MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Andrzej Wadas
Montaż i wykonywanie napraw silników indukcyjnych
724[05].Z3.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Recenzenci:
mgr inż. Grażyna Adamiec
mgr inż. Henryk Kucharski
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Barbara Kapruziak
Konsultacja:
dr inż. Bożena Zając
Korekta:
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 724[05].Z3.01
 Montaż i wykonywanie napraw silników indukcyjnych zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu elektromechanik 724[05].
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji  Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
1
 SPIS TREÅšCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Konstrukcja silników indukcyjnych 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. Uzwojenia i ich schematy 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 25
4.2.3. Ćwiczenia 26
4.2.4. Sprawdzian postępów 27
4.3. Uszkodzenia i naprawa silników indukcyjnych 28
4.3.1. Materiał nauczania 28
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce 51
4.3.3. Ćwiczenia 51
4.3.4. Sprawdzian postępów 54
5. Sprawdzian osiągnięć 55
6. Literatura 59
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
2
1. WPROWADZENIE
Poradnik, który Ci przekazujemy, będzie pomocny w przyswajaniu wiedzy
o wykonywaniu napraw silników indukcyjnych oraz w kształtowaniu umiejętności
przeprowadzania przeglądów silników indukcyjnych, sprawdzania ich stanu technicznego
i lokalizowania uszkodzeń.
W Poradniku będziesz mógł znalez
ć następujące informacje ogólne:
- wymagania wstępne, określające umiejętności, które powinieneś posiadać, abyś mógł
rozpocząć pracę z poradnikiem,
- cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, które opanujesz w wyniku kształcenia
w ramach tej jednostki modułowej,
- materiał nauczania, czyli wiadomości teoretyczne konieczne do opanowania treści
jednostki modułowej,
- zestaw pytań sprawdzających, czy opanowałeś już podane treści,
- ćwiczenia, zawierające polecenia, sposób wykonania oraz wyposażenie stanowiska pracy,
które pozwolą Ci ukształtować określone umiejętności praktyczne,
- sprawdzian postępów pozwalający sprawdzić Twój poziom wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń,
- sprawdzian osiągnięć opracowany w postaci testu, który umożliwi Ci sprawdzenie Twoich
wiadomości i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu jednostki
modułowej,
- literaturę związaną z programem jednostki modułowej, umożliwiającą pogłębienie Twej
wiedzy z zakresu programu tej jednostki.
W poradniku został zamieszczony wybrany materiał nauczania, ćwiczenia z wykonywania
napraw silników indukcyjnych, pytania sprawdzające.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
3
724[05].Z3
Montaż i naprawa maszyn elektrycznych
724[05].Z3.03
724[05].Z3.01
Montaż i wykonywanie napraw
Montaż i wykonywanie napraw
transformatorów małej mocy,
silników indukcyjnych
spawarek i zgrzewarek
724[05].Z3.02
Montaż i wykonywanie napraw
silników komutatorowych
Schemat układu jednostek modułowych
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
4
2. WYMAGANIA WST
PNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- określać zjawiska elektromagnetyczne zachodzące w obwodach magnetycznych,
- określać właściwości fizyczne i chemiczne materiałów stosowanych do budowy maszyn
elektrycznych,
- opisywać budowę zasadę i działania silników indukcyjnych,
- czytać schematy ideowe,
- posługiwać się miernikami elektrycznymi,
- dobierać do wykonywanych pomiarów rodzaj i zakres mierników,
- korzystać z literatury i kart katalogowych silników elektrycznych,
- stosować podstawowe prawa i zależności dotyczące obwodów prądu stałego
i przemiennego,
- stosować zasady bhp i ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
5
3. CELE KSZTAA
CENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
- rozpoznać uzwojenia silników indukcyjnych na ich schematach,
- odczytać schematy uzwojeń silników indukcyjnych,
- określić podstawowe parametry uzwojenia na podstawie schematu,
- odtworzyć podstawowe parametry uzwojeń zamontowanych w silnikach indukcyjnych,
- skorzystać z danych zawartych na tabliczkach znamionowych silników indukcyjnych,
- narysować schematy wybranych uzwojeń,
- dobrać narzędzia, materiały i podzespoły do prowadzonych prac,
- sporządzić zestawienie materiałów i/lub podzespołów potrzebnych do naprawy bądz

remontu silnika,
- zorganizować stanowisko pracy,
- wykonać izolację żłobkową,
- nawinąć cewki różnych rodzajów uzwojeń,
- wykonać uzwojenia silników metodą wsypywania i układania z góry,
- połączyć końcówki cewek zgodnie ze schematem,
- połączyć końcówki uzwojeń z tabliczką zaciskową lub pierścieniami,
- dokonać oględzin i konserwacji silników indukcyjnych,
- przeprowadzić przeglądy silników indukcyjnych,
- zlokalizować uszkodzenia w silnikach indukcyjnych na podstawie oględzin i pomiarów,
- sprawdzić stan techniczny szczotek i pierścieni w silniku indukcyjnym,
- sprawdzić stan techniczny elementów i podzespołów przeznaczonych do montażu,
- wykonać montaż i demontaż podzespołów silników indukcyjnych,
- dokonać wymiany podzespołów mechanicznych w silnikach indukcyjnych,
- przeprowadzić kontrolę bieżącą podczas napraw i remontów silników,
- określić koszty naprawy silników indukcyjnych,
- sporządzić kosztorys wykonanej naprawy,
- dobrać materiały i podzespoły wykorzystując różne z
ródła informacji,
- wykorzystać technikę komputerową do prowadzenia dokumentacji napraw i przeglądów,
- wykonać próby odbiorcze silników po remontach,
- zastosować zasady bhp i ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku pracy.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
6
4. MATERIAA
NAUCZANIA
4.1. Konstrukcja silników indukcyjnych
4.1.1. Materiał nauczania
4.1.1.1. Wiadomości ogólne
Maszyny indukcyjne klatkowe charakteryzujÄ… siÄ™:
- prostÄ… budowÄ…,
- dużą pewnością ruchową,
- dużą łatwością obsługi,
- niskÄ… cenÄ….
Powyższe cechy spowodowały, że są one szeroko stosowane jako:
- silniki elektryczne (główne zastosowanie),
- hamulce elektryczne,
- rzadziej jako prądnice (do wytwarzania energii elektrycznej w małych elektrowniach,
np. wodnych),
- przesuwniki fazowe (specjalne wykonania maszyn indukcyjnych),
- transformatory nastawne (regulatory indukcyjne),
- przetwornice częstotliwości,
- sprzęgła indukcyjne,
- serwomechanizmy.
Maszyny indukcyjne posiadają dobre właściwości eksploatacyjne i ruchowe.
Charakterystyki ich można kształtować przez zmianę:
- warunków zasilania,
- zmianę impedancji zewnętrznej przyłączanej do uzwojeń maszyny.
Główne zastosowanie maszyn indukcyjnych to układy napędowe o regulowanej
i nieregulowanej prędkości obrotowej.
Podział silników indukcyjnych:
- ze względu na sposób zasilania:
- maszyny indukcyjne jednofazowe,
- maszyny indukcyjne dwufazowe,
- maszyny indukcyjne trójfazowe,
- ze względu na sposób wykonania uzwojenia wirnika:
- maszyny pierścieniowe,
- maszyny klatkowe,
- ze względu na rodzaj ruchu:
- maszyny indukcyjne wirujÄ…ce,
- maszyny indukcyjne liniowe.
Silnik pierścieniowy jest droższy w stosunku do silnika klatkowego (zwartego), lecz
posiada korzystniejsze właściwości ruchowe, ze względu na możliwości przyłączenia urządzeń
rozruchowych i regulacyjnych.
Zakres mocy na jakie budowane są silniki indukcyjne: od kilku watów do kilku
megawatów przy napięciach zasilających od 100 V do 15 kV.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
7
4.1.1.2. Budowa maszyn indukcyjnych
Podstawowe elementy składowe maszyny indukcyjnej:
- rdzeń ferromagnetyczny stanowiący obwód magnetyczny maszyny,
- rdzeń stojana,
- rdzeń wirnika,
- uzwojenia ,w których indukują się siły elektromotoryczne i płyną prądy:
- uzwojenia stojana
- uzwojenia wirnika,
- elementy konstrukcyjne stanowiące obudowę maszyny i umożliwiające ruch obrotowy
wirnika oraz zapewniające odpowiednie chłodzenie maszyny a także odpowiednią ochronę
maszyny przed działaniem czynników zewnętrznych.
4.1.1.3. Rdzeń ferromagnetyczny
W maszynach indukcyjnych obwód magnetyczny składa się z dwóch części: rdzenia
stojana i rdzenia wirnika. Pomiędzy nimi jest szczelina powietrzna. Wielkość szczeliny
powietrznej wynosi:
- kilka dziesiątych milimetra w małych maszynach,
- 1÷3 mm w maszynach dużych (powyżej 20 kW).
Rys. 1. Schemat budowy maszyny indukcyjnej [1]:
1 - stojan, 2  wirnik.
Wirujący w przestrzeni strumień magnetyczny maszyny indukcyjnej przemagnesowuje
rdzeń stojana z częstotliwością f, natomiast rdzeń wirnika z częstotliwością s"f, dlatego dla
zmniejszenia strat od prądów wirowych rdzenie stojana i wirnika wykonane są w formie
pakietów z nakrzemionych blach.
Grubości tych blach wynoszą:
- 0,5 mm - najczęściej stosowana grubość,
- 1÷2 mm - wirniki dużych maszyn indukcyjnych.
Blachy te sÄ… izolowane od siebie przez jednostronne oklejenie blach cienkim papierem albo
przez powlekanie ich odpowiednim lakierem izolacyjnym.
Blachy o odpowiednim kształcie wykrawane są za pomocą wykrojników. Dla maszyn
małej i średniej mocy wykrawane są całe blachy rdzenia, a dla maszyn dużej mocy rdzeń
składany jest z segmentów.
Na całym obwodzie rdzenia stojana i wirnika wycinane są rowki, zwane żłobkami (rys. 2
i 3). W żłobkach umieszcza się uzwojenia. Elementy obwodu magnetycznego między żłobkami
noszą nazwę zębów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
8
Rys. 2. Kształty żłobków stojana silnika Rys. 3. Typowe kształty żłobków wirnika silnika indukcyjnego [3]:
indukcyjnego [3]: a) wirnik jednoklatkowy z klatkÄ… odlewanÄ… bez wypierania
a) i b) żłobki półzamknięte (drut prądu,
okrągły), b) wirnik jednoklatkowy z klatką odlewaną głęboko żłobkowy
c) żłobek półotwarty (drut prostokątny), (z wypieraniem prądu) - żłobek półzamknięty,
d) żłobek otwarty (drut prostokątny). c) jak b) lecz żłobek zamknięty,
d) wirnik jednoklatkowy z klatkÄ… spawanÄ… bez wypierania
prÄ…du,
e) wirnik jednoklatkowy z klatką spawaną głęboko żłobkowy
(z wypieraniem prÄ…du),
f) wirnik dwuklatkowy z klatkami odlewanymi,
g) wirnik dwuklatkowy z klatkami spawanymi,
h) wirnik pierścieniowy, uzwojenie z drutu okrągłego,
i) wirnik pierścieniowy, uzwojenie prętowe.
Kształt żłobków w dużej mierze wpływa na właściwości maszyn indukcyjnych.
Żłobki otwarte są najwygodniejsze przy układaniu w nich uzwojenia, ale równocześnie
powodują one jak gdyby zwiększenie szczeliny przywirnikowej, a więc także zwiększenie
prądu magnesującego, czyli zmniejszenie współczynnika mocy maszyny.
a)
b)
Rys. 4. Blachy stojana i wirnika maszyny indukcyjnej [5]:
a) małej mocy, b) segment blachy stojana maszyny dużej mocy.
Sprasowany pakiet blach stojana (rys. 4a) osadzony jest w kadłubie i umocowany przez
ściśnięcie odpowiednimi pierścieniami dociskowymi albo za pomocą śrub.
Rdzeń wirnika umieszcza się w maszynach małej mocy bezpośrednio na wale, a w dużych
na piaście.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
9
4.1.1.4. Uzwojenia
Uzwojenia stojana
Podział uzwojeń stojana ze względu na ilość faz:
- trójfazowe, które w czasie pracy są połączone w gwiazdę lub trójkąt,
- dwufazowe,
- jednofazowe.
Uzwojenia stojanów wykonuje się z drutu nawojowego izolowanego. Są one
impregnowane (mocno usztywniane), by na skutek drgań silnika nie uległy uszkodzeniu.
Dodatkowo uzwojenia te muszą być odizolowane od rdzenia odpowiednią izolacją żłobkową
oraz muszą być zabezpieczone przed wypadaniem ze żłobka za pomocą klinów.
Uzwojenia wirników
Uzwojenia wirników silników indukcyjnych mogą być wykonane z:
- drutu nawojowego,
- nieizolowanych prętów (miedzianych, aluminiowych, mosiężnych lub brązowych) o dużym
przekroju, które całkowicie wypełniają żłobek (półzamknięty lub zamknięty). Wystające
poza rdzeń części poszczególnych prętów są ze sobą połączone po obu stronach
pierścieniami zwierającymi, tworząc wraz z prętami uzwojenia rodzaj klatki (klatki
zwartej) (rys. 5). Silnik z takim uzwojeniem nazywa siÄ™ silnikiem klatkowym lub zwartym.
Klatkę można traktować jako uzwojenie wielofazowe o liczbie faz równej liczbie prętów
(rys. 6).
Rys. 5. Uzwojenie klatkowe wirnika maszyny indukcyjnej [1]:
1 - pręty, 2 - pierścień zwierający czołowy.
Rys. 6. Wirniki silników indukcyjnych [1]:
a) pierścieniowy, b) klatkowy, c) klatkowy o żłobkach skośnych,
1  pierścienie.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
10
W przypadku wykonania uzwojenia wirnika z drutu nawojowego jest możliwość
dołączenia do obwodu wirnika dodatkowych zewnętrznych elementów zwiększających
rezystancję każdej fazy. Uzwojenie wirnika jest połączone na stałe z metalowymi pierścieniami
ślizgowymi, osadzonymi na wale maszyny (rys. 7). Tak wykonany silnik nazywa się silnikiem
indukcyjnym pierścieniowym.
Rys. 7. Schemat połączeń silnika indukcyjnego pierścieniowego [1]:
1 - stojan, 2 - wirnik, 3 - szczotki, 4  pierścienie.
Po tych pierścieniach ślizgają się dwie nieruchome szczotki (A i B rys. 8), połączone
z obwodem zewnętrznym maszyny.
Rys. 8. Działanie pierścieni ślizgowych [1].
W każdym położeniu wirnika obwód zewnętrzny maszyny łączy się przez szczotkę
spoczywającą na pierścieniu ślizgowym z tym samym punktem uzwojenia Jeżeli w uzwojeniu
indukuje się napięcie przemienne, to w takt tych zmian zmienia się potencjał pomiędzy
szczotkami spoczywającymi na pierścieniach. Napięcie przemienne posiada tą samą
częstotliwość, z jaką zmienia się napięcie w uzwojeniu wirnika. Jest to niezależne od położenia
szczotek i dlatego przesuwanie ich po obwodzie pierścieni nie powoduje żadnych zmian.
