Nowiny Lekarskie 2001, 70, 10-11, 1137 – 1144

PAWEŁ KOCZEWSKI, MILUD SHADI, MAREK NAPIONTEK

LECZENIE STAWÓW RZEKOMYCH KO CZYN DOLNYCH

ZA POMOC APARATU ILIZAROWA. DONIESIENIE WST PNE

Z Katedry i Kliniki Ortopedii Dzieci cej

Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

ul. 28 Czerwca 1956 r. Nr 135/147, 61-545 Pozna

Streszczenie

SŁOWA KLUCZOWE: staw rzekomy, metoda Ilizarowa

Celem pracy jest ocena skuteczno ci leczenia metod Ilizarowa ró nego typu stawów rzeko-

mych ko czyn dolnych. Analizie poddano 8 chorych ze stawem rzekomym zlokalizowanym w

obr bie goleni (5 chorych) i uda (3). U 6 chorych przyczyn powstania stawu rzekomego był

uraz, u pozostałych 2 – planowe operacje ortopedyczne. U 7 chorych współistniało zaburzenie

osi ko czyny od 10° do 30° ( rednia 25°). Skrócenie funkcjonalne ko czyny wyst powało u 7

chorych od 2,5 do 8 cm ( rednia 4). W leczeniu stawów rzekomych goleni zastosowano aparat

Ilizarowa zbudowany z 4 lub 6 pier cieni, a w obr bie uda modyfikacj włosk aparatu, stosuj c

ró ne strategie leczenia w zale no ci od typu stawu rzekomego. Wygojenie stawu rzekomego

oraz prawidłowe zosiowanie ko czyny uzyskano u wszystkich 8 chorych w czasie od 6 do 15

miesi cy ( rednia 9). Wydłu enie segmentu uzyskano poprzez dystrakcj osteotomii poza

stawem rzekomym u 3 chorych oraz stawu rzekomego u 1 ze redni 3,6 cm (od 2,5 do 4).

U jednej chorej doszło do ponownego złamania w miejscu stawu rzekomego w 2 miesi ce po

zdj ciu aparatu Ilizarowa. Leczenie tej chorej nie jest zako czone.

Stwierdzono, e zastosowanie aparatu Ilizarowa w leczeniu stawów rzekomych ko czyn dol-

nych jest metod alternatywn w stosunku do innych metod leczenia. Jej zalet jest dodatkowa

mo liwo wydłu enia ko czyny oraz korekcji zaburze osi z zastosowaniem osteogenezy

dystrakcyjnej w miejscu stawu rzekomego lub w miejscu osteotomii.

TREATMENT OF LOWER LIMB PSEUDOARTHROSES

WITH THE USE OF ILIZAROV'S APPARATUS. A PILOT STUDY

Summary

KEY WORDS: pseudoarthrosis, Ilizarov method

The aim of this study was to analyse the results of pseudoarthrosis treatment of the

lower extremity, using the Ilizarov method. The material consisted of 8 patients, five of

them with tibial pseudoarthrosis and the other three with femoral pseudoarthrosis. The

aetiology of the pseudoarthrosis was posttraumatic in 6 cases and iatrogenic in the other

2. The pseudoarthrosis was associated with axial deviation from 10° to 30° (mean 25°) in

7 cases and with limb shortening in 7 cases, from 2.5 cm to 8 cm (mean 4 cm). For the

treatment of tibial pseudoarthrosis we used the Ilizarov device based on 4 to 6 rings,

while for femur pseudoarthrosis we used the Italian modification of the Ilizarov device.

Healing of the pseudoarthrosis site and complete axial deviation correction was obtained

in all the patients in a mean time of 9 months (6 to 15), while bone lengthening at result-

P. Koczewski i inni

1138

ing from subsequent additional distraction osteotomy in 3 cases, and at the pseudo-

arthrosis site in other one, amounted to 2.5 – 4 cm (mean 3.5). Refracture at the pseu-

doarthrosis site occurred in one case 2 months after fixator removal.
We consider that the Ilizarov method is an alternative technique to the traditional methods

used in the treatment of pseudoarthrosis. Its main advantage, in addition to the treatment of

pseudoarthrosis, is the possibility of bone lengthening and axial deviation correction at the

same time, by distraction osteogenesis at the pseudoarthrosis site or at additional osteotomy.

