Wykład – dr Andrzej Jaki
Egzamin: teoria i zadania

WYKŁAD 1 –

POJĘCIE ZARZĄDZANIA FINANSAMI I OBSZARY DECYZJI FINANSOWYCH

 W. Bień; Zarządzanie finansami przedsiębiorstw / Difin
 J. Czekaj, Z. Dresler; Zarządzanie finansami przedsiębiorstw. Podstawy teorii.
 M. Sierpińska; T. Jachna; Metody podejmowania decyzji finansowych

Finanse – proces gospodarowania środkami pieniężnymi.

Obszary analiz finansowych:



Publiczny system finansowy, obejmujący system budżetowy państwa, finanse samorządowe



Prywatny sektor finansowy, powiązany ze sferą realną gospodarki (przedsiębiorstwa = gosp.dom.)

Finanse przedsiębiorstw zajmują się: pozyskiwaniem kapitału, rozdysponowaniem środków pieniężnych, wydatkowaniem.
Skutki decyzji finansowych mają wymiar finansowy.

Finansowe cele przedsiębiorstwa są wyznacznikiem działań.
Rodzaje celów finansowych

a. Podstawowy – dążenie do max rynkowej wartości przedsiębiorstwa (cel strategiczny, wieloletni)
b. Bardziej szczegółowy (krótkoterminowe, planowe) – wspierające cel główny:



Max zysku, rentowności



Utrzymanie płynności finansowe



Optymalizacja struktury przedsiębiorstwa



Zdolność kredytobiorca



Dążenie do racjonalizacji ryzyka

RACJONALIZACJA RYZYKA:
Uzasadnienie: świadome podejmowanie ryzyka w celu osiągnięcia wyznaczonego celu

r

f

– stopa zwrotu inwestycji wolnych od ryzyka

R

1

– poziom ryzyka przy danych warunkach

Brak obiektywnego pomiaru ryzyka jest problemem racjonalizacji ryzyka.

Kryteria w obszarze decyzji finansowej:

1) Długość horyzontu czasowego

 Krótkoterminowe decyzje finansowe (do 1 roku), odnoszą się do zarządzania kapitałem przedsiębiorstwa. Koncentrują się na:

kształtowaniu wartości AO, zabezpieczeniu AO

AKTYWA OBROTOWE

Kapitał obrotowe (netto)

Krótkoterminowy kapitał obrotowy

Kapitał obrotowy netto = KS (kapitał własny + długoterminowe kapitał obrotowy) – AT

 Długoterminowe decyzje finansowe – odnoszą się do wieloletniego horyzontu czasowego. Inwestycje: kształtowanie wartości AT,

zabezpieczenie niezbędnych źródeł finansowych AT.

2) Etapy (fazy) procesu ZFP

Obszary finansowania – pozyskiwanie niezbędnego kapitału, inwestowanie, zarządzanie procesem angażowania kapitału w działalność
przedsiębiorstwa.

INWESTOWANIE -> aktywa
FINANSOWANIE -> pasywa

Wykład 2 –
FV = K

0

* [(1+r) ^n]- wartość przyszła

PV = Kn * [ 1/((1+r) ^n)] – wartość teraźniejsza

Annuitet:

FVA

n

= K*

-> z dołu

FVA

n

= K*(1+r)*

-> z góry

PVA`

n

= K*

-> z dołu

PVA`

n

= K*(1+r)*

-> z góry

Wartości w okresie nieograniczonym (n zmierza do nieskończoności) = wieczna renta
PVP = K/r -> z dołu
PVP`= K/r *(1+r) -> z góry

DŁUGOTERMINOWE DECYZJE FINANSOWE

 Decyzje długoterminowe o horyzoncie wieloletnim i o wysokim ryzyku
 Związane z angażowaniem dużego kapitału w krótkim okresie czasu (czasowe zamrożenie nakładów finansowych).
 Zaprojektowanie inwestycji, aby można było ją etapowo uruchamiać, aby uzyskiwać zyski przed zakończeniem inwestycji
 Duży stopień nieodwracalności decyzji, nie można się wycofać bez ponoszenia kosztów niepotrzebnych.
 Nie ma pewności, że jest opłacalna
 Trzeba uwzględnić zmianę wartości pieniądza w czasie
 Ocena efektywności inwestycji wg rachunku

Klasyfikacja inwestycji
- z punktu widzenia postaci końcowego efektu inwestowania (aktywa trwałe powstałe w wyniku inwestycji)
1. Rzeczowe (środki trwałe)
2. Niematerialne (wartości niematerialne i prawne)
3. Finansowe (obejmują inwestycje kapitałowe i pieniężne, realizowane poprzez rynek finansowy) – realizowane poza

przedsiębiorstwem.

Najbardziej zróżnicowane są inwestycje rzeczowe. Z punktu widzenia powiązania inwestycji z dotychczasową działalności przedsiębiorstwa
inwestycje rzeczowe można podzielić na:

a. Inwestycje odtworzeniowe (reinwestowanie amortyzacji) – dot. istniejącego majątku
b. Inwestycje modernizacyjne – dot. istniejącego majątku, związane z procesem unowocześniania obiektów w przedsiębiorstwie
c.

Inwestycje rozwojowe, nowe – polegające na nabywaniu, tworzeniu nowych środków trwałych.

Rachunek efektywnościowy – służy do oceny efektywności inwestycji.
Kryteria oceny efektywności inwestycji
I etap: Ocena bezwzględnej efektywności inwestycji: czy dana inwestycji ma racje bytu i przyniesie zadawalające korzyści dla inwestora (z
punktu widzenia realiów ekonomicznych)? Oddziela inwestycje możliwe do zrealizowania od tych bez racji bytu. Czy gwarantuje minimum
efektywności?
II etap: Ocena względnej efektywności inwestycji: porównywanie różnych wariantów inwestycji, aby zobaczyć, które są najlepsze.

METODY OCENY EKONOMICZNEJ EFEKTYWNOŚCI INWESTYCJI
I.

Metody statyczne (uproszczone) – nie uwzględnia zmiany wartości pieniądza w czasie; wielkości finansowe uwzględnione w
rachunku są często uśrednione, przeciętne lub szacunkowe; są łatwe w zastosowaniu, dane nie muszą być szczegółowe, wyniki są
bardzo proste w interpretacji, nie wymagają wiedzy finansowej, są mało czasochłonne.

 Metoda okresu zwrotu nakładów inwestycyjnych – ocena efektywność przez pryzmat minimalnego okresu, jaki

potrzebny jest dla zwrotu nakładów inwestycyjnych.

T = ogół nakładów inwestycyjnych / (zysk netto + amortyzacji)
T= N/(ZN+A), ZN+A=CF
Bezwzględna: T=< T

GR

(max okres zwrotu, jaki dany inwestor jest skłonny zaakceptować)

Względna: T-> min (im niższy okres zwrotu tym lepiej)

 Metoda księgowej stopy zwrotu: opiera ocenę na poziomie rentowności inwestycji

R = przeciętny zysk netto / łączna wartość nakładów inwestycyjnych *100%
R=śr. ZN/N *100%
Bezwzględnie: R>=R

GR

Względnie: R-> max

II.

Metody dynamiczne – bardziej precyzyjna ocena, większa dokładność oceny, uwzględniają zmianę wartości pieniądza w czasie;
wymaga większej ilości informacji, są to bardziej pracochłonne i czasochłonne metody, są to metody bardziej skomplikowane,
bardziej rozbudowany rachunek.

 Metoda NPV > 0 = inwestycja akceptowalna
 Metoda IRR (wewnętrznej stopy zwrotu)

WYKŁAD 3
Im wyższe NPV tym lepiej, wyższa korzyść inwestora, wyższe bezpieczeństwo finansowe z punktu widzenia ryzyka finansowego. Im wyższe NPV
tym większy zysk. Wzrost NPV gwarantuje mniejsze ryzyko.