Liczba pierścieni ślizgowych zależy od liczby faz przyłączanego obwodu. Najczęściej
spotyka się maszyny z trzema lub dwoma pierścieniami.
Końcówki uzwojenia stojana i uzwojenia wirnika (w przypadku maszyny pierścieniowej)
wyprowadza się na tabliczkę zaciskową, która jest umieszczona na kadłubie maszyny.
4.1.1.5. Kadłuby maszyn indukcyjnych
Kadłub maszyny indukcyjnej wykonuje się jako odlewy (żeliwne lub ze stopu
aluminiowego) albo też jako spawany stalowy (w dużych maszynach). Kadłub nie przewodzi
strumienia magnetycznego, lecz stanowi część konstrukcyjną.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
11
Kadłub z obu stron zamknięty jest tarczami łożyskowymi. W największych maszynach
z obu stron kadłuba znajdują się tarcze lub stojaki łożyskowe ustawione na płycie posadowej
maszyny.
W tarczach (lub w stojakach) umieszczone są łożyska toczne (maszyny małej i średniej
mocy) lub łożyska ślizgowe (maszyny dużej mocy). W maszynach pierścieniowych do jednej
z tarcz łożyskowych (od strony napędowej) są przymocowane sworznie szczotkowe lub
urządzenie służące do podnoszenia szczotek i zwierania pierścieni ślizgowych wirnika (rys. 9).
Rys. 9. Przekrój uproszczony maszyny indukcyjnej [1]:
1 - wał, 10 - tarcza dociskowa rdzenia wirnika,
2 - łożysko, 11 - uzwojenie wirnika,
3 - tarcza łożyskowa, 12 - obsada szczotkowa (na sworzniu
4 - wentylator, szczotkowym),
5 - uzwojenie stojana, 13 - przyrząd do zwierania pierścieni i podnoszenia
6 - tarcza dociskowa rdzenia szczotek,
stojana, 14 - pierścienie ślizgowe,
7 - rdzeń stojana, 15 - pokrywa łożyskowa,
8 - kadłub, 16 - tabliczka zaciskowa uzwojenia wirnika,
9 - rdzeń wirnika, 17 - tabliczka zaciskowa uzwojenia stojana.
4.1.1.6. Tabliczka znamionowa
Na tabliczce znamionowej umieszcza się podstawowe wielkości znamionowe mające
istotny wpływ na właściwości silnika indukcyjnego. Wszystkie dane znamionowe, które nie
zostały umieszczone na tabliczce znamionowej maszyny oraz informacje dodatkowe
(np. wymiary) podaje się w katalogach silników.
Rys. 10. Tabliczka znamionowa [1].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
12
Na tabliczce znamionowej silnika indukcyjnego powinny znajdować się następujące dane:
- moc znamionowÄ… PN,
- napięcie znamionowe uzwojenia stojana U1N, (w przypadku silników trójfazowych jest to
napięcie międzyprzewodowe) oraz układ połączeń stojana,
- prąd znamionowy uzwojenia stojana I1N, w przypadku silników trójfazowych jest to prąd
przewodowy (płynący w przewodzie łączącym uzwojenie z siecią zasilającą),
- znamionowy współczynnik mocy cos ,
lN
- częstotliwość znamionową fN napięcia zasilającego stojan silnika,
- prędkość obrotową znamionową wirnika nN,
- napięcie znamionowe uzwojenia wirnika U2N (przy rozwartym i zahamowanym wirniku),
układ połączeń wirnika oraz prąd znamionowy uzwojenia wirnika Iw (tylko dla silników
indukcyjnych pierścieniowych).
Na podstawie danych z tabliczki znamionowej można dodatkowo wyznaczyć wielkości:
- moc czynnÄ… znamionowÄ… pobieranÄ… Pm,
P1N = 3U1NI1N cos
1N
w przypadku silników trójfazowych:
PN
- sprawność znamionowÄ… ·N oraz straty
· = oraz "PN = P1N - PN
znamionowe "PN: P1N
PN PN
M = =
- moment użyteczny znamionowy:
N
ÉN 2Ä„ Å"nN
n1 - nN
sN =
- poślizg znamionowy:
n1
- znamionowe straty mocy czynnej
sN
"PCu2N = Pel H" PN
w uzwojeniu wirnika "PCu2N (przy
1- sN
założeniu "Pm = 0):
W katalogach silników indukcyjnych znajdują się wszystkie dane tabliczki znamionowej
oraz dodatkowo:
- u - przeciążalność momentem znamionowym - stosunek momentu użytecznego krytycznego
znamionowego Mk do momentu użytecznego znamionowego MN,
- I1rN - prąd rozruchowy znamionowy (jako krotność prądu znamionowego I1N),
- MrN - moment użyteczny rozruchowy znamionowy (jako krotność momentu użytecznego
znamionowego MN) przy rozruchu bezpośrednim silnika,
- I10N - prąd jałowy,
- cos - współczynnik mocy silnika przy biegu jałowym,
10N
- J - moment bezwładności,
- wymiary gabarytowe,
- zasady montażu,
- warunki eksploatacji silnika,
- inne dane ogólne.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
13
4.1.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jak jest zbudowany obwód magnetyczny maszyny indukcyjnej?
2. Dlaczego rdzeń maszyny indukcyjnej wykonany jest z blachy?
3. Jak wykonuje siÄ™ izolacjÄ™ blach stojana i wirnika maszyny indukcyjnej?
4. Jaka jest rola kadłuba maszyny indukcyjnej?
5. Jakie są zasadnicze typy żłobków stojana maszyny indukcyjnej?
6. Jaka jest rola podnośnika szczotek i zwieracza pierścieni?
7. Jaka jest rola wirników maszyn indukcyjnych?
8. W jakim celu stosuje się wirniki głębokożłobkowe?
9. Jakie są różnice w budowie i właściwościach pomiędzy silnikiem klatkowym a silnikiem
pierścieniowym?
10. Jaką rolę spełniają pierścienie ślizgowe?
11. Dlaczego silniki zwarte (klatkowe) są tańsze i łatwiejsze w eksploatacji?
12. Z czego wynikają różnice w wyglądzie zewnętrznym silników indukcyjnych?
13. Co to jest tabliczka zaciskowa i do czego ona służy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz znamionowy poślizg na podstawie tabliczki znamionowej silnika indukcyjnego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić rodzaj silnika otrzymanego do wykonania ćwiczenia,
2) spisać z tabliczki znamionowej konieczne dane do wykonania obliczeń,
3) obliczyć znamionowy poślizg,
4) dokonać analizy przeprowadzonych obliczeń.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- silnik indukcyjny,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
Ćwiczenie 2
Określ podstawowe parametry silnika indukcyjnego na podstawie tabliczki znamionowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić rodzaj silnika otrzymanego do wykonania ćwiczenia,
2) spisać z tabliczki znamionowej konieczne dane do wykonania obliczeń,
3) określić na podstawie budowy silnika jego rodzaj (klatkowy/pierścieniowy),
4) obliczyć znamionowe parametry silnika, wykorzystując dane z tabliczki znamionowej,
5) dokonać analizy przeprowadzonych obliczeń.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
14
Wyposażenie stanowiska pracy:
- silnik indukcyjny,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
Ćwiczenie 3
Połącz silnik w gwiazdę a następnie w trójkąt. Określ wartość napięcia zasilania i oblicz
prądy dla tych połączeń uzwojeń.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić rodzaj silnika otrzymanego do wykonania ćwiczenia,
2) spisać z tabliczki znamionowej konieczne dane do wykonania obliczeń,
3) określić na podstawie budowy silnika jego rodzaj (klatkowy/pierścieniowy),
4) określić znamionowe parametry silnika,
5) połączyć zaciski na tabliczce zaciskowej kojarząc uzwojenia w gwiazdę,
6) połączyć zaciski na tabliczce zaciskowej kojarząc uzwojenia w trójkąt,
7) określić wartości napięcia zasilania na podstawie tabliczki znamionowej,
8) obliczyć wartości prądu zasilania, korzystając z danych z tabliczki znamionowej,
9) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- silnik indukcyjny,
- przewody do połączenia zacisków,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sklasyfikować maszyny indukcyjne ze wzglÄ™du na ich budowÄ™? ð ð
2) przedstawić sposób chÅ‚odzenia w maszynie indukcyjnej? ð ð
3) odczytać niezbÄ™dne dane z tabliczki znamionowej? ð ð
4) objaÅ›nić budowÄ™ obwodu magnetycznego maszyny indukcyjnej? ð ð
5) zidentyfikować zasadnicze typy żłobków stojana maszyny indukcyjnej? ð ð
6) zanalizować różnice w budowie i właściwościach pomiędzy silnikiem
klatkowym a silnikiem pierÅ›cieniowym? ð ð
7) wskazać rolÄ™ podnoÅ›nika szczotek i zwieracza pierÅ›cieni? ð ð
8) wskazać rolÄ™, jakÄ… speÅ‚niajÄ… pierÅ›cienie Å›lizgowe? ð ð
9) objaÅ›nić cel stosowania wirników gÅ‚Ä™bokożłobkowych? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
15
4.2. Uzwojenia i ich schematy
4.2.1. Materiał nauczania
4.2.1.1. Parametry uzwojeń
Podział uzwojeń ze względu na funkcję, jaką spełniają w obwodzie elektrycznym:
- uzwojenie zasilane prÄ…dem - jest to uzwojenie wzbudzenia; zadaniem jego jest
wytworzenie pola magnetycznego,
- uzwojenie, w którym indukuje się napięcie - jest to uzwojenie twornika.
Podział uzwojeń ze względu na liczbę faz napięcia zasilającego:
- uzwojenia 3-fazowe,
- uzwojenia 2-fazowe,
- uzwojenia 1-fazowe.
Podział uzwojeń ze względu na sprzężenie ze strumieniem magnetycznym:
- skupione - wszystkie zwoje sprzężone są z całym strumieniem głównym,
- rozłożone - sprzężone są w każdej chwili z różną liczbą linii głównego pola
magnetycznego.
Rys. 11. Fragment uzwojenia rozłożonego [1].
Rys. 12. Zwój uzwojenia [1]:
a) zwój falisty, b) zwój pętlicowy,
1 - boki, 2 - połączenia czołowe, Y - poskok uzwojenia.
Boki uzwojenia leżące w żłobkach, są bokami czynnymi. Połączenia boków znajdują się
poza rdzeniem, noszą nazwę połączeń czołowych i powinny być jak najkrótsze. Szeregowo
połączone zwoje o liczbie N tworzą zezwój (rys. 13).
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
16
Rys. 13. Zezwój 3-zwojny (Nz = 3) [1]:
a) schemat elektryczny, b) szkic.
Podstawowe parametry uzwojeń:
Q - liczba żłobków na obwodzie maszyny,
2p - liczba biegunów, na jaką zostało wykonane uzwojenie jednej fazy. 2p określa liczbę
biegunów magnetycznych (bieguny utajone - istnieją tylko wtedy, gdy przez uzwojenie
płynie prąd), na jaką zostało wykonane uzwojenie jednej fazy. Liczba wytworzonych
biegunów zależy od sposobu połączenia zezwojów między sobą (ważne są kierunki
prądów w bokach zezwojów) oraz od ich rozmieszczenia (rys. 14).
Rys. 14. Wpływ sposobu połączenia zezwojów na liczbę wytwarzanych biegunów magnetycznych [1]:
a) pole 4-biegunowe, b) pole 2-biegunowe.
m - liczba faz; uzwojenia rozłożone są najczęściej uzwojeniami trójfazowymi, symetrycznymi.
q - liczba żłobków na jeden biegun i jedną fazę:
Q
q = (1)
2 pm
Rys. 15. Grupa składająca się z [1]:
a) 2 zezwojów, b) 3 zezwojów.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
17
Zezwoje Å‚Ä…czy siÄ™ ze sobÄ… szeregowo tworzÄ…c tzw. grupÄ™ (rys. 15). Grupa charakteryzuje
się tym, że wszystkie jej zezwoje przynależą do jednej pary biegunów.
- podziałka biegunowa - jest to odległość między osiami dwu sąsiednich różnoimiennych
biegunów, mierzona na obwodzie maszyny (wewnętrzny obwód stojana lub zewnętrzny
obwód wirnika o średnicy D). Określa ona również odległość między sąsiednimi osiami
neutralnymi, tj. miejscami, w których wartość indukcji w szczelinie jest równa zeru.
- podziałka biegunowa wyrażona w jednostkach długości:
Ä„D
Ä = (2)
2 p
- wyrażona liczbą żłobków:
Q
Ä = (3)
2 p
Y - poskok uzwojenia (rozpiętość zezwoju) - jest odległość między lewym i prawym bokiem
zezwoju wzdłuż rozwiniętego obwodu maszyny wyrażony liczbą żłobków.
Rys. 16. Najprostsze uzwojenie jednowarstwowe trójfazowe [1]:
a) rozmieszczenie boków zezwojów w żłobkach, b) schemat.
Uzwojenia przedstawia się za pomocą schematów jako płaskie rozwinięcie uzwojenia
maszyny. Zasadę rysowania schematów uzwojeń ilustruje rys. 16 na przykładzie uzwojenia
trójfazowego (m = 3) o jednej parze biegunów (p = 1). Uzwojenie jest ułożone w 6 żłobkach
i tworzy 3 fazy. Na schemacie przedstawiono boki zezwojów i ich połączenia czołowe.
4.2.1.2. Rodzaje uzwojeń i ich schematy
Istnieje bardzo duża ilość wykonań i rodzajów uzwojeń silników indukcyjnych.
Poniżej przedstawione jest zestawienie najczęściej stosowanych uzwojeń:
Uzwojenia stojanów Uzwojenia wirników:
a) jednowarstwowe: a) uzwojenia wirników pierścieniowych:
- piętrowe: - drutowe,
- dwupiętrowe,
- prętowe,
- dwupiętrowe z grupą łamaną,
b) uzwojenia wirników klatkowych:
- trzypiętrowe,
- jednoklatkowe,
- wzornikowe:
- dwuklatkowe,
- grupowe,
- głębokożłobkowe,
- o jednakowych zezwojach,
- koszykowe,
b) dwuwarstwowe:
- pętlicowe,
- faliste,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
18
Stosując różne kryteria podziału uzwojenia można podzielić na:
1. Ze względu na kształt zezwoju:
- pętlicowe,
- faliste.
2. Ze względu na rozpiętość zezwoju:
- średnicowe - uzwojenie, którego poskok równa się podziałce biegunowej,
- skrócone (cięciwowe) - uzwojenie, którego poskok różni się od podziałki
biegunowej. Najczęściej poskok jest mniejszy od podziałki biegunowej, dlatego
nazywa się takie uzwojenie uzwojeniem skróconym.
Podział uzwojeń silników trójfazowych:
1. Ze względu na rozpiętość zezwoju:
- całkowite  uzwojenie, w których liczba żłobków q przypadająca na biegun i fazę jest
liczbą całkowitą; na każdą parę biegunów przypadają grupy o jednakowej liczbie
zezwojów,
- ułamkowe  uzwojenia, w których liczba żłobków q przypadająca na biegun i fazę jest
liczbą ułamkową; uzwojenia ułamkowe znajdują zastosowanie tylko w maszynach
o liczbie par biegunów p > 1; w maszynie dwubiegunowej (p = 1) grupa stanowi
uzwojenie jednej fazy, w maszynach wielobiegunowych (p > 1) uzwojenie fazy
stanowi p grup połączonych szeregowo (rzadziej równolegle).
