117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 1
Fizjoterapia Polska
Fizjoterapia Polska
ARTYKUA
ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
© MEDSPORTPRESS, 2011; 4(4); Vol. 11, 357-366
Zaangażowanie Autorów
Marta Topolska1,2(A,B,C,D,E,F), Rafał Sapuła1,2(A,D,F,G),
A  Przygotowanie projektu
badawczego
Adam Topolski1,2(B,C,D,E,F), Krzysztof Marczewski2,3(A,C,D,E,F,G)
B  Zbieranie danych
1
Zamojska Klinika Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji, Zamość
C  Analiza statystyczna
2
Katedra Fizjoterapii Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji, Zamość
D  Interpretacja danych
3
Oddziału Nefrologiczno-Endokrynologiczny Chorób Metabolicznych i Wewnętrznych ze Stacją Dializ,
E  Przygotowanie manuskryptu
F  Opracowanie piśmiennictwa Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II, Zamość
1
G  Pozyskanie funduszy Rehabilitation Clinic, University of Management and Administration, Zamość
2
Department of Physiotherapy, University of Management and Administration, Zamość.
3
Author s Contribution
Department of Endocrinology, Nephrology, Metabolic and Internal Diseases with Dialysis Centre,
A  Study Design
Pope John Paul II Regional Public Hospital, Zamość
B  Data Collection
C  Statistical Analysis
D  Data Interpretation
E  Manuscript Preparation Analiza niepełnosprawności kobiet
F  Literature Search
G  Funds Collection
z przewlekłymi bólami dolnego odcinka
kręgosłupa
Analysis of disability of women with chronic
low back pain
Słowa kluczowe: Kwestionariusz Niepełnosprawności Roland-Morris, niepełnosprawność,
przewlekłe bóle dolnego odcinka kręgosłupa
Key words: Roland-Morris Disability Questionnaire, disability, chronic low back pain
STRESZCZENIE
Wstęp. Celem pracy było określenie stopnia i specyfiki niepełnosprawności, w oparciu o Kwestionariusz Niepełnospraw-
ności Roland-Morris (Roland-Morris Disability Questionnaire RMDQ), w grupie kobiet z przewlekłymi bólami dolnego odcin-
ka kręgosłupa. Stopień niepełnosprawności spowodowany bólami dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet może być związa-
ny z wiekiem oraz liczbą chorób współtowarzyszących.
Materiał i me tody. Badanie zostało prowadzone od lu tego do lipca 2010 w Zamojskiej Klinice Rehabilitacji Wyższej
Szkoły Zarządzania i Administracji w Zamościu, w grupie kobiet z bólami dolnego odcinka kręgosłupa, epizody bólowe po-
jawiały się dwa lub więcej razy i trwały dłużej niż trzy miesiące. Badanie zostało przeprowadzone wśród 236 kobiet w wie-
ku 18-65 lat (średni wiek pacjentek wynosił 42 lata, odchylenie standardowe ą16 lat).
Wyniki. Średnia liczba punktów wg zastosowanego kwestionariusza dla całej badanej grupy wyniosła 5,25 (SD ą 5,67).
Stwierdzono niepełnosprawność: niską u 31,6 % kobiet, średnią u 18,8 % pacjentek i wysoką u 3,4 % osób.
Wnioski. Niepełnosprawność spowodowana bólami dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet za leży od wieku i wzrasta
wraz z nim oraz liczby chorób współtowarzyszących.
SUMMARY
Background. The goal of the study was to determine the degree and specificity of disability based on the Roland - Morris
Disability Questionnaire (RMDQ) in the sample of women with chronic low back pain. The degree of disability due to low
back pain may be associated with age and the number of concomitant diseases.
Material and methods. The study was carried out from February to July 2010 and the Rehabilitation Clinic of the
Zamość University of Management and Administration in the sample of women with low back pain. The subjects experienced
pain episodes two or more times and the duration of each episode was minimum 3 months. The sample comprised 236
women aged 18-65 lat (the mean age was 42 years Ä…16 years SD).
Results. The average score according guestionnaire for the whole sample was 5.25 (SD Ä… 5.67). Three degrees of
disability were noted: low in 31.6 %, average in 18.8 % and high in 3.4 % of the subjects.
Conclusions. Disability due to low back pain depends on age and the number of concomitant diseases.
Liczba słów/Word count: 5749 Tabele/Tables: 3 Ryciny/Figures: 2 Piśmiennictwo/References: 34
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Marta Topolska,
22-437 A
abunie, Wierzbie 94 Otrzymano / Received 19.01.2011 r.
tel. [phone], fax: [phone], e-mail: [e-mail] Zaakceptowano / Accepted 05.12.2011 r.
357
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 2
Topolska M. i wsp., Analiza niepełnosprawności kobiet z przewlekłymi bólami
WST
P BACKGROUND
Jak wynika z badań między 70% a 95% dorosłych osób Studies indicate that about 70% to 95% of adult popu-
będzie cierpieć z powodu bólu dolnego odcinka kręgosłupa lation will suffer from low back pain at certain moments in
w pewnym momencie ich życia [1]. their life [1]. Low back pain is a serious, both medical and
Bóle dolnego odcinka kręgosłupa są znacznymi proble- financial problem in industrialised countries [2,3]. A detailed
mami zarówno medycznymi jak i finansowymi w krajach diagnosis is possible only in 15% of all patients suffering from
uprzemysłowionych [2,3]. Szczegółowe rozpoznanie ni- this condition. Most of the cases present with nonspecific
skich bólów kręgosłupa jest możliwe tylko u 15% pacjen- pain [3]. For 80-90% patients with acute pain in the L-S
tów. W większości przypadków są to bóle niespecyficzne segment prognoses are good and improvement is noted
[3]. U 80-90% osób cierpiących z powodu ostrego bólu od- within a month [4]. However, in 10-20% of patients chronic
cinka L-S kręgosłupa rokowania są dobre, a poprawa na- pain develops, persisting for over 3 months [5]. Despite
stępuje w ciągu miesiąca [4]. Jednak u 10-20% chorych continuous efforts, both in clinical setting and research,
stan ostry rozwija się w przewlekły ból, utrzymujący się dłu- back pain remains a serious medical concern [6]. The goal
żej niż 3 miesiące [5]. of the study was to determine the degree and specificity of
Pomimo ciągłych starań klinicznych i naukowych, bóle disability among women with chronic low back pain. The
kręgosłupa pozostają wciąż istotnym i trudnym problemem authors also made an attempt to answer the question
zdrowotnym [6]. whether disability due to low back pain depends on age
Celem pracy było określenie stopnia i specyfiki niepeł- and concomitant diseases.