W zwi zku z coraz wi ksz liczb urazów we współczesnym wiecie

narasta problem leczenia złama i ich nast pstw. Najpowa niejszym

niepowodzeniem leczenia złama jest powstanie stawu rzekomego. Do

niedawna leczenie stawów rzekomych polegało na odtworzeniu stabil-

no ci miejsca stawu rzekomego za pomoc typowych materiałów sto-

sowanych do zespole wewn trznych (płyta AO, ruby dociskowe,

gwó d Küntchera i inne) lub zewn trznych (aparaty „Zespol” [4], stabili-

zatory ramowe i klamrowe, aparaty Wagnera, Konzala, Hoffmana, Kaln-

berza, BHH Mikromed i inne) oraz wykonaniu zabiegów pobudzaj cych

zrost kostny (operacja wg Judet-Forbesa [3]). Znacznym utrudnieniem w

leczeniu stawów rzekomych s cz sto współistniej ce zaburzenia osi,

zły stan tkanek mi kkich, a tak e ubytki kostne oraz skrócenie ko czy-

ny. Wy ej wymienione metody leczenia tylko cz ciowo rozwi zuj te

problemy. Zastosowanie aparatu Ilizarowa do leczenia stawów rzeko-

mych [1, 2] dało mo liwo rozwi zania jednocze nie wszystkich współ-

istniej cych ze stawem rzekomym problemów.

Materiał

Od 1996 roku w Klinice Ortopedii Dzieci cej, z powodu stawu rzeko-

mego ko czyn dolnych, leczyli my aparatem Ilizarowa 8 chorych w wie-

ku od 8 do 61 lat ( rednia 31). W ród nich było 6 chorych płci m skiej i 2

płci e skiej. Dwóch chorych to dzieci w wieku 8 i 13 lat. Staw rzekomy

był zlokalizowany u 5 chorych w obr bie goleni, a u 3 w ko ci udowej.

U 6 chorych przyczyn powstania stawu rzekomego był uraz, u pozosta-

łych 2 planowe operacje ortopedyczne (u chłopca osteotomia korekcyjna

piszczeli z zagi ciem goleni w przebiegu choroby Recklinghausena oraz

u dziewczynki osteotomia korekcyjna piszczeli po operacji według Hau-

sera wykonanej przed zako czeniem wzrostu). Stosuj c podział stawów

rzekomych według Webera i Cecha [5], zaklasyfikowali my trzy z nich

jako hipertroficzne, trzy oligotroficzne i dwa atroficzne. Przed wyst pie-

niem stawu rzekomego wszyscy chorzy byli operowani od 1 do 3 razy.

Proces zapalny wyst pował u 3 chorych, u wszystkich został wyleczony

przed podj ciem leczenia stawu rzekomego. U 7 chorych współistniało

Leczenie stawów rzekomych ko czyn dolnych przy pomocy aparatu Ilizarowa ... 1139

zaburzenie osi ko czyny od 10° do 30° ( rednia 25°). Skrócenie funk-

cjonalne ko czyny wyst powało u 7 chorych od 2,5 do 8 cm ( rednia 4),

przy czym u 4 było zwi zane z destrukcj ko ci, a u pozostałych wynika-

ło tylko z zagi cia osi.

Metoda leczenia

Do leczenia stawów rzekomych goleni zastosowali my aparat Ilizarowa

skonstruowany w oparciu o dwa pier cienie na ka dy z odłamów stabilizo-

wany głównie za pomoc drutów Kirschnera. W obr bie ko ci udowej za-

stosowali my aparat Ilizarowa w modyfikacji włoskiej [1]. U trzech chorych

wykonali my dodatkow osteotomi w jednej z przynasad dla prowadzenia

dystrakcji, rozbudowuj c aparat o dwa pier cienie dla stabilizacji odłamu

po redniego. Korekcj osi wykonali my ródoperacyjnie u 4 chorych, a u 3

metod dystrakcyjno-kompresyjn przy pomocy aparatu. W czasie operacji

dodatkowo wykonali my usuni cie materiału zespalaj cego u 4 chorych,

a u 2 dodatkowo operacj wg Judet-Forbesa [3]. W zale no ci od typu sta-

wu rzekomego zastosowali my ró norodn taktyk post powania dla uzy-

skania zrostu. U dwóch chorych ze stawem rzekomym atroficznym była to

kompresja, u kolejnych 3 ze stawem rzekomym hipertroficznym – naprze-

mienna dystrakcja i kompresja tak zwan metod „harmonii” [1, 2]. U cho-

rych ze stawem rzekomym oligotroficznym wykonali my stabilizacj stawu

rzekomego, z czego u 2 uzupełnion operacj według Judeta-Forbesa.

Czas obserwacji od zdj cia aparatu wynosił od 6 do 33 miesi cy

( rednia 15).

Wyniki

Wygojenie stawu rzekomego uzyskali my u wszystkich 8 chorych

w czasie od 6 do 15 miesi cy ( rednia 9). Prawidłowe zosiowanie ko -

czyny uzyskano u wszystkich chorych. Wydłu enie segmentu uzyskali-

my poprzez dystrakcj osteotomii poza stawem rzekomym u 3 chorych

oraz stawu rzekomego u 1 ze redni 3,6 cm (od 2,5 do 4). U wszyst-

kich chorych, u których korygowano zagi cie osi metod dystrakcji-

kompresji, uzyskali my dodatkowo wydłu enie funkcjonalne ko czyny.

U jednej chorej doszło do ponownego złamania w miejscu stawu rze-

komego w 2 miesi ce po zdj ciu aparatu Ilizarowa. Leczenie tej chorej

nie jest zako czone.

P. Koczewski i inni

1140

Wniosek

Zastosowanie aparatu Ilizarowa w leczeniu stawów rzekomych ko -

czyn dolnych jest metod alternatywn do innych metod leczenia. Jej

zalet jest dodatkowa mo liwo wydłu enia ko czyny oraz korekcji

zaburze osi z zastosowaniem osteogenezy dystrakcyjnej w miejscu

stawu rzekomego lub w miejscu osteotomii.

Ryc. 1.

a) i b) 51-letni m czyzna ze stawem rze-

komym hipertroficznym goleni prawej z za-

gi ciem szpotawym odłamu dalszego w dwa

lata po złamaniu, wielokrotnym leczeniu

operacyjnym i przebytym procesie zapalnym

w miejscu złamania.

c) i d) Po resekcji 1 cm strzałki

i zało eniu aparatu Ilizarowa na gole .

Leczenie stawów rzekomych ko czyn dolnych przy pomocy aparatu Ilizarowa ... 1141

Ryc. 2.

e) i f) Po powolnej korekcji zagi cia szpo-

tawego goleni.

g) i h) 3,5 miesi ca po zdj ciu aparatu.

Pełny zrost i korekcja zagi cia szpotawe-

go goleni.

a) i b) 62-letni m czyzna ze stawem rzeko-

mym oligotroficznym goleni prawej w dwa lata

po złamaniu i wielokrotnym leczeniu operacyj-

nym.

P. Koczewski i inni

1142

Ryc. 3.

c) i d) Po leczeniu operacyjnym: resekcja 1,5

cm strzałki, usuni cie złamanej blaszki i rub,

operacja wg Judet-Forbesa z u yciem prze-

szczepów pobranych z talerza ko ci biodro-

wej, stabilizacja aparatem Ilizarowa.

e) i f) 2 miesi ce po zdj ciu aparatu. Zrost kostny

w trakcie przebudowy. Pełen powrót funkcji ko -

czyny dolnej.

a) i b) 13-letni chłopiec w 4 miesi ce po złamaniu

wieloodłamowym goleni prawej bez cech zrostu,

po leczeniu operacyjnym i zachowawczym.

Leczenie stawów rzekomych ko czyn dolnych przy pomocy aparatu Ilizarowa ... 1143

c) i d) 10 miesi cy po złamaniu staw

rzekomy oligotroficzny z przodozagi ciem

goleni i skróceniem ko czyny 2,5 cm.

e) i f) Po leczeniu operacyjnym: resekcja

strzałki, zało enie aparatu Ilizarowa na

gole dla korekcji deformacji oraz wydłu-

enia, osteotomia w przynasadzie bli szej

piszczeli.

g) i h) Po powolnej korekcji przodoza-

gi cia w miejscu stawu rzekomego i wy-

dłu eniu 2,5 cm goleni.

P. Koczewski i inni

1144

Pi miennictwo

1. Cattaneo R., Villa A., Catagni M.: Lengthening of the femur. [In:] Operative principles of

Ilizarov. Ed.: Maiocchi A.B., Aronson J. Milan, Medi Surgical Video, 1991, 310-314. – 2. Iliza-

rov G. A.: The main Principles of Transosseous Compression and Distraction Osteosynthe-

sis. Orthop. Travmatol. Protez., 1971, 11, 7-15. – 3. Judet R.: Décortication ostéomusculaire.

Rev. Chir. Orthop., 1972, 58, 147. – 4. Ramotowski W., Granowski R.: „Zespol” – nowy ro-

dzaj osteosyntezy. Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol., 1984, 50, 313-318. – 5. Weber B.G., Cech

O. Pseudoarthrosen. H. Huber, Bern. Stuttgart, Wien 1973.

i) i j) Miesi c po zdj ciu aparatu. Uzyskano

zrost w miejscu stawu rzekomego, korekcj

osi oraz egalizacj ko czyn dolnych.