2. Ze względu na liczbę boków leżących w jednym żłobku (liczbę warstw):
- jednowarstwowe (rys. 17),
- dwuwarstwowe (rys. 18).
Rys. 17. Uzwojenie jednowarstwowe [1]:
a) bok zezwoju w żłobku, b) połączenie czołowe, c) kształt zezwoju.
Rys. 18. Uzwojenie dwuwarstwowe [1]:
a) boki dwóch zezwojów w żłobku, b) połączenia czołowe, c) kształt zezwoju.
3. Ze względu na sposób wykonania połączeń czołowych:
- wzornikowe (grupowe, o jednakowych zezwojach, koszykowe); w uzwojeniach
jednowarstwowych połączenia czołowe mijają się w dwóch lub trzech piętrach
(rys. 19), ze względu na to uzwojenie składa się z zezwojów dwóch lub trzech typów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
19
różniących się wymiarami połączeń czołowych,
- piętrowe (dwupiętrowe i trzypiętrowe); połączenia czołowe uzwojeń
dwuwarstwowych (rys. 20) mijają się, jeden bok zezwoju znajduje się w górnej
warstwie, a drugi w dolnej dwóch żłobków oddalonych o poskok; wszystkie zezwoje
tego uzwojenia mają taki sam kształt, co umożliwia wykonanie ich na jednym
wzorniku.
Wzornik  jest to klocek o określonym kształcie, na który nawija się zezwój w celu
nadania mu określonych wymiarów i kształtu.
Rys. 19. Kształty połączeń czołowych uzwojeń piętrowych [1]:
a) b) uzwojenia dwupiętrowe, c) d) uzwojenia trzypiętrowe.
Oddzielną grupę stanowią zezwoje jednozwojne  są to uzwojenia prętowe i stosuje się
przeważnie w wirnikach. Uzwojenia te mogą być pętlicowe lub faliste. Każdy taki zezwój
umieszcza się w żłobkach. Sposób montażu uzwojenia w maszynie zależy od kształtu żłobka.
Rodzaje żłobków w maszynach prądu przemiennego:
- otwarte - umożliwiają włożenie zezwoju w całości wykonanego na zewnątrz; stosuje się je
w maszynach wysokonapięciowych, gdzie wykonanie izolacji jest złożone i wykonana musi
być dokładnie,
- półotwarte - umożliwiają oddzielne wprowadzanie boków uzwojenia nawet o większych
wymiarach,
- półzamknięte - stosuje się tylko przy przewodzie okrągłym, wsypując poszczególne boki
zezwojów do żłobka.
Rys. 20. Kształty żłobków [1]:
a) otwarty, b) półotwarty, c) półzamknięty.
W zależności od kształtu i wymiarów żłobków stosuje się różne sposoby zabezpieczania
uzwojenia przed wypadaniem (na uzwojenia podczas wirowania działają duże siły
odśrodkowe).
Do zabezpieczenia żłobków otwartych i półotwartych (rys. 21) stosuje się najczęściej kliny
drewniane, fibrowe lub metalowe (np. w wirnikach turbogeneratorów). W żłobkach
półzamkniętych o małych wymiarach do zabezpieczenia wystarczy odpowiednia przekładka
z materiału izolacyjnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
20
Rys. 21. Przekrój żłobka maszyny indukcyjnej [1]:
a) z uzwojeniem wsypywanym, b) z uzwojeniem wkładanym,
1 - ząb rdzenia, 2 - klin, 3 - izolacja żłobkowa, 4 -przewody uzwojenia,
5 - izolacja zezwoju.
4.2.1.3. Zasady sporządzania schematów uzwojeń trójfazowych
Kolejność postępowania w celu sporządzenia schematu uzwojenia:
1. Należy założyć liczbę żłobków Q i liczbę par biegunów p i liczbę faz m,
3600
2. Obliczyć kąt mechaniczny między sąsiednimi żłobkami: ą = ,
Q
3. Obliczyć kąt elektryczny między wektorami gwiazdy napięć żłobkowych: = p"
e m,
Ä„D
4. Obliczyć podziaÅ‚kÄ™ biegunowÄ…: Ä = ,
2 p
Q
5. Obliczyć liczbę żłobków na biegun i fazę: q = ,
2 pm
6. Wykreślić gwiazdę (rys. 22, 23) napięć żłobkowych (sił elektromotorycznych
indukowanych w bokach umieszczonych w poszczególnych żłobkach) i ustalić, w
których żłobkach należy rozmieścić uzwojenia kolejnych faz. Siły elektromotoryczne
fazowe będą sumą geometryczną sił elektromotorycznych indukowanych w bokach
zezwojów przynależnych do poszczególnych faz.
Rys. 22. Gwiazda napięć żłobkowych dla uzwojenia
Rys. 23. Gwiazda napięć żłobkowych dla uzwojenia
jednowarstwowego o danych Q = 24, p = 2
dwuwarstwowego średnicowego o danych
oraz przyporządkowanie wektorów
Q = 24, p = 2 oraz przyporzÄ…dkowanie
gwiazdy do poszczególnych faz uzwojenia
wektorów gwiazdy do poszczególnych faz
trójfazowego [1].
[1].
7. Na rozwiniętym obwodzie maszyny nanieść numerację żłobków i wykreślić (najlepiej
w trzech kolorach) boki zezwojów przynależne do poszczególnych faz,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
21
8. Połączyć boki w zezwoje w zależności od przyjętego poskoku i sposobu
rozmieszczenia połączeń czołowych,
9. Połączyć zezwoje w grupy, a grupy w fazy.
Na rysunkach 24 ÷ 28 przedstawione sÄ… przykÅ‚adowe schematy uzwojeÅ„ trójfazowych.
Mają one umożliwić poznanie zasad sporządzania różnych typów uzwojeń. Posiadają one stałą
liczbę żłobków oraz stałą liczbę par biegunów. Porównując rysunki zauważyć można między
poszczególnymi uzwojeniami różnicę w:
- uzyskiwaniu wartości sił elektromotorycznych fazowych,
- wymiarach zezwojów, z których jest zbudowane uzwojenie fazy (np. uzwojenie
dwupiętrowe),
- wymiarach zezwojów dla poszczególnych faz (np. uzwojenie trzypiętrowe),
- długości połączeń między zezwojami przynależnymi do danej fazy (ma to wpływ
na wykorzystanie uzwojenia, technologię jego wykonania oraz zużycie materiałów
przewodowych).
Rys. 24. Uzwojenie jednowarstwowe o jednakowych zezwojach Q = 24, p = 2, m = 3 [1]:
a) schemat uzwojenia,b) wykres wektorowy sił elektromotorycznych fazowych.
Rys. 25. Uzwojenie jednowarstwowe faliste: Q = 24, p = 2, m = 3 [1]:
a) schemat uzwojenia,b) wykres wektorowy sil elektromotorycznych fazowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
22
Rys. 26. Uzwojenie jednofazowe dwupiętrowe: Q = 24, p = 2, m = 3 [1]:
a) schemat uzwojenia,b) wykres wektorowy sił elektromotorycznych fazowych.
Rys. 27. Uzwojenie jednofazowe trzypiętrowe: Q = 24, p = 2, m = 3 [1]:
a) schemat uzwojenia, b) wykres wektorowy sil elektromotorycznych fazowych.
Rys. 28. Uzwojenie dwuwarstwowe pętlicowe: Q = 24, p = 2, m = 3, Y = 6 [1]:
a) schemat uzwojenia,b) wykres wektorowy sił elektromotorycznych fazowych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
23
4.2.1.4. A
ączenie uzwojeń trójfazowych
Uzwojenia trzech faz maszyn wirujących można łączyć w gwiazdę lub trójkąt.
Początki poszczególnych faz oznacza się cyfrą  1 , a końce cyfrą  2 umieszczoną
po literze oznaczającej fazę: U1, V1, W1 - początki uzwojeń,
U2, V2, W2 - końce uzwojeń.
Wszystkie sześć końcówek wyprowadza się na tabliczkę zaciskową i na tabliczce łączy się
je w gwiazdę lub trójkąt (rys. 29).
Rys. 29. Tabliczka zaciskowa uzwojenia stojana maszyny indukcyjnej [1]:
a) realizacja połączenia uzwojenia w gwiazdę,b) realizacja połączenia uzwojenia w trójkąt,
1 - przewody łączące maszynę z siecią trójfazową, 2 - śruby zaciskowe, 3 - zwieracze metalowe,
4 - wojenie stojana.
Jeżeli połączenie w gwiazdę lub trójkąt wykonane zostało wewnątrz maszyny, wtedy
na tabliczkę są wyprowadzane tylko końcówki do podłączenia do zasilania.
4.2.1.5. Uzwojenia dwufazowe i jednofazowe
Uzwojenie dwufazowe ma dwa uzwojenia fazowe przesunięte względem siebie o kąt
elektryczny = Ą/2. Uzwojenia fazowe najczęściej różnią się liczbą zwojów, przekrojem
e
drutu nawojowego i sposobem ułożenia uzwojenia. Osie uzwojeń fazowych są przesunięte
względem siebie o kąt mechaniczny = /p. W silnikach indukcyjnych z uzwojeniem
m e
dwufazowym wyróżnia się:
- fazę główną - zajmuje ona około 2/3 liczby wszystkich żłobków na obwodzie maszyny,
- fazÄ™ pomocniczÄ… (rys. 30).
Rys. 30. Uzwojenie dwufazowe jednowarstwowe: Q = 24, p = 2 [1].
Uzwojenia dwufazowe mogą być wykonywane jako jednowarstwowe i dwuwarstwowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
24
4.2.1.6. Uzwojenia o przełączalnej liczbie biegunów
Od liczby par biegunów zależy prędkość wirowania pola magnetycznego a więc również
prędkość wirowania wirnika w maszynie.
60 f
n = (4)
p
W celu zmiany prędkości silnika (silniki wielobiegowe) zachodzi potrzeba zmiany liczby
biegunów magnetycznych. Stosuje się wtedy tzw. uzwojenia przełączalne, w których przez
zmianę układu połączeń poszczególnych grup zezwojów uzyskuje się zmianę liczby par
biegunów.
Zmianę liczby par biegunów w uzwojeniu jak na rys. 31 uzyskuje się poprzez zmianę
kierunku przepływu prądu w zezwoju o bokach 3 i 4. W tym celu zmienia się połączenia
zezwoju zawierającego boki 3 i 4 przy zachowaniu połączenia szeregowego obu zezwojów lub
przez szeregowy albo równoległy układ połączeń tych zezwojów. W ten sposób przełączone
uzwojenie umożliwia zmianę liczby par biegunów, a więc i prędkości w stosunku 1:2.
Rys. 31. Zmiana liczby par biegunów: a) p = 2, b) p = 1 [1].
Stosując różne wykonania uzwojeń, można zmienić prędkości w stosunku 2:3, 2:5 i inne.
4.2.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Które z uzwojeń z rysunków 26, 27 czy 28 jest tańsze z punktu widzenia zużycia
materiału nawojowego?
2. Jaka jest rozpiętość zezwoju dla uzwojenia z rysunku 27?
3. Czy uzwojenie przedstawione na rysunku 29 jest uzwojeniem średnicowym czy
skróconym?
4. Która z tabliczek zaciskowych dotyczy silnika z uzwojeniem połączonym w gwiazdę?
5. W jakiej odległości od siebie znajdują się boki jednego zezwoju?
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
25
6. Jak obliczyć minimalną liczbę żłobków w uzwojeniu jednowarstwowym?
7. Co stanowi kryterium podziału uzwojeń na pętlicowe i faliste?
8. Jak dzielimy uzwojenia ze względu na rozpiętość zezwoju?
9. Jak scharakteryzowałbyś uzwojenie wzornikowe?
10. Jakie cechy budowy posiada uzwojenie prętowe?
11. Jak wpływa zmiana liczby biegunów na zmianę prędkości obrotowej?
12. Czy połączenia przedstawione na rysunku są poprawne? Czy wirnik silnika będzie obracał
się z tak połączoną tabliczką?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Oblicz, ile żłobków musi zajmować trójfazowe uzwojenie o danych:
- liczba żłobków przypadających na jeden biegun i jedną fazę wynosi 3,
- każda faza wytwarza dwa bieguny magnetyczne.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) określić rodzaj trójfazowego uzwojenia z zadania,
2) wykonać obliczenia,
3) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
Ćwiczenie 2
Narysuj schemat rozwinięty uzwojenia pętlicowego na podstawie przedstawionego
modelu stojana z przeciętymi połączeniami czołowymi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z przedstawionym modelem stojana z przeciętymi połączeniami czołowymi
uzwojenia pętlicowego,
2) sprawdzić, ilu piętrowe jest to uzwojenie,
3) sprawdzić, ilu warstwowe jest to uzwojenie,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
26
4) określić poszczególne poskoki uzwojenia,
5) określić ilość zwojów zezwoju,
6) narysować schemat rozwinięty uzwojenia,
7) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model stojana z przeciętymi połączeniami czołowymi uzwojenia pętlicowego,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
Ćwiczenie 3
Narysuj schemat rozwinięty uzwojenia falistego na podstawie przedstawionego modelu
stojana z przeciętymi połączeniami czołowymi.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z przedstawionym modelem stojana z przeciętymi połączeniami czołowymi
uzwojenia falistego,
2) sprawdzić, ilu piętrowe jest to uzwojenie,
3) sprawdzić, ilu warstwowe jest to uzwojenie,
4) określić poszczególne poskoki uzwojenia,
5) określić ilość zwojów zezwoju,
6) narysować schemat rozwinięty uzwojenia,
7) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- model stojana z przeciętymi połączeniami czołowymi uzwojenia falistego,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wskazać, które z uzwojeń jest tańsze z punktu widzenia zużycia materiału
nawojowego? ð ð
2) okreÅ›lić rozpiÄ™tość zezwoju na podstawie rysunku uzwojenia? ð ð
3) wskazać kryterium podziaÅ‚u uzwojeÅ„ na pÄ™tlicowe i faliste? ð ð
4) przedstawić podziaÅ‚ uzwojeÅ„ ze wzglÄ™du na rozpiÄ™tość zezwoju? ð ð
5) rozpoznać rodzaje uzwojeÅ„ na podstawie schematu uzwojenia? ð ð
6) zestawić cechy budowy uzwojenia prÄ™towego? ð ð
7) objaÅ›nić wpÅ‚yw zmian liczby biegunów na zmianÄ™ prÄ™dkoÅ›ci obrotowej? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
27
4.3. Uszkodzenia i naprawa silników indukcyjnych
4.3.1. Materiał nauczania
4.3.1.1. Badania i pomiary maszyn indukcyjnych
Badania i pomiary maszyn indukcyjnych przeprowadza siÄ™ w celu oceny konstrukcji
maszyny, sprawdzenia zgodności konstrukcji maszyny z wymaganiami przepisów, sprawdzenia
zgodności parametrów maszyny z jej danymi znamionowymi oraz w celu wyznaczenia
charakterystyk i parametrów określających właściwości eksploatacyjne maszyny.
Badania i pomiary specjalne maszyn indukcyjnych pozwalają na wyznaczenie parametrów
schematu zastępczego potrzebnego przy obliczeniowym wyznaczaniu właściwości ruchowych
maszyny.