nosprawności wśród kobiet z przewlekłymi bólami dolnego
odcinka kręgosłupa. Praca jest również próbą odpowiedzi
na pytanie: czy niepełnosprawność spowodowana bólami
dolnego odcinka kręgosłupa u kobiet zależy od wieku i licz-
by chorób współtowarzyszących.
MATERIAA
I METODY MATERIAL AND METHODS
Badanie było prowadzone od lutego do lipca 2010 w Za- The study was carried out between February and July
mojskiej Klinice Rehabilitacji Wyższej Szkoły Zarządzania 2010 at the Rehabilitation Clinic of the Zamość University
i Administracji w Zamościu w grupie kobiet z bólami dolne- of Management and Administration, in the sample of wo-
go odcinka kręgosłupa, epizody bólowe pojawiły się dwa men with low back pain who experienced pain episodes
lub więcej razy i trwały dłużej niż trzy miesiące. Badanie more than twice and the episodes lasted longer than three
zostało przeprowadzone wśród 236 kobiet w wieku od 18 months. The study was carried out among 236 women
do 65 lat (średni wiek pacjentek wynosił 42 lata, odchylenie aged 18-65 years (the mean patients age was 42ą16 SD).
standardowe ą16 lat). Wszystkie uczestniczki wyraziły i pi- All the subjects gave their written consent to participate in
semną zgodę na przeprowadzenie badań. the study.
W celu określenia poziomu niepełnosprawności użyto To determine the disability level the Roland-Morris
Kwestionariusza Niepełnosprawności Roland  Morris (Ro- Disability Questionnaire (RMDQ) was used as well as the
land  Morris Disability Questionnaire, RMDQ), skalę bólu VAS pain scale and the tailored questionnaire containing
VAS i ankietę własną zawierającą wywiad socjalny i choro- an opinion poll and anamnesis. The BMI and WHR indices
bowy. Obliczono również wskaz
nik BMI i WHR. were also calculated.
Oryginalna wersja Kwestionariusza Niepełnosprawno- The original version of Roland-Morris questionnaire
ści Roland  Morris została opublikowana przez Roland a was published in 1983 [7].The questionnaire is commonly
i Morris a w 1983 [7]. Kwestionariusz Niepełnosprawności used to assess the degree of disability due to low back pain
Roland  Morris jest powszechnie stosowany do oceny stop- [8]. Szary and Opara in their study show that the Polish
nia niepełnosprawności z powodu bólu dolnego odcinka krę- version of the questionnaire is a reliable diagnostic tool for
gosłupa [8]. Szary i Opara w swoich badaniach udowadnia- evaluation of the quality of life and disability in patients with
ją, że polska wersja Kwestionariusza jest rzetelnym narzę- low back pain [9].
dziem do oceny jakości życia i niepełnosprawności osób The questionnaire consists of 24 questions with  yes or
z bólami dolnego odcinka kręgosłupa [9].  no answers. The score ranges from 0 to 24 where 0 in-
Kwestionariusz składa się z 24 zdań, na które pacjent dicates lack of disability and 24-substantial disability [7, 8].
odpowiada tak lub nie. Wyniki ankiety zawierajÄ… siÄ™ w za- The patients were divided into four groups based on the
kresie od 0 do 24, gdzie 0 świadczy o braku niepełnospraw- score obtained from the RMDQ. 4 to 10 points indicated
ności a 24-znaczną niepełnosprawność [7,8]. Pacjentki po- low, 11 to 17 points  medium and 18 to 24 points  high
dzielono na cztery grupy niepełnosprawności w zależności degree of disability. 0  3 points indicated lack of disability [2].
od liczby punktów uzyskanych w Kwestionariuszu Niepeł- Statistic analysis was carried out using Microsoft Office
nosprawności Roland-Morris. Niski stopień niepełnospraw- Exel 2003 program. An unequal variance student-t test was
ności od 4 do 10 punktów, średni od 11 do 17 punktów, wy- applied to assess statistic significance of disability level
soki od 18 do 24 punkty. Liczba punktów od 0-3 świadczy depending on the studied factors. Chi-square test was car-
o braku niepełnosprawności [2]. ried out to study the statistically significant correlations be-
358
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 3
Topolska M. et al., Analysis of disability of women with chronic pain
Analizę statystyczną przeprowadzono przy użyciu pro- tween disability levels and the subjects educational back-
gramu Microsoft Office Exel 2003. Oceniając istotność sta- ground and place of living. The results with values belong-
tystyczną stopnia niepełnosprawności od badanych czyn- ing to the critical area for the adequate distribution at sig-
ników przeprowadzono testy t-Studenta na nierówne wa- nificance level p<0.05 were regarded statistically significant.
riancje. Test chi kwadrat został przeprowadzony dla zbada-
nia istotnych zależności pomiędzy stopniem niepełnospraw-
ności a wykształceniem i miejscem zamieszkania. Za istotne
uznano te wyniki, dla których wartości w zastosowanym te-
ście należały do obszaru krytycznego odpowiedniego roz-
kładu przy poziomie istotności p<0,05.
