, podejrzliwości. (‘Usiadł z prawej
strony’ – ciekawe, o co mu chodziło?)
-System patrylinearny – obejmuje ziemie i domy.
-Kobiety łowią ryby, rozporządzają dochodami.
Kobiety
Mężczyźni
-Solidarne
-Dobrze zorganizowane
-Pracowite
-Niekonfliktowe
Utrzymują dom
-Decydują o
funkcjonowaniu
społeczności
-Kłótliwi
-Sfrustrowani
-Podejrzliwi
-Drażliwi
-Próżni
-Zajmują się głównie
działalnością artystyczną
-Są zależni od kobiet
Wnioski:
-Nie zawsze osobowość społeczna kobiet i mężczyzn jest
zróżnicowana przez płeć.
-Kultura (nie natura!) kształtuje cechy związane z płcią.
Jednostki kulturowo wywłaszczone – ich zachowanie odstaje od
wzoru, np. Arapesh u Mundgumorów.
M. Moir, D. Jesel
-Różnice między kobietą i mężczyzną wynikają z funkcjonowania
mózgu.
-Mózg ma 2 półkule.
-Lewa półkula – zdolności werbalne, językowe, postrzegania
szczegółów, funkcje praktyczne, funkcje konkretne, porządek
linearny.
-Prawa półkula – funkcje wizualne, przestrzenne, postrzeganie
całościowe, funkcje emocjonalne, abstrakcyjne, kształty i schematy.
-U kobiet podział między prawą i lewą półkulą jest mniej
wyróżniony, ośrodki są bardziej rozproszone – mniej
wyspecjalizowane.
-Lewa półkula odmiennie zorganizowana u kobiet i mężczyzn.
-Funkcje mechanizmów językowych – skłonność do werbalizacji.
Kobiety są bardziej efektywne, szybciej opanowują zdolności
językowe.
-Mężczyźni nie dają się łatwo rozpraszać zbędnymi informacjami.
Mężczyźni mogą robić dwie rzeczy na raz.
- Mężczyźni mają zdolność do abstrakcyjnych zadań
matematycznych.
-Kobieca intuicja – kobiety mają więcej połączeń i mogą więcej
analizy zrobić, mimika twarzy, gestykulacja, barwa głosu.
Gender studies - nastawienie feministyczne
Reklamy odmiennego stereotypu – reklama z Georgem i
samochodem. (Wyposażenie nie obejmuje Georga).
D. Riesman
Określony typ społeczeństwa uwarunkowuje określony
typ osobowości:
-Społeczeństwa sterowane tradycją – człowiek kieruje się tradycją.
-Społeczeństwa wewnątrzsterowne – człowiek wewnątrzsterowny.
-Społeczeństwa współczesne – Człowiek zewnątrzsterowny.
Analizy proksemiczne Holl’a
Edward Hall „Poza kulturą” – problem komunikowania się poprzez
ciało. Komunikaty odbieramy intuicyjnie, zgodnie z kulturą, w której
żyjemy.
N – kultury mniej ekspresyjne.
S – kultury bardziej ekspresyjne.
Ludzie dostosowują swoje gesty i rytm mówienia do drugiego
człowieka – synchronizacja fal mózgu.
Komunikacja pozawerbalna:
1Parajęzyk – dźwięki, które nie są słowami. Rytm mowy,
artykulacja, głośność.
2uchy ciała – kinezyka
-mblemy – gesty, które wykonujemy pokazując coś. Kciuk + palec
środkowy = kasa (Japonia), homoseksualizm (Malta), zero (Francja).
-lustratory – ilustrujemy wiadomość. Na palcach: jeden, dwa, trzy...
-egulatory – regulują interakcję. Unoszenie brwi, spojrzenie.
-achowania emocjonalne – kulturowo skontekstualizowane.
-daptory – ruchy, które umożliwiają funkcjonowanie w danej
kulturze.
3roksemika – zachowanie związane z organizacją przestrzeni. (E.
Hall – twórca pojęcia).
E. Hall „Ukryty wymiar”
Znaczenie przestrzenie w życiu społecznym człowieka.
Przestrzeń – jako jeden z niezbywalnych wymiarów kształtujących
zachowanie człowieka. Jest to ukryty wymiar, który podświadomie
działa na nas. Nie zdajemy sobie sprawy z konsekwencji dawnych
wyborów,
Hall
Przestrzeń:
a)
trwała
b)
półtrwała
c)
nieformalna
Ad. A) Przestrzeń trwała – to, co stanowi trwały sposób
zorganizowania tej przestrzeni – budynki, topografia miast i
jakiekolwiek trwałe elementy ingerencji w przestrzeń geograficzną
przez człowieka.
