KLASYCYZM

I

HISTORYZM

ARCHITEKTURA KLASYCYZMU

W połowie XVIII w. pojawia się prąd zwany
Oświeceniem lub Klasycyzmem, który jest
obecny do lat 30 XIX w.

W sztuce duże znaczenie odegrało:

- odkrycie Pompei i Herkulanum, które
pogłębiło wiedzę o antyku i spowodowało
powrót do zasad sztuki starożytnej.

- podróże do Grecji i na Bliski Wschód

- wydawane publikacje ze wzorami
budowli antycznych z Aten, Baalbek,
Palmyry

- książki Winckelmana który pisał o
„szlachetnym pięknie i cichej wielkości
sztuki greckiej”.

-zwrócenie uwagi na starożytności Rzymu
– łuki triumfalne, kolumny i Panteon (jego
formy zaczęto stosować w kościołach i
pałacach).

Starożytności rzymskie propagował swoimi grafikami Piranesi, przedstawiał je jako
monumentalne, przeskalowane co wpłynęło na wizję antyku w Europie i zaowocowało
monumentalną architekturą klasycyzmu.

Racjonalistyczne tendencje epoki skłoniły do dokładnych badań antyku, dając tym
samym początek archeologii i historii sztuki.

Teoretycy sztuki rzucili hasło „powrotu do antyku” co też podjęli architekci, rzeźbiarze
i malarze. Powstają wówczas dzieła nacechowane harmonią, spokojem i pewną
surowością.

Dzieła charakteryzuje rygorystyczny porządek kompozycji, surowa
tektonika, linia prosta i gładka płaszczyzna.

Ponadto impulsem było również odkrycie Paestum z doryckimi świątyniami greckimi.

Doryka stała się popularna u niektórych architektów ze względu na surowość i prostotę form.

Atrakcyjny nadal był Palladio – architekt renesansowy ze względu na swoje wille (nurt

palladianizmu w Anglii, również w Polsce).

Nawiązania do antyku widoczne były również w aranżacji wnętrz – spokój,
harmonia, formy dekoracyjne i kolorystyka inspirowane architekturą starożytnej
Grecji i Rzymu.).

Modne stały się hasła odejścia od barokowego iluzjonizmu i przesady – zaczęto

mówić o prawdzie architektury (odrzucamy elementy dekoracyjne, zbędne,

podkreślona natomiast czysta konstrukcja i funkcjonalizm budowli.

W sztuce widać wielość przeznaczeń obiektów architektonicznych Obok kościołów,
zamków, pałaców i domów mieszczan buduje się muzea, banki, teatry, opery, biblioteki,
urzędy, więzienia i koszary. Uwagę zaczęto zwracać na dostosowanie formy budynku do
spełnianej funkcji. Ważne było oddziaływaniu architektury na psychikę widza
(architektura mówiąca - forma budowli mówi o funkcji ).

W poszukiwaniu logiki w konstrukcji architektonicznej poszli dalej artyści rewolucyjni
Claude Nicolas Ledoux i Etienne Louis Boullee. Ich dzieła są przykładem XVIII-wiecznej
architektury mówiącej, często niemożliwej do realizacji ale oczyszczonej ze zbędnej dekoracji,
skupionej na kwestii przestrzeni i bryły i przemawiajacej do wyobraźni widza.

Klasycyzm przyjął się również za oceanem – Kościół św. Genowefy w Paryżu a Kapitol w

Waszyngtonie.

ARCHITEKTURA HISTORYZMU

Początek XIX w. przynosi nowy prąd w literaturze zwany Romantyzmem.Harmonię i
spokój a nawet pewną surowość dzieł klasycyzmu zastępowano dynamizmem,
kontrastami, różnorodnością układów.Znowu rolę zaczyna odgrywać wyobraźnia,
nastrojowość i silne uczucia.

Pojawia się architektura historyzująca czyli nawiązująca w formie do
minionych epok – gotyku, renesansu i baroku oraz do kultur orientalnych. Style
odwołujące się do poprzednich epok nosiły nazwy neogotyku, neorenesansu,
neobaroku itd. Odwoływanie się do przeszłości miało jednak często
powierzchowny wymiar ponieważ architekci przede wszystkim powracali do
elementów dekoracyjnych, mniejszą uwagę zwracając na zasady kształtujące w
danej epoce bryłę.

Pod koniec wieku architekci w obrębie jednego budynku stosowali kilka stylów i

w tego typu realizacje nazywamy eklektycznymi.

RZEŹBA KLASYCYSTYCZNA

Rzeźbą klasyczną rządzą antyczne zasady kompozycji: doskonałość formy, idealizacja
natury i uniwersalna koncepcja piękna. Określa się ją mianem chłodnej bowiem biały
kararyjski marmur jest tak starannie wygładzony, że ślady dłuta stają się niewidoczne.
Króluje teatralizacja i patos, antyczne draperie i wzniosłe tematy.

RZEŹBA

ROMANTYCZNA

Rzeźba romantyczna stosuje
natomiast gwałtowne
skrzyżowania kierunków, mocno
zaakcentowane skosy, grupy
budowane są piętrowo w sposób
zawiły i splątany.

O ile dzieła klasyczne cechuje
spokój i patos, tu pojawia się
dynamika i ekspresja.

Artystów interesują nie podejmowane dotąd tematy jak animalistyka, zamiast

wzniosłości wolą realizm a klasyczny ideał piękna zastępują orientalnym.