KLASYCYZM 

I 

HISTORYZM

 

 

ARCHITEKTURA   KLASYCYZMU

W połowie XVIII w. pojawia się prąd zwany 
Oświeceniem lub Klasycyzmem, który jest 
obecny do lat 30 XIX w. 

 W sztuce duże znaczenie odegrało:

- odkrycie Pompei i Herkulanum, które 
pogłębiło wiedzę o antyku i spowodowało 
powrót do zasad sztuki starożytnej. 

- podróże do Grecji i na Bliski Wschód  

- wydawane publikacje ze wzorami 
budowli antycznych z Aten, Baalbek, 
Palmyry  

- książki Winckelmana który pisał o 
„szlachetnym pięknie i cichej wielkości 
sztuki greckiej”. 

-zwrócenie uwagi na starożytności Rzymu 
– łuki triumfalne, kolumny i Panteon (jego 
formy zaczęto stosować w kościołach i 
pałacach).

 

 

Starożytności  rzymskie  propagował  swoimi  grafikami  Piranesi,  przedstawiał  je  jako 
monumentalne, przeskalowane co wpłynęło na wizję antyku w Europie i zaowocowało 
monumentalną architekturą klasycyzmu.

 

 

Racjonalistyczne tendencje epoki skłoniły do dokładnych badań antyku, dając tym 
samym początek archeologii i historii sztuki. 

Teoretycy sztuki rzucili hasło „powrotu do antyku” co też podjęli architekci, rzeźbiarze 
i malarze.  Powstają wówczas  dzieła nacechowane harmonią, spokojem i pewną 
surowością. 

 

 

Dzieła charakteryzuje rygorystyczny porządek kompozycji,  surowa 
tektonika, linia prosta i gładka płaszczyzna.

 

 

Ponadto impulsem było również odkrycie Paestum z doryckimi świątyniami greckimi. 

Doryka stała się popularna u niektórych architektów ze względu na surowość i prostotę form.  

 

 

Atrakcyjny nadal był Palladio – architekt renesansowy ze względu na swoje wille (nurt 

palladianizmu w Anglii, również w Polsce). 

 

 

 

 

Nawiązania do antyku widoczne były również w aranżacji wnętrz – spokój, 
harmonia, formy dekoracyjne i kolorystyka inspirowane architekturą starożytnej 
Grecji i Rzymu.). 

 

 

Modne stały się hasła odejścia od barokowego iluzjonizmu i przesady – zaczęto 

mówić o prawdzie architektury (odrzucamy elementy dekoracyjne, zbędne, 

podkreślona natomiast czysta konstrukcja i funkcjonalizm budowli.

 

 

W sztuce widać wielość przeznaczeń obiektów architektonicznych  Obok kościołów, 
zamków, pałaców i domów mieszczan buduje się muzea, banki, teatry, opery, biblioteki, 
urzędy, więzienia i koszary. Uwagę zaczęto zwracać na dostosowanie formy budynku do 
spełnianej funkcji. Ważne było oddziaływaniu architektury na psychikę widza 
(architektura mówiąca - forma budowli mówi o funkcji ). 

 

 

W poszukiwaniu logiki w konstrukcji architektonicznej poszli dalej artyści rewolucyjni 
Claude Nicolas Ledoux i Etienne Louis Boullee. Ich dzieła są przykładem XVIII-wiecznej 
architektury mówiącej, często niemożliwej do realizacji ale oczyszczonej ze zbędnej dekoracji, 
skupionej na kwestii przestrzeni i bryły i przemawiajacej do wyobraźni widza. 

 

 

 

 

 

 

Klasycyzm przyjął się również za oceanem – Kościół św. Genowefy w Paryżu a Kapitol w 

Waszyngtonie.

 

 

ARCHITEKTURA  HISTORYZMU

Początek XIX w. przynosi nowy prąd w literaturze zwany Romantyzmem.Harmonię i 
spokój a nawet pewną surowość dzieł klasycyzmu zastępowano dynamizmem, 
kontrastami, różnorodnością układów.Znowu rolę zaczyna odgrywać wyobraźnia, 
nastrojowość i silne uczucia. 

 

 

 

Pojawia  się  architektura  historyzująca  czyli  nawiązująca  w  formie  do 
minionych epok – gotyku, renesansu i baroku oraz do kultur orientalnych.  Style 
odwołujące się do poprzednich epok nosiły nazwy neogotyku, neorenesansu, 
neobaroku  itd.  Odwoływanie  się  do  przeszłości  miało  jednak  często 
powierzchowny  wymiar  ponieważ  architekci  przede  wszystkim  powracali  do 
elementów dekoracyjnych, mniejszą uwagę zwracając na zasady kształtujące w 
danej epoce bryłę. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pod koniec wieku architekci w obrębie jednego budynku stosowali kilka stylów i 

w tego typu realizacje nazywamy eklektycznymi. 

 

 

 

 

RZEŹBA KLASYCYSTYCZNA

Rzeźbą klasyczną rządzą antyczne zasady kompozycji: doskonałość formy, idealizacja 
natury i uniwersalna koncepcja piękna. Określa się ją mianem chłodnej bowiem biały 
kararyjski marmur jest tak starannie wygładzony, że ślady dłuta stają się niewidoczne. 
Króluje teatralizacja i patos, antyczne draperie i wzniosłe tematy. 

 

 

 

 

 

 

 

 

RZEŹBA  

ROMANTYCZNA

Rzeźba romantyczna stosuje 
natomiast gwałtowne 
skrzyżowania kierunków, mocno 
zaakcentowane skosy, grupy 
budowane są piętrowo w sposób 
zawiły i splątany. 

O ile dzieła klasyczne cechuje 
spokój i patos, tu pojawia się 
dynamika i ekspresja. 

 

 

 

 

Artystów interesują nie podejmowane dotąd tematy jak animalistyka, zamiast 

wzniosłości wolą realizm a klasyczny ideał piękna zastępują orientalnym.