Czynniki:
-
ukształtowanie terenu
-
lokalizacja geograficzna
-
klimat
-
architektura – góry; spadziste dachy
-
dostępność surowca
-
uwarunkowania położenia geograficznego
-
technologia, np. przeciwtrzęsieniowe budynki
-styl w architekturze – sposób wzniesienia budynku, krajobraz
kulturowy, możliwości technologiczne, ideologie
-
funkcje: a) mieszkalne; b) użyteczności publicznej
-
status społeczny – im większy, tym większa przestrzeń
Topografia miast:
-koncentryczny (typ stary) – rynek i drogi do rynku. Koncentracja
ludności, rynek – punkt życia całej społeczności.
-Kratownica – drogi pod kątem prostym
Kulturowa potrzeba posiadania własnego miejsca, domu.
Ad. B) Przestrzeń półtrwała
-dospołeczna – sprzyja kontaktom. Dospołeczniamy się w kolejkach
a w USA odspołeczniamy się.
-odspołeczna – nie sprzyja kontaktom (dworce, lotniska)
Ad. C) Nieformalna (dystans)
-dystans intymny – dla sytuacji intymnych, bardzo szczególnych,
kontakt ciała z ciałem. Kontakt seksualny, matka-dziecko, walka,
siłowanie się.
-dystans indywidualny – odległość na wyciągnięcie ręki. Sytuacje
niesformalizowane lub sformalizowane w ściśle określonych
sytuacjach np. kino, teatr.
-dystans społeczny – różnice ról społecznych, sytuacja
sformalizowana.
-dystans publiczny – charakterystyczny dla dużych, publicznych
wystąpień. (koncert, przemówienie). Spełnione reguły do kontaktu –
mikrofon, donośny głos, podwyższenie.
Jak idziemy ulicą to jesteśmy w dystansie publicznym.
Czasami różnice w pojmowaniu dystansu rodzą pewne trudności w
komunikacji np. dwaj politycy chodzący wokół stołu.
Koncepcja przestrzeni (sacrum, profanum)
Sacrum
Profanum
-Obszar mocny i ważny
-ustala ontologicznie świat
-rzeczywistość obiektywna
-rzeczywistość transcendentna
– mogąca istnieć poza
doświadczeniem
-środek świata, axis mundi
-absolutna rzeczywistość
-nieśmiertelność
-egzystencja rzeczywista
-obszar trwały i skuteczny
BYT
-obszar
nieuświęcony,
amorficzny
-pozbawiony struktury
-względny
-brak
prawdziwego
ukierunkowania
-fragmenty świata rozbitego
-bezkształtna masa niezliczonych
miejsc
-obszar przejściowy, pozorny
-śmierć
-egzystencja iluzoryczna
NIEBYT
9) Hipoteza Sapira i Whorfa
Hipoteza Sapira-Whorfa zakłada, że język kształtuje nasz sposób
postrzegania świata.
Język jest podstawowym nośnikiem naszej kultury. Budowa mózgu
ludzkiego oraz narządów mowy umożliwia nam tworzenie systemu
porozumiewania się poprzez język.
W odróżnieniu od zwierząt, ludzie posiadają umiejętność tworzenia
pojęć abstrakcyjnych, werbalizacji ich a co za tym idzie tworzą
kulturę symboliczną.
Zainteresowanie językiem zrodziło się na gruncie antropologii
amerykańskiej.
Sapira ( lingwinista) zauważył, że język jest doskonałym
narzędziem do tworzenia kultury.
Język jest wewnętrznie spójny. Ma charakter doskonały tzn. jest
samowystarczający. Człowiek może w pełni opisać świat w którym
żyje.
Np. w języku Eskimosów istnieje kilkanaście określeń śniegu, a w
językach afrykańskich słowo śnieg nie występuje, ponieważ śnieg
nie występuje na kontynencie Afryki. Z kolei mieszkańcy Afryki
posługują się wieloma pojęciami określającymi piasek.
Język jest symbolicznym przewodnikiem po kulturze, Jeżeli chcemy
poznać jakąś kulturę to musimy poznać język. Chodzi o istotę tego
języka.
Ludzie pozostają na łasce języka , który jest środkiem wyrażania
ekspresji.