Zakres badań:
- próby międzyoperacyjne wykonywane w czasie procesu wytwarzania maszyny, którym
poddaje się poszczególne elementy składowe maszyny,
- próby typu (próby pełne) wykonywane:
" po wyprodukowaniu maszyny, którym poddaje się maszyny o nowej konstrukcji
wykonywane w zakładzie wytwórczym po raz pierwszy,
" maszyny, w których wprowadzono zmiany konstrukcyjne,
" wybrane maszyny produkowane seryjnie w celu okresowej kontroli produkcji,
- próby wyrobu (próby niepełne) wykonywane dla każdej maszyny wyprodukowanej bądz

wyremontowanej przez wytwórcę, które mają na celu sprawdzenie zgodności
najważniejszych parametrów maszyny z danymi znamionowymi oraz z wymaganiami
obowiązujących przepisów,
- próby zdawczo-odbiorcze, profilaktyczne i eksploatacyjne.
Zakres i program pozostałych badań przemysłowych jest określony obowiązującymi
przepisami, przy czym:
- zakres i program prób międzyoperacyjnych określają odpowiednie przepisy zakładowe,
na ogół różne w różnych zakładach wytwórczych,
- zakres i program prób typu, prób wyrobu i prób zdawczo-odbiorczych określają
odpowiednie przepisy ogólnopolskie obowiązujące wszystkie zakłady wytwórcze.
Również metody wykonywania powyższych badań i pomiarów przemysłowych są
dokładnie określone w obowiązujących przepisach (norm zakładowych lub polskich norm).
Z tego powodu w dalszej części zostaną jedynie wymienione wybrane punkty programu
badań i pomiarów maszyn indukcyjnych, bez szczegółowego omawiania metodyki
wykonywania tych pomiarów.
Badania i pomiary wchodzące w zakres prób typu i prób wyrobu wykonuje się przy
zahamowanym wirniku oraz przy pracy silnikowej maszyny indukcyjnej. Zwykle program
badań i pomiarów obejmuje:
- oględziny maszyny,
- wstępne sprawdzenie stanu izolacji między uzwojeniami a korpusem oraz między
uzwojeniami poszczególnych faz (za pomocą induktora),
- pomiar rezystancji uzwojeń maszyny zimnej (metodą techniczną),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
28
- pomiar przekładni napięciowej maszyny indukcyjnej pierścieniowej (przy zasilaniu
uzwojenia stojana napięciem znamionowym o częstotliwości znamionowej; przekładnię
napięciową wyznacza się z pomiaru napięcia zasilania uzwojenia stojana oraz napięcia na
rozwartych pierścieniach zahamowanego wirnika),
- pomiar charakterystyk biegu jałowego silnika indukcyjnego (przy zasilaniu uzwojenia
stojana silnika nie obciążonego pracującego ze zwartym uzwojeniem wirnika - napięciem
o częstotliwości znamionowej i wartości nastawianej w dół w zakresie od 120% do około
30% napięcia znamionowego),
- pomiar przyrostu temperatury uzwojeń w warunkach znamionowych,
- pomiar charakterystyk zwarcia maszyny (przy zasilaniu uzwojenia stojana - maszyny
pracującej ze zwartym uzwojeniem wirnika i zahamowanym wirniku - napięciem
o częstotliwości znamionowej i wartości nastawianej w górę od 0 do takiej wartości, przy
której prąd uzwojenia stojana osiągnie wartość wynoszącą od ok. 125% do 200% prądu
znamionowego, nie dopuszczając przy tym do nadmiernego nagrzania się uzwojeń
- tzn. wykonując możliwie szybko pomiary pojedynczych punktów charakterystyki),
- pomiar charakterystyk ruchowych i elektromechanicznych silnika indukcyjnego (przy
zasilaniu uzwojenia stojana napięciem znamionowym o częstotliwości znamionowej i pracy
silnika ze zwartym uzwojeniem wirnika, zmieniając obciążenie wału w zakresie
od 0 do 125% obciążenia znamionowego),
- pomiar krzywych nagrzewania się i stygnięcia uzwojeń silnika indukcyjnego (przy
znamionowych warunkach zasilania i obciążenia silnika),
- próbę izolacji między uzwojeniami a korpusem oraz między uzwojeniami poszczególnych
faz napięciem probierczym o wartości określonej w obowiązujących przepisach (polskich
norm),
- próbę zwiększenia prędkości kątowej (napędzając obcym silnikiem maszynę indukcyjną
z prędkością określoną w odpowiednich przepisach polskich norm).
Wyniki powyższych badań i pomiarów stanowią wystarczającą informację
o właściwościach ruchowych i eksploatacyjnych maszyny. Na podstawie tych pomiarów można
wyznaczyć parametry schematu zastępczego maszyny indukcyjnej.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
29
4.3.1.2. Podstawowe uszkodzenia silników indukcyjnych, ich objawy i sposoby
usuwania
Tabela 1. Typowe elektryczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]:
Objawy Niektóre sposoby wykrywania
Możliwe przyczyny
uszkodzenia i usuwania usterek
- uszkodzona linia zasilająca, - sprawdzić, czy nie jest spalony
Po włączeniu
- spalony bezpiecznik, bezpiecznik.
silnik nie rusza
- sprawdzić woltomierzem lub lampką
kontrolną napięcie w sieci i w linii
zasilajÄ…cej za bezpiecznikami,
- brak styku w zaciskach, - oczyścić powierzchnię styków zacisków
przy bezpiecznikach, przy wyłączniku,
na tabliczce zaciskowej stojana, wirnika
i rozrusznika (dla silnika
pierścieniowego).
- przerwa w rozruszniku, - sprawdzić obwody induktorem lub
- zły styk między szczotką lampką kontrolną,
a pierścieniem (w silniku - usunąć przerwę w rozruszniku,
pierścieniowym) - oczyścić pierścienie.
- przerwa w uzwojeniu stojana lub - sprawdzić induktorem obwody
wirnika pierścieniowego poszczególnych faz stojana i wirnika,
- zlutować połączenie między zezwojami,
- przezwoić silnik w przypadku,
gdy przerwa jest wewnÄ…trz zezwoju.
- zbyt niskie napięcie na zaciskach - zmierzyć napięcie zasilania i porównać
z napięciem na tabliczce znamionowej.
- zwarcie w uzwojeniu stojana lub - sprawdzić uzwojenia fazowe za pomocą
wirnika pierścieniowego pomiaru ich rezystancji,
- sprawdzić cały stojan i wirnik
elektromagnesem do wykrywania zwarć,
- zaizolować miejsce zwarcia lub
przezwoić wirnik lub stojan.
- wadliwe połączenie uzwojenia: - sprawdzić prawidłowość połączenia faz
w gwiazdę lub trójkąt odpowiednio do
" na tabliczce zaciskowej
danych tabliczki znamionowej i napięcia
sieci,
- sprawdzić za pomocą woltomierza
prawidłowość oznaczeń początków
i końców poszczególnych faz.
" przy przełączniku gwiazda- - sprawdzić schemat połączeń oraz jakość
-trójkąt styków przełącznika.
" wewnątrz uzwojenia - sprawdzić łączenie wewnątrz uzwojenia
na podstawie schematu uzwojenia.
- zbyt duże obciążenie na wale lub - zbadać maszynę napędzaną,
zahamowanie maszyny - zmniejszyć obciążenie.
napędzanej,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
30
Tabela 1 (cd.). Typowe elektryczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]
Objawy Niektóre sposoby wykrywania
Możliwe przyczyny
uszkodzenia i usuwania usterek
Po włączeniu - zacieranie wirnika o stojan lub - sprawdzić lekkość obracania się wirnika
silnik nie rusza zatarcie w łożyskach, w stojanie,
- wymienić łożyska.
- pomyłkowe załączenie silnika - zmienić połączenie rozrusznika,
Po włączeniu
pierścieniowego przy zwartym - opuścić szczotki na pierścienie,
bezpieczniki
rozruszniku lub zwartych - wyjąć bezpieczniki - sprawdzić linię
przepalajÄ… siÄ™
pierścieniach (podniesionych induktorem i usunąć zwarcie.
lub następuje
szczotkach),
zadziałanie
- zwarcie w linii zasilajÄ…cej
wyłącznika
(między zabezpieczeniem a
samoczynnego
silnikiem) lub na tabliczce
zaciskowej,
- zwarcie dwóch faz z kadłubem - sprawdzić induktorem - zaizolować
lub zwarcie w uzwojeniu stojana uzwojenie w miejscu zwarcia lub
lub wirnika pierścieniowego, przezwoić silnik.
- błąd w połączeniu uzwojeń - sprawdzić układ połączeń uzwojeń.
- nieodpowiednie zabezpieczenie - zmienić bezpieczniki lub nastawienie
(zbyt słabe) silnika, wyłącznika samoczynnego.
Zbyt mała - zbyt niskie napięcie lub - zmierzyć napięcie na zaciskach podczas
prędkość nieodpowiednie połączenie faz pracy silnika,
obrotowa silnika (w gwiazdę zamiast w trójkąt), - sprawdzić sposób połączenia faz
przy obciążeniu i porównać z danymi tabliczki
znamionowej.
- przerwa w jednej fazie, - po zatrzymaniu silnik nie rusza.
- sprawdzić bezpieczniki,
- zbadać napięcia w linii zasilającej oraz
sprawdzić induktorem uzwojenia faz
silnika,
- usunąć przerwę w fazie,
- przeciążenie silnika, - zmniejszyć obciążenie,
- zbyt duża rezystancja uzwojenia - sprawdzić klatkę wirnika za pomocą
wirnika w silnikach: oględzin oraz usunąć uszkodzenie lub
" klatkowych: wylutowanie się wykonać nową klatkę wirnika,
pręta wirnika, wady odlewu
w postaci dziur i pęcherzy
w prętach odlewanych
z aluminium lub pęknięcia
prętów lub pierścieni,
- zbyt duża rezystancja uzwojenia - sprawdzić połączenia oraz zbadać
wirnika w silnikach: lampką kontrolną obwód wirnika,
" pierścieniowych: zły styk na - usunąć przerwę.
pierścieniach lub w przyrządzie
zwierajÄ…cym, przerwa
w uzwojeniu lub na zaciskach
wirnika,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
31
Tabela 1 (cd.). Typowe elektryczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]
Objawy Niektóre sposoby wykrywania
Możliwe przyczyny
uszkodzenia i usuwania usterek
Nadmierny prąd - nieodpowiedni rozrusznik, - dopasować rozrusznik,
przy rozruchu
- zbyt wysokie napięcie, - sprawdzić napięcie sieci,
- częściowe zwarcie w wirniku, - sprawdzić, czy nie ma miejsc gorących,
- częściowe zwarcie w stojanie, - odszukać zwarcie,
- niewłaściwe połączenie przy - sprawdzić, czy silnik przy rozruchu
rozruchu, otrzymuje na jedną fazę właściwe
napięcie,
- napięcie znamionowe silnika nie - na przykład silnik przeznaczony do
dostosowane do napięcia sieci, rozruchu za pomocą przełącznika
gwiazda-trójkąt o napięciu 230/400 V
zasilany z sieci 3x400V. Napięcie silnika
powinno być 660/386V.
Nieodpowiedni - zmieniona kolejność połączenia - skrzyżować końce dwóch faz na
kierunek faz, tabliczce zaciskowej lub na tablicy
wirowania rozdzielczej sieci.
- zwarcie w uzwojeniu wirnika, - sprawdzić wirnik elektromagnesem
Ruszanie silnika
do wykrywania zwarć,
pierścieniowego
- przezwoić wirnik lub usunąć zwarcie.
przy otwartym
- zwarcie w rozruszniku lub - sprawdzić rozrusznik oraz przyrząd
rozruszniku
uszkodzenie przyrzÄ…du do do unoszenia szczotek,
unoszenia szczotek i zwierania - usunąć wadę.
uzwojeń wirnika.
- zbyt duży prąd w wirniku - zmierzyć prąd w stojanie przy
Nadmierne
wskutek przeciążenia silnika lub obciążeniu,
iskrzenie
zbyt niskiego napięcia sieci,
szczotek na
- zbyt słaby (powodujący - zmierzyć i wyregulować docisk
pierścieniach
iskrzenie) lub zbyt silny szczotek.
(nadmierne tarcie) nacisk
szczotek na pierścienie,
- zły stan powierzchni pierścieni, - przetoczyć pierścienie.
- nieodpowiedni gatunek - sprawdzić gatunek szczotek wg
szczotek, instrukcji i wymienić szczotki na
odpowiednie.
- zużycie styków mechanizmu - sprawdzić styki,
zwierającego, - oczyścić styki,
- zużyte detale wymienić.
- niewłaściwe warunki pracy:
Nadmierne
" przeciążenie, - zmierzyć prąd pobierany przez silnik
grzanie siÄ™
przy obciążeniu i porównać go z
silnika podczas
wartością prądu wg tabliczki
pracy (z silnika
znamionowej,
wylatuje dym)
- zmniejszyć obciążenie lub zastosować
silnik o większej mocy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
32
Tabela 1 (cd.). Typowe elektryczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]
Objawy Niektóre sposoby wykrywania
Możliwe przyczyny
uszkodzenia i usuwania usterek
- niewłaściwe warunki pracy: - sprawdzić napięcie na zaciskach podczas
Nadmierne
" zbyt niskie napięcie zasilające, pracy silnika,
grzanie siÄ™
asymetria napięć lub praca
silnika podczas
jednofazowa,
pracy (z silnika
wylatuje dym)
" utrudnione chłodzenie - zdemontować silnik, zbadać wentylatory
i osłony,
- oczyścić i przedmuchać sprężonym
powietrzem uzwojenie oraz kanały
wentylacyjne.
" zbyt duża temperatura - doprowadzić chłodniejsze powietrze
otoczenia do chłodzenia silnika lub zmniejszyć
obciążenie.
- zwarcie wewnątrz uzwojenia - silnik pracuje hałaśliwie.
stojana lub zwarcie z kadłubem, - uzwojenie nagrzewa się
nierównomiernie:
" sprawdzić uzwojenie na zwarcie oraz
na przebicie do masy,
- przezwoić silnik częściowo lub
całkowicie.
- błędne połączenie grup - pomierzyć prądy w poszczególnych
zezwojów w jednym z uzwojeń fazach.
fazowych, - sprawdzić łączenie grup,
- zastosować prawidłowy schemat
połączeń.
- podczas pracy silnika nastąpiła - zmierzyć prądy w trzech fazach,
przerwa w jednej fazie, - wyłączyć silnik i spróbować ponownie
uruchomić,
- silnik nie rusza i brzęczy.
- nieodpowiednie warunki pracy:
Nadmierne
" przeciążenie, - zmniejszyć prąd w stojanie,
nagrzewanie siÄ™
- zmniejszyć obciążenie.
wirnika
" zbyt niskie napięcie sieci, - zmierzyć napięcie na zaciskach stojana.
podwyższyć napięcie zasilania.
- zwarcie wewnątrz uzwojenia - zbadać uzwojenie wirnika
wirnika silnika pierścieniowego, elektromagnesem do wykrywania zwarć.
- jednofazowa praca wirnika - sprawdzić obwód wirnika induktorem
silnika pierścieniowego lub lampką kontrolną,
wskutek przerwy lub złego - oczyścić i dokręcić zaciski,
styku w obwodzie jednej fazy, - sprawdzić i oczyścić szczotki oraz
pierścienie ślizgowe.