WYNIKI RESULTS
Wartość średnia uzyskanych punktów Kwestionariusza The average score obtained from the RMDQ for the
Roland  Morris dla całej badanej grupy wynosi 5,25 (SD entire sample is 5.25 (SDą5.67) (Table 1).
Ä… 5,67) (Tabela 1). For the whole sample, the disability levels were found
Dla całej badanej grupy kobiet stwierdzono niepełno- to be low in 31.6%, medium in 18.8% and high in 3.4%. In
sprawność: niską u 31,6%, średnią u 18,8%, wysoką u 3,4%. 46.2% the score obtained from RMDQ was from 0 to 3
U 46,2% badanych liczba uzyskanych punktów Kwestiona- points, which indicates lack of disability.
riusza Roland-Morris miała wartość od 0 do 3 punktów, co Table 2 and Fig.1 present the percentage and graphic
świadczy o braku niepełnosprawności. distribution of disability levels within the following age
Tabela 2 i Rysunek 1 przedstawiajÄ… procentowy i gra- compartments: from 18 to 29, from 30 to 39, from 40 to 49,
ficzny rozkład niepełnosprawności w przedziałach wieko- from 50 to 59 and from 60 to 65 years, in women with
wych od 18 do 29 lat, od 30 do 39 lat, od 40 do 49 lat, od 50 chronic low back pain.
do 59 lat, od 60 do 65 lat u kobiet z przewlekłymi bólami In 88.1% of women aged 18-29 years no disability
dolnego odcinka kręgosłupa. related to pain syndrome was diagnosed.
U 88,1% kobiet w wieku od 18 do 29 lat nie stwierdzo- In the age group from 40 to 49 years this ratio dra-
no niepełnosprawności spowodowanej zespołem bólowym. matically deceased to 17.9 %. The highest disability level
Natomiast u kobiet w wieku od 40 do 49 lat odsetek ten was found in the group aged 40 to 49, amounting to 35.7
drastycznie obniżył się do 17,9%. %, the value only slightly higher than that obtained from the
Tab. 1. Średnia liczba uzyskanych punktów (odchylenie standardowe)
Tab. 1. Average score (standard deviation  SD)
Tab. 2. Stopnie niepełnosprawności według Kwestionariusza Roland-Morris (wartości podawane w %)
Tab. 2. Degrees of disability as measured by Roland-Morris Disability Questionnaire (values expressed in %)
359
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 4
Topolska M. i wsp., Analiza niepełnosprawności kobiet z przewlekłymi bólami
Najwyższą niepełnosprawność średniego stopnia stwier- group of patients aged 60 to 65 year. In the group aged 18-
dzono w grupie kobiet od 40 do 49 lat i wynosiła ona 35,7% 29 years there were only 1.2 % cases with medium degree
i była tylko nieznacznie wyższa od wartości osiągniętej disability levels.
w grupie pacjentek od 60 do 65 lat, wynoszÄ…cej 34,9%, zaÅ› In the subjects aged 18-39 years no subjects with high
w grupie osób od 18 do 29 lat niepełnosprawność średnie- degree disability were noted. The biggest number of such ca-
go stopnia dotyczyła jedynie 1,2% przypadków. ses (7.1 %) was noted among the subjects aged 40-49 years.
W wieku od 18 do 39 lat nie zaobserwowano osób In conclusion, low disability or no effect of chronic low
z wysokim stopniem niepełnosprawności. Najwięcej kobiet back pain syndromes on motor ability are most often diag-
z wysoką niepełnosprawnością, wynoszącą 7,1%, odnoto- nosed in women aged 18-39 years. In the group of subjects
wano wśród kobiet w wieku od 40 do 49 lat. aged 40-65 years, a high degree of disability was found;
PodsumowujÄ…c: u kobiet w wieku od 18 do 39 lat stwier- such levels of disability were not observed in the group
dza się najczęściej niską niepełnosprawność lub brak wpły- aged 18-39 years.
wu przewlekłych zespołów bólowych dolnego odcinka krę- Fig. 2. presents percentage values obtained from the
gosłupa na sprawność ruchową. U kobiet w wieku od 40 do 65 24 questions included in RMDQ. The most often selected
Ryc. 1. Stopnie niepełnosprawności wg Kwestionariusza Roland-Morris w zależności od wieku
Fig. 1. Degrees of disability as measured by Roland-Morris Disability Questionnaire depending on age
Ryc. 2. Średnie wartości procentowe udzielonych odpowiedzi na 24 pytania Kwestionariusza Roland-Morris
Fig. 2. The average percentage values for answers to 24 questions the Roland-Morris Disability Questionnaire
360
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 5
Topolska M. et al., Analysis of disability of women with chronic pain
lat stwierdzono wysoki stopień niepełnosprawności, czego nie answer (by 65.1% of the respondents) concerned frequent
obserwowano wśród kobiet w wieku od 18 do 39 lat. changes in body posture to assume the most comfortable
Ryc. 2 zawiera wartości procentowe udzielanych odpo- position for the back. 43.4% chose the answer concerning
wiedzi na 24 pytania z Kwestionariusza Roland  Morris. back pain caused by vertical position. 42.1% answered that
Najczęściej zakreślane zdanie, wybrane przez 65,1% ba- due to back pain they lay more often than usual to rest.
danych dotyczyło częstej zmiany ułożenia ciała, mającej na 3.1% reported they avoided hard work during everyday
celu przyjęcie najwygodniejszej pozycji dla pleców. 43,4% household activities due to back pain.