Zestawiając system językowy Indian Hopi ( w którym nie ma
czasów) z językami indoeuropejskimi można zauważyć olbrzymie
różnice gramatyczne istniejące między tymi dwoma językami. Język
na którym bazuje nasza nauka w języku Hopi nie mógłby zaistnieć.
Ludzie żyją w różnych czasach, rzeczywistościach , ponieważ
rzeczywistość tworzy język.
Brytyjski socjolog B. Bernstein wyróżnił kody językowe:
-kod ograniczony ( charakterystyczny dla klasy robotniczej)
-kod rozbudowany ( charakterystyczny dla klasy średniej)
Jest to kontynuacja myślenia Whorfa.
Funkcje języka:
-komunikacyjna( umożliwia porozumiewanie się)
-fatyczna ( polega na podtrzymywaniu interakcji, mówimy o niczym
po to żeby podtrzymać rozmowę i zminimalizować napięcie)
-myślenie i ekspresja
-siła konsolidująca grupę społeczną ( łączącą grupę, przykład języka
litewskiego, który był językiem wymierającym w II połowie XIX
wieku i dzięki inteligencji litewskiej, która postawiła sobie za cel
odtworzenie tego języka jest to obecnie język żywy , przykład
języka hebrajskiego, który został reaktywowany po II ej wojnie
światowej kiedy powstało państwo Izrael ,poprzez ustanowienie
języka hebrajskiego językiem narodowym, każdy Izraelita miał
obowiązek nauczyć się tego języka )
-Język służy nam do akumulacji kultury ( dziedzictwo kulturowe
przekazywane ustnie)
-Język jest najważniejszym czynnikiem rozwoju indywidualności
.Powiadamia społeczeństwo o psychicznym statusie jego członków (
odzwierciedla nasz stan psychiczny)
10) Wymiana jako system świadczeń całościowych.
Przedmiotem wymiany jest nawiązanie kontaktu w grupie, w
społeczeństwie. Podstawowy sens wymiany tkwi w jej znaczeniu
symbolicznym.
Każdy akt wymiany bazuje na trzech obowiązkach:
-dawania-otrzymywania-odwzajemniania
W naszej kulturze podkreśla się, że nie można zaniedbać
podstawowych powinności, ponieważ mści się to na człowieku.
( przykład : baśń o śpiącej królewnie)
Zapomnienie ma groźne konsekwencje.
W naszej kulturze wymiana została sprowadzona do czynnika
ekonomicznego. Niemniej dając prezent otrzymujemy ekwiwalent w
postaci wdzięczności , podziękowania obdarowanego.
Dar dostosowujemy do typu więzi. Nie będziemy obdarowywać
bardzo kosztownym prezentem osoby z którą nie mamy żadnej
więzi ( znajomy z którym się widzimy raz na rok)
Indianie Kwakiutljowie wysoko cenili hojność, bogactwo, odwagę ,
ducha rywalizacji – to cechy które pozwalały uzyskać w tej
społeczności wysoki prestiż.
Potlacz to rytuał podczas którego uczestniczący w tym obrzędzie
obdarowywał innych albo niszczył dobra należące do siebie aby
zwiększyć swój status społeczny.
Motywacją skłaniającą do działania było zyskanie uznania w oczach
innych. Potlacz stanowił również formę rywalizacji, chęć
zawstydzenia i zdegradowania społecznego zaproszonego na
uroczystość. Potlacz służył do uaktywnienia dziedzictwa
kulturowego o różnym podłożu, dotyczy również wymiany ludzkich
emocji( Jednoczymy się chociaż jesteśmy antagonistycznie
nastawieni)
Wymiary wymiany:
-Całościowość tkwi w różnym przejawianiu się tego co społeczne
( praca, religia)
-Różne momenty historii indywidualnych ( narodziny , małżeństwo,
śmierć – cykl życia uwarunkowany okazjami do wymiany)
-Są to różne formy ekspresji
Malinowski tłumaczył wyminę teorią potrzeb. Wymiana służy do
zaspakajania potrzeb.
Triobrańczycy brali udział w rytuale kula. Rytuał ten polegał na
przekazywaniu sobie dóbr ( naszyjników itp.) Istotnym elementem
rytuału kula było to, że nie można było sobie tego daru zostawić.
Musiał zostać przekazany dalej. Zadaniem Kula było
podtrzymywanie komunikacji między kulturami.
11) Magia i nauka z perspektywy różnych orientacji
teoretycznych.