- pogorszenie wentylacji, - sprawdzić wentylator i oczyścić
uzwojenia i kanały wentylacyjne w
wirniku.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
33
Tabela 1 (cd.). Typowe elektryczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]
Niektóre sposoby wykrywania
Objawy
Możliwe przyczyny
i usuwania usterek
uszkodzenia
Nadmierne - zwarcie zwojowe w jednej fazie - sprawdzić, czy występuje lokalne
hałasy silnika stojana, przegrzanie się na połączeniach
podczas pracy czołowych,
- sprawdzić elektromagnesem, czy nie ma
zwarć,
- przezwoić.
- praca silnika na dwóch fazach - zatrzymać silnik, następnie spróbować
(przerwa w trzeciej fazie), uruchomić. silnik nie powinien ruszyć,
- znalez
ć i usunąć przerwę w linii
zasilajÄ…cej lub w uzwojeniu.
- znaczna asymetria napięcia - zmierzyć napięcia i prądy
zasilania, w poszczególnych fazach,
- usunąć przyczynę asymetrii w sieci,
- nierówna szczelina powietrzna, - wycentrować wirnik w stojanie,
- w razie potrzeby wymienić łożyska.
- drgania wskutek niewłaściwego
sprzęgnięcia lub nie wyważenia - patrz - uszkodzenia mechaniczne.
wirnika,
- zluzowanie skrub montażowych - dokręcić śruby.
lub śrub mocujących silnik
do fundamentu,
- ocieranie wirnika o stojan, - sprawdzić centryczność komór
łożyskowych w tarczach, sprawdzić
łożyska.
- ocieranie wentylatora o osłonę - zdemontować silnik,
wentylacyjną, - wyprostować skrzywiony wentylator lub
osłonę.
- hałasy łożysk tocznych, - sprawdzić, czy jest smar w łożyskach,
- łożyska zużyte wymienić.
Tabela 2. Typowe mechaniczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]:
Objawy Niektóre sposoby wykrywania
Możliwe przyczyny
uszkodzenia i usuwania usterek
- brak smaru w łożyskach, - przemyć łożysko w benzynie i napełnić
Nadmierne
smarem.
nagrzewanie siÄ™
łożysk tocznych - zbyt dużo smaru w łożyskach, - sprawdzić i zmniejszyć ilość smaru
(maks. 2/3 objętości komory).
- smar zanieczyszczony, - grubsze zanieczyszczenia rozpoznaje siÄ™
rozcierając smar między palcami, drobne
zaÅ› za pomocÄ… analizy chemicznej,
- zanieczyszczony smar usunąć, przemyć
łożysko i napełnić nowym smarem.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
34
Tabela 2 (cd.). Typowe mechaniczne uszkodzenia silników indukcyjnych [1]:
Objawy Niektóre sposoby wykrywania
Możliwe przyczyny
uszkodzenia i usuwania usterek
Nadmierne - smar nieodpowiedni, - nieodpowiedni smar usunąć, przemyć
nagrzewanie się - łożysko uszkodzone (pęknięty łożysko i napełnić właściwym smarem,
łożysk tocznych pierścień lub koszyczek), dobranym według katalogu łożysk
tocznych,
- sprawdzić lekkość obracania się wału
oraz prawidłowość montażu,
- poprawić błędy montażu oraz
sprzęgnięcia.
- złe wyważenie wirnika, - zdemontować maszynę,
Nadmierna
- sprawdzić wirnik zwracając uwagę na
wibracja
zamocowanie połączeń czołowych
maszyny
uzwojeń,
podczas biegu
- wyważyć wirnik.
- skrzywienie wału, - sprawdzić wał czujnikiem obracając
powoli wirnik,
- wyprostować lub wymienić wał,
- nadmierny luz w łożyskach - sprawdzić luzy w panewkach,
ślizgowych, - wymienić tulejki łożyskowe lub wylać na
nowo panewki stopem łożyskowym.
- asymetria magnetyczna wskutek - sprawdzić szczelinomierzem
nierównomierności szczeliny lub równomierność szczeliny na obwodzie,
zwarcia w uzwojeniu - sprawdzić, czy nie ma zwarć
w uzwojeniu.
4.3.1.3. Demontaż silników i mycie elementów
Przed przystąpieniem do demontażu należy zapoznać się z zakresem naprawy, jeśli nie ma
przeciwwskazań, przystąpić do niżej wymienionych czynności:
I. Demontaż silnika
1. Dokonać oględzin zewnętrznych silnika.
Oznaczyć przy pomocy punktaka rozmieszczenie poszczególnych części obiektu.
2. Zdemontować wszystkie elementy zewnętrznej zabudowy silnika tj. zespołu
niezależnego chłodzenia, prądniczki tachometrycznej, wentylatora, koła pasowego,
sprzęgła itp. Do demontażu stosować narzędzie ślusarskie, klucze pneumatyczne lub
ściągacze. Aby zapobiec ewentualnemu uszkodzeniu części w czasie demontażu,
należy części zapieczone zalać naftą lub zrosić preparatem rozpuszczającym rdzę,
np. MULTIBONO 61.
3. Zdemontować skrzynkę zaciskową
- Odkręcić pokrywę skrzynki. Zdemontować tabliczkę zaciskową i podstawę
skrzynki, spod podstawy wyjąć uszczelki gumowe.
- Wszystkie części należy odłożyć do przygotowanego kartonu.
4. Zdemontować tarcze łożyskowe.
Odkręcić i zdjąć osłonę przewietrznika, zdemontować przewietrznik. Zdemontować
zakrywki łożyskowe od strony napędu i przewietrznika, a następnie tarcze łożyskowe.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
35
5. W wypadku silników pierścieniowych należy zdemontować mechanizm szczotkowy
(szczotki i szczotkotrzymacze).
6. Zdemontować wirnik.
7. Wysunąć wirnik ze stojana.
Uwaga! Niedopuszczalne jest zdejmowanie łożyska z wału bez przyrządu ściągającego,
ponieważ grozi to uszkodzeniem łożyska oraz powierzchni osadzenia na wale.
Ramiona ściągacza (rys. 32) powinny być oparte o wewnętrzny pierścień łożyska.
Jeżeli łożysko jest ciasno osadzone na wale, to można je podgrzać przez polewanie
gorÄ…cym olejem.
Czop wału pod łożysko toczne jest pasowany z wewnętrznym pierścieniem na wcisk, aby
podczas pracy nie nastąpiło w żadnym przypadku obracanie się pierścienia na wale (pasowanie
wciskane według 6 klasy dokładności).
Rys. 32. Ściąganie łożyska tocznego z wału [9]:
1 - pokrywa łożyska, 2 - łożysko, 3 - ściągacz.
II. Prace uzupełniające
1. Wszystkie części silnika należy oznaczyć numerem silnika.
2. Elementy mechaniczne należy przygotować do mycia przez usunięcie nadmiernej
ilości smaru oraz dobranie części pod względem wielkości mechanicznych - powyżej
280 należy myć przy pomocy myjki ciśnieniowej. Małe elementy należy myć w myjce
mechanicznej.
III. Mycie elementów mechanicznych silników
1. Elementy przeznaczone do mycia myjką ciśnieniową należy myć na stanowisku
wyznaczonym do tego celu ciepłą wodą z dodatkiem detergentów.
2. Części silnika takie jak stojan lub wirniki silników komutatorowych lub
pierścieniowych należy wydmuchać sprężonym powietrzem. Części umyte wysuszyć.
Tak przygotowane części należy ocenić od strony zgodności mechanicznej
i elektrycznej.
Przy wykonywaniu opisanych prac obowiązują ogólne zasady przestrzegania przepisów bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
36
4.3.1.4. Diagnoza silników. Ocena zgodności strony mechanicznej
Postępowanie podczas diagnozowania silnika oraz ocena zgodności mechanicznej:
I. Diagnoza części mechanicznych
1. Dokonać oględzin poszczególnych elementów i zapisać uwagi odnośnie brakujących
części i mechanicznych uszkodzeń.
Dokonać zapisu dotyczącego:
- zastosowanych łożysk (typ i ilość),
- zastosowanych szczotek w układzie pierścieni i/lub komutatora (typ i ilość),
- naprawy, regeneracji lub wymiany pozostałych elementów tj. tabliczki zaciskowej,
wentylatora i jego osłony, zakrywek łożyskowych, szczotkotrzymaczy itp.
Po dokonanej diagnozie części mechanicznych należy sporządzić rysunki wykonawcze
elementów.
II. Diagnoza części elektrycznej
1. Dokonać oględzin części elektrycznej silnika: uzwojenia, stojana i wirnika.
W wypadku, gdy widoczne jest uszkodzenie któregoś z elementów dokonać zapisu
 wirnik do zwojenia lub  stojan do zwojenia .
2. W wypadku gdy uzwojenie nie ma widocznych uszkodzeń, przekazać element do
mycia gorącą wodą. Umyte części wysuszyć w suszarce a następnie przekazać do
badań diagnostycznych.
III. Przekazanie zdiagnozowanych części do kolejnych etapów remontu
1. Sporządzić kalkulację wstępną.
2. W wypadku, gdy podzespół silnika, stojan lub/i wirnik został zakwalifikowany do
zwojenia, należy przekazać do wyzwojenia.
3. W wypadku, gdy któryś z podzespołów silnika został zakwalifikowany do
przezwojenia a nie znane są parametry jego uzwojenia, należy odtworzyć dane
nawojowe.
4. W wypadku konieczności wykonania regeneracji mechanicznej związanej
z napawaniem lub spawaniem podzespół przekazać do spawalni.
Przy wykonywaniu opisanych prac obowiązują ogólne zasady przestrzegania przepisów
bhp i stosowanych instrukcji.
4.3.1.5. Naprawa elementów mechanicznych
Operacje związane z naprawą elementów mechanicznych silników:
I. Regeneracja czopów łożyskowych i końcowych wału
1. Regeneracja czopów wału poprzez napawanie:
- Wirniki o czopach łożyskowych wału:
- od 18 mm do 35 mm napawać ręcznie łukiem elektrycznym, używając elektrod
ER146 o przekroju Ø 2,5 ÷ 6 w zależnoÅ›ci od Å›rednicy spawanego elementu,
- od 35 mm napawać elektrycznie w osłonie CO2.
Uszkodzone wały do średnicy 18 mm należy wymienić na nowe.
- Wirniki o średnicy pakietu do 300 mm i długości wału wirnika 800 mm należy
napawać elektrycznie w osÅ‚onie CO2 przy użyciu drutu W10 EN-440 G3Si1 Ø1,6.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
37
Wirniki o wielkościach mechanicznych większych podlegają regeneracji czopów
końcowych wału poprzez napawanie ręczne łukiem elektrycznym.
- Po wykonaniu napawania element należy zostawić do wystygnięcia, a następnie
przekazać do obróbki mechanicznej.
- Po zakończeniu obróbki wiórowej wirnik przekazać do przeprowadzenia odbioru
jakościowego.
2. Regeneracja czopów wału poprzez wspawanie nowej końcówki:
- Obciąć końcówkę regenerowanego wału i przygotować do wspawania nowego
elementu.
- Wykonać nową końcówkę na podstawie rysunku wykonawczego.
- Przekazać wirnik z nową końcówką do spawania.
- Połączyć nową końcówkę z regenerowanym wałem metodą warstwowego
spawania (warstwy nakładać kolejno na ostudzonym podłożu). Zostawić do
wystudzenia.
- Wał poddać obróbce wykańczającej zgodnie z wymiarami na rysunku
wykonawczym.
- Po wykonaniu obróbki wirnika przeprowadzić odbiór jakościowy.
II. Regeneracja piast tarcz łożyskowych poprzez moletowanie
Moletowaniu podlegają piasty tarcz łożyskowych, których średnica nie przekracza
80 mm a luz średnicy piasty jest mniejszy lub równy 0,05 mm.
III. Regeneracja piasty tarczy łożyskowej przez tulejowanie
1. Aby wykonać regenerację piasty tarczy łożyskowej, należy ustalić wymiar tulejki
i materiał, z którego będzie wykonana:
- piasty tarcz łożyskowych żeliwnych  tuleja żeliwna,
- piasty tarcz łożyskowych aluminiowych  tuleja mosiężna lub żeliwna.
2. Roztoczyć piastę tarczy na odpowiednią średnicę, wykonać tulejkę z naddatkiem
średnicy zewnętrznej i wewnętrznej do 0,1 mm, średnicę zewnętrzną tulei
posmarować klejem do metalu, wcisnąć w roztoczoną piastę. Grubość ścianki
wstawionej tulei żeliwnej nie powinna być mniejsza niż 2,5 mm, tuleja mosiężna może
mieć minimalną grubość 1 mm.
3. Piastę regenerowanej tarczy łożyskowej wytaczać na średnicę nominalną wg tolerancji
K6 dla średnic mniejszych od 80 mm i JS6 dla średnic 80 mm i większych (PN-EN
20286-2).
4. Po zregenerowaniu tarczy przeprowadzić odbiór jakościowy.
IV. Regeneracja łap i użebrowania korpusu
1. Do regeneracji łap lub ożebrowania korpusu należy stosować materiał macierzysty.
2. Przed przystąpieniem do spawania elementów należy zeszlifować krawędzie
elementów w taki sposób, aby możliwe było swobodne nałożenie spoiny.
3. Spoinę nakładać w sposób ciągły łukiem elektrycznym używając elektrod EŻM.
Spoiny powinny być wykonane zgodnie z wymogami spawalnictwa.
4. Wystudzoną spoinę oszlifować w celu wyrównania i wygładzenia dobrze spawanej
powierzchni.
Przy wykonywaniu opisanych prac obowiązują ogólne zasady przestrzegania przepisów bhp.
4.3.1.6. Wyzwajanie i regeneracja pakietów
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
38
Operacje związane z przygotowaniem stojanów silników zwartych oraz stojanów
i wirników silników pierścieniowych:
I. Przygotowanie stojanów do wypalania
1. Obcinanie czół stojanów:
Przed wypaleniem uzwojeń należy obciąć czoła od strony łączeń. Należy przy tym
zwracać uwagę, aby nie uszkodzić blach i klamer spinających pakiet. Gdy
zastosowanie przyrządu mechanicznego jest utrudnione i może powodować
uszkodzenie blach pakietów, należy obciąć czoła przecinakiem ręcznym.
2. Obcięte czoła uzwojenia przeznaczyć na złom.
II. Przygotowanie wirników silników komutatorowych lub pierścieniowych do
wypalenia
1. W celu przygotowania pakietu wirnika komutatorowego do wypalenia należy obciąć
czoło wirnika i wyprowadzenia uzwojenia połączone z komutatorem na obcinarce
czół uzwojeń.
W wypadku braku danych nawojowych połączenia uzwojenia z komutatorem należy
odlutować i podnieść tak, aby opisać skos i poskok komutatorowy uzwojenia. Dane
te należy zapisać. Uzwojenie należy odlutować przy pomocy palnika gazowego,
spalony bandaż usunąć.
2. W wirnikach silników pierścieniowych wyprowadzenia uzwojeń należy odłączyć
od pierścieni.
- Pierścienie ściągnąć. Przekazać do regeneracji lub na złom w zależności
od kwalifikacji przeprowadzonej w czasie diagnozy.
- W wypadku zakwalifikowania wału wirnika do naprawy należy sporządzić rysunek
i przekazać go do:
- napawania w wypadku regeneracji,
- do obróbki mechanicznej w wypadku wykonania nowej końcówki lub całego
wału.