Tab. 3. Wartości procentowe udzielanych odpowiedzi w poszczególnych przedziałach wiekowych
Tab. 3. Percentage of answers provided in relevant age groups
361
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 6
Topolska M. i wsp., Analiza niepełnosprawności kobiet z przewlekłymi bólami
kobiet wybrało zdanie dotyczące bólów pleców spowodo- The questionnaire indicates that the patients with back
wanych pionową pozycją ciała. 42,1% badanych wybrało pain frequently changed their body position to avoid pain.
odpowiedz
następującą:  Z powodu bólów pleców częściej Standing position aggravated back pain, therefore the res-
niż zwykle kładę się, żeby odpocząć . 39,1% pacjentek, pondents admitted they more often assumed a reclining
z powodu bólów pleców unika ciężkich prac domowych. position to rest and avoided hard work during their eve-
Podsumowując: Pacjentki z bólami kręgosłupa często ryday activities.
zmieniały ułożenie ciała po to, aby odnalez
ć pozycję antal- Table 3 presents percentage values corresponding to
giczna dla kręgosłupa, zaś pozycja stojąca nasilała ból krę- the positive answers to each question. For example, 16.7%
gosłupa, dlatego częściej odpoczywały w pozycji leżącej, of women aged 30-39 years selected  yeas for the state-
unikając ciężkich prac domowych. ment: I spend most of the time at home due to back pain.
Tabela 3 zawiera wartości procentowe odpowiedzi The remaining 83.3 % (100%-16.7%) chose answer  no .
twierdzących na poszczególne pytania. Przykładowo: 16,7 The correlation was studied between age and disability
% kobiet w wieku od 30 do 39 lat udzieliło odpowiedzi  tak degree according to RMDQ. The obtained value of 0.7 in-
na zdanie: Z powodu bólu pleców większość dnia spędzam dicated a high positive correlation which means that disa-
w domu. Czyli pozostałe 83,3% (100%-16,7%) pacjentek bility aggravates with age. The obtained results of unequal
w tym wieku odpowiedziało na to pytanie  nie . variance t-statistics allow determining statistically signifi-
Zbadano korelację między wiekiem a stopniem niepeł- cant correlations at the significance level 0.05 between dis-
nosprawności wg Kwestionariusza Niepełnosprawności Ro- ability levels and age (p=0.0000), the number of conco-
land-Morris. Otrzymana wartość 0,7 wskazywała na wyso- mitant diseases (p=0.0000), BMI (p=0.0000) and WHR (p=
ką dodatnią korelację, co oznaczało, że wraz z wiekiem 0.0000). The result of chi-square test also confirmed sta-
niepełnosprawność nasiliła się. tistically significant correlations at the level 0.05 between
Uzyskane wyniki statystyki t na nierówne wariancje po- the degree of disability and educational background (p=
zwalają, na poziomie istotności 0,05 stwierdzić występowa- 0.0000).
nie istotnych statystycznie zależności między stopniem nie- The correlation between the degree of disability and the
pełnosprawności a: wiekiem (p=0,0000), liczbą chorób współ- place of living (city, village) was also tested. The obtained
towarzyszÄ…cych (p=0,0000), wskaz
nikiem BMI (p=0,0000) result (p=0.61) did not show any statistically significant
i wskaz
nikiem WHR (p=0,0000). Wynik testu chi kwadrat correlations.
potwierdził także na poziomie istotności 0,05 występowa- The results of uneven variance t statistics (at the sig-
nie istotnych statystycznie zależności pomiędzy stopniem nificance level 0.05) did not reveal any statistically signi-
niepełnosprawności a wykształceniem (p=0,0000). ficant correlations between the degree of disability and
Przetestowano również zależność stopnia niepełnospraw- VAS pain scale (p=0.06) and the subjects current jobs
ności od miejsca zamieszkania (miasto, wieś). Otrzymany wy- (p=0.96).
nik (p=0,61) nie wykazał istotnych statystycznie zależności.
Uzyskane wyniki statystyki testu t-Studenta na nierów-
ne wariancje pozwalały (na poziomie istotności 0,05) stwier-
dzić brak istotnych statystycznie zależności między stop-
niem niepełnosprawności a skalą bólu VAS (p=0,06) i wy-
konywanym zawodem (p=0,96).
DYSKUSJA DISCUSSION
Badanie było próbą ukazania specyfiki niepełnospraw- The study was an attempt to present the specificity of
ności wśród kobiet z przewlekłymi bólami kręgosłupa ze disabilities among women with chronic back pain, especially
szczególnym uwzględnieniem zmieniającego się nasilenia considering the changing degree of functional disability,
niepełnosprawności funkcjonalnej wraz z wiekiem. Prze- depending on age. The study outcome confirmed the high
prowadzone badania potwierdzały wysoką zależność nie- correlation between disability and age (p=0.0000). Statisti-
pełnosprawności od wieku (p=0,0000). cally significant correlations were also found between the
Stwierdzono również istotnie statystycznie zależności degree of disability and the number of concomitant dise-
między stopniem niepełnosprawności a: wiekiem (p=0,0000), ases (p=0.0000), BMI (p=0.0000), WHR (p=0.0000) and
liczbą chorób współtowarzyszących (p=0,0000), wskaz
ni- educational background (p=0.0000). The studied factors
kiem BMI (p=0,0000), wskaz
nikiem WHR (p=0,0000) i wy- directly or indirectly contributed to disability aggravation in
kształceniem (p=0,0000). Przebadane czynniki w sposób the studied sample.
pośredni lub bezpośredni wpływały na pogłębienie niepeł- The Roland-Morris Disability Questionnaire (RMDQ)
nosprawności w badanej grupie kobiet. enabled quick and reliable evaluation of patients condi-
Kwestionariusz Roland-Morris umożliwił szybką i wiary- tions [10]. Based on medical examination, the patients
godnÄ… ocenÄ™ stanu pacjenta [10]. W oparciu o badanie lekar- functional potential was diagnosed, which allowed to deve-
skie powstał obraz funkcjonalnych możliwości pacjentek, któ- lop the rehabilitation program whose main goal was to
ry umożliwiał określenie optymalnego programu usprawniania, achieve functional improvement [11]. RMDQ is also an effec-
ukierunkowanego przede wszystkim na poprawÄ™ funkcjonalnÄ… tive method to check rehabilitation effects in a long-term and
[11]. Kwestionariusz Roland-Morris jest również skuteczną short-term perspective [12].