1) 0|--1—2--3--4--5--| -> kolejne okresy czasu

N

D

N – ogół nakładów
D – dochody

NPV = suma od t=1 do n, Dt* [(1/(1+r)^t) – N]
r - stopa dyskontowa, Dt - dochód

2) 0|--1—2--3--4--5--| -> kolejne okresy czasu

N N N

D

Nakłady są rozłożone w czasie, po poniesieniu nakładów rozpoczyna się okres, w którym osiągamy dochody (okres eksploatacji)
–
osiągamy dochód

3) 0|--1—2--3--4--5--| -> kolejne okresy czasu

N N N

D

Pierwsze dochody, kiedy inwestycja jest jeszcze realizowana, nieskończona, etapowe uruchamianie inwestycji.

∑

∑

i = ostatni rok ponoszenia nakładów inwestycyjnych
NPV

NPV1 - - - - - - - -|
NPV2 - - - - - - - -| - -|
| |

r, r0 (bezpiczenstwa) = 18% ( w tym przypadku)

r1(10%) r2 15%

r0 – stopa graniczna, stopa bezpieczeństwa, kiedy NPV=0
r>r0, NPV<0, inwest. Bezwzględnie nieopłacalna

Wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji IRR: = r0
Służy do obliczania bezwzględnej rentowności inwestycji (z uwzględnieniem zmiany wartości pieniądza w czasie, a także rozłożeniem
kosztów inwestowania)



Bezwzględna efektywność IRR: IRR>=IRRgr. (graniczna)



Względna efektywność IRR: IRR -> max.

Metoda interpolacji liniowej:

Dwie inwestycje: A i B (alternatywne)
r2<r<IRRb => NPVa>NPVb>0
Obie są efektywne, ale A jest bardziej efektywna niż B w tym przedziale
kosztów

IRRb<IRRa => NPVa>NPVb, inwestycja b w tym przedziale kosztów jest
nieefektywna

r>IRRb => NPVa>NPVb <0, obie inwestycje są nie do przyjęcia.

NPVR = suma zdyskontowanych dochodów / suma zdyskontowanych nakładów, NPVR>1

INWESTYCJE W AKCJE

Podstawa oceny efektywności: jest dochód w postaci dywidendy.
Różne sposoby wypłacania dywidend -> w zależności: akcje zwykłe(2) i akcje uprzywilejowane(1)

ad. 1

(

[ (

)])

Formuła wiecznej renty. Teraźniejsza wartość informuje inwestora o wysokości max ceny, za jaką dla niego byłaby opłacalna ta transakcja.

Ad. 2

(

)

PVaz = suma t=1 do n-> nieskoncz. Dt *(1/(1+r)^t)
D1 – spodziewana wartość dywidendy w najbliższym roku
q – wskaźnik przeciętnego rocznego tempa zmian wysokości dywidendy, przypadającej na jedną akcje zwykłą w kolejnych latach w stosunku do
roku D1.

Wykład 6 –

RYZYKO W DECYZJACH FINANSOWYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Dochód




r

f

= stopa zwrotu zainwestowanego kapitału

Ryzyko

Ryzyko (możliwość występowania konsekwencji pewnych decyzji) wpływa na efekty finansowe i inne pozafinansowe.
Ryzyko to zdolność do przystosowania się przedsiębiorstwa.

Źródła ryzyka tkwią w czynnikach. Kreują one i oddziałują na wpływ ryzyka na działalność przedsiębiorstwa.

I.

Czynniki MAKRO: zewnętrzne, związane z prowadzeniem działalności np. inflacja, koniunktura, kryzys gospodarczy.
Przedsiębiorstwo nie ma na to wpływu. Może się jedynie dostosować do wpływu tych czynników.

II.

Czynniki MIKRO:
a. Wewnętrzne – związane ze sposobem działania (działalność operacyjna), ze strukturą kapitałową przedsiębiorstwa, dotyczą

ryzyka finansowego. Przedsiębiorstwa ma nad tym ryzykiem dużą kontrolę.

b. Zewnętrzne – związane z branżową działalnością przedsiębiorstwa. Poziom ryzyka różni się pomiędzy branżami, sektorami.

ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – świadome działanie wpływające na zakres i na poziom ryzyka.



Ograniczanie zagrożeń lub łagodzenie ich skutków poprzez identyfikację ryzyka i oszacowanie ryzyka.



Dokonanie oceny ryzyk i zabezpieczenie się przez nadmiernym ryzykiem.

ETAPY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

1. IDENTYFIKACJA RYZYKA: OKREŚLENIE RODZAJU RYZYKA I TEGO, NA CO NIE WPŁYWA)
2. KWANTYFIKACJA I OCENA RYZYKA
3. ZABEZPIECZENIE I OGRANICZENIE NEGATYWNYCH SKUTKÓW

Ad. 1
RODZAJE RYZYKA (ze względu na…)

a. Związek z przedsiębiorstwem:

- zew (makro i częściowo mikro)
- wew (mikro)

b. Poziom

- stałe (niezależnie od rodzaju działań)
- zmienne (większa kontrola przedsiębiorstwa)

c.

Powiązanie ryzyka z działalnością przedsiębiorstwa – wpływa na rentowność kapitału własnego (dźwignia finansowa)
- operacyjne (związane bezpośrednio z rodzajem działalności – struktura kosztów przedsiębiorstwa)
- finansowe (związane ze strukturą kapitałową – struktura kapitałów obcych)
*ryzyko finansowe + ryzyko operacyjne = ryzyko całkowite (całkowita dźwignia = dźwignia finansowa + operacyjna)

d. Możliwość zdywersyfikowania (kontroli) ryzyka

-systematyczne (o charakterze stałym, niezależne od przedsiębiorstwa)
- niesystematyczne (ma charakter pozostający pod wpływem przedsiębiorstwa, związane z decyzjami inwestycyjnymi)

* w procesie oceny ryzyka inwestycji dot. tworzenia portfela inwestycyjnego (optymalizacja ryzyka): teoria Portfolio (badanie stopy
zwrotu z inwestycji).

TEORIA PORTFOLIO:
Ryzyko
...
……
……….
….Ryzyko…
…niesystematyczne
…………………………………………………………………

Poziom ryzyka systematycznego

Liczba składników portfela inwest.

e. Inne rodzaje ryzyka: płynności finansowej, kredytowe, kursowe, stóp procentowych, polityczna, zabezpieczeń, prawna, koncentracji…

DETERMINANTY RYZYKA (na ryzyko wpływa):



Rodzaj prowadzonej działalności



Forma prawna



Stosunki z otoczeniem rynkowym (powiązania z partnerami biznesowymi)



Struktura majątku i źródeł finansowania



Wpływ działalności przedsiębiorstwa na środowisko



Lokalizacja przedsiębiorstwa i stosunki z lokalną społecznością

Ad. 2
POMIAR I OCENA RYZYKA



Można jedynie oszacować ryzyko w danej sytuacji



Kwantyfikacja, czyli próba określenia ryzyka



Do określenia ryzyka wykorzystuje się narzędzia statystyczne

Przykład oceny ryzyka dla modelu wyceny aktywów kapitałowych
MODEL CAMP:
Cel: szacowanie pomiaru wymaganej stopy zwrotu

, gdzie:

rf – zerowe ryzyko

= MRP -> rynkowa premia za ryzyko

;

Bi > 1 => ryzyko inwestowania w i-te przedsięwzięcie jest większe niż przeciętne ryzyko rynkowe => rw>rm
Bi=1 => ryzyko na poziomie przeciętnego ryzyka rynkowego => rw=rm
Bi=0 => brak ryzyka => rw=>rf
0<Bi<1 => ryzyko na poziomie niższym niż rynkowe => rf<rw<rm

Ad. 3
ZABEZPIECENIE PRZED RYZYKIEM
Narzędzia zabezpieczenia:



Świadome ograniczenie ryzyka



Dywersyfikacja ryzyka



Ubezpieczenie ryzyka



Tworzenie rezerw



Wykorzystanie hedgingowych instrumentów finansowych

Wykład 7 – 3.01.2010 r.
PODZIAŁ ZYSKU I POLITYKA DYWIDEND

I.