III. Wypalanie uzwojeń
Wypalanie można przeprowadzić po ewentualnej wymianie wału lub jego regeneracji.
W celu wypalenia uzwojeń stojanów lub wirników należy je umieścić w piecu
(np. w piecu SEL12) i wypalać przez 4 godziny w temp. 250ÚC  faza odgazowania,
a nastÄ™pnie 12 godz. w temperaturze 330ÚC.
IV. Wyzwajanie
Uzwojenia wyjmować przy pomocy narzędzi ślusarskich. Wypalone i odzyskane
uzwojenie przeznaczyć na złom.
V. Regeneracja pakietów
1. Wypalone i wyzwojone obiekty należy wydmuchać sprężonym powietrzem i oczyścić
szczotką drucianą na stanowisku wyposażonym w wyciąg.
2. Oczyszczone obiekty należy przekazać na stanowisko regeneracji.
Regeneracji podlegajÄ…:
- podgięcia blach, zwłaszcza krańcowych,
- zdeformowane żłobki na skutek przesunięcia blach,
- wtopiona miedz
na skutek zwarcia w żłobku,
- zatarcia wirnika,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
39
- zabezpieczenia pakietu przed rozsypaniem (jeśli jest uszkodzone mocowanie).
Regenerację należy przeprowadzić ręcznie za pomocą podstawowych narzędzi
ślusarskich.
Zregenerowany obiekt należy powtórnie wydmuchać sprężonym powietrzem.
Przy regeneracji szczególną uwagę zwrócić na pełną drożność żłobków. Powierzchnia
wewnątrz żłobków musi być wolna od ostrych krawędzi, zadziorów, wypaleń itp.
mogących uszkodzić izolację żłobkową.
Obiekt przygotowany do zwojenia należy przekazać na stanowisko zwojenia.
Przy wykonywaniu opisanych prac obowiązują ogólne zasady przestrzegania przepisów bhp.
4.3.1.7. Zwojenie silników
Operacje związane ze zwojeniem silników remontowanych:
I. Nawijanie cewek silników (wsypywanych)
- Nawijanie cewek należy wykonać zgodnie z KART
UZWOJENIA wystawionÄ…
do remontowanego obiektu.
- Dobrać szablon i zamontować na nawijarce.
- Pobrać drut o przekroju i izolacji zgodnie z KART
UZWOJENIA.
- Nawijać cewki zgodnie z KART
UZWOJENIA. Przy nawijaniu cewek zwrócić
uwagę na jakość izolacji drutu oraz aby w czasie nawijania nie uległa uszkodzeniu.
- Zdemontować szablon z cewkami z nawijarki, a następnie zdjąć cewki. Cewki
przekazać do uzwojenia.
II. Wykonanie uzwojeń stojanów i wirników drutem profilowym
- Kręcenie czółenek cewek należy wykonać zgodnie z KART
UZWOJENIA
dla zwojonego obiektu.
- Ustawić szablon na odpowiednią rozpiętość wg odpowiedniej Kartoteki.
- Pobrać drut o wymiarze i izolacji podanym w KARCIE UZWOJENIA. Nawijać
czółenka z ilością zwojów i długością wyprowadzeń wg KARTY UZWOJEC
.
Zwrócić uwagę na jakość izolacji drutu oraz aby w czasie kręcenia czółenek nie
uległa uszkodzeniu.
- Zdjąć czółenka z szablonu i przekazać do rozciągnięcia.
- Krępować ręcznie kąty cewek i dokonać sprawdzenia na zwojonym obiekcie.
Gotowe czółenka cewek przekazać do uzwojenia.
III. Wykonanie uzwojeń prętowych wirników silników pierścieniowych
- Pobrać pręty o przekroju zgodnie z KART
UZWOJENIA.
- Pręty uzwojenia należy pociąć na długość zgodnie z KART
UZWOJENIA.
- Pocięte pręty należy oczyścić a następnie pobielić końce.
- Pobielone pręty należy prostować i krępować na przygotowanym szablonie.
Pręty należy izolować taśmą izolacyjną zgodnie z KART
UZWOJENIA. Gotowe
uzwojenie przekazać do uzwojenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
40
IV. Uzwajanie stojanów i wirników
Wystające części wałków wirników w miejscach przewidywanych połączeń czołowych
należy zabezpieczyć izolacją.
Włożyć izolację żłobkową. Dla cewek wsypywanych długość izolacji powinna być
ściśle dopasowana do żłobka. W wirnikach o uzwojeniach prętowych należy włożyć
najpierw warstwę izolacji dopasowanej do żłobka, a następnie warstwy izolacji, które
wystają ponad żłobek przez szczerbinkę.
1. Zwojenie należy wykonać zgodnie z danymi z KARTY UZWOJENIA.
Przy zwojeniu silników posiadających uzwojenie dwuwarstwowe należy zachować
następującą kolejność:
- Wkładać kilka boków dolnych (w zależności od poskoku) a następnie boki dolne
i górne następnych cewek. Taką kolejność należy stosować przy zwojeniu stojanów.
- Cewki wsypywane należy wkładać przez szczerbinkę po kilka drutów, po włożeniu
należy je ubić młotkiem i ubijakiem. Jednocześnie młotkiem gumowym należy
kształtować czoła i zakładać izolację czół. Przekładki międzywarstwowe wsuwać do
żłobka ręcznie, podobnie jak podkładki pod klin.
- Cewki profilowe (boki górne) należy wkładać między wystającą izolację żłobkową
przy pomocy specjalnej płytki po której zsuwa się pręty do żłobka. Przekładki
międzywarstwowe układać przy pomocy podobnej płytki. Po włożeniu cewek należy
zakończyć izolowanie i uformować izolację przy pomocy nożyczek, noża
widełkowego i stopki.
- Uzwojenia prętowe należy wkładać do żłobka po uprzednim przygotowaniu izolacji.
Należy wypełnić żłobek izolacją żłobkową, po uprzednim wsunięciu podkładki na
dno żłobka i zamknięciu go klinem. Po włożeniu wszystkich prętów należy je
krępować, najpierw boki dolne (po odsunięciu górnych) a następnie górne. Końce
prętów należy wsunąć w pióra komutatora i skuwki łączące po przeciwnej stronie.
Połączenia uzwojenia spawać lub lutować.
2. Wykonanie połączeń. Klinowanie
W czasie zwojenia należy wykonać połączenia: uzwojeń sztabkowych wirników
pierścieniowych.
Żłobki należy zamknąć klinem, każdorazowo po włożeniu boków górnych cewek
(za wyjątkiem uzwojeń profilowych i prętowych). Pod klin należy wsunąć izolację
a następnie wbić klin młotkiem po dociśnięciu drutów stopką.
3. Prace wykończeniowe
W ostatniej fazie uzwajania należy kształtować czoła przy pomocy gumowych młotków
i stożkowych tulei. Czoła cewek wsypywanych należy bandażować od strony, gdzie nie
ma połączeń międzycewkowych i fazowych. Wystające końce uzwojeń z kołnierza
komutatora należy obciąć. Po uzwojeniu obiekt należy przekazać do łączenia,
lutowania i spawania połączeń (których nie wykonano podczas zwojenia) wraz z
KART
UZWOJENIA.
Po wykonaniu połączeń obiekt należy przekazać do bandażowania.
Przy wykonywaniu opisanych prac obowiązują ogólne zasady przestrzegania przepisów
bhp.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
41
Impregnacja uzwojeń
Opis procesu nasycania uzwojeń metodą zanurzeniową i próżniowo-ciśnieniową lakierami
E8565 firmy Herberts i EKOMID Polifarbu Cieszyn.
Cel nasycania uzwojeń:
- zapewnienie odpowiedniej wytrzymałości materiałów izolacyjnych, tworzących układ
izolacyjny na działanie czynników zewnętrznych - wilgoci, temperatury, pyłu, agresywnych
czynników chemicznych, drgań itp.,
- wypełnienie wolnych przestrzeni w uzwojeniach w celu zwiększenia przewodności cieplnej
układu,
- mechaniczne powiązanie poszczególnych części uzwojenia dla zwiększenia odporności
uzwojenia na wstrzÄ…sy i drgania w czasie pracy maszyny.
Do nasycania stosuje się żywice na bazie tworzyw sztucznych, które muszą posiadać
następujące właściwości:
- dużą odporność na działanie wilgoci i wody,
- trwałą ciepłoodporność odpowiadającą warunkom pracy uzwojenia,
- dużą zdolność przesycenia,
- odpowiednią trwałość, dobrą przyczepność i elastyczność,
- zdolność równomiernego wysychania i utwardzania wewnątrz uzwojeń i na powierzchni,
- dużą odporność na działanie czynników chemicznych,
- dobre właściwości dielektryczne.
Do nasycania uzwojeń stosuje się autoklawy, w których wykonuje się nasycanie
próżniowo-ciśnieniowe oraz nasycanie metodą zanurzeniową w zależności od rodzaju
uzwojenia i warunków pracy maszyny elektrycznej.
Podstawową metodą nasycania uzwojeń jest metoda zanurzeniowa. Metodę ciśnieniowo-
próżniową stosuje się w przypadkach szczególnych wymagań.
Do nasycania uzwojeń używa się dwóch rodzajów żywic nasycających
jednoskładnikowych o następujących parametrach:
EKOMID, producent Polifarb Cieszyn:
- jednoskładnikowy, bezrozpuszczalnikowy, bezstyrenowy, klasa izolacji H,
- gÄ™stość 20 ÚC .& & & & & & & & & & & .. 1,17 ÷ 1,23 [g/cmÅ‚],
- lepkość (kubek Forda Å‚ 4 mm, 20 ÚC) & & 100 ÷130 [s],
- czas żelowania 100 ÚC .& & & ..& & ..& & 8 ÷ 10 [min],
- czas suszenia: & & & & & & ...& & .& & .. 3 ÷5 godz. w temp. 150°C,
1 godz. w temp. 135°C,
E 8565, producent Herberts:
- jednoskładnikowy,
- gÄ™stość w 20 ÚC .& & & & .& & & . 1,01 [g/cmÅ‚],
- lepkość & & & & & & & .& & & & 85 ą 5 [s],
- żelowanie 100 ÚC ..& & & & & & & . 10 + 2 [min],
- suszenie: & & & & & & & & .& & & . 1 godz. w temp. 150°C,
2 godz. w temp. 130°C.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
42
Wyposażenie technologiczne nasycalni:
- kotły z lakierem do nasycania zanurzeniowego i próżniowo-ciśnieniowego,
- agregaty próżniowo-chłodnicze,
- agregaty grzewcze,
- układ przewietrzania z możliwością grzania,
- układy do wytwarzania ciśnienia w kotle,
- układy do sterowania kontrolno-pomiarowego.
Operacje występujące w procesie nasycania:
I. Przygotowanie maszyn uzwojonych do nasycania,
II. Nasycanie uzwojeń metodą zanurzeniową,
III. Nasycanie uzwojeń metoda próżniowo-ciśnieniową,
IV. Utwardzanie (suszenie) uzwojeń po nasyceniu,
V. Chłodzenie uzwojeń po nasyceniu i czyszczenie pozostałości lakieru z elementów nie
podlegajÄ…cych nasyceniu.
OPIS POST
POWANIA W PROCESIE NASYCANIA UZWOJEC

I. Przygotowanie uzwojeń do nasycenia
- zabezpieczyć końcówki wałów nasycanych wirników maszyn przed osadzaniem
lakieru nasycajÄ…cego poprzez posmarowanie smarem o temperaturze topnienia co
najmniej 180°C,
- zabezpieczyć gwintowane otwory w uzwojonych stojanach nasycanych maszyn oraz
wszystkie pozostałe gwintowane otwory poprzez wkręcenie w nie śrub,
- zabezpieczyć zamki korpusów stojanów uzwojonych maszyn poprzez posmarowanie
smarem o temperaturze co najmniej 180°C,
- sprawdzić wzrokowo uzwojone i przygotowane do nasycenia obiekty, czy uzwojenia
w trakcie przygotowywania do nasycania nie mają oznak wgnieceń, odstających luz
no
drutów, uszkodzeń izolacji i czy są czyste,
- sprawdzić wzrokowo stan przewodów wyprowadzających z uzwojeń, czy nie mają
uszkodzeń mechanicznych.
II. Impregnacja metodÄ… zanurzeniowÄ…
- zanurzyć nasycane obiekty w wannie z lakierem tak długo, aż na zewnątrz przestaną
się wydzielać pęcherzyki powietrza - zależnie od rodzaju i wielkości obiektu wymaga
to 20 ÷ 40 min., żłobki powinny być utrzymywane możliwie w pozycji pionowej.
UÅ‚atwia to wnikanie lakieru i usuwanie powietrza,
- przystąpić do powolnego wynurzania zanurzonych obiektów i pozostawić je do
ociekniÄ™cia lakieru na okres czasu 30 ÷ 50 min,
- zaÅ‚adować przeznaczone obiekty po nasycaniu do suszarki, suszyć w temp. 150°C
przez 5 godz. lub w temp. 135°C przez 6 godz.,
- po utwardzeniu żywicy nasycającej przystąpić niezwłocznie do:
- usunięcia pozostałości żywicy z zamków i pakietów nasycanych obiektów przy
pomocy skrobaków,
- wykręcenia z zabezpieczonych otworów gwintowanych śruby,
- usunięcia lakieru z wałków nasyconych obiektów,
- komutatory nie są czyszczone, gdyż są póz
niej i tak obrabiane (przetoczenie
i rowkowanie),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
43
- przekazać nasycone, oczyszczone i wystudzone obiekty do kontroli
międzyoperacyjnej.
III. Impregnacja metodą próżniowo-ciśnieniową
- sprawdzić zgodność nr zlecenia obiektu nasycanego z KART
UZWAJANIA,
- załadować wsad do kotła z lakierem, rozmieszczając w nim impregnowane obiekty,
- wynurzyć nasycone obiekty i pozostawić je do ociekania lakieru na okres 30 min.,
- przemieÅ›cić nasycone obiekty do suszarek w celu utwardzenia lakieru w temp. 150°C
przez 5 godz. lub 135°C przez 6 godz.,
- wyładować nasycone obiekty i przystąpić do czyszczenia po impregnacji jak
w poz. II.
BEZPIECZEC
STWO I HIGIENA PRACY
Pomieszczenie, w którym znajduje się lakier, powinno być wentylowane. Należy unikać
kontaktu lakieru ze skórą. W przypadku kontaktu ze skórą zmyć rozpuszczalnikiem
a następnie wodą z mydłem. W razie dostania się do oczu należy natychmiast spłukać je dużą
ilością wody i skontaktować się z lekarzem. Zaleca się stosowanie okularów i odzieży
ochronnej.
4.3.1.8. Montaż końcowy silników elektrycznych
Postępowanie przy montażu końcowym silników elektrycznych:
I. Montaż silników zwartych
1. Prace przygotowawcze:
- na stanowisku montażu należy skompletować wszystkie podzespoły i elementy silnika
wraz z łożyskami,
- części wymagające gruntowania przekazać do malowania,
- wirniki po regeneracji (a także z wykonanym wałem) lub z nowym uzwojeniem należy
wyważyć,
- uzwojone pakiety stojana należy posmarować oliwą i na prasie wcisnąć w korpus.
2. Montaż skrzynki zaciskowej:
Przykręcić podstawę i tabliczkę zaciskową, końce przewodów po uprzednim obcięciu
i odizolowaniu należy uzbroić w końcówki kompatybilne z zaciskami śrubowymi tabliczki
zaciskowej. W wypadku konieczności naciągnąć koszulki termokurczliwe.
Początki i końce faz uzwojeń podłączyć do tabliczki zaciskowej, kojarząc w gwiazdę lub
trójkąt.
U1 V1 W1 U1 V1 W1
U2 V2 W2 U2 V2 W2
U1 V1 W1 U1 V1 W1
W2 U2 V2 W2 U2 V2
Rys. 33. Połączenie w gwiazdę [6]. Rys. 34.Połączenie w trójkąt [6].
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
44
3. Uzbrojenie wirnika w zakrywki i łożyska:
- zakrywki wewnętrzne należy uzupełnić smarem zalecanym przez producenta lub A
T
(w wypadku łożysk otwartych) i nałożyć z obu stron wału,
- Å‚ożyska należy podgrzać do temperatury 100°C i osadzić na czopach waÅ‚u, Å‚ożyska
odkryte nasmarować smarem zalecanym przez producenta, (specjalnym stosowanym
przy wyższych obrotach lub temperaturze) albo smarem A
T,
- dobić łożyska tuleją do oporu,
- w silnikach do 160 cm wzniosu wału nałożyć tarczę strony przeciwnapędowej
(tylnej),
- węzeł łożyskowy zakryć tylną zakrywką i przykręcić.
4. Włożenie wirnika w żelazo stojana.
5. Nałożenie tarcz łożyskowych:
- należy nałożyć tylną tarczę a następnie nabić ją na zamek i przykręcić śrubami,
- na łożysko należy nałożyć sprężynę falistą a następnie przykręcić zakrywkę
łożyskową,
- należy wykonać analogiczną czynność z przednią tarczą łożyskową,
- sprawdzić czy wirnik obraca się bez oporów mechanicznych,
- zakrywkę łożyskową nasmarować smarem jak w pkt. 3, a następnie przykręcić.
6. Prace końcowe:
- zawiesić zakrywkę skrzynki tabliczki zaciskowej,
- zamontować hamulec, silnik współpracujący (jeśli występuje),
- zamontować wentylator i osłonę wentylatora; w silnikach na 3000 obr/min wentylator
i osłonę montować po próbach wstępnych,
- zamontować sprzęgło (jeżeli występuje).
Zmontowany silnik przekazać do Stacji Prób.
II. Montaż silników pierścieniowych
1. Prace przygotowawcze:
- na stanowisku montażu należy skompletować wszystkie podzespoły i elementy
silnika,
- uszkodzone szczotkotrzymacze i przyrządy zwierające pierścienie należy naprawić lub
zastąpić nowymi,
- pierścienie nowe lub naprawione należy wcisnąć na wał wirnika, podłączyć
do uzwojenia i następnie należy przetoczyć,
- wirniki po obróbce mechanicznej i zamontowaniu wszystkich podzespołów na wale
należy wyważyć dynamicznie.
2. Uzbrojenie wirnika w zakrywki i łożyska:
- zakrywki wewnętrzne należy uzupełnić smarem zalecanym przez producenta
(specjalnym stosowanym przy wyższych obrotach lub temperaturze) albo smarem A
T
(w wypadku łożysk otwartych) i nałożyć z obu stron wału,
- Å‚ożyska należy podgrzać do temperatury 100°C i osadzić na czopach waÅ‚u, Å‚ożyska
odkryte nasmarować smarem zalecanym przez producenta (specjalnym stosowanym
przy wyższych obrotach lub temperaturze ) albo smarem A
T,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
45
- dobić łożyska tuleją do oporu,
- w silnikach do 160 cm wzniosu wału nałożyć tarczę strony przeciwnapędowej
(tylnej).
Węzeł łożyskowy zakryć tylną zakrywką i przykręcić.
3. Włożenie wirnika w żelazo stojana.
4. Montaż właściwy:
- zamontować szczotkotrzymacze i ustawić je wstępnie,
- nałożyć tarcze łożyskowe zgodnie z pkt. I.5,
- uzbroić szczotkotrzymacze w szczotki a następnie je dotrzeć. Docieranie należy
wykonać poprzez założenie na pierścienie papieru ściernego lub płótna i pokręcanie
wirnikiem. Docierać aż do uzyskania pełnego promienia zestyku szczotkowego.
-
5. Montaż skrzynki zaciskowej.
Przykręcić podstawę i tabliczkę zaciskową, końce przewodów po uprzednim obcięciu
i odizolowaniu należy uzbroić w końcówki kompatybilne z zaciskami śrubowymi tabliczki
zaciskowej.
W wypadku konieczności na przewody naciągnąć koszulki termokurczliwe.
Przewody połączyć na tabliczce zaciskowej zgodnie ze schematem wklejonym
w pokrywkÄ™ skrzynki.
6. Zmontowany silnik przekazać do Stacji Prób.
7. Narzędzia.
Do montażu należy używać podstawowego zestawu monterskiego.
Przy wykonywaniu opisanych prac obowiązują ogólne zasady przestrzegania przepisów bhp.
4.3.1.9. Kontrola międzyoperacyjna silników elektrycznych.
Warunkom Technicznym Odbioru podlegajÄ… przezwojone lub przekonserwowane
elementy i podzespoły maszyn elektrycznych.
Warunki Techniczne Odbioru określają zakres prób i badań oraz wymagania stawiane
przezwojonym lub przekonserwowanym elementom i podzespołom  przed ich końcowym
montażem.
Zakres prób i badań
I. Kontrola międzyoperacyjna  przed impregnacją
1. Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń:
a) pomiar rezystancji izolacji należy przeprowadzać dla wszystkich uzwojeń
zgodnie z PN-88/E-06701 pkt 17.2; pomiaru rezystancji izolacji nie wolno
dokonywać w stosunku do wyprowadzeń z czujników temperatury,
b) rezystancja izolacji uzwojeń mierzona zgodnie z pkt a) winna być nie mniejsza
niż 100 M©.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
46
2. Próba wytrzymałości napięciowej:
a) próbę wytrzymałości napięciowej izolacji można przeprowadzić tylko
w przypadku pozytywnego wyniku pomiaru rezystancji izolacji
przeprowadzonego wg pkt I.1,
b) próbę wytrzymałości napięciowej izolacji uzwojeń nieimpregnowanych
przeprowadzamy zgodnie z PN-EN 60034-1 pkt 8.1 przy napięciu równym
0,75 Up (napięcia probierczego określonego w/w normą).
Uwaga!
Po przeprowadzeniu pomiarów i prób wg pkt I.1 i I.2 należy zewrzeć z masą punkty
pomiaru badanego uzwojenia w celu odprowadzenia nagromadzonego Å‚adunku
elektrycznego.
Uzyskanie pozytywnego wyniku pomiarów i prób uzwojenia, potwierdzonego
zapisem w KARCIE UZWOJENIA, kwalifikuje elementy do procesu impregnacji.
II. Kontrola międzyoperacyjna  po impregnacji
1. Kontroli podlegają zaimpregnowane uzwojenia elementów i podzespołów maszyn
elektrycznych będących przedmiotem niniejszych WTO.
2. Kontrola międzyoperacyjna uzwojeń elementów wymienionych w pkt II.1
przeprowadzana jest w Stacji Prób.
3. Badania i wymagania.
- Oględziny zewnętrzne - należy ocenić, czy po procesie impregnacji:
a) nie występują miejscowe uszkodzenia mechaniczne: uzwojenia, wyprowadzeń,
komutatora itp.,
b) wyznaczone miejsca elementów zostały wyczyszczone z lakieru
impregnacyjnego.
- Pomiar rezystancji izolacji uzwojeń.
- Pomiar rezystancji izolacji przeprowadzamy zgodnie z pkt I.1.
- Próba wytrzymałości napięciowej:
a) próbę wytrzymałości napięciowej izolacji uzwojeń można przeprowadzić tylko
w przypadku pozytywnego wyniku pomiaru rezystancji izolacji
przeprowadzonego wg pkt I.1,
b) próbę wytrzymałości napięciowej izolacji uzwojeń po impregnacji
przeprowadzamy zgodnie z PN-EN 60034-1 pkt 8.1.
Uwaga!
Po przeprowadzeniu pomiarów i prób wg pkt I.1 i I.2 należy zewrzeć z masą punkty
pomiaru badanego uzwojenia w celu odprowadzenia Å‚adunku elektrycznego.
- Badanie stanu uzwojenia
a) Stojany i wirniki trójfazowych silników elektrycznych.
PodlegajÄ… sprawdzeniu symetrii fazowej metodÄ… oscyloskopowÄ… w celu wykrycia
zwarć międzyzwojowych i/lub niezgodności w połączeniach międzycewkowych.
Badanie należy przeprowadzić i obraz graficzny ocenić zgodnie z instrukcją
obsługi przyrządu.
b) Wirniki.
Obecność zwarć zwojowych należy wykrywać, przeprowadzając:
- badanie uzwojenia elektromagnesem (wyszukiwanie obwodów zwartych
elektrycznie),
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
47
- bezpośrednie zasilanie obwodów elektrycznych pełnym napięciem,
po włożeniu wirnika w stojan i oceniając równomierność i wielkość poboru
prÄ…du Io.
c) Inne elementy elektryczne.
Uzwojenia elementów elektrycznych, które nie podlegają badaniom
wymienionym wyżej muszą być sprawdzane przynajmniej na ciągłość obwodu
(brak przerwy).
III. Informacje dodatkowe
1. Elementy i podzespoły maszyn elektrycznych przebadane z wynikiem pozytywnym
przekazywane sÄ… do remontu mechanicznego.
2. Uzwojenia i współpracujące elementy obwodu elektrycznego nie spełniające wymagań
jakościowych podlegają naprawie lub wymianie.
4.3.1.10. Badania końcowe silników elektrycznych po naprawie
Warunkom Technicznym Odbioru podlegajÄ… silniki elektryczne po naprawie lub
konserwacji.
WTO określają zakres i metodykę badań końcowych oraz wymagania pozwalające na
odbiór jakościowy przeprowadzonych napraw, konserwacji lub adaptacji silników
elektrycznych i wydanie jednoznacznego orzeczenia gwarantującego ich przydatność
eksploatacyjnÄ….
Zakres badań podstawowych
Podstawowe badania, którym winny podlegać silniki elektryczne, określa PN-88/E-06701
oraz PN-EN-60034-1. Przeprowadzone badania niepełne lub niepełne skrócone w ramach
próby wyrobu, winny potwierdzać właściwości fabryczne silników po przeprowadzonej
usłudze remontowej.
1. Silniki zwarte  klatkowe:
Dla silników o mocy do 50 kW przeprowadza się badania niepełne skrócone, obejmujące:
- Oględziny zewnętrzne, w ramach których należy:
a) zidentyfikować silnik,
b) sprawdzić zgodność i jakość montażu ze szczególnym zwróceniem uwagi
na połączenia śrubowe i trwałość zamocowania zewnętrznego przewietrznika,
c) sprawdzić kompletność i uszkodzenia mechaniczne.
d) sprawdzić rezystancję przy pomocy czujników temperatury uzwojeń.
- Badanie wytrzymałości napięciowej izolacji  przeprowadzane zgodnie z PN-EN 60034-
1 pkt 8.1.
- Próbę ruchową na biegu jałowym, w ramach której należy:
a) sprawdzić stan uzwojenia klatkowego wirnika (ocena przewodności uzwojenia),
obracając powoli wirnik w kierunku przeciwnym do momentu obrotowego; próbę
wykonać przy przepływie przez uzwojenie stojana prądu znamionowego, obserwując
wahania wskazań amperomierzy,
b) ocenić równomierność pracy ruchowej,
c) ocenić głośność i nagrzewanie łożysk,
d) ocenić prędkość obrotową i porównać z wymaganą prędkością synchroniczną,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
48
e) dokonać oceny charakterystyki Io = f (Uz) po odnotowaniu wartości poboru prądu
przynajmniej przy 0,7"UN, UN i 1,3"UN.
- Próbę zwarcia tj. pomiar napięcia zasilającego przy przepływie prądu znamionowego,
gdy wirnik jest zahamowany.
Dla silników o mocy 50 kW i większej należy przeprowadzić badania niepełne
obejmujÄ…ce:
a) badania wymienione w pkt I.1,
b) pomiar rezystancji faz uzwojenia,
c) pomiar rezystancji izolacji uzwojenia wg PN-88/E-06701 pkt 17.2,
d) pomiar strat (poboru mocy) na biegu jałowym i obliczenie % wielkości tych strat
w stosunku do mocy znamionowej (PN).
2. Silniki pierścieniowe
Silniki pierścieniowe podlegają próbom i badaniom jak silniki zwarte  klatkowe.
W ramach oględzin zewnętrznych należy ocenić również węzeł szczotkowy.
Dodatkowo dokonać pomiaru napięcia wirnika przy znamionowym napięciu zasilania
uzwojenia stojana i przy rozwartym obwodzie wirnika. Pomiaru należy dokonać między
poszczególnymi fazami uzwojenia, oceniając równość napięć i wielkość w porównaniu
z wielkością znamionową.
Badania dodatkowe
- Badania silnika przy znamionowym obciążeniu. Próba nagrzewania uzwojeń.
Rozszerzone badania obciążeniowe silnika należy przeprowadzać w wypadku:
a) nowej, wymagajÄ…cej sprawdzenia konstrukcji uzwojenia,
b) ustalenia parametrów znamionowych silnika,
c) gdy próby i badania silnika na biegu jałowym nie pozwalają na pełną ocenę
przydatności eksploatacyjnej.
- Pomiar drgań mechanicznych
Pomiar drgań mechanicznych silnika będącego w ruchu na biegu jałowym
przeprowadzamy zgodnie z PN-88/E-06714, w wypadku nierównomiernej pracy silnika
po naprawie.
I. Wymagania
Dla orzeczenia pełnej przydatności eksploatacyjnej silników lub ich elementów, uzyskane
wyniki badań przeprowadzanych wg pkt I i II należy odnieść do poniższych wymagań:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
49
Tabela.4. Rodzaj badania i wymagań [4].
Lp. Rodzaj badania / pomiaru Wartość wymagana
Rezystancja izolacji uzwojeń:
a) nowych min 100 M©
min 50 M©,
b) naprawianych bÄ…dz
konserwowanych
1.
R60
c) wskaz
nik
zgodnie z PN-E-06701 pkt 17.2,
R15
zgodna z PN-EN 60034-1 pkt 8.1,
2. Wytrzymałość napięciowa izolacji głównej
zgodna z wartościami fabrycznymi lub
3. Rezystancja uzwojeń obliczeniowymi w granicach błędu
pomiarowego,
4. Wytrzymałość napięciowa izolacji zwojowej zgodna z PN-88/E- 06701 pkt 17.1,
zgodna z danymi fabrycznymi lub
skartotekowanymi (baza danych) dla
5.1. Wielkość poboru prądu Io Przy UN
określonego typu silnika,
5.2 Asymetria prądów międzyfazowych brak asymetrii,
zgodny z danymi fabrycznymi, nie więcej
6. Pobór mocy przez silnik na biegu jałowym
jednak niż 4% PN,
zgodnie z PN-88/E-06701
7. Prędkość obrotowa na biegu jałowym
tablica VIII lp. 4 i 5,
8. Temperatura pracy łożysk zgodnie z PN-E/06701 pkt 16.6,
zgodnie z PN-IEC 34-9 i PN-81/E-
9. Głośność pracy łożysk
06019,
15% ÷ 40% UN wg zależnoÅ›ci odwrotnie
10. Napięcie zwarcia
proporcjonalnej do prędkości obrotowej,
wahania wskazań amperomierzy na
poszczególnych fazach - niewidoczne.
Wyliczona ze wzoru:
Przewodność uzwojenia klatkowego
Imax - Imin
wirnika sprawdzana metodÄ… zmiany
Å"100%
11.
położenia wirnika w polu Imax
elektromagnetycznym stojanu
zmiana przewodności powyżej 5%
wskazuje na wielkość uszkodzenia
uzwojenia klatkowego,
12. Praca ześlizgu szczotkowego beziskrowa,
Bicie promieniowe zespołu pierścieni
13. max 0,05 mm,
ślizgowych
Próba nagrzewania uzwojeń przy
14. zgodnie z PN-88/E 06702 pkt 14÷16,
bezpośrednim obciążeniu
15. Pomiar drgań mechanicznych zgodnie z PN-88/E-06714.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
50
II. Informacje dodatkowe
1. Po przykręceniu wszelkich osłon i zabezpieczeń wału lakierem spirytusowym
- choinkowym w kolorze czerwonym - silniki przekazywane sÄ… do lakierni, gdzie
malowane sÄ… nawierzchniowo.
2. Po pomalowaniu nawierzchniowym Stacja Prób przybija tabliczki znamionowe i nalepia
niezbędne oznaczenia: kierunku wirowania, zacisku ochronnego, dotyczące wymagań
transportowych itp.
4.3.2. Pytania sprawdzajÄ…ce
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaki jest zakres prób pełnych?
2. Kiedy przeprowadza się próby wyrobu?
3. Jakie mogą być przyczyny zbyt małej prędkości obrotowej wirnika przy obciążeniu?
4. W jaki sposób postępowałbyś, aby usunąć nadmierne iskrzenie szczotek na pierścieniach?
5. Jaka jest kolejność czynności przy demontażu silnika?
6. Jaka jest kolejność czynności przy nawijaniu cewek wsypywanych?
7. Jaki jest cel impregnacji cewek?
8. Jaka jest kolejność czynności przy impregnacji cewek?
9. Na czym polega uzbrojenie wirnika w zakrywki i łożyska?
10. Jak objawia siÄ™ w pracy silnika przerwa w jednej fazie?
11. Co może być przyczyną nieodpowiedniego kierunku wirowania wirnika?
12. Jak objawia się w pracy silnika zbyt niskie napięcie zasilające?
13. Co może być przyczyną nadmiernego hałasu silnika?
14. Jakie sÄ… przyczyny nadmiernego nagrzewania siÄ™ silnika w czasie pracy?
15. Co może być przyczyną, że po włączeniu silnik nie rusza?
16. Jaką wartość powinna mieć rezystancja izolacji uzwojeń?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj pomiar rezystancji izolacji uzwojeń silnika indukcyjnego zwartego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) rozpoznać badany silnik,
2) dokonać niezbędnych przełączeń na tabliczce zaciskowej,
3) ustalić przebieg pomiarów,
4) wykonać pomiary rezystancji izolacji,
5) dokonać analizy otrzymanych wartości rezystancji,
6) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- instrukcja do ćwiczenia,
- katalogi silników,
- Polskie Normy,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
51
- silnik indukcyjny,
- multimetr,
- miernik do pomiaru rezystancji izolacji,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
- papier do pisania.
Ćwiczenie 2
Wykonaj wymianę szczotek w silniku pierścieniowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z silnikiem pierścieniowym otrzymanym do ćwiczenia,
2) ustalić typ zastosowanych oryginalnych szczotek,
3) zdemontować osłonę szczotkotrzymaczy,
4) po usunięciu istniejących szczotek zamontować nowe szczotki,
5) dotrzeć nowe szczotki,
6) zamontować z powrotem elementy silnika wcześniej zdemontowane,
7) przeprowadzić próbę pracy silnika,
8) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko do wykonywania ćwiczenia,
- instrukcja do ćwiczenia,
- katalogi silników,
- katalog szczotek,
- silnik pierścieniowy,
- multimetr,
- komplet narzędzi,
- różne szczotki,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie,
Ćwiczenie 3
Wymień łożyska toczne w silniku indukcyjnym klatkowym.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z silnikiem indukcyjnym otrzymanym do ćwiczenia,
2) ustalić typ zastosowanych oryginalnych łożysk tocznych,
3) zdemontować silnik,
4) po usunięciu istniejących łożysk zamontować nowe,
5) zmontować z powrotem silnik,
6) przeprowadzić próbę pracy silnika,
7) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
52
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko do wykonywania ćwiczenia,
- instrukcja do ćwiczenia,
- katalogi silników,
- katalog łożysk tocznych,
- silnik indukcyjny klatkowy,
- multimetr,
- komplet narzędzi,
- różne łożyska toczne,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 4
Wykryj ewentualne zwarcia zwojowe wirnika.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z wirnikiem otrzymanym do ćwiczenia,
2) ustalić metodę wyszukiwania zwartych zwojów,
3) zastosować wybraną metodę do ustalania zwartych zwojów,
4) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko do wykonywania ćwiczenia,
- instrukcja do ćwiczenia,
- multimetr,
- elektromagnes do wykrywania zwartych zwojów,
- komplet narzędzi,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie.
Ćwiczenie 5
Wykonaj uzwojenie do stojana silnika indukcyjnego zwartego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z silnikiem indukcyjnym otrzymanym do ćwiczenia,
2) określić parametry silnika na podstawie tabliczki znamionowej i katalogu,
3) obliczyć parametry uzwojenia,
4) wykonać schemat uzwojenia,
5) sporządzić zestawienie materiałów potrzebnych do wykonania zadania,
6) zorganizować stanowisko pracy,
7) dobrać właściwy szablon do nawinięcia na nim uzwojenia,
8) nawinąć cewki zgodnie ze schematem uzwojenia,
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
53
9) zwrócić uwagę przy nawijaniu cewek na jakość izolacji drutu oraz by w czasie nawijania
nie uległa ona uszkodzeniu,
10) zdemontować szablon z cewkami z nawijarki a następnie zdjąć cewki,
11) dokonać analizy przeprowadzonego ćwiczenia.
Wyposażenie stanowiska pracy:
- stanowisko do wykonywania ćwiczenia,
- instrukcja do ćwiczenia,
- katalogi silników,
- stojan silnika indukcyjnego zwartego,
- zestaw różnych przewodów nawojowych,
- zestaw różnych szablonów,
- komplet narzędzi,
- zeszyt do ćwiczeń,
- kalkulator,
- ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz: Tak Nie
1) zidentyfikować rodzaj uzwojenia na podstawie oględzin stojana silnika
klatkowego i pierÅ›cieniowego? ð ð
2) zidentyfikować rodzaj uzwojenia na podstawie oględzin wirnika silnika
pierÅ›cieniowego? ð ð
3) obliczyć parametry uzwojenia? ð ð
4) okreÅ›lić parametry silnika na podstawie tabliczki znamionowej? ð ð
5) okreÅ›lić parametry silnika na podstawie katalogu? ð ð
6) wykonać schemat uzwojenia? ð ð
7) dobrać wÅ‚aÅ›ciwy szablon do nawiniÄ™cia na nim uzwojenia, ð ð
8) dobrać wÅ‚aÅ›ciwy przewód do wykonania uzwojenia? ð ð
9) dobrać wÅ‚aÅ›ciwy szablon do nawiniÄ™cia na nim uzwojenia? ð ð
10) nawinąć cewki zgodnie ze schematem uzwojenia? ð ð
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
54
5. SPRAWDZIAN OSI
GNI
Ć
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj dokładnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartÄ™ odpowiedzi.
3. Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.
4. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
5. Test zawiera 20 zadań.
6. Do każdego zadania podane są trzy odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
7. Zaznacz prawidłową według Ciebie odpowiedz
, wstawiajÄ…c literÄ™ X w odpowiednim
miejscu na karcie odpowiedzi.
8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedz
kółkiem, a następnie literą X zaznacz
odpowiedz
prawidłową.
9. Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niż jednej odpowiedzi
- otrzymujesz zero punktów.
11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia, jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność  przejdz

do następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi, możesz wrócić póz
niej.
13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiÄ…zanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAC
TESTOWYCH
1. Rdzeń maszyny indukcyjnej wykonuje się z blach ze względu na:
a) zmniejszenie ciężaru maszyny indukcyjnej,
b) zmniejszenie strat od prądów wirowych,
c) poprawę warunków chłodzenia maszyny indukcyjnej.
2. Jednym z materiałów stosowanych na izolację blach rdzenia magnetycznego jest:
a) taśma torlenowa,
b) mikamit,
c) lakier elektroizolacyjny.
3. Żłobkiem stojana maszyny indukcyjnej jest:
a) żłobek półzamknięty z wypieraniem prądu,
b) żłobek półzamknięty bez wypierania prądu,
c) żłobek dla drutu okrągłego półzamknięty.
4. Żłobkiem wirnika maszyny indukcyjnej jest:
a) żłobek zamknięty z wypieraniem prądu,
b) żłobek półotwarty dla drutu prostokątnego,
c) żłobek otwarty dla drutu prostokątnego.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
55
5. Zadaniem pierścieni ślizgowych w maszynie pierścieniowej jest:
a) umożliwienie podłączenia rezystorów w celu kształtowania charakterystyki silnika,
b) umożliwienie skrócenia czasu zatrzymania wirnika poprzez wprowadzenie
dodatkowego tarcia,
c) tłumienie drgań wirnika, przez co praca silnika jest cicha.
6. Odległość między bokami jednego zezwoju określa:
a) - podziałka biegunowa,
b) Y - poskok uzwojenia,
c) q - liczba żłobków na biegun i fazę.
7. Silnik posiada liczbę biegunów 2p = 2. W celu dwukrotnego zwiększenia obrotów należy
zastosować silnik o liczbie biegunów 2p równej:
a) 1,
b) 3,
c) 4.
8. Próby wyrobu silnika indukcyjnego przeprowadza się:
a) po każdym kapitalnym remoncie,
b) po każdej modernizacji,
c) po opracowaniu każdej nowej konstrukcji.
9. Przyczyną zbyt małej prędkości obrotowej wirnika przy obciążeniu jest:
a) niewłaściwe połączenie przy rozruchu,
b) przerwa w jednej fazie,
c) błąd w połączeniu uzwojeń.
10. W celu usunięcia nadmiernego iskrzenia szczotek na pierścieniach należy:
a) sprawdzić wentylator,
b) zmniejszyć ilość smaru w łożyskach,
c) sprawdzić gatunek szczotek.
11. Celem impregnacji cewek jest:
a) poprawa warunków chłodzenia uzwojeń,
b) poprawa warunków powstawania pola magnetycznego,
c) zapobieganie przed wypadnięciem klinów ze żłobków.
12. Powstanie przerwy w jednej fazie podczas pracy silnika objawi siÄ™:
a) wzrostem prÄ…du pobieranego przez silnik,
b) grzaniem się łożysk,
c) nadmiernÄ… wibracjÄ… silnika.
13. Uzwajanie silnika poprzez wsypywanie uzwojenia przeprowadza się w żłobkach:
a) otwartych,
b) półotwartych,
c) zamkniętych.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
56
14. Przyczyną nadmiernego hałasu silnika jest:
a) przeciążenie silnika,
b) zużycie się łożysk silnika,
c) zły stan powierzchni pierścieni.
15. Nadmierne nagrzewanie siÄ™ silnika w czasie pracy spowodowane jest:
a) nierówną szczeliną powietrzną,
b) zamienioną kolejnością faz napięcia zasilającego,
c) asymetrią napięć zasilających.
16. Silnik po włączeniu nie rusza, ponieważ:
a) została zamieniona kolejność faz napięcia zasilającego,
b) w łożyskach jest zbyt dużo smaru,
c) wystąpiła przerwa w jednej fazie.
17. Minimalna rezystancja izolacji nowych uzwojeń powinna wynosić:
a) 20 M©,
b) 50 M©,
c) 100 M©.
18. Po impregnacji czas suszenia wirnika w temperaturze 150°C powinien wynosić:
a) 5 godzin,
b) 10 godzin,
c) 15 godzin.
19. Nasycanie wirnika przeprowadza siÄ™ w pozycji:
a) pionowej,
b) poziomej,
c) pozycja nie ma znaczenia.
20. Połączenie uzwojeń silnika w trójkąt uzyskamy, jeśli połączymy na tabliczce zaciskowej
zaciski w następujący sposób:
a) U2-V2-W2, zasilanie do U1, V1, W1,
b) U1-V1-W1, zasilanie do U2, V2, W2,
c) U1-W2, V1-U2, W1-V2, zasilanie do U1, V1, W1.
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
57
KARTA ODPOWIEDZI
ImiÄ™ i nazwisko
............................................................................................................................
Montaż i wykonywanie napraw silników indukcyjnych
Zakreśl poprawną odpowiedz
.
Nr
Odpowiedz
Punkty
zadania
1 a b c
2 a b c
3 a b c
4 a b c
5 a b c
6 a b c
7 a b c
8 a b c
9 a b c
10 a b c
11 a b c
12 a b c
13 a b c
14 a b c
15 a b c
16 a b c
17 a b c
18 a b c
19 a b c
20 a b c
Razem:
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
58
6. LITERATURA
1. Goz
lińska E.: Maszyny elektryczne. WSiP, Warszawa 1998
2. Instrukcje Technologiczne. ZELTECH-ME Spółka z o.o., A
ódz
2005
3. Plamitzer A.: Maszyny elektryczne. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa 1976
4. Polskie Normy:
- PN-E-04272:1972 Maszyny elektryczne wirujące. Silniki indukcyjne trójfazowe.
Metody badań
- PN-EN 60034-1:2001/A11:2003 Maszyny elektryczne wirujÄ…ce. Dane znamionowe
i parametry
- PN-EN 60034-8:2005 (U) Maszyny elektryczne wirujące. Część 8: Oznaczanie
wyprowadzeń i kierunek wirowania maszyn wirujących
- PN-EN 60317-0-1:2002 Wymagania dotyczące poszczególnych typów przewodów
nawojowych. Wymagania ogólne - Przewody nawojowe emaliowane
miedziane okrągłe
- PN-E-06700:1991 Maszyny elektryczne wirujÄ…ce. Terminologia
- PN-E-06735:1992/Ap1:1999 Maszyny elektryczne wirujące. Szczotki węglowe,
trzymadła szczotkowe, komutatory i pierścienie ślizgowe. Terminologia
5. Praca zbiorowa: Maszyny i napęd elektryczny. WSiP, Warszawa 1978
6. Warunki Techniczne Odbioru. ZELTECH-ME Spółka z o.o., A
ódz
2005
7. Zembrzuski J.; Atlas uzwojeń silników indukcyjnych. WNT, Warszawa 1992
8. Zembrzuski J.; Poradnik przezwajania silników indukcyjnych. WNT, Warszawa 1990
9. Zembrzuski J.; Uszkodzenia i naprawa silników elektrycznych. WNT, Warszawa 1999
 Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego
59