362
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 7
Topolska M. et al., Analysis of disability of women with chronic pain
metodą sprawdzenia efektywności rehabilitacji w perspek- Low degrees of disability were found in 10.7% of wo-
tywie krótko i długoterminowej [12]. men aged 18-29 years while in the groups of 10 years older
U 10,7% kobiet w wieku od 18 do 29 lat stwierdzono siÄ™ subjects (30-39 years) the disability reached as much as
niską niepełnosprawność, natomiast w grupie o dziesięć lat 66.7%. The study revealed the necessity to implement special
starszej (30-39 lat) niepełnosprawność ta sięgała już 66,7%. programs of back pain prophylaxis to prevent pain pro-
Jak wynika z przeprowadzonych badań, niezbędne było gression. The study results show a close relationship between
wdrożenie dla tych osób specjalnych programów profilaktyki the degree of disability and age of the studied females
bólów kręgosłupa, aby zapobiec rozwojowi dolegliwości bó- (p=0.0000). It was found that disability worsened with age
lowych. Wyniki badań wykazały ścisły związek między stop- showing a strong positive correlation (correlation value = 0.7).
niem niepełnosprawności a wiekiem badanych kobiet We should, however, concentrate on the factors res-
(p=0,0000). Wraz z wiekiem niepełnosprawność nasilała się, ponsible for disability progression, not the pain alone. As
wykazując silną korelację dodatnią (wartość korelacji = 0,7). the results obtained by Reneman et al. [13] indicate, the
Należy jednak skoncentrować się na czynnikach pogłę- correlation between pain intensity, pain-related fears and
biających niepełnosprawność, a nie na samym problemie functional assessment of the potential in patients with low
bólu. Ponieważ jak wynika z badań przeprowadzonych przez back pain was either weak or insignificant. The authors
Reneman a i wsp. [13] związek pomiędzy natężeniem bólu study also confirmed the lack of relationship between pain
i obawy związane z bólem a funkcjonalną oceną możliwo- sensation (VAS pain scale) and the degree of disability
ści u osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa był słaby (p=0.06).
lub nieistotny. Również własne badania potwierdzały brak za- It would be helpful to develop and implement health
leżności między odczuwaniem bólu (skala bólu VAS) a stop- promotion programs for patients with low back pain, al-
niem niepełnosprawności (p=0,06). ready in primary and secondary schools.
Bardzo pomocne byłoby również stworzenie i wdroże- Own research has shown that in about 9 among 10
nie programów promocji zdrowia dla pacjentów z bólami individuals aged 18-29 pain is not the cause of disability.
dolnego odcinka kręgosłupa realizowanych już w szkołach Conversely, in 10 years older individuals (30-39 years), only
podstawowych, ponad gimnazjalnych i liceach. one person among four reported lack of disability because of
Jak wynika z badań własnych u około dziewięciu na dzie- pain. This threefold decrease in the number of subjects
sięć osób w wieku od 18 do 29 lat dolegliwości bólowe nie po- without pain ailments resulting in disability requires further
wodowały niepełnosprawności. Natomiast już u osób o dzie- studies and insightful analysis to reveal the causative factor.
sięć lat starszych (30-39 lat) taki stan stwierdzono jedynie Preuper et al. [14] explored the relationship between
u jednej na cztery osoby. Ten trzykrotny spadek liczby osób psychological factors, such as: psychosocial threat, depres-
bez dolegliwości bólowych powodujących niepełnosprawność sion, self-esteem, fear of movement, pain intensification
wymaga przeprowadzenia dalszych badań i dokonania wnikli- and stress coping reactions, measured using the Functio-
wej analizy majÄ…cej na celu odkrycie czynnika sprawczego. nal Capacity Evaluation (FCE) questionnaire and the out-
Analiza dokonana przez Preuper i wsp. [14] dotyczyła come of RMDQ. The results indicated a moderate correlation
relacji pomiędzy czynnikami psychologicznymi takimi, jak; between the psychological factors and disability in patients
zagrożenia psychospołeczne, depresja, poczucie własnej with chronic low back pain. Other researchers, in turn, con-
wartości, lęk przed ruchem, natężenie bólu i reakcje radze- firmed a strong correlation between the studied factors [15].
nia sobie ze stresem, mierzonej z Kwestionariusza Oceny 1.2%-8.3% individuals below 39 years of age were
Zdolności do Działania (Functional Capacity Evaluation diagnosed with medium degree of disability and no case of
 FCE), a Kwestionariuszem Niepełnosprawności Roland- high degree disability was found in this age group. Conver-
Morris. Wyniki badań wskazywały na umiarkowaną zale- sely, in people above 40 years of age the percentage of
żność pomiędzy czynnikami psychologicznymi a niepełno- cases with medium (25%-35.7%) and high (4.7%-7.1%)
sprawnością u pacjentów z przewlekłymi bólami dolnego degree disability, strongly affecting their quality of life, was
odcinka kręgosłupa. Inni badacze natomiast potwierdzali substantially higher.
silny związek między badanymi czynnikami [15]. Such patients require thorough diagnosis and aequate
U 1,2%-8,3% osób do trzydziestego dziewiątego roku rehabilitation.
