Ergonomia w4

Ergonomia – wykład 4
Materialne warunki
pracy

- hałas

dr Katarzyna Lis

Układ warunków pracy w zakładzie

Czynniki rzeczowe

Czynniki fizyczne

Czynniki chemiczne

Czynniki biologiczne

Organizacyjno-techniczne warunki pracy

Płace, nagrody i kary

Awanse

wiadczenia socjalne

Urz

dzenia socjalne

Ekonomiczne warunki pracy

Stosunki mi

dzyludzkie

Współuczestnictwa w zarz

dzaniu

Polityka kadrowa

Presti

wykonywanej pracy

Społeczne warunki pracy

Warunki pracy w zakładzie

całokształt

materialnych

czynników, z którymi człowiek styka
si

w toku wykonywania pracy

zawodowej.

MATERIALNE WARUNKI PRACY

Materialne warunki pracy zale

Ŝą

czynników:

rzeczowych (maszyny i urz

dzenia,

pomieszczenia pracy, stanowiska pracy),

fizycznych (mikroklimat, o

wietlenie,

hałas, drgania mechaniczne,
promieniowanie, zapylenie powietrza),

chemicznych (pary, gazy, aerozole),

biologicznych (choroby zaka

ne,

odzwierz

ce, t

ęŜ

ec),

Schemat narz

du słuchu

nerw

limak

młoteczek

kowadełko

strzemi

czko

mał

owina

kanał słuchowy

błona b

benkowa

Wielko

ci słu

Ŝą

ce do pomiaru d

stotliwo

ść

ku (jednostka - herz [Hz])

Poziom gło

ść

ku wyra

ony w fonach

odpowiada poziomowi ci

nienia akustycznego

wyra

onemu w jednostce bel, dziesi

ciokrotnie

mniejsza jednostka to decybel [dB].

Nat

ęŜ

enie d

ku jest to stosunek ilo

ci energii

akustycznej do powierzchni prostopadłej przez
któr

przechodzi w czasie(jednostka - [W/m2])

Gło

ść

stanowi

subiektywny

atrybut intensywno

ci d

ku wyra

a si

sonach. Ton o cz

stotliwo

ci 100 Hz i poziomie

nienia akustycznego wynosz

cego 40dB ma

gło

ść

równ

1 sonowi. Ton o cz

stotliwo

1000 Hz =1kHz i poziomie ci

nienia akustycznego

wynosz

cego 1dB ma gło

ść

równ

1 fon

Rodzaje d

ków

ki słyszalne to drgania o cz

stotliwo

zawartej pomi

dzy 20 Hz i 20 000 Hz.

Infrad

ki to drgania poni

ej 20 Hz.

Ultrad

ki to drgania powy

ej 20 000 Hz.

Definicja hałasu

HAŁAS oznacza d

ki, które

przeszkadzaj

lub

utrudniaj

wykonywanie

pracy

lub

w danym czasie i miejscu s

niepo

Ŝą

dane

szkodliwe

dla

zdrowia.

Hałas na stanowiskach pracy - Przepisy

Rozporz

dzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 29 listopada

2002 r. (Dz.U. Nr 217 poz. 1833) w sprawie najwy

szych dopuszczalnych

ęŜ

i nat

ęŜ

czynników szkodliwych dla zdrowia w

rodowisku

pracy ze zmianami DzU Nr 212 poz. 1769 z 28 pa

dziernik 2005r

Rozporz

dzenie Rady Ministrów z 30 lipca 2002r. (Dz. U. Nr 127 poz.

1092) w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom

Rozporz

dzenie Rady Ministrów z dn. 24 sierpnia 2004r. (Dz. U. Nr 200

poz. 204) w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym wraz ze

zmianami

Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej w

sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu Rozporz

dzenia MPiPS w sprawie

ogólnych przepisów bezpiecze

stwa i higieny pracy z 28 sierpnia 2003r.

Dz.U Nr 169 z 2003r. Poz. 1650, 26 wrze

nia 1997r. (Dz.U. Nr 129 z 1997r

Poz.844)

Rozporz

dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dn. 30 maja

1996 r (Dz.U. Nr 69 z dn. 25 czerwca 1996 r., poz. 332) w sprawie

m.in. przeprowadzania bada

lekarskich pracowników ze zmianami

Dz.U. Nr 37 poz 451 z 2001r.

Rozporz

dzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dn. 20

kwietnia 2005 r. (Dz. U. Nr 73 z dn. 28 kwietnia 2005 r., poz. 645) w

sprawie bada

i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w

rodowisku pracy

Rozporz

dzenie Rady Ministrów z dn. 30 lipca 2002 r. , Dz. U. z dnia 19

sierpnia 2002, Nr 132 poz. 1115 zawieraj

ce wykaz chorób zawodowych,

Rozporz

dzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 5 sierpnia 2005r. w

sprawie bezpiecze

stwa i higieny pracy przy pracach zwi

zanych z

nara

eniem na hałas lub drgania mechaniczne DzU. Nr 157 poz. 1318 (19

sierpnia 2005) Wdra

a przepisy Dyrektyw 2002/44/WE i 2003/10/WE

Hałas na stanowiskach pracy - Przepisy

Rozporz

dzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005r. w sprawie

zasadniczych wymaga

dla urz

dze

ywanych na zewn

trz

pomieszcze

w zakresie emisji hałasu do

rodowiska DzU. Nr 263 poz.

2202 (ze zmianami RMG z 15 lutego 2006r. DzU. Nr 32 poz. 223) Wdra

przepisy Dyrektywy 2000/14/WE [7.01.2007 ustawa o systemie oceny

zgodno

ci z 15 grudnia 2007 Dz.U.06.249.1834 - kopi

oceny zgodno

do Komisji Europejskiej oraz do MG]

Rozporz

dzenie Ministra Gospodarki z 21 grudnia 2005r. w sprawie

zasadniczych wymaga

dla

rodków ochrony indywidualnej DzU. Nr

259 poz. 2173 (28 grudnia 2005r

)

Hałas na stanowiskach pracy - Przepisy

11. PN-ISO 9612:2004. pt: „Akustyka. Wytyczne do pomiarów i oceny

ekspozycji na hałas w

rodowisku pracy”

12. Polska Norma PN-N-01307 : 1994 pt :”Hałas. Dopuszczalne warto

ci hałasu

rodowisku pracy. Wymagania dotycz

ce wykonywania pomiarów”

13. Norma PN-N-18002:2000 pt. :“Systemy zarz

dzania Bezpiecze

stwem

i Higien

Pracy. Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego”

14. Normy serii PN-EN ISO 3740:1999 umo

liwiaj

wyznaczanie poziomów

mocy akustycznej maszyn

na podstawie pomiarów ci

nienia

akustycznego

15. Normy serii PN-EN ISO 11200:1999 umo

liwiaj

wyznaczenie poziomu

nienia akustycznego emisji na stanowiskach pracy i innych okre

lonych

miejscach.

16. PN-ISO 1999:2000 pt: „Akustyka – Wyznaczanie ekspozycji zawodowej na

hałas i szacowanie uszkodzenia słuchu wywołanego hałasem”

Hałas na stanowiskach pracy - Przepisy

Rodzaje hałasu

hałas ustalony - poziom d

ku A w

okre

lonym miejscu mierzony przy wł

czonej

charakterystyce dynamicznej S miernika
poziomu d

ku, zmienia si

podczas

obserwacji nie wi

cej ni

o 5 dB,

hałas nieustalony - poziom d

ku A w

okre

lonym miejscu mierzony przy wł

czonej

charakterystyce dynamicznej S miernika
poziomu d

ku, zmienia si

podczas

obserwacji wi

cej ni

o 5 dB,

hałas impulsowy - składa si

z jednego lub

wielu zdarze

kowych, ka

dy w czasie

trwania krótszym ni

1 sekunda.

Hałas w

rodowisku pracy

jest charakteryzowany przez:

poziom ekspozycji na hałas odniesiony do 8 -
godzinnego dnia pracy i odpowiadaj

ekspozycj

dzienn

lub poziom ekspozycji na

hałas

odniesiony

tygodnia

pracy

odpowiadaj

ekspozycj

tygodniow

(wyj

tkowo w przypadku hałasu oddziałuj

cego

na organizm człowieka w sposób nierównomierny
w poszczególnych dniach tygodnia),

maksymalny poziom d

ku A,

szczytowy poziom d

ku C.

Skutki hałasu:

niedosłyszenie odwracalne
i nieodwracalne

czenie

uczucie przykro

ci, utrapienia,

niepokoju, leku, trwogi

zmniejszenie zdolno

skupienia uwagi

przedłu

enie czasu reakcji

zaburzenia układu
krwiono

nego (cz

sto

ść

tna,

nienie t

tnicze,

przy

pieszenie akcji serca

)

zmiany czynno

ci narz

dów

zmysłu

upo

ledzenie funkcji adaptacji

do ciemno

zmiany w czynno

ciach

narz

du równowagi

obni

enie wydajno

ci pracy

ból i zawroty głowy

bezsenno

ść

brak apetytu

zaburzenia termiczne

zaburzenia w

chu i smaku

nerwice

Ochrona przed hałasem

Szkodliwym oddziaływaniem hałasu na
organizm mo

na zapobiega

poni

szymi

metodami:

1. Eliminacja

ródła hałasu lub zmniejszenie nat

ęŜ

enia hałasu przez :

- wybór wła

ciwych technologii,

- robotyzacj

, automatyzacj

procesów produkcyjnych,

- wymian

maszyn i urz

dze

powoduj

cych nadmierny hałas na maszyny i

urz

dzenia spełniaj

ce wymogi norm,

- utrzymanie maszyn i urz

dze

w wymaganym stanie technicznym (wymiana

uszkodzonych cz

ęś

ci, niedopuszczenie do nadmiernych luzów itp.).

2. Ograniczenie rozprzestrzeniania si

hałasu przez zastosowanie :

- izolacji akustycznej stanowiska pracy (ekrany d

kochłonne),

- obudowy

ródeł hałasu,

- zwi

kszenie chłonno

ci akustycznej.

3. Zmniejszenie czasu ekspozycji na hałas poprzez :

- posuni

cia organizacyjne maj

ce na celu ograniczenie przebywania

pracowników w hałasie,
- wydzielenie

ródła hałasu i sprowadzenie jego obsługi do niezb

dnego

minimum.

Stosowanie ochron osobistych słuchu.

rodki ochrony osobistej

Wkładki przeciwhałasowe

jednokrotnego u

ytku – lu

jednokrotnego u

ytku –

poł

czone

wielokrotnego u

ytku – poł

czone

wielokrotnego u

ytku – ze

spr

ęŜ

dociskow

Nauszniki przeciwhałasowe

chroni

ce przed niskim hałasem

(SNR<=26)
chroni

ce przed

rednim hałasem

(SNR=27, 28, 29)
chroni

ce przed du

ym hałasem

(SNR=30, 31, 32)
chroni

ce przed b. du

hałasem (SNR>=33)

Nauszniki przeciwhałasowe

nahełmowe

chroni

ce przed niskim hałasem

(SNR<=26)
chroni

ce przed du

ym hałasem

(SNR=30, 31, 32)

Nauszniki przeciwhałasowe

elektroniczne

aktywne
z radioodbiornikiem
komunikacyjne

Nauszniki przeciwhałasowe dla

strzelectwa

Nauszniki przeciwhałasowe

składane

składane

Inne

Wkładki przeciwhałasowe

Stosowane w przypadku hałasu o szerokim

mie cz

stotliwo

ci. Mo

na je stosowa

stanowiskach pracy, na których poziom d

ku A

nie przekracza:

110 dB – gdy hałas zawiera silne składowe w

zakresie małych cz

stotliwo

ci,

111 dB – gdy hałas zawiera silne składowe w

zakresie

rednich cz

stotliwo

ci,

114 dB – gdy hałas zawiera silne składowe

zakresie

ych

stotliwo

–

pod

warunkiem prawidłowego ich stosowania.

Emisja hałasu urz

dze

98/37/WE – maszyny i elementy bezpiecze

stwa

- 2000/14/WE – emisja hałasu do

rodowiska przez urz

dzenia

Deklarowanie emisji hałasu urz

dze

w celu certyfikacji

niezb

dnej do oceny zgodno

ci z wymogami

bezpiecze

stwa i ochrony zdrowia

Emisja hałasu urz

dze

•

Normy serii PN-EN ISO 3740:1999 umo

liwiaj

wyznaczanie poziomów mocy akustycznej maszyn na
podstawie pomiarów ci

nienia akustycznego

•

Normy serii PN-EN ISO 11200:1999 umo

liwiaj

wyznaczenie poziomu ci

nienia akustycznego emisji na

stanowiskach pracy i innych okre

lonych miejscach.

Metody okre

lania emisji hałasu maszyn:

fala bezpo

rednia

fala ugi

fala odbita

droga materiałowa

kabina
d

koizolacyjna

ekran ak.

obudowa
d

koizolacyjna

ródło

ustrój
d

kochłonny

rys. Drogi propagacji fali akustycznej od

ródła do stanowiska pracy.

Drogi propagacji fali akustycznej

Poziomy progowe

85dB

80dB

Próg działania

NDN

135dB

Poziom ekspozycji na hałas Szczytowy poziom d

ku C

NDN Próg działania

Metody techniczne ograniczenia hałasu na drodze propagacji

materiały i ustroje d

kochłonne,

ekrany d

kochłonne,

kabiny d

koizolacyjne,

wibroizolacje,

obudowy d

kochłonno-izolacyjne,

tłumiki akustyczne

koiz

olow

any

ruro

Tłumik

Tłumienie

ków mate

riałowych

Ustrój d

kochłonn

Ekrany ak

ustyczne

Drzwi d

koszcz

elne

ły

ło

łan

iac

Ograniczenie hałasu w halach przemysłowych

fala bezpo

rednia

fala ugi

fala odbita

droga materiałowa

kabina
d

koizolacyjna

ekran
akustyczny
.

obudowa
d

koizolacyjna

ródło

ustrój d

kochłonny

3-7 dB

5-15dB

20-50dB

15-20dB

0-10dB

15-25 dB

10-40dB

wibroizolatory

ochronniki
słuchu

Podział tłumików akustycznych

tłumik

interferen-

cyjny

rezonator

komora

rozszerzana

tłumik

komorowy

tłumik

szczelinowy

kanał wyło-

ony mate-

riałem d

kochłonnym

rezonator

z materiałem

wiekochłon

nym w szyjce

tłumik

relaksacyjny

tłumik

labiryntowy

tłumik

z dysz

Venturiego

pojedy

czy

skok

przekroju

tłumiki akustyczne

tłumiki refleksyjne

łumiki absorpcyjne

tłumik

aktywny

Wg Z.Engel

Refleksyjne

Absorpcyjne

Aktywne

Tłumiki akustyczne

Hałas infrad

kowy - definicje

Infrad

ki - d

ki lub hałas , którego widmo cz

stotliwo

zawarte jest głównie w zakresie od 1 do 20 Hz,

Hałas ultrad

kowy - hałas, w widmie którego wyst

puj

składowe o cz

stotliwo

ciach infrad

kowych i małych

akustycznych

Oddziaływanie infrad

ków na człowieka

Dominuj

cym efektem wpływu infrad

ków na organizm w ekspozycji

zawodowej jest ich działanie uci

ąŜ

liwe :

• zm

czenie,

• senno

ść

• dyskomfort,

• zaburzenia równowagi wyst

puj

ce ju

przy niewielkich

przekroczeniach progu słyszenia

• spr

ęŜ

arki tłokowe,

• wysokopr

ęŜ

ne silniki spalinowe,

• silniki odrzutowe,

• urz

dzenia energetyczne

elektrowni,

• piece hutnicze, formierki,

• kraty wstrz

sowe,

• młoty ku

nicze

Główne

ródła hałasu infrad

kowy

100

105

110

16 31,5 63 125 250 500 1k

8k 16k 20k 25k 31,5k 40k

f [Hz]

L[dB]

operator kraty w strzasow ej

operator młota Hilti TE 905

operator płuczki ultradzw i

kow ej

Oceniana wielkość

Wartość

dopuszczalna

RównowaŜny poziom ciśnienia akustycznego skorygowany
charakterystyką częstotliwościową G odniesiony do 8-
godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy / tygodnia pracy,
L

G eq, 8h

/ L

G eq, w ,

102

Szczytowy nieskorygowany poziom ciśnienia akustycznego,
L

LIN, peak,

145

Warto

ci NDN ha

asu infrad

kowego

Warto

ci dopuszczalne hałasu infrad

kowego

dla kobiet w ci

ąŜ

y i pracowników młodocianych

Oceniana wielkość

Wartość

dopuszczalna

RównowaŜny poziom ciśnienia akustycznego
skorygowany charakterystyką częstotliwościową G
odniesiony do 8-godzinnego dnia pracy, L

G eq, 8h ,

Szczytowy nieskorygowany poziom ciśnienia
akustycznego, L

LIN, peak,

135

Ocena ryzyka - hałas infrad

kowy

Ryzyko zawodowe

MAŁE

Ryzyko zawodowe

REDNIE

Geq,8h

> 102 dB

LINpeak

> 145 dB

Tak

Nie

Tak

Geq,8h

< 99 dB

LINpeak

< 139 dB

Ograniczenie hałasu infrad

kowego

stosowanie tłumików akustycznych refleksyjnych (głównie komorowych

i rezonatorowych)

wła

ciwe fundamentowanie maszyn, kabin, urz

dze

, (stosowanie

dylatacji)

usztywnienie konstrukcji

cian w przypadku wyst

pienia rezonansów

wprowadzenie przegród w pomieszczeniu ,gdzie s

fale stoj

stosowanie ci

ęŜ

kich kabin, obudów,

stosowanie aktywnych metod redukcji hałasu

Hałas ultrad

kowy - definicja

Hałas ultrad

kowy

– d

ki z zakresu od ok. 10kHz do ok. 40kHz.

1. oddziaływanie na narz

d słuchu (słuch, narz

d przedsionkowy

w uchu wewn

trznym)

2. oddziaływania pozasłuchowe:

−

układ kr

ąŜ

enia,

−

procesy termoregulacyjne,

−

procesy przemiany materii,

−

układ nerwowy,

−

gruczoły dokrewne (płciowe, tarczyca).

Oddziaływanie hałasu ultrad

kowego na człowieka

technologiczne urz

dzenia ultrad

kowe : płuczki ,

zgrzewarki , dr

ąŜ

arki , lutownice r

czne , wanny lutownicze ,

2. inne maszyny i urz

dzenia :

a) narz

dzia pneumatyczne, palniki, spr

ęŜ

arki, zawory

- hałas ultrad

kowy pochodzenia aerodynamicznego ,

b) frezarki, strugarki, szlifierki, piły, maszyny włókiennicze

- hałas ultrad

kowy pochodzenia mechanicznego

Główne

ródła hałasu ultrad

kowego

100

105

110

31,5

125

250 500

16k

20k

25k 31,5k 40k

f [Hz]

L[dB]

operator kraty w strzasow ej

operator młota Hilti TE 905

operator płuczki ultradzw i

kow ej

Dopuszczalne warto

ci hałasu ultrad

kowego

Dopuszczalny poziom ci

nienia akustycznego odniesiony do

8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub tygodnia

pracy, dB

stotliwo

ść

rodkowa pasm

tercjowych

kHz

Maksymalny

dopuszczalny

poziom ci

nienia

akustycznego

NDN

Kobiety w ci

ąŜ

Młodociani

100

12,5

100

110

125

105

102

100

31,5

130

110

107

105

130

110

107

105

Ocena ryzyka - hałas ultrad

kowy

Ryzyko zawodowe

MAŁE

Ryzyko zawodowe

REDNIE

feq,8h

> 80,90,105,110dB

fmax

> 100,110,125,130,145dB

lub

Tak

Nie

Tak

feq,8h

< 77,87,102,107dB

fmax

< 94,1040,119,124,139dB

Metody ograniczania zagro

hałasem ultrad

kowym

Techniczne:

- u

ródła (zmiany konstrukcyjne, modyfikacja procesu technologicznego),

- na drodze propagacji hałasu (obudowy, ekrany,

rodki ochrony

indywidualnej)

- automatyzacja i zdalne kierowanie procesami.

Organizacyjne:

- skracanie czasu pracy w zasi

gu pola ultrad

kowego,

- skracanie czasu trwania procesu,

- grupowanie urz

dze

ultrad

kowych,

- wydzielanie specjalnych pomieszcze

dla urz

dze

- eksploatowanie urz

dze

na drugiej i trzeciej zmianie.