Podział zysku(nieistotne proporcje i cel)
a. Zupełny (kompletny) – cały zysk netto został rozdysponowany w sposób nieodwracalny na sprawy zew. i wew.. Nie pojawia

się zysk niepodzielny

b. Niezupełny (niekompletny) – pojawia się zysk niekompletny (rozdysponowany w przyszłości). Zysk niepodzielny jest

elementem kapitału własnego, wykorzystywany do samofinansowania.

Powody niezupełnego podziału zysku:



Brak pełnego rozeznania dot. finansowania rozwoju



Gdy przedsiębiorstwo wypuszcza akcje uprzywilejowane -> zabezpieczenie wypłaty dywidendy

ELEMENTY PODZIAŁU ZYSKU:

1. Zyski zatrzymane: część zysku pozostaje w przedsiębiorstwie; finansowanie celów wew. Obejmują:

- zysk reinwestycyjny: (samofinansowanie) przeznaczony na powiększenie kapitałów własnych, na tworzenie kapitału zapasowego;
- odpisy z zysku netto (doinwestowanie funduszy specjalnych)

2. Zyski wytransferowane: część zysku idzie poza przedsiębiorstwo, finansowanie celów zew. Przeznaczenie:

- dywidenda
- wypłata nagród z zysku dla pracowników
- tantiemy z zysku na rzecz członków zarządu, rad nadzorczych
- finansowanie celów charytatywnych

PROBLEMY PODZIAŁU ZYSKU W NIEKTÓRYCH RODZAJACH PRZEDSIĘBIORSTW:

A. Spółka akcyjna: ograniczenia wynikające z kodeksu spółek handlowych – wymusza zasilenie kap. zapasowego (co najmniej 8% zysku

netto, aż do momentu kiedy kap. zapasowy = 1/3 kap. własnego)

B. Spółka z o.o.: samoograniczenie
C. Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa: jak akcyjna i z o.o. + dodatkowe obciążenie: obowiązek odprowadzenia obligatoryjnych wpłat

z zysku do budżetu (naliczane 15% zysku po opodatkowaniu):
Zysk brutto
- podatek dochodowy
= zysk po opodatkowaniu
- 15% z podatku po opodatkowaniu

= zysk netto

D. Przedsiębiorstwo państwowe (podmiot należący do państwa, działa na podstawie aktu prawnego)

- obowiązek odprowadzenia obligatoryjnych wpłat z zysku do budżetu (naliczane 15% zysku po opodatkowaniu)
- nie ma dywidendy (ani innej formy ściągania kasy)
- nie ma tantiem z zysku (nie ma organów do ściągania kasy)
- zysk netto dzieli się na nagrody z zysku, zasilenie funduszy specjalnych i zysk reinwestowany

DYWIDENDA:

o

Wydatek finansowy – dla przedsiębiorstwa: obejmuje koszt pozyskania kapitału własnego

o

Bezpośredni dochód finansowy – dla właściciela przedsiębiorstwa: pokazuje opłacalność inwestowanego kapitału

o

Dochód dla inwestora

POLITYKAA DYWIDEND (długookresowa strategia dot. wypłacania środków z tyt. Dywidend)
Wskaźniki analityczne obrazujące wielkość dywidendy:

1. Dywidenda na 1 akcję:

2. Stopa dywidendy:

3. Stopa wypłat dywidendy:

, gdzie EPS = zysk netto na 1 akcję, proporcja ile zysku stanowią dywidendy

Rodzaje (modele) polityki dywidend:
I.

Polityka stałej wielkości dywidendy na 1 akcję

II.

Polityka okresowo stałej wielkości dywidendy na 1 akcję

III.

Polityka stałej wysokości dywidendy na 1 akcję z okresowym wypłacaniem „dywidendy ekstra”

IV.

Polityka stałej stopy wypłat dywidend

V.

Rezydualna polityka dywidend