życia stwierdzono średnią niepełnosprawność i nie odnoto- Motor ability control performed by Luomajoki et al. [16]
wano niepełnosprawności wysokiej. Natomiast u osób po- showed significant improvement in patients with pain in the
wyżej czterdziestego roku życia pojawiał się duży odsetek L-S spinal segment on application of a specific, individua-
osób ze średnią (25%-35,7%) i wysoką (4,7%-7,1%) nie- lised exercise program. Properly selected exercise programs
pełnosprawnością silnie rzutującą na obniżenie jakości ży- were found to improve motor function for 3 months, unfortu-
cia. Osoby te powinny być poddane wnikliwej diagnozie nately the effect did not maintain longer than one year.
i skutecznej rehabilitacji. According to many researchers opinions, complex re-
Kontrola sprawności ruchowej przeprowadzona przez habilitation procedures, especially therapeutic exercises,
Luomajoki i wsp. [16] wykazała znaczną poprawę u pacjen- are the best conservative approaches that can be applied
tów z bólami L-S kręgosłupa, po zastosowaniu konkretne- to prevent pain in the lumbar spine [17,18]. However, the
go, indywidualnego programu ćwiczeń. Odpowiednio do- results pertaining to selection of the most appropriate exer-
brany program ćwiczeń poprawia funkcję na okres 3 mie- cises are controversial. Most of the researchers did not
sięcy, niestety efekt nie utrzymywał się dłużej niż rok. consider pain characteristics [19,20].
363
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 8
Topolska M. i wsp., Analiza niepełnosprawności kobiet z przewlekłymi bólami
Według opinii wielu naukowców kompleksowe zabiegi Helmhout at al. [21] studied the factors contributing to
rehabilitacyjne, a przede wszystkim ćwiczenia lecznicze, są the improvement and maintaining the rehabilitation effects
najlepszÄ… metodÄ… zachowawczÄ… stosowanÄ… w celu zapo- in patients with low back pain. Rehabilitation outcome
biegania bólom odcinka lędz
wiowego kręgosłupa [17,18]. depended mainly on the degree of functional disability, fear
Jednakże wyniki dotyczące najbardziej odpowiedniego ro- of movement, intensity and duration of pain ailments before
dzaju ćwiczeń są kontrowersyjne. Większość badaczy nie rehabilitation, radiation of pain, social support and expe-
uwzględniała charakterystyki bólów [19,20]. rienced anxiety. The authors concluded that the patients,
Helmhout i wsp. [21] dokonali analizy czynników wpły- apart from rehabilitation, often required cognitive and beha-
wających na poprawę i utrzymanie efektów usprawniania vioural therapy to fight pain.
u osób z bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Efekty reha- The treatment proved most effective in cases of com-
bilitacji zależały przede wszystkim od stopnia niepełnospraw- bined pharmacotherapy [22], kinesitherapy, physical therapy
ności funkcjonalnej, strachu przed ruchem, nasilenia i cza- [23-27], different forms of massage [28,29] and manual the-
su trwania dolegliwości bólowych przed rehabilitacją, promie- rapy [30, 31]; extending the program by self treatment ena-
niowania bólu, wsparcia społecznego, niepokoju psycholo- bled accelerating treatment of back pain syndromes [32].
gicznego oraz wsparcia społecznego. Doszli oni do wnio- Foster et al. [33] studied 20 potential psychological fa-
sku, iż pacjenci ci często wymagali równoległej z rehabili- ctors affecting fitness regaining in patients with low back
tacją, terapii poznawczo-behawioralnej w walce z bólem. pain. They considered, among other factors, low self-esteem
Leczenie było najskuteczniejsze w przypadkach łącze- and a low pain tolerance threshold. These factors lead to
nia farmakoterapii [22], kinezyterapii, fizykoterapii [23-27], passiveness, lack of physical activity, reduction or giving up
różnych rodzajów masażu [28,29] i terapii manualnej [30,31], stress coping and avoidance of certain behaviours which
zaÅ› poszerzenie programu podstawowego o autoterapiÄ™, caused pain. All these factors may lead to disability pro-
pozwalało na przyspieszenie leczenia zespołów bólowych gression in future. The authors concluded that the patients
kręgosłupa [32]. able to better cope with stress were less at risk of a long
Foster i wsp. [33] przebadali dwadzieścia potencjalnych term disability.
czynników psychologicznych wpływających na odzyskanie Based on the RMDQ, Helmhoult et al [21] divided disa-
sprawności przez osoby z bólami dolnego odcinka kręgo- bilities into several categories. They found that the patients
słupa. Pod uwagę wzięli oni między innymi: niską samo- with medium and high degree disability achieved better
ocenę, brak poczucia własnej wartości i niski próg toleran- results of rehabilitation that the patients with low degree
cji bólu. Czynniki te prowadziły do bierności, braku aktyw- disability. This was described as the hypothesis of  dimi-
ności fizycznej, redukcji lub zaprzestania prób radzenia so- nishing returns . The patients with medium and high degree
bie ze stresem, unikania określonych zachowań powodują- disability had a bigger baseline potential to improve than
cych ból. Wszystkie te czynniki będą prowadzić do pogłę- their counterparts with low degree disability.
biania niepełnosprawności w przyszłości. Doszli oni do The mean score obtained from the Questionnaire for
wniosku, że pacjenci, którzy byli w stanie lepiej radzić so- the study sample was 5.25 points and was lower than the
bie w obliczu przeciwności losu, byli mniej narażeni na roz- mean score (8.6 points) obtained by Foster et al. [33] in Great
wój długoterminowej niepełnosprawności. Britain. The mean score obtained from the Questionnaire in
Posługując się Kwestionariuszem Niepełnosprawności the U.S. was 14.5 [34]. No correlation was found between the
Roland-Morris Helmhoult 'a i wsp. [21] dokonali podziału nie- degree of disability and the place of living (p= 0.61).