J. Frazer w książce „ Złota gałąź” opisał czym jest magia i relacje
między magią i kulturą.
Był ewolucjonistą i stawiał magię jako niższą formę opisu
rzeczywistości.
Wyróżniał dwa podstawowe sposoby budowania wiedzy o świecie:
1)
powiązanie idei na mocy ich podobieństwa
2)
współwystępowanie
Różnica między magią a nauką polega na tym że:
-Magia stosuje te dwa sposoby nieprawidłowo
-Nauka – prawidłowo
Magia jest homeopatyczna, naśladowcza-błędne powiązanie idei
podobieństw
Magia przenośna , współuczestnicząca – błędne powiązanie idei
współuczestniczącej ( przykład : kiedy bije się w tandemy to deszcz
powinien padać)
W myśleniu naukowym, które w sposób prawidłowy stosuje idee
powiązań i współuczestnictwa występuje stopniowalność, nie ma
myślenia nieobiektywnego .
Levy Bruhl – koncepcja strukturalna
Badał granice między myśleniem człowieka pierwotnego a
współczesnego. Istnieją zależności między strukturą społeczną ,
wyobrażeniami grupowymi a myśleniem indywidualnym.
Wyróżnił dwie struktury społeczne:
Społeczeństwo pierwotne
Społeczeństwo cywilizowane
Społeczeństwu pierwotnemu przypisał myślenie prelogiczne –
które cechuje:
Afektywność
Mistyczne postrzeganie rzeczywistości
Społeczeństwu cywilizowanemu przypisywał myślenie logiczne .
W konsekwencji ludzie pierwotni i cywilizowani żyją w dwóch
światach. Ludzie pierwotni żyją zgodnie z mentalnością dziecka,
percepcja miesza się z uczuciami i pozostają na tym poziomie
budowania wiedzy o świecie.
Evans Pritchard – badał społeczność Azada mieszkańców Afryki.
Starał się nobilitować myślenie magiczne. Uważał ,że społeczności
pierwotne myślą równie racjonalnie jak Europejczycy. Podkreślał, że
myślenie magiczne nie wyklucza myślenia naukowego. Przykład:
Współcześnie ludzie poświęcają budynki ( forma ochrony przed
nieszczęściem) ale nie rezygnują z zainstalowania piorunochronów .
Malinowski ( funkcjonalizm)
Uważał, że magia jest rodzajem pseudonauki.
Funkcja magii polegała na daniu poczucia bezpieczeństwa.. Tworzyli
magię żeby mieć komfort psychiczny, poczucie, że ich działania się
powiodą.
Podstawowe narzędzia magii to:
zaklęcia
rytuały
Magia odwołuje się do uczuć i wiary
Nauka do logiki i wiedzy.
Źródło magii tkwi w człowieku ( niepewność, stres i potrzeba
wyrobienia sobie sztucznego sposobu zapewnienia bezpieczeństwa)
L. Strauss uważał że magia i nauka to równoległe sposoby
myślenia, nie można ich hierarchizować. Oba sposoby myślenia
mogą być równie skuteczne.
Przykład: porównanie pracy inżyniera z pracą majsterkowicza.
Bricolage – działanie majsterkowicza, ma skłonność do
kolekcjonowania różnych rzeczy, mogą się przydać.
Inżynier – wychodzi poza to co już jest. Dzięki posiadanej wiedzy
stworzenie czegoś co ma nowe elementy.
Myślenie magiczne bazuje na zapoznanej rzeczywistości.
( Kombinacja elementów które już znamy)
12) Podstawowe założenia strukturalizmu L. Strauss
L. Strauss nie był antropologiem z wykształcenia. Studiował
prawo, filozofie i interesował się geologią. Napisał książkę pt.
„Smutek tropiku”
Wg Straussa mamy dwa poziomy badania kultury:
-Poziom pierwszy- zjawiskowy – to co widzimy, obserwujemy
-Poziom drugi - ukryty – ukryte struktury uniwersalne dla całej
ludzkości.
Zadaniem antropologa wg Straussa jest badanie drugiego poziomu –
ukrytego.
Struktura wg Straussa to coś do czego musimy dojść przez to co
widzimy, ale są to informacje ukryte które antropolog ma odkryć
.Strukturalizm zajmuje się rzeczywistością pozazjawiskową.
L. Strauss główne elementy strukturalizmu wziął z założeń
językoznawstwa.
Badania nad językiem Strauss przeniósł na antropologie.
1Język stanowi pewien doskonały, spójny system wyznaczany przez
struktury gramatyczne których sobie na co dzień nie uświadamiamy.
Mowa jest rysem indywidualnym co nas różnicuje ( nie zdajemy
sobie sprawy ,że mówimy prozą)
2Fonologia – badanie uświadomionych zjawisk językowych do ich
nieuświadomionych infrastruktur.
Człony nie są bytami niezależnymi. Najważniejsze są zachodzące
między tymi członami zależności i relacje. Przyswaja się dźwięki na
zasadzie opozycyjnych cech.
3Struktury mają charakter systemowy. Zmiana jednego elementu
będzie pociągała za sobą zmianę całego systemu.
4Fonologia zmierza do odkrywania, ustalania ogólnych praw , co
nadaje im charakter uniwersalny.
Kluczową zasadą pracy umysłu jest:
1Poszukiwanie przeciwieństw. Elementy przeciwne wzajemnie się
dopełniają.
2Skłonność umysłu do porządkowania i klasyfikowania danych.
Trzy fundamentalne struktury ludzkiego umysłu:
1Skłonność do tworzenia norm
2Zasada wzajemności – potrzebna do budowania ładu społecznego
( szukamy relacji z grupą, gdy coś otrzymujemy czujemy przymus
odwzajemnienia tej relacji)
3Uznanie syntetycznego charakteru danych ( Uznajemy ,że wymiana
danych ma moc budowania relacji międzyludzkich)
Fundamentalnym sposobem wprowadzenia porządku wg Straussa
jest wprowadzenie opozycji między kulturą a naturą.
Natura:
1)Natura jest uniwersalna. Zawsze obecna w ludziach.
2)Do natury należy to co jest spontaniczne.
3) Natura jest samowystarczalna. Ma charakter bezwzględny.
Kultura:
-Kultura ma charakter partykularny. Występuje niekiedy w
niektórych miejscach.
-Kulturą jest to co jest podyktowane przez normę.
-Kultura jest względna, potrzebuje natury żeby zbudować swoją
tożsamość.
13.Zabawa jako źródło kultury. Omów koncepcje J. Hoizinga.
(„Homoludens – zabawa jako źródło kultury”)
14.Cechy zabawy wg Hoizinga i Caillois’a. Co je różni?
15.Typologia gier i zacaw Caillois’a
Johan Huizinga:
-Człowiek jako istota bawiąca się.
-Kultura narodziła się z ducha zabawy. Zabawa była czymś
pierwotnym – jest to w pewnym sensie naśladownictwo. Bawiąc się -
uczymy się poprzez naśladowanie.
Uwarunkowania kulturowe zabawy:
1
-Zabawa jest pierwotna w stosunku do kultury.
-Zabawa jest starsza od kultury.
-Zwierzęta bawią się i są jednocześnie starsze niż gatunek ludzki.
-Pierwotna lokalizacja zabawy => Zwierzęta.
2Zabawa wykracza poza fizjologię. Zawsze czemuś służy i ma
zawsze jakiś sens. (Funkcjonalizm).
3Zabawa nie jest związana ze stopniem zaawansowania kultury.
-Zabawa występuje w każdej kulturze niezależnie od miejsca i czasu.
-Zabawa posiada pewną strukturę.
-Zabawa ma określone funkcje, które spełnia.
-Zabawa zawiera czynnik kulturowy danej grupy.
4Wszelkie pierwotne formy ludzkiego działania mają swoje źródło w
duchu zabawy.
Mowa – gra pomiędzy myślą a językiem. Nasz świat manifestuje się
przez język, wszystko opiera się na języku. Możemy poznać i
opisywać tyle, na ile pozwala nam nasz język.
Gest nazywania – gest kreowania. Nadajemy czemuś nazwę i to coś
zaczyna funkcjonować w świecie.
Mit – jest próbą wyjaśniania spraw ludzkich, boskich,
nadprzyrodzonych. Jest fantazją. Czymś pomiędzy baśnią a fantazją.
Jest zabawą.
Kult – forma kulturowo wymyślona. Przyjmuje formę zabawy.
Zabawa (duch ludyczny) – proces, w którym coś się tworzy, coś się
udaje, coś się naśladuje.
-Z mitu i kultu wywodzą się wszystkie mechanizmy, które tworzą
kulturę i kulturę symboliczną (Lad, poezja, prawo).
-Wszelkie złożone formy życia społecznego swoje korzenie mają w
duchu ludycznym.
Formalne cechy zabawy:
