„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Ireneusz Winiarski

Wykonywanie rysunków technicznych 311[18].O1.02

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr Aleksandra Gromek
mgr Katarzyna Ziomek



Opracowanie redakcyjne:
mgr Ireneusz Winiarski



Konsultacja:
dr inż. Jacek Przepiórka














Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[18].O1.02
„Wykonywanie rysunków technicznych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik instrumentów muzycznych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

4

2.

Wymagania wstępne

6

3.

Cele kształcenia

7

4.

Materiał nauczania

8

4.1.

Elementy rysunku technicznego

8

4.1.1. Materiał nauczania

8

4.1.2. Pytania sprawdzające

13

4.1.3. Ćwiczenia

14

4.1.4. Sprawdzian postępów

15

4.2.

Rzuty aksonometryczne i prostokątne

16

4.2.1. Materiał nauczania

16

4.2.2. Pytania sprawdzające

20

4.2.3. Ćwiczenia

20

4.2.4. Sprawdzian postępów

21

4.3.

Widoki i przekroje

22

4.3.1. Materiał nauczania

22

4.3.2. Pytania sprawdzające

25

4.3.3. Ćwiczenia

25

4.3.4. Sprawdzian postępów

27

4.4.

Ogólne zasady wymiarowania

28

4.4.1. Materiał nauczania

28

4.4.2. Pytania sprawdzające

33

4.4.3. Ćwiczenia

34

4.4.4. Sprawdzian postępów

35

4.5.

Uruchamianie AutoCAD-a – interfejs użytkownika

36

4.5.1. Materiał nauczania

36

4.5.2. Pytania sprawdzające

38

4.5.3. Ćwiczenia

39

4.5.4. Sprawdzian postępów

39

4.6.

Podstawowe obiekty. Współrzędne punktów

40

4.6.1. Materiał nauczania

40

4.6.2. Pytania sprawdzające

44

4.6.3. Ćwiczenia

44

4.6.4. Sprawdzian postępów

45

4.7.

Modyfikowanie, łączenie i rozdzielanie obiektów rysunkowych

46

4.7.1. Materiał nauczania

46

4.7.2. Pytania sprawdzające

48

4.7.3. Ćwiczenia

48

4.7.4. Sprawdzian postępów

49

4.8.

Wymiarowanie, bloki oraz warstwy

50

4.8.1. Materiał nauczania

50

4.8.2. Pytania sprawdzające

56

4.8.3. Ćwiczenia

56

4.8.4. Sprawdzian postępów

57

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

4.9.

Drukowanie wykonanych rysunków

58

4.9.1. Materiał nauczania

58

4.9.2. Pytania sprawdzające

61

4.9.3. Ćwiczenia

62

4.9.4. Sprawdzian postępów

62

5.

Sprawdzian osiągnięć

63

6.

Literatura

68

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o rysunku technicznym oraz

o programie komputerowym AutoCAD służącym do wspomaganie projektowania. Wiedzę tę
wykorzystasz w szkole i w domu, a przede wszystkim w przyszłej pracy zawodowej.

W poradniku zamieszczono:

−−−−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,
abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−−−−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−−−−

materiał nauczania – „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania
treści jednostki modułowej,

−−−−

zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy już opanowałeś podane treści,

−−−−

ć

wiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne,

−−−−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu
potwierdzi, że dobrze pracowałeś podczas zajęć dydaktycznych i że zdobyłeś wiedzę
i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

−−−−

literaturę.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów BHP

i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych
prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

Schemat układu jednostek modułowych

311[18].O1

Techniczne podstawy zawodu

311[18].O1.01

Przestrzeganie przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej, ochrony środowiska

oraz wymogów ergonomii

311[18].O1.02

Wykonywanie rysunków

technicznych

311[18].O1.03

Wykonywanie pomiarów

wielkości fizycznych

311[18].O1.04

Stosowanie układów

sterowania i regulacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu techniki,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

dobierać przybory i materiały do wykonania rysunku,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się komputerem,

−

znać oprogramowanie Windows,

−

uczestniczyć w dyskusji,

−

prezentować efekty swojej pracy,

−

współpracować w grupie,

−

wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,

−

wyjaśnić znaczenie rysunku technicznego,

−

posłużyć się Polskimi Normami z zakresu rysunku technicznego,

−

scharakteryzować rodzaje rysunku technicznego,

−

posłużyć się przyborami i materiałami kreślarskimi,

−

zastosować odpowiednie podziałki rysunkowe,

−

zastosować zasady perspektywy zbieżnej i równoległej,

−

wykonać rysunek bryły w rzucie aksonometrycznym ukośnym,

−

wykreślić proste równoległe i prostopadłe, łuki kołowe,

−

dobrać podziałkę i format rysunku,

−

zastosować zasady wymiarowania,

−

odczytać uproszczenia rysunkowe,

−

wykonać rzut prostokątny odcinka, figury płaskiej i bryły,

−

odwzorować kształt przedmiotu na podstawie narysowanych rzutów,

−

określić ilość rzutów potrzebnych do odwzorowania kształtu elementu instrumentu
muzycznego na rysunku wykonawczym,

−

rozpoznać elementy i zespoły elementów instrumentów muzycznych na podstawie
rysunków technicznych i konstrukcyjnych,

−

narysować detale, podzespoły i zespoły instrumentów muzycznych w widoku,
półprzekroju i przekroju,

−

wykonać rysunki wykonawcze detali instrumentów muzycznych,

−

wykonać proste rysunki złożeniowe zespołów elementów instrumentów muzycznych,

−

odczytać z rysunku detali instrumentów muzycznych tolerancję wymiarów i rodzaj
pasowania,

−

odczytać i zastosować oznaczenia chropowatości, tolerancji kształtu i położenia powierzchni,

−

odczytać i zapisać rysunki z dysku twardego komputera,

−

zaimportować

i

wyeksportować

rysunki

wykonane

za

pomocą

programów

komputerowych do wykonywania rysunków technicznych,

−

narysować odcinki, łuki kołowe, płaskie figury geometryczne, z użyciem komputerowego
oprogramowania kreślarskiego,

−

skorzystać z punktów charakterystycznych obiektów rysunkowych do rysowania
precyzyjnego,

−

zmodyfikować, połączyć i rozdzielić obiekty rysunkowe,

−

zastosować transformacje obiektów rysunkowych,

−

zastosować szyk kołowy i prostokątny,

−

posłużyć się warstwami,

−

narysować kontury, przekroje i półprzekroje detali, zakreskować przekroje – z użyciem
komputerowego oprogramowania kreślarskiego,

−

utworzyć i zmodyfikować bloki rysunkowe,

−

zastosować narzędzia do wymiarowania detali,

−

obliczyć długości odcinków, obwody i pola powierzchni detali rysunkowych za pomocą
programów kreślarskich,

−

skorzystać z plotera lub drukarki do drukowania wykonanych rysunków,

−

zastosować odpowiednie przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach
komputerowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Elementy rysunku technicznego

4.1.1. Materiał nauczania

Rysunek techniczny jest źródłem informacji o konstrukcjach, wynalazkach

i usprawnieniach. Zaletą rysunku technicznego jest to, że opiera się na jednolitych zasadach
stosowanych we wszystkich krajach. Stwarza to możliwość wygodnej wymiany myśli
technicznej.

Wytworzenie wyrobu w warsztacie czy zakładzie produkcyjnym wymaga opracowania

dokumentacji technicznej, w skład której wchodzą rysunki. Liczba potrzebnych rysunków
zależy od rodzaju produkcji (produkcja masowa, seryjna, jednostkowa) oraz rodzaju
konstrukcji.

Rysunki techniczne są sporządzane według jednolitych zasad i przepisów ustalanych

przez Polski Komitet Normalizacyjny. Właściwie wykonany rysunek techniczny powinien
dokładnie uwzględniać te przepisy, aby uniknąć nieporozumień między wytwórcą a odbiorcą,
a także między projektantem a wykonawcą.

Ze względu na specyficzne potrzeby produkcyjne w poszczególnych gałęziach przemysłu

zaistniała potrzeba stworzenia odrębnych norm, np. dla rysunku maszynowego, budowlanego,
meblowego i innych. Są to tzw. normy branżowe.

Formaty arkuszy

Formatem zasadniczym arkusza jest format A4 o wymiarach 210x297. Formaty A3,

A2, A1 i A0 powstają przez zwielokrotnienie formatu A4 (dłuższy bok formatu jest równy
krótszemu bokowi formatu o jeden stopień większego).

Rys. 1. Tworzenie z formatu A4 formatów podstawowych większych od niego i mniejszych [2, s. 11]

Formaty od A4 do A0 noszą nazwę formatów podstawowych w odróżnieniu od formatów

pochodnych tworzonych przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów podstawowych.
Oznaczenie formatu pochodnego składa się z oznaczenia formatu podstawowego i jego
wielokrotności (w liczbach całkowitych), np. A4x6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Rys. 2. Przykłady formatów pochodnych [2, s. 11]

Formatem arkusza jest format kopii (odbitki) rysunku po jej obcięciu.

Rys. 3. Rozmiary oryginału i kopii rysunku [2, s. 11]

Każdy arkusz powinien mieć obramowanie pola rysunku, w odległości a od linii obcięcia

kopii, przy czym a = 5 mm na formatach A3 i mniejszych oraz a = 7–10 mm na formatach
większych. Grubość linii obramowania min. 0,7 mm.

Materiały i przybory rysunkowe

Do materiałów rysunkowych zalicza się różnorodne materiały niezbędne do wykonania

rysunków technicznych, jak: papier, ołówki, tusz, pióra, gumki i inne.

Papier jest podstawowym materiałem kreślarskim. W zależności od przeznaczenia

rysunku stosujemy papier zwykły, karton lub kalkę kreślarską. Papier zwykły (czysty lub
w kratkę) stosujemy do wykonywania odręcznych szkiców ołówkiem. W pierwszym etapie
nauki szkicowania szczególnie przydatny jest papier w kratkę. Karton kreślarski (brystol)
nadaje się do rysowania ołówkiem i kreślenia tuszem. Na kalce kreślarskiej również można
kreślić ołówkiem bądź tuszem.

Ołówki do rysowania i kreślenia charakteryzują się różnym stopniem twardości ich

grafitowego rdzenia. Do sporządzania rysunków technicznych stosuje się ołówki
o następującej twardości:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Nazwa ołówka

Znak twardości

Miękki

4B, 3B, 2B

Ś

redniej twardości

B, HB, F

Twardy

H, 2H, 3H, 4H

Bardzo twardy

5H, 6H, 7H, 8H, 9H

Do odręcznego szkicowania przedmiotów stosujemy ołówki o twardości B i HB.

Do kreślenia na brystolu używamy ołówków twardych H i 2H, a do kreślenia na kalce –
jeszcze twardszych (od 3H do 5H).

Przyborami kreślarskimi nazywamy zestaw narzędzi, z użyciem, których sporządza się

rysunki techniczne. Do najniezbędniejszych przyborów kreślarskich należą: rysownica,
przykładnica, trójkąty, przybornik kreślarski z kompletem cyrkli, grafionów lub
rapidografów, przymiar rysunkowy, kątomierz, krzywiki i wzorniki.

Rysownica, popularnie zwana deską kreślarską, jest to prostokątna drewniana płyta,

na której mocuje się arkusz do rysowania.

Przykładnica służy przede wszystkim do kreślenia na przytwierdzonym (do rysownicy

stołu kreślarskiego) papierze linii równoległych poziomych.

Trójkąty służą do wykreślania linii prostopadłych do linii wykreślonych za pomocą

przykładnicy oraz do wykreślania linii skośnych pod różnymi kątami nachylenia. Stosuje się
zazwyczaj trójkąty z kątami 30°, 60° i 90° oraz 45°, 45° i 90°.

Przymiar rysunkowy (linijka) służy do odmierzania na rysunku wymiarów rysowanego

przedmiotu.

Kątomierz służy do mierzenia i przenoszenia kątów z małą dokładnością pomiarową.
Krzywików używa się do rysowania tych linii krzywych, których nie można narysować

cyrklem.

Przybornik kreślarski zawiera od kilku do kilkunastu precyzyjnych cyrkli i innych

przyborów przeznaczonych do kreślenia ołówkiem lub tuszem.

Znormalizowane elementy rysunku technicznego

Rodzaje linii rysunkowych i ich zastosowania

Do wykonywania rysunków technicznych służą następujące rodzaje linii:

a)

linia ciągła,

b)

linia kreskowa,

c)

linia punktowa,

d)

linia dwupunktowa,

e)

linia falista,

f)

linia zygzakowa.

Rys. 4. Rodzaje linii rysunkowych [2, s. 12]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Tabela 1. Grubości linii rysunkowych w mm [2, s. 13]

Grupa linii

Nazwa linii

2

3

4

5

Bardzo gruba

1,0

1,4

2,0

2,0

Gruba

0,5

0,7

1,0

1,4

Cienka

0,18

0,25

0,35

0,5

Linie o grubościach podanych tłustym drukiem są uprzywilejowane

Grubość linii grubych należy dobierać głównie w zależności od wielkości rysowanego

przedmiotu, stopnia złożoności jego budowy i przeznaczenia rysunku. Wybrana grupa
grubości linii (bardzo grubych, grubych i cienkich) powinna być jednakowa dla wszystkich
rysunków wykonawczych na jednym arkuszu i w jednakowej podziałce.

Kropki w liniach punktowych i dwupunktowych rysuje się w praktyce jako bardzo

krótkie kreski, o długości nie przekraczającej potrójnej grubości linii.

W równoległych liniach kreskowych i punktowych położonych blisko siebie przerwy

między elementami linii powinny być wzajemnie przesunięte. Dotyczy to także zygzaków
w równoległych liniach zygzakowych.

Tabela 2. Zastosowanie podstawowych linii rysunkowych [opracowanie własne]

Nazwa linii

Zastosowanie

ciągła gruba

zarysy i krawędzie widoczne, widoczne miejsca styku części, kłady przesunięte, ślady
płaszczyzn przekrojów, uproszczenia rysunkowe, obramowanie rysunku, zarys
tabliczki rysunkowej i jej rubryk

ciągła cienka

kreskowanie przekrojów, linie wymiarowe, linie odniesienia, kłady miejscowe,
oddzielenie kolumn i wierszy w rubrykach tabliczek rysunkowych, znaki kierunku
włókien, oklein i obłogów na widokach i przekrojach, znaki spoin klejowych, linie
ograniczające powiększony szczegół, uproszczenia rysunkowe, okleina na przekrojach

kreskowa cienka

zarysy i krawędzie niewidoczne, niewidoczne miejsca styku części

punktowa cienka

osie i płaszczyzny symetrii, umowne oznaczenia powtarzających się łączników

dwupunktowa
cienka

skrajne lub ważne odmienne położenie ruchomych części przedmiotu, zarys części
przedstawionej w rozwinięciu

falista cienka

urywanie i przerywanie rzutów, linie odgraniczające widok od przekroju, linie
ograniczające cząstkowy widok lub przekrój

zygzakowa cienka

urywanie lub przerywanie rzutów

W przypadkach, gdy na rysunku pokrywają się częściowo dwie lub więcej linii różnego

rodzaju lub o odmiennym przeznaczeniu, należy uwzględnić następującą kolejność
pierwszeństwa linii:
1) widoczne zarysy przedmiotu (linia ciągła gruba lub cienka),
2) niewidoczne zarysy przedmiotu (linia kreskowa cienka),
3) ślad płaszczyzny przekroju (kreski grube),
4) osie i ślady płaszczyzn symetrii (linia punktowa cienka),
5) linie środka ciężkości (linia dwupunktowa),
6) linie pomocnicze (linia ciągła cienka).

Pismo techniczne

Do opisywania rysunków technicznych stosuje się głównie pismo pochyłe zwykłe

lub pismo proste.

Pismo proste oparte jest na siatce kwadratowej o boku s.
Pismo pochyłe oparte jest na siatce rombowej o wysokości rombu s, równej grubości linii

liter, cyfr i znaków. Kąt nachylenia siatki względem poziomu wynosi 75°. Konstrukcja pisma
pochyłego jest oparta na siatce, którego elementami są romby. Wymiary rombu s
odpowiadają grubości linii pisma (liter, cyfr i znaków), a wymiary pisma są wielokrotnością
grubości s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Rys. 5. Konstrukcja siatki i wymiary pisma pochyłego [7, s. 24]

W zależności od stosunku grubości linii pisma s do jego wysokości h wyróżnia się dwa

rodzaje pisma: A (w którym h = 14 s) i pismo rodzaju B (gdzie h = 10 s).

Tabela 3. Wymiary pisma pochyłego rodzaju B [8, s. 24]

Nazwa
i oznaczenie wielkości

Zależności

Wymiary, mm

Grubość linii pisma s

-

0,18

0,25

0,35

0,5

0,7

1,0

1,4

2,0

Wysokość pisma
(wysokość liter cyfr) h

h = 10s

1,8

2,5

3,5

5,0

7,0

10,0

14,0

20,0

Wysokość liter małych c

c = 7s

1,3

1,8

2,5

3,5

5,0

7,0

10,0

14,0

Odstęp między literami
i cyframi a

a = 2s

0,25

0,5

0,7

1,0

1,4

2,0

2,8

4,0

Minimalna podziałka
wierszy b

b = 17s

3,1

4,3

6,0

8,5

2,0

1,0

24,0

34,0

Minimalny odstęp
między wyrazami
i liczbami e

e = 6s

1,1

1,5

2,1

3,0

4,2

6,0

8,4

12,0

Wybór wysokości pisma jest zależny od formatu arkusza oraz rodzaju napisu. Większe

formaty oraz główne napisy wymagają pisma o większej wysokości. Do wymiarowania
rysunków i wypełniania tabliczek najczęściej stosujemy pismo wysokości 2,5–3,5 mm.
Do wykonywania napisów głównych na rysunkach (np. oznaczeń przekrojów) stosujemy
pismo o wysokości od 5 do 10 mm.

Podziałki

Przez pojęcie podziałka rysunku rozumiemy liczbowy stosunek wymiarów liniowych

na rysunku do odpowiadających im rzeczywistych wymiarów przedmiotu. Wielkości
podziałek są znormalizowane. W rysunkach technicznych najczęściej stosujemy następujące
podziałki:

−

powiększające: 100:1, 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1,

−

naturalną: 1:1,

−

zmniejszające: 1:2, (1:2,5), 1:5, 1:10, (1:15), 1:20, (1:25), 1:50, 1:100, 1:200, (1:250),
1:500.

Rozróżnia się podziałkę główną, w której została wykonana większość rzutów lub

rysunków na arkuszu, i podziałki pomocnicze, w których zostały wykonane pewne szczegóły
rysunków – zwykle w powiększeniu. Podziałkę główną wpisuje się w odpowiednie pole
w tabliczce rysunkowej, natomiast podziałki pomocnicze umieszcza się nad odpowiednimi
rzutami cząstkowymi szczegółów przedmiotu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Tabliczki rysunkowe

Istnieje niezliczona ilość tabliczek rysunkowych, różniących się między sobą kształtem

i wielkością, ilością umieszczonych w nich informacji oraz rozmieszczeniem tych informacji
w polu tabliczki. Ta ogromna różnorodność tabliczek rysunkowych wynika głównie z tego, że
w zależności od: dziedziny techniki czy branży przemysłowej, wielkości zakładu oraz
przeznaczenia tabliczki rysunkowej, najbardziej celowe rozwiązania tabliczek muszą być
niekiedy odmienne. Dlatego też nie jest możliwe stworzenie najlepszej, uniwersalnej tabliczki
rysunkowej. Do użytku szkolnego proponuję zastosowanie uproszczonej tabliczki według
rys. 6.

Tabliczki na arkuszu umieszcza się zawsze w prawym dolnym rogu.

Rys. 6. Tabliczka podstawowa [6, s. 139]

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

W jakim celu stosuje się normalizację w rysunku technicznym?

2.

Jaki format arkusza jest formatem zasadniczym?

3.

Jakie są wymiary arkusza zasadniczego?

4.

Jak tworzy się formaty arkuszy podstawowych?

5.

Jakie materiały zaliczamy do materiałów rysunkowych?

6.

Jakie przybory zaliczamy do przyborów kreślarskich?

7.

Jakie znasz rodzaje linii rysunkowych?

8.

Jakie jest zastosowanie poszczególnych rodzajów linii rysunkowych?

9.

Jakie są rodzaje pisma technicznego?

10.

Jak definiujemy podziałkę rysunku?

11.

Jakie rodzaje podziałek stosujemy na rysunku technicznym?

12.

Jakie jest zastosowanie poszczególnych rodzajów podziałek stosowanych w rysunku
technicznym?

13.

Gdzie na arkuszu umieszcza się tabliczkę rysunkową?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na arkuszach formatu A4 wykonaj napisy nut muzycznych pismem technicznym

pochyłym rodzaju B o wysokości h = 10 mm oraz h = 14 mm.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z informacjami zawartymi w materiale nauczania,

2)

wymierzyć dwa arkusze do formatu A4, ewentualnie dociąć arkusze,

3)

narysować i wypełnić tabliczki rysunkowe według przedstawionego w materiale
do nauczania wzoru,

4)

wykreślić na jednym arkuszu siatkę do pisma technicznego pochyłego rodzaju B
o wysokości h = 10 mm a na drugim do pisma technicznego pochyłego rodzaju B
o wysokości h = 14 mm,

5)

przepisać dowolny tekst na przygotowane arkusze,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Narysuj w podziałce 1:1, 1:2, 2:1 przedmiot przedstawiony na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 2

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z definicją podziałki i rodzajami podziałek stosowanymi w rysunku
technicznym,

2)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

3)

narysować na przygotowanej formatce przedmiot przedstawiony na rysunku w podziałce
1:1, 1:2, 2:1,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 3

Na arkuszu formatu A4 wykreśl za pomocą przyborów rysunki według podanych

wzorów z zastosowaniem linii o właściwych grubościach i przeznaczeniu.

Rysunek do ćwiczenia 3

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

przeczytać informacje na temat rodzajów i zastosowania linii rysunkowych zawarte
w materiale nauczania,

2)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową według
przedstawionego w materiale do nauczania wzoru,

3)

narysować na przygotowanym arkuszu rysunki z zastosowaniem linii o właściwej
grubości i właściwym zastosowaniu,

4)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

5)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić cel stosowania normalizacji w rysunku technicznym?

2)

określić format i wymiary arkusza zasadniczego?

3)

określić sposób tworzenia formatów arkuszy podstawowych?

4)

określić zastosowanie materiałów rysunkowych?

5)

określić zastosowanie przyborów kreślarskich?

6)

określić rodzaje linii rysunkowych?

7)

określić zastosowanie poszczególnych rodzajów linii rysunkowych?

8)

określić rodzaje pisma technicznego?

9)

podać definicję podziałki rysunku?

10)

przedstawić rodzaje i zastosowanie podziałek w rysunku technicznym?

11)

określić informacje zawarte w tabliczce rysunkowej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

4.2.

Rzuty aksonometryczne i prostokątne

4.2.1. Materiał nauczania

Rzuty aksonometryczne

Do przedstawiania kształtów przedmiotów w sposób poglądowy, w jednym rzucie, służą

w rysunku technicznym rzuty aksonometryczne: izometryczne (jednowymiarowe)
i dimetryczne (dwuwymiarowe) ukośne oraz prostokątne. Przy projektowaniu mebli stosuje
się również perspektywę zbieżną.

Układ osi w izometrii przedstawia rys. 7.

a)

b)

Rys. 7. Izometria: a) układ osi w izometrii, b) sześcian między płaszczyznami w izometrii [6, s. 37]

Jeśli między osiami umieścimy sześcian tak, żeby jego ściany były równoległe

do odpowiednich płaszczyzn, to wszystkie ściany ulegną jednakowemu zniekształceniu.
Oznacza to, że wymiary odmierzane równolegle do osi x, y, z ulegają takiemu samemu
skróceniu. Skrócenie to wynosi 0,82:1.

Dimetria ukośna – układ osi współrzędnych przedstawia rys. 8.

a)

b)

Rys. 8. Dimetria ukośna: a) położenie osi w dimetrii ukośnej, b) sześcian w dimetrii ukośnej [6, s. 31]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

Zasady dimetrii ukośnej:

–

krawędzie równoległe do płaszczyzny y0z nie ulegają zmianie, rysuje się je bezskrótowo

–

krawędzie prostopadłe do płaszczyzny y0z są nachylone pod kątem 45° i skracają się
o połowę.

Układ osi w rzucie aksonometrycznym dimetrycznym prostokątnym przedstawiono na

rys. 9.

Rys. 9. Rzut dimetryczny prostokątny: a) układ osi współrzędnych,

b) przedmioty w rzucie dimetrycznym prostokątnym [2, s. 186]

Posługując się perspektywą zbieżną do rysowania otaczających nas przedmiotów,

przedstawiamy je w taki sposób, w jaki widzi je oko człowieka. W rysunku
perspektywicznym są uwzględnione złudzenia optyczne, np. wypukłości i głębokości.
Przyglądając się przedmiotom w przestrzeni stwierdzamy, że linie poziome równoległe
(prostopadłe do płaszczyzny rysunku) zbiegają się w jednym punkcie na linii poziomej,
leżącej na wysokości oczu obserwatora. Linia ta nazywa się linią horyzontu h. Linie poziome,
które biegną w głąb pod kątem prostym do płaszczyzny obrazu, zbiegają się w punkcie
głównym, leżące pod horyzontem wznoszą się, leżące nad horyzontem – opadają.
Przedmioty, które są od nas oddalone, wydają się nam mniejsze niż przedmioty tej samej
wielkości znajdujące się bliżej.

Figury płaskie i bryły można przedstawić w ustawieniu czołowym lub krawędziowym.

W ustawieniu czołowym płaszczyzny i linie w ułożeniu równoległym do płaszczyzny rysunku
nie wskazują zmian kierunku, natomiast płaszczyzny i linie ułożone prostopadle do tła, a więc
skierowane w głąb, tak zmieniają swój kierunek, że po przedłużeniu zbiegają się w punkcie
głównym Z.

Rys. 10. Bryły w ustawieniu czołowym [6, s.41]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Najczęściej występuje sytuacja, kiedy rysowanie przedmiotów odbywa się nie od ściany

czołowej, lecz od krawędzi. Podstawą rysowanej wówczas bryły jest czworobok widziany
pod pewnym kątem. W takim układzie czworoboki nie będą zwężać się do punktu głównego,
lecz w dwóch kierunkach – na prawo i na lewo, do dwóch punktów zbiegu Z

1

i Z

2

,

leżących

na horyzoncie w pewnym oddaleniu na prawo i lewo od punktu głównego.

Rys. 11. Bryły i figury płaskie w ustawieniu krawędziowym [6, s. 41]

Rzuty aksonometryczne przedstawiają przedmioty w sposób poglądowy, dają

wyobrażenie o jego wyglądzie zewnętrznym, nie określają wszystkich powierzchni
zewnętrznych i większości powierzchni wewnętrznych.

Rzutowanie prostokątne polega na wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na

wzajemnie prostopadłych rzutniach, przy założeniu, że przedmiot rzutowany znajduje się
między obserwatorem i rzutnią. Jeżeli umieścimy przedmiot wewnątrz wyobrażalnego
prostopadłościanu, którego wszystkie ściany są rzutniami, i wyznaczymy na tych rzutniach
rzuty prostokątne, to po rozwinięciu ścian prostopadłościanu w sposób pokazany na rysunku
12 b otrzymamy układ rzutów tego przedmiotu pokazany na rys. 13.

Rys. 12. Prostopadłościan rzutni [2, s. 32]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Rys. 13. Układ rzutów [2, s. 33]

Poszczególne rzuty mają następujące nazwy:

−

rzut w kierunku A – rzut z przodu (rzut główny),

−

rzut w kierunku B – rzut z góry,

−

rzut w kierunku C – rzut od lewej strony,

−

rzut kierunku D – rzut od prawej strony,

−

rzut w kierunku E – rzut z dołu,

−

rzut w kierunku F – rzut z tyłu.
Rzut z tyłu można w razie konieczności umieścić z lewej strony rzutu D (położenie

pokazane liniami dwupunktowymi na rys. 13).

Metoda rzutów prostokątnych umożliwia dokładne i wierne odwzorowanie na

płaszczyźnie rysunku nawet najbardziej skomplikowanej części maszyny. Rzuty prostokątne
stanowią podstawową i najważniejszą metodę odwzorowywania przedmiotów w rysunku
technicznym.

Przy wykonywaniu rysunków technicznych należy pamiętać o następujących zasadach:

−

odwzorowywany przedmiot powinien być tak ustawiony względem rzutni, aby jego
płaszczyzny, osie symetrii i krawędzie były prostopadłe lub równoległe do rzutni. Przy
takim ustawieniu przedmiotu jego krawędzie rzutuje się bez skrótów lub skraca się do
punktu, co ułatwia rysowanie i wymiarowanie,

−

liczba rzutów przedmiotu powinna być jak najmniejsza, ale jednocześnie wystarczająca
dla pełnego, jednoznacznego przedstawienia kształtu przedmiotu i zwymiarowania go.
Na każdym rysunku, niezależnie od liczby rzutów, musi występować rzut główny.
W przypadku występowania jednego rzutu –jest nim rzut główny,

−

rzut główny powinien przedstawiać przedmiot w położeniu użytkowym i wydobywać jak
najwięcej jego cech charakterystycznych,

−

przedmioty wydłużone, jak osie, wały, śruby, wrzeciona itp., przedstawia się w położeniu
poziomym, chociaż w rzeczywistości mogą one zajmować inne położenie niż poziome.
To poziome położenie na rysunku wynika z poziomego ich położenia w procesie obróbki,

−

wszystkie rzuty powinny być narysowane na jednym arkuszu,

−

rzuty powinny być estetycznie rozmieszczone na całej powierzchni arkusza: ani zbyt
stłoczone, ani zbyt oddalone od siebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

W jakim celu stosuje się rzuty aksonometryczne?

2.

Jakie rodzaje rzutów aksonometrycznych stosowane są w rysunku technicznym?

3.

Jaki jest układ osi xyz w poszczególnych rodzajach rzutów aksonometrycznych?

4.

Jakie są zalety i wady rzutowania aksonometrycznego?

5.

Na czym polega rzutowanie prostokątne?

6.

Jak nazywają się poszczególne rzuty w rzutowaniu prostokątnym?

7.

Jaki jest układ rzutni w rzutowaniu prostokątnym?

8.

Jakie zasady rzutowania prostokątnego stosuje się przy wykonywaniu rysunków
technicznych?

9.

Jakie są zalety i wady rzutowania prostokątnego?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw w dimetrii ukośnej prosty detal dowolnego instrumentu muzycznego zadany

przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami rysowania w dimetrii ukośnej,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

naszkicować układ osi w dimetrii ukośnej,

5)

wykonać wstępny szkic detalu instrumentu muzycznego i narysować,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Wykonaj rysunek sali dydaktycznej z zastosowaniem perspektywy zbieżnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami perspektywy zbieżnej,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz do A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

ustalić linię horyzontu i punkt zbieżności,

5)

wykonać wstępny szkic sali dydaktycznej,

6)

narysować wygląd sali dydaktycznej z zastosowaniem perspektywy zbieżnej,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 3

Przedstaw w rzutach prostokątnych dowolny detal instrumentu muzycznego wskazany

przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami rzutowania prostokątnego,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

określić położenie detalu względem rzutni,

5)

określić liczbę rzutów,

6)

narysować detal w rzutach prostokątnych z zastosowaniem zasad rzutowania
prostokątnego,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie uzasadniając położenie detalu względem rzutni oraz
liczbę rzutów,

8)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, w jakim celu stosuje się rzuty aksonometryczne?

2)

wymienić

rodzaje

rzutów

aksonometrycznych

stosowanych

w rysunku technicznym?

3)

przedstawić przedmiot w rzutach aksonometrycznych?

4)

określić zalety i wady rzutowania aksonometrycznego?

5)

określić, na czym polega rzutowanie prostokątne?

6)

przedstawić układ rzutów w rzutowaniu prostokątnym?

7)

nazwać poszczególne rodzaje rzutów w rzutowaniu prostokątnym?

8)

wykorzystać zasady rzutowania prostokątnego przy wykonywaniu
rysunków?

9)

wskazać zalety i wady rzutowania prostokątnego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

4.3.

Widoki i przekroje

4.3.1. Materiał nauczania

Widok, to jest rzut przedstawiający zewnętrzne kształty przedmiotu, a przekroje pokazują

ich budowę wewnętrzną.

Przekrój powstaje przez przecięcie przedmiotu wyobrażalną płaszczyzną (płaszczyzna

przekroju) i odrzucenie tej części przedmiotu, która znajduje się przed płaszczyzną przekroju.
W ten sposób zostaje odsłonięta część wnętrza przedmiotu, znajdująca się poza płaszczyzną
przekroju. Przekrój przedstawia zarys figury leżącej w płaszczyźnie przekroju oraz widoczne
zarysy i krawędzie przedmiotu leżące za tą płaszczyzną.

Zasady kreskowania przekrojów:

−

powierzchnię przeciętego materiału kreskuje się linią ciągłą cienką pochyloną pod kątem
45°,

−

podziałka kreskowania (odległość między cienkimi liniami na zakreskowanym przekroju)
zależy od wielkości pól przekrojów i wynosi od 0,5 mm dla pól małych do 5 mm dla
bardzo dużych,

−

linie kreskowania przekroju tej samej części powinny przebiegać przez cały obszar bez
odchyleń i bez zmian podziałki,

−

gdy linie zarysu przedmiotu są pochylone również pod kątem 45°, wówczas kreskowanie
wykonujemy pod kątem 30° lub 60°.

Rodzaje przekrojów

Rozróżnia się przekroje proste, powstałe przez przecięcie przedmiotu jedną płaszczyzną

i przekroje złożone, powstałe przez przecięcie przedmiotu dwiema lub więcej płaszczyznami.

Rys. 14. Przekrój prosty [6, s. 56]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Przekroje złożone dzieli się na łamane i stopniowe. Przekrój łamany charakteryzuje się

tym, że płaszczyzny przekroju ustawione są względem siebie pod kątem rozwartym. Ukośną
płaszczyznę przekroju wyprostowujemy do rzutowania tak, aby leżała na przedłużeniu
pionowej płaszczyzny przekroju. Tak wyprostowany przekrój rzutujemy na płaszczyznę.

Rys. 15. Przekrój złożony [6, s. 62]

Przekrój stopniowy jest to przekrój dwiema lub więcej płaszczyznami równoległymi. Na

rzucie takiego przedmiotu przedstawia się tylko części przedmiotu leżące w tych
płaszczyznach równoległych.

Przekroje mogą być całkowite, połówkowe i cząstkowe.

Przekrój całkowity przedstawia cały zarys przedmiotu, leżący w płaszczyźnie przekroju.
Przekrój połówkowy przedstawia połowę symetrycznego przedmiotu.

Przekrój cząstkowy (tzw. wyrwanie) przedstawia jedynie interesujące nas fragmenty

przedmiotu. Obszar wyrwania ograniczamy linią falistą lub zygzakową, a przekrój
kreskujemy. Rysując wyrwanie musimy pamiętać, że przekrój należy ograniczyć do
niewielkiego obszaru, a linia ograniczająca przekrój nie powinna pokrywać się z krawędzią
przedmiotu.

W przedmiotach wydłużonych można wyróżnić przekrój wzdłużny i poprzeczny.
Przekrój wzdłużny powstaje wtedy, kiedy płaszczyzna przekroju przecina przedmiot

wzdłuż jego osi symetrii.
Przekrój poprzeczny otrzymujemy przez przecięcie myślowe przedmiotu płaszczyzną
prostopadłą do osi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Rys. 16. Przekrój cząstkowy [6, s. 64]

Dopuszczalne są następujące uproszczenia:

−

pominiecie liter – jeżeli przekrój znajduje się obok rzutu, na którym zaznaczono
położenie płaszczyzny przekroju,

−

całkowite pominięcie oznaczenia przekroju – jeżeli położenie płaszczyzny nie budzi
wątpliwości.
Przedmioty symetryczne względem jednej lub kilku płaszczyzn możemy rysować

w niepełnych rzutach. Najczęściej przedmioty symetryczne względem jednej płaszczyzny
przedstawiamy w półwidoku i półprzekroju. Lewą stronę rysunku stanowi półwidok, a prawą
półprzekrój. Płaszczyzna symetrii odgranicza półwidok od półprzekroju. Symetrię przedmiotu
oznaczają dwie równoległe cienkie kreski, umieszczone na końcach osi symetrii. Przedmioty
symetryczne względem dwóch osi symetrii można rysować w ćwierćwidoku lub
ć

wierćprzekroju.

W celu zmniejszenia liczby rzutów stosuje się kłady, które są pewną odmianą

przekrojów. Różnica między kładem a przekrojem polega na tym, że kład nie jest rzutem
i dlatego w kładzie nie występują zarysy przedmiotu znajdującego się za płaszczyzną
przekroju. Ze względu na położenie wyróżnia się kłady miejscowe i przesunięte.

Kład miejscowy (rys. 17) powstaje przez obrót płaszczyzny przekroju o 90° i położenie

przekroju na widoku przedmiotu w miejscu, którym będzie najbardziej czytelny. Obraz kładu
wykonany linią ciągłą cienką powinien być zgodny z kierunkiem patrzenia od strony prawej
lub od dołu. Zarys kładu kreskuje się linią ciągłą cienką, podobnie jak przekroje.

Rys. 17. Kłady miejscowe [6, s. 69]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Kład przesunięty (rys. 18) powstaje tak jak kład miejscowy, lecz jego zarys wykonany

linią ciągłą grubą znajduje się poza przedmiotem, jest przesunięty wzdłuż płaszczyzny
przekroju.

Rys. 18. Kłady przesunięte [6, s. 69]

Przedmioty długie, o niezmiennym przekroju poprzecznym, możemy na rysunkach

skracać, jeżeli to skrócenie nie nasuwa wątpliwości, co do ich kształtu.

Widoki cząstkowe przedstawiamy bez jakichkolwiek linii ograniczających. Widoki te

rysujemy obok pokazywanych fragmentów. Widok cząstkowy rysujemy linią ciągłą grubą
i łączymy go z widokiem głównym linią punktową.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

W jaki sposób powstaje przekrój?

2.

Co przedstawia przekrój?

3.

Jakie są zasady kreskowania przekrojów?

4.

Jakie są rodzaje przekrojów?

5.

Jakie jest zastosowanie poszczególnych rodzajów przekrojów?

6.

Jak definiujemy kład?

7.

Kiedy stosowane są kłady?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw w rzutach prostokątnych przedmiot pokazany na rysunku. Rzut główny

wykonaj w postaci półwidoku-półprzekroju.

Rysunek do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami rysowania przekrojów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

2)

zapoznać się z rodzajami przekrojów,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

5)

określić liczbę rzutów,

6)

narysować rzut główny przedmiotu w półwidoku-półprzekroju,

7)

narysować pozostałe rzuty przedmiotu,

8)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

9)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Przedstaw w rzutach prostokątnych przedmiot pokazany na rysunku. Zamiast

dodatkowego przekroju poprzecznego zastosuj kład przekroju.

Rysunek do ćwiczenia 2

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami rysowania przekrojów i kładów,

2)

zapoznać się z rodzajami przekrojów i kładów,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

4)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

5)

określić liczbę rzutów,

6)

narysować rzut główny przedmiotu,

7)

narysować kład przekroju zamiast przekroju poprzecznego,

8)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

9)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Ćwiczenie 3

Na rysunku przedstawiono zespół stelaż w złożeniu. Narysuj każdy element stelaża.

Rysunek do ćwiczenia 3

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami kreskowania przekrojów,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz formatu A4, narysować i wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

określić liczbę części przedstawionych na rysunku,

5)

narysować każdą część osobno na przygotowanym arkuszu,

6)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

7)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, w jaki sposób powstaje przekrój?

2)

określić, co przedstawia przekrój?

3)

określić zasady kreskowania przekrojów?

4)

określić rodzaje przekrojów?

5)

określić zastosowanie poszczególnych rodzajów przekrojów?

6)

określić definicję i zastosowanie kładów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

4.4. Ogólne zasady wymiarowania

4.4.1. Materiał nauczania

Technika szkicowania ołówkiem

Czynność sporządzania odręcznych szkiców w ołówku nazywamy szkicowaniem. Do

szkicowania używamy ołówków miękkich bądź średniej twardości. Na końcową jakość
szkicu wpływa wiele czynników, jak sposób trzymania ołówka, kształt ostrza grafitu, sposób
wycierania papieru gumką itp. Czynniki te, łącznie z umiejętnością miękkiego prowadzenia
ołówka, decydują o powodzeniu w szkicowaniu. Przy szkicowaniu należy pamiętać, że cały
szkic wykonuje się liniami cienkimi, dopiero po lekkim narysowaniu całego przedmiotu,
naniesieniu poprawek i sprawdzeniu szkicu pogrubia się linie zarysu przedmiotu.

Możemy wyodrębnić następujące etapy procesu szkicowania (rysowania odręcznego):

a) wnikliwa obserwacja modelu:

−

myślowe wyróżnienie składowych brył elementarnych przedmiotu,

−

określenie kształtu całości i poszczególnych elementów składowych,

−

uchwycenie proporcji wymiarowych przedmiotu,

b) ustalenie położenia przedmiotu na rysunku,
c) ustalenie kolejności szkicowania,
d) szkicowanie w kolejności ustalonych etapów (najpierw lekko liniami cienkimi, później

mocno liniami grubymi),

e) wymiarowanie,
f) mierzenie modelu i wpisywanie liczb na rysunku,
g) wykończenie szkicu (oznaczenia dodatkowe, wypełnienie tabliczki),
h) sprawdzenie szkicu.

Wymiarowaniem nazywa się czynność umieszczania na szkicu (rysunku) wymiarów

przedmiotu. Szkic (rysunek) zwymiarowany umożliwia wykonanie przedmiotu.

Ogólne i porządkowe zasady wymiarowania:
1.

Wszystkie wymiary liniowe na szkicach czy rysunkach podajemy zawsze w milimetrach,
pomijając skrót „mm”. Wymiary kątów podajemy w stopniach i minutach.

2.

Do wymiarowania części przedstawionej na szkicu stosujemy linie wymiarowe
i pomocnicze linie wymiarowe oraz znaki i liczby wymiarowe.

Linia wymiarowa jest to cienka linia prosta lub łukowa zakończona grotami

dotykającymi ostrzem linii rysunkowych w punktach, których odległość ma być podana na
rysunku.

Rys. 19. Linia wymiarowa [7, s. 94]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Ponieważ wymiary na rysunku powinny być łatwo czytelne, a umieszczanie wymiarów

wewnątrz zarysu przedmiotu powoduje przecinanie się linii wymiarowych ze sobą
i z zarysem przedmiotu (co jest niedopuszczalne, gdyż zaciemnia rysunek), większość
wymiarów umieszcza się zwykle poza zarysem przedmiotu, posługując się pomocniczymi
liniami wymiarowymi. Są to linie ciągłe cienkie, będące albo przedłużeniami linii rysunku
albo stycznymi do nich.

Linie pomocnicze wymiarowe przeciąga się o 2–3 mm za punkt ich zetknięcia się z linią

wymiarową. Pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać i można je przerywać, gdy
przecinają napis.

Linia wymiarowa powinna być zawsze równoległa do kierunku wymiaru, natomiast

pomocnice linie wymiarowe są zwykle prostopadłe do kierunku wymiaru i tylko, gdy
przejrzystość wymiarowania na tym zyskuje, można je prowadzić ukośnie do kierunku
wymiaru.

Liczby wymiarowe określające wymiary nominalne pisze się pismem o wysokości co

najmniej 3,5 mm, a ułamki zwyczajne i odchyłki graniczne pismem o jeden stopień
mniejszym, lecz nie mniej niż 2,5 mm. Na dużych rysunkach poglądowych wysokość cyfr
przyjmuje się odpowiednio do grubości linii rysunkowych. Na wszystkich rysunkach
wykonanych na jednym arkuszu i w jednakowej podziałce liczby wymiarowe powinny mieć
jednakową wysokość, niezależnie od wielkości rzutów i wartości wymiarów.

Liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi w odległości 0,5–1,5 mm od

nich, mniej więcej na środku. Unikać należy umieszczania liczb wymiarowych dokładnie
jedna nad drugą. Jeżeli linia wymiarowa jest krótka, to liczbę wymiarową można napisać nad
jej przedłużeniem, w zasadzie z prawej strony. Pomija się oznaczenie „mm”.

Rys. 20. Liczby wymiarowe [7, s. 102]

Rozmieszczenie wymiarów na rysunkach:

−

wymiary powinny być tak rozmieszczane, żeby jak najwięcej można było odczytać
patrząc na rysunek od dołu lub od prawej strony,

−

należy unikać przecinania się linii pomocniczych wymiarowych z liniami wymiarowymi
innych wymiarów i z liniami rysunku. Odstępy między równoległymi liniami
wymiarowymi powinny być równe i nie mniejsze niż 7 mm, a odległość między zarysem
przedmiotu (lub osią) i najbliższą linią wymiarową powinna wynosić co najmniej 10 mm,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

−

nie wolno używać pomocniczych linii wymiarowych i ich przedłużeń oraz linii
rysunkowych jako linii wymiarowych ani też linii wymiarowych jako pomocniczych dla
innych wymiarów,

−

wymiarowanie jest przejrzyste, gdy wymiary są umieszczone na tych rzutach, na których
wymiarowane elementy przedmiotu występują najwyraźniej. Z tego względu należy
wymiarować przekroje, a nie widoki; w przypadkach przedmiotów o kształtach
obrotowych – rzuty na płaszczyźnie równoległej do ich osi, a nie na płaszczyźnie do niej
prostopadłej.

Przecinanie się linii wymiarowych średnic w ich środku jest jedynym wyjątkiem od

ogólnego zakazu przecinania się linii wymiarowych:

−

należy unikać wymiarowania niewidocznych zarysów i powierzchni przedmiotu
(narysowanych liniami kreskowymi), nawet kosztem dorysowania dodatkowego rzutu,

−

jeżeli przedmiot narysowany w jednym rzucie ma w kierunku do niego prostopadłym
tylko jeden wymiar (zwykle grubość), to można nie rysować drugiego rzutu, lecz podać
ten wymiar nad linią odniesienia, poprzedzając go znakiem mnożenia lub wprost na
rzucie przedmiotu.

Zasada pomijania wymiarów oczywistych – na rysunku przedmiotu podajemy

wszystkie wymiary konieczne – i tylko konieczne – do jednoznacznego odtworzenia
przedmiotu, wszystkie zaś wymiary oczywiste pomijamy (nie podajemy ich). Wymiary
oczywiste wynikają wprost z rysunku. Do wymiarów oczywistych zaliczamy m.in. kąt 0°
między liniami równoległymi i 90° między liniami prostopadłymi. Tych wymiarów kątowych
nie podajemy (dotyczy to tylko wymiarów nietolerowanych). Wymiarami oczywistymi są
również wymiary, które wynikają z wymiarów już przyjętych.

Rys. 21. Wymiary konieczne [7, s. 109]

Zasada niepowtarzania wymiarów – każdy wymiar podajemy na rysunku tylko jeden

raz i to w takim miejscu, w którym jest on najbardziej celowy i zrozumiały. Nie powtarzamy
wymiarów ani na tym rzucie, ani na różnych rzutach tego samego przedmiotu.
Zasada grupowania wymiarów – polega na uporządkowaniu wymiarów w celu zwiększenia
czytelności rysunku. Grupowanie wymiarów powinno odbywać się na rzutach przedmiotu,
którego zarysy są najwyraźniej przedstawione.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Rys. 22. Niepowtarzanie wymiarów [7, s. 113]

Zasada niezamykania łańcuchów wymiarowych

Łańcuchy wymiarowe stanowią szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw.

łańcuchy wymiarowe proste lub dowolnie skierowanych (tzw. łańcuchy wymiarowe złożone.
W obu rodzajach łańcuchów nie należy wpisywać wszystkich wymiarów, gdyż łańcuch
zamknięty zawiera wymiary zbędne wynikające z innych wymiarów. Łańcuchy wymiarowe
powinny więc pozostać otwarte, przy czym pomija się wymiar najmniej ważny.

Rys. 23. Niezamykanie łańcuchów wymiarowych [7, s. 114]

Wymiarowanie elementów przedmiotu:

1.

Wymiarowanie średnic i promieni – przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową
poprzedza się znakiem Ø (czytaj fi). Przy wymiarowaniu promieni liczbę wymiarową
poprzedza się znakiem R.

2.

Wymiarowanie kuli – w celu zwymiarowania kuli musimy podać jej średnicę. Przed
znakiem i liczbą wymiarową średnicy stawiamy dodatkowy znak kuli O. Wysokość
znaków wymiarowych (Ø, O, R) jest równa wysokości liczb wymiarowych.

3.

Wymiarowanie łuków i cięciw – przy wymiarowaniu łuku opartego na kącie do 90°
linię wymiarową rysuje się jako łuk współśrodkowy z łukiem wymiarowanym, liczbę
wymiarową pisze się w kierunku prostopadłym do osi symetrii łuku i umieszcza się nad
nią znak łuku (cienki łuczek), a pomocnicze linie wymiarowe prowadzi się równolegle do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

osi symetrii łuku. Gdy łuk obejmuje więcej niż 90°, to pomocnicze linie wymiarowe
prowadzi się promieniowo, linię wymiarową rysuje się jak poprzednio, gdy liczba
wymiarowa może dotyczyć kilku łuków, należy wskazać łuk, którego określa liczba
wymiarowa.

4.

Wymiarowanie kątów – linia wymiarowa jest łukiem zatoczonym z wierzchołka kąta,
pomocnicze linie wymiarowe są przedłużeniem ramion kąta, liczbę wymiarową pisze się
prostopadle do dwusiecznej kąta. Kąty stożków, ostrosłupów, klinów itp. można
wymiarować jeszcze innymi sposobami: za pomocą zbieżności, pochylenia i wymiarów
liniowych. Wybór sposobu zwymiarowania kąta należy uzależniać od przewidywanego
sposobu obróbki powierzchni, do której wymiar kątowy się odnosi.

5.

Wymiarowanie przekrojów kwadratowych, sześciokątnych i prostokątnych – przy
wymiarowaniu graniastosłupów o podstawie kwadratowej lub sześciokątnej wymiar
odległości między przeciwległymi ścianami poprzedza się odpowiednim znakiem.

6.

Wymiarowanie stożków, ostrosłupów foremnych i klinów

Stożki proste wymiarujemy przez podanie średnicy podstawy i wysokości stożka lub
ś

rednicy podstawy i kąta nachylenia tworzącej do podstawy.

Stożki proste ścięte możemy wymiarować kilkoma sposobami. W zależności od

przyjętego sposobu wymiarowania podajemy: obie średnice podstaw i wysokość stożka
lub średnicę podstawy, wysokość i kąt nachylenia tworzącej do osi stożka lub średnicę
podstawy, wysokość i zbieżność stożka. Zbieżnością C nazywamy stosunek
C= (D-d):L= 2tgα. Wartość liczbową zbieżności podajemy w postaci ilorazu 1: (1:C),
np.1:10. Znak zbieżności na rysunku ma postać trójkąta, zwróconego ostrzem w kierunku
wierzchołka stożka. Oznaczenia zbieżności podajemy przy osi przedmiotu. Jeżeli
oznaczenie zbieżności podane przy osi byłoby niejasne (np. w przypadku dwóch
powierzchni stożkowych), stawiamy je przy odnośnej powierzchni.

Dla zwymiarowania ostrosłupów prawidłowych należy podać wymiar jednej

z podstaw (kwadrat, sześciokąt prawidłowy), wymiar długości oraz kąt nachylenia ściany
(może być wyrażony pochyleniem lub zbieżnością. W celu podkreślenia płaskości ścian
ostrosłupów i graniastosłupów można ich przekątne rysować cienkimi liniami.

7.

Wymiarowanie zarysów krzywoliniowych – dowolne, nieregularne kształty
przedmiotów wymiarujemy w sposób uproszczony: pomijamy groty przy liniach
wymiarowych i pomocnicze linie wymiarowe. Na rys. 24 przedstawiono płaską część
o nieregularnym, kształcie. W celu zwymiarowania krzywoliniowego zarysu przedmiot
podzielono cienkimi liniami na pewną liczbę części. Odległości pomiędzy cienkimi
liniami są różne. Tam, gdzie zarys jest łagodny, części jest mniej; tam natomiast, gdzie
zarys jest bardziej skomplikowany, części jest więcej. Cienkie linie podziału odgrywają
rolę linii wymiarowych. Linie wymiarowe są pozbawione grotów. Liczby wymiarowe
wpisujemy na przedłużeniu linii wymiarowych od strony nieregularnego zarysu.
Z drugiej strony przedmiotu podajemy liczby, które określają odległość poszczególnych
linii od początku podziału. Rys. 24b przedstawia tę samą część, ale trochę inaczej
zwymiarowaną. Przedmiot jest podzielony na równe odcinki.

Rys. 24. Wymiarowanie dowolnych kształtów [7, s. 131]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

8.

Wymiarowanie krzywek – krzywki wymiarujemy w układzie współrzędnych
biegunowych. Współrzędnymi biegunowymi na płaszczyźnie są: punkt 0, zwany
biegunem, i oś x, zwana osią biegunową. Położenie punktu A na płaszczyźnie
jednoznacznie określają dwie liczby: odległość r od punktu A do bieguna 0 oraz kąt α,
jaki tworzy odcinek 0A z osią x.

Rys. 25. Wymiarowanie położenia punktu we współrzędnych biegunowych [7, s. 132]

Rysunek 26 przedstawia sposób wymiarowania dowolnych zarysów krzywek w układzie

współrzędnych biegunowych. Zarys krzywki podzielono cienkimi liniami na dowolną liczbę
wycinków kątowych. Podział na wycinki może być równomierny (rys. 26a) lub
nierównomierny (rys. 26b). Odległości odpowiednich punktów zarysu krzywki od osi obrotu
są podane na przedłużeniu poszczególnych promieni. W przypadku niejednakowych
odstępów kątowych podajemy jedną linię wymiarową zaopatrzoną w jednostronne groty.
Początek wymiarów kątowych oznaczamy cyfrą 0. Promienie wodzące w tym przypadku są
zaopatrzone w strzałki.

Rys. 26. Wymiarowanie krzywek w układzie współrzędnych biegunowych [7, s. 132]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.

Jak definiujemy szkicowanie?

2.

Jakie są etapy szkicowania?

3.

Jak definiujemy wymiarowanie?

4.

Jakie są ogólne i porządkowe zasady wymiarowania?

5.

Jak definiujemy linię wymiarową?

6.

Co nazywamy pomocniczą linią wymiarową?

7.

Co przedstawia liczba wymiarowa?

8.

Jak umieszczamy liczby wymiarowe na rysunkach?

9.

W jaki sposób wymiarujemy średnice, promienie i kule?

10.

W jaki sposób wymiarujemy łuki i cięciwy?

11.

W jaki sposób wymiarujemy kąty?

12.

W jaki sposób wymiarujemy stożki, ostrosłupy foremne i kliny?

13.

Jak wymiaruje się zarysy powtarzające się?

14.

Jak wymiarujemy zarysy krzywoliniowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zwymiaruj części płaskie przedstawione na rysunku.

Rysunek do ćwiczenia 1

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami wymiarowania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz formatu A4, wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

zwymiarować elementy zgodnie z ogólnymi i porządkowymi zasadami wymiarowania,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 2

Wykonaj szkic bryły przedstawionej na rysunku. Narysuj w rzutach prostokątnych

i zwymiaruj przedstawioną bryłę.

Rysunek do ćwiczenia 2

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami i etapami szkicowania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz formatu A4, wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

naszkicować przedmiot zgodnie z zasadami szkicowania,

5)

narysować bryłę w rzutach prostokątnych,

6)

zwymiarować przedmiot zgodnie z zasadami wymiarowania,

7)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

8)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

Ćwiczenie 3

Zwymiaruj element instrumentu muzycznego przedstawiony przez nauczyciela.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)

zapoznać się z zasadami wymiarowania,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

przygotować arkusz formatu A4, wypełnić tabliczkę rysunkową,

4)

zwymiarować przedmiot zgodnie z ogólnymi i porządkowymi zasadami wymiarowania,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

materiały rysunkowe,

–

przybory kreślarskie.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, co nazywamy szkicowaniem?

2)

określić etapy szkicowania?

3)

określić ogólne i porządkowe zasady wymiarowania?

4)

wykorzystać zasady wymiarowania do wymiarowania dowolnego
przedmiotu?

5)

określić sposób wymiarowania średnic, promieni i kul?

6)

określić sposób wymiarowania łuków i cięciw?

7)

określić sposób wymiarowania kątów?

8)

określić sposób wymiarowania zarysów krzywoliniowych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

4.5.

Uruchamianie AutoCAD – interfejs użytkownika

4.5.1. Materiał nauczania

Pierwsze kroki

Program AutoCAD jest jednym z wielu programów, służących do tworzenia rysunków

technicznych za pomocą komputera. Widok główny, to tzw. interfejs graficzny, na którym
widać paski narzędzi, w których zgrupowane są narzędzia służące do rysowania i edycji
rysunku. Bardzo często zdarza się, że projektanci pracujący z programem AutoCAD
popełniają elementarne błędy z uwagi na nieznajomość filozofii pracy z programem.
Omówimy wygląd głównego okna aplikacji, aby pokazać, w jak przejrzysty sposób są
rozmieszczone poszczególne opcje programu.

Wygląd głównego okna aplikacji

Firma Autodesk, producent programu AutoCAD, ściśle współpracuje z biurami

projektowymi, czego wynikiem jest starannie przemyślany i bardzo użyteczny interfejs
użytkownika. Wszystkie ikony są bardzo czytelne i intuicyjne, zebrane są w bardzo dobrze
zorganizowane grupy.

Rys. 27. Interfejs programu wraz z opisem poszczególnych grup [6, s. 9]

Paski narzędzi

Aby wyciągnąć ukryty pasek narzędzi, klikamy polecenie Widok w górnym menu,

następnie wybieramy opcje Paski narzędzi. Wyświetli się poniższe okienko dialogowe.
Z okienka tego wybieramy poszczególne paski narzędzi poprzez klikanie na krzyżykach obok
nazw pasków. Będą one kolejno się pokazywały na ekranie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Następnie ustawiamy automatyczny zapis efektów naszej pracy co, powiedzmy, 20

minut. Standardowo opcja ta jest nastawiona na 120 minut. Przechodzimy na zakładkę
Otwórz i zapisz i zmieniamy liczbę minut na 20, klikamy OK.

Rys. 28. Okno dialogowe paski narzędzi [6, s. 9]

Tworzenie rysunków

Zapoznamy się z podstawami otwierania rysunków oraz z możliwościami ich

zapisywania w innych formatach. Na początek zajmiemy się otwieraniem nowych rysunków.
Mimo, że będziemy korzystali ze standardu, omówimy teraz wszystkie opcje.

Używanie standardu

Opcja ta pozwala na praktycznie natychmiastowe przejście do rysowania w programie

jedyną rzeczą, którą musimy zrobić, jest wybranie jednostek rysunkowych:

−

metryczne (milimetry, centymetry, metry),

−

angielskie (stopy, cale).

Szablon

Przy uruchamianiu nowego rysunku możemy korzystać z szablonów posiadających

ustawienia dla określonych zadań projektowych. Możemy również tworzyć własne szablony,
zawierające między innymi:

−

rodzaj i dokładność jednostek,

−

granice rysunkowe,

−

ustawienia warstw,

−

style wymiarowania i tekstu,

−

bloki ramek tytułowych wraz z tabelkami i znakami firmowymi itd.

Otwieranie rysunków

Teraz już dokładnie wiemy, w jaki sposób tworzyć nowe rysunki z zastosowaniem

szablonów oraz kreatorów. Co jednak zrobić, jeśli wykonaliśmy rysunek za pomocą kreatora
czy z zastosowaniem standardu i przypomniało nam się, że jednak chcemy zmodyfikować lub
obejrzeć jeden z rysunków, które udało się nam np. pobrać z sieci. Możemy zamknąć program

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

i po ponownym jego uruchomieniu kliknąć na zakładce Otwórz rysunki lub kliknąć na ikonie
otwierania nowego rysunku. Możemy jednak również, nie zamykając aplikacji, otworzyć
istniejący rysunek. Klikamy Plik->Otwórz. Pokaże się okienko dialogowe pozwalające na
otwarcie interesującego nas pliku.

Rys. 29. Okno dialogowe Plik – Otwórz [6, s. 19]

AutoCAD standardowo pozwala na otwieranie plików z rozszerzeniem DWG. Istnieje

jednak również możliwość otwarcia plików w formacie DXF oraz szablonów posiadających
rozszerzenie DWT. Oczywiście AutoCAD posiada wiele możliwości związanych
z importowaniem rysunków w innych formatach niż DWG.

Zapisywanie rysunków

Potrafimy już otworzyć rysunek oraz stworzyć nowy projekt, nadszedł czas na zapisanie

efektów naszej pracy. Zapisywanie rysunków do pliku jest stosunkowo prostym działaniem.
Podczas pierwszego zapisywania rysunku klikamy Plik->Zapisz, co spowoduje otwarcie okna
dialogowego pozwalającego na zapis rysunku.

Rys. 30. Okno dialogowe Plik – Zapisz [6, s. 19]

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak wygląda główne okno aplikacji programu AutoCAD?
2. W jaki sposób wybieramy paski narzędzi?
3. Co to jest standard i jak korzystamy z szablonu?
4. Jak otwieramy gotowe rysunki?
5. Jak zapisujemy efekty naszej pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uruchom program AutoCAD, a następnie wyświetl na ekranie głównym pasek

narzędziowy o nazwie ZOOM.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z interfejsem programu AutoCAD,
2) zobaczyć, gdzie znajdują się paski narzędzi,
3) włączyć pasek narzędzi o nazwie ZOOM,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

Ćwiczenie 2

Wczytaj z dysku gotowy rysunek, a następnie zapisz go w swoim katalogu (który

wcześniej przygotowałeś) pod inną nazwą.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) znaleźć systemem folderów i katalogów w aplikacji Windows,
2) założyć w określonym miejscu na dysku swój katalog,
3) wczytać z dysku rysunek, zmienić nazwę pliku i zapisać go w swoim katalogu,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, jak wygląda interfejs programu AutoCAD i jak korzysta się
z pasków narzędzi?

2)

określić, jak zapisać rysunki na dysk oraz jak odczytać rysunek
z dysku?

3)

określić jak korzystamy z gotowych szablonów i z kreatorów programu
AutoCAD?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

4.6. Podstawowe obiekty. Współrzędne punktów

4.6.1. Materiał nauczania

Rysowanie linii

Jest to najprostszy obiekt AutoCAD-a posiadający szereg właściwości, o których trzeba

w tej chwili powiedzieć.

Cechy linii:

−

każda linia (jako zbiór odcinków) ma początek i koniec,

−

rysowanie linii zaczynamy od podania jej punktu początkowego, następnie wstawiamy
kolejne punkty końcowe do czasu naciśnięcia klawisza Esc lub Enter,

−

każda narysowana linia jest samodzielnym obiektem, który możemy oddzielnie
edytować.

Klikamy na ikonie

, a następnie czytamy tekst, który pojawi się na pasku stanu.

Rys. 31. Pasek stanu [6, s. 20]

Następnie klikamy jeszcze raz w dowolnym miejscu ekranu i patrzymy, co jest napisane na
pasku stanu.

Rys. 32. Pasek stanu [6, s. 20]

Wstawiając kolejne punkty, widzimy, że rysujemy kolejne linie w taki sposób, że każda
następna ma początek w miejscu zakończenia poprzedniej. Aby zakończyć rysowanie linii,
naciskamy klawisz Esc lub Enter.

Rysowanie prostej

Z matematyki wiemy, że prosta przechodzi przez dwa punkty i ma nieograniczoną

długość. Tak samo wygląda prosta w AutoCAD-zie – również przechodzi przez dwa punkty,
jej długość także jest nieograniczona. Po krótkim przedstawieniu cech prostej czas na

narysowanie tego obiektu. Zacznijmy rysowanie. Klikamy ikonę prostej

, a następnie

czytamy, co komputer ma nam do powiedzenia na pasku stanu.

Rys. 33. Pasek stanu [6, s. 20]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Pierwszą z opcji jest możliwość wstawienia pierwszego punktu, przez który prosta będzie
przechodziła – kliknijmy na ekranie i przeczytajmy, co program napisał nam w odpowiedzi.

Rys. 34. Pasek stanu [6, s. 20]

Wynika z tego, że komputer czeka na wstawienie kolejnego punktu w celu przeprowadzenia
przez niego prostej. Po wskazaniu punktu, przez który powinna przechodzić prosta, będzie
czekał na wskazanie kolejnego punktu, co pozwoli na stworzenie kilku prostych zaczepionych
w jednym punkcie.

Okrąg

Okrąg jest specyficznym obiektem w