pełnosprawności. Stwierdzili oni, iż osoby z niepełnospraw- Our study let us explain only certain aspects of disa-
nością średnią i wysoką osiągały lepsze wyniki efektów reha- bility due to low back pain in the sample of females. Further
bilitacji niż osoby z niskim stopniem niepełnosprawności. studies in male samples are required as well as research
Wniosek ten został przez nich wytłumaczony, jako,, pra- on the factors contributing to progression of functional
wo malejących przychodów , osoby ze średnim i wysokim disability. Characteristics of disability due to low back pain
poziomem niepełnosprawności na początku miały większy will allow us to develop rehabilitation programs to achieve
potencjał do poprawy niż te z niskim poziomem niepełno- optimal effects. Generally we know that achieving and main-
sprawności. taining the desired rehabilitation effects require insightful
Wartość średnia uzyskana z Kwestionariusza dla bada- analysis of the discussed issue.
nej grupy wynosiła 5,25 punktów i była niższa od wartości
średnich, równych 8,6 punktów uzyskanych przez Foster
i wsp. [33] w Wielkiej Brytanii. W badaniach prowadzonych
w Ameryce średnia z Kwestionariusza wyniosła 14,5 [34].
Nie stwierdzono zależności między stopniem niepełno-
sprawności a miejscem zamieszkania (p= 0,61).
Przeprowadzone badania wyjaśniły tylko niektóre kwe-
stie związane z niepełnosprawnością kobiet spowodowaną
bólami dolnego odcinka kręgosłupa. Wskazane byłyby ba-
dania charakteryzujące ten problem wśród mężczyzn oraz
badania nad czynnikami wpływającymi na pogłębienie nie-
pełnosprawności funkcjonalnej. Charakterystyka niepełno-
364
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 9
Topolska M. et al., Analysis of disability of women with chronic pain
sprawności spowodowanej bólami dolnego odcinka kręgo-
słupa pozwali na stworzenie takiego programu rehabilitacji,
po którym uzyskano by optymalne efekty. Powszechnie wia-
domo, że osiągnięci i utrzymanie pożądanych efektów uspraw-
niania wymaga wnikliwej analizy tego problemu.
WNIOSKI CONCLUSIONS
1. Niepełnosprawność spowodowana bólami dolnego od- 1. Disability due to back pain depended on age and pro-
cinka kręgosłupa u kobiet zależała od wieku i wzrasta gressed with age in the studied sample.
wraz z nim. 2. Disability due to back pain depended on the number of
2. Niepełnosprawność spowodowana bólami dolnego od- concomitant diseases, thus the degree of disability incre-
cinka kręgosłupa u kobiet zależała od liczby chorób współ- ases proportionally to the number of concomitant dise-
towarzyszÄ…cych, a tym samym wraz ze wzrostem licz- ases.
by chorób współtowarzyszących wzrastał stopień nie- 3. The degree of disability depended on the subjects edu-
pełnosprawności. cational background.
3. Stopień niepełnosprawności zależy od wykształcenia 4. High degree disability was noted in 4.7%-7.1% of wo-
badanych kobiet. men aged 40-65 years.
4. Wysoki stopień niepełnosprawności stwierdzono u od 5. In women aged 30-39 years the pain was over 6 times
4,7% do 7,1% kobiet w wieku od 40 do 65 lat. more frequent than in the patients with low degree disa-
5. U kobiet w wieku od 30 do 39 lat stwierdzono ponad sze- bility aged 18-29 years.
ściokrotnie częstsze występowanie bólu niż u pacjentek
z niską niepełnosprawnością w wieku od 18 do 29 lat.
PIÅšMIENNICTWO / REFERENCES
1. Walker BF. The prevalence of low back pain: a systematic review of the literature from 1966 to 1998. Journal of Spinal Disorders
2000; 13: 205-217.
2. Waddell G. Back Pain Revolution. II wyd. Churchill - Livingstone; 2004.
3. Airaksinen O, Brox J, Cedraschi C, i wsp. European guidelines for the management of chronic nonspecific low back pain. Eur
Spine J 2006; 15, (2): 192-300.
4. Pengel L, Herbert R, Maher C, Refshauge K. Acute low back pain: systematic review of its prognosis. BMJ 2003; 327 (7410):
323-325.
5. Van Tulder MW, Croft PR, van Splunteren P, Miedema HS, Underwood MR, Hendriks HJ. Disseminating and implementing the
results of back pain research in primary care. Spine (Phila Pa 1976) 2002; 27 (5): E121- E127.
6. Selkowitz DM, Kulig K, Poppert EM, i wsp. The immediate and long-term effects of exercise and patient education on physical,
functional, and quality-of-life outcome measures after single-level lumbar microdiscectomy: a randomized controlled trial protocol
BMC Musculoskelet Disord 2006; 7: 70.
7. Roland M, Morris R. A study of the natural history of low back pain: Part 1. Development of a reliable and sensitive measure
of disability in low back pain. Spine 1983; 8: 141-144.
8. Roland M, Fairbank J. The Roland-Morris Disability Questionnaire and the Oswestry Disability Questionnaire. Spine 2000; 25:
3115-3124.
9. Szary S, Opara JA. Classification systems and quality of life in back pain. Ortop Traum Rehab 2004; 6 (3): 373-381.
10. Smeets RJEM, van Geel ACM, Kester ADM, Knottnerus JA. Physical capacity tasks in chronic low back pain: What is the
contributing role of cardiovascular capacity, pain and psychological factors? Disabil Rehabil 2007; 29: 577-586.
11. Nowotny J, Nowotny-Czupryna O, Czupryna K. Problem badań funkcjonalnych w fizjoterapii. Fizjoter Pol 2009; 9 (3): 245-257.
12. Underwood M. United Kingdom back pain exercise and manipulation (UK BEAM) randomised trial: effectiveness of physical
treatments for back pain in primary care. BMJ 2004; 11; 329(7479): 1377.
13. Reneman MF, Schiphorts HR, Kleen PM, Geertzen JHB, Dijkstr PU. Are Pain Intensity and Pain Related Fear Related to
Functional Capacity Evaluation Performances of Patients with Chronic Low Back Pain? J Occup Rehabil 2007;17: 247- 258.
14. Preuper HRS, Reneman MF, Boonstra AM, Dijkstra PU, Versteegen GJ, Geertzen JHB, Brouwer S. Relationship between
psychological factors and performance-basedand self-reported disability in chronic low back pain. Eur Spine J 2008; 17(11):
1448-1456.
15. Simmonds MJ, Olson SL, Jones S, Hussein T, Lee CE, Novy D, Radwan H: Psychometric characteristics and clinical useful-
ness of physical performance tests in patients with low back pain. Spine 1998; 23: 2412-2421.
16. Luomajoki H, Kool J, de Bruin ED, Airaksinen O. Improvement in low back movement control, decreased pain and disability,
resulting from specific exercise intervention. Sports Med Arthrosc Rehabil Ther Technol 2010; 2: 11.
17. Hayden JA, van Tulder MW, Malmivaara A, Koes BW. Exercise therapy for treatment of non-specific low back pain. Cochrane
Database Syst Rev 2005: 20 (3): CD000335.
18. Hayden JA, van Tulder MW, Tomlinson G. Systematic review: strategies for using exercise therapy to improve outcomes in
chronic low back pain. Ann Intern Med 2005; 142 (9):776-85.
19. Van Tulder M, Koes B. Low back pain and sciatica: chronic. Clin Evid 2002; 1032-1048.
365
117 Topolska:Layout 1 2012-01-18 18:02 Strona 10
Topolska M. i wsp., Analiza niepełnosprawności kobiet z przewlekłymi bólami
20. Stuge B, Laerum E, Kirkesola G, Vollestad N. The efficacy of a treatment program focusing on specific stabilizing exercises for
pelvic girdle pain after pregnancy:a randomized controlled trial. Spine (Phila Pa 1976) 2004; 29 (4): 351-359.
21. Helmhout PH, Staal JB, Heymans M. Prognostic factors for perceived recovery or functional improvement in non-specific low
back pain: secondary analyses of three randomized clinical trials. Eur Spine J 2010; 19 (4): 650-659.
22. Hawrylak A, Skolimowski T, Barczyk K, Wójtowicz D. Ruchomość kręgosłupa lędz
wiowego u osób z bólami dolnego odcinka
kręgosłupa. Fizjoter Pol 2004; 4 (2): 100-106.
23. Lisiński P, Jachowska A, Samborski W. Metody fizjoterapeutyczne w leczeniu wysunięć krążka międzykręgowego w odcinku
lędz
wiowym kręgosłupa. Fizjoter Pol 2006; 6 (3): 222-227.
24. Szulkowska K, Fronczek M, Kujawa J. Ocena skuteczności prądów interferencyjnych i ultradz
więków u chorych z zespołem
bólowym kręgosłupa. Fizjoter Pol 2010; 10 (3): 181-192.
25. Ratajczak B, Boerner E, Hawrylak A, Demidaś A. Przezskórna elektryczna stymulacja nerwów w leczeniu bólów dolnego
odcinka kręgosłupa. Fizjoter Pol 2008; 8 (2): 179  188.
26. Kiljański M, Śliwiński Z, Kufel Z, Kiebzak W, Woszczak M. Ocena równowagi ciała u pacjentów ze zmianami zwyrodnieniowymi
kręgosłupa lędz
wiowego po kriostymulacji ogólnoustrojowej połączonej z fizjoterapią. Fizjoter Pol 2007; 7 (3): 286-298.
27. Miller E. Porównanie skuteczności działania krioterapii miejscowej i ogólnousprawniającej w bólu przewlekłym. Fizjoter Pol
2006; 6 (1): 27-31.
28. Szubzda M, Kaz
mierczak U, Hagner W, Dzierżanowski M. Wpływ masażu leczniczego na poprawę ruchomości i zmniejszenie
dolegliwości bólowych kręgosłupa. Fizjoter Pol 2007; 7 (2): 165-170.
29. Andrzejewski W, Kassolik K, Karaś A, Karaś G, Trzęsicka E. Ocena efektywności masażu medycznego u osób z bólami
dolnego odcinka kręgosłupa. Fizjoter Pol 2006; 6 (2): 150-156.
30. Boerner E, Rytel W, Bieć E, Ratajczak B, Demczuk-Włodarczyk E, Aneta Demidaś A. Ocena skuteczności terapii mikro-
amperowej w chorobie zwyrodnieniowej kręgosłupa lędz
wiowego w porównaniu z terapią tradycyjną. Fizjoter Pol 2005; 5 (2):
221-227.
31. Guranowski T, Kuliński W, Lipiec Z. Doświadczenia własne w leczeniu zespołów bólowych odcinka lędz
wiowo-krzyżowego krę-
gosłupa metodą McKenziego. Fizjoter Pol 2002; 2 (3): 185-193.
32. Wiśniewska T, Kowalski IM, Wiśniewska M. Wpływ autoterapii na efektywność leczenia zespołów bólowych kręgosłupa.
Fizjoter Pol 2006; 6 (2): 138-142.
33. Foster NE, Thomas, Bishop A, Dunn KM, Main CJ. Distinctiveness of psychological obstacles to recovery in low back pain
patients in primary care Published as: Pain 2010; 148 (3): 398-406.
34. Dobscha SK, Corson K, Perrin N, i wsp. Collaborative Care for Chronic Pain in Primary Care. A Cluster Randomized Trial.
JAMA 2009; 301 (12): 1242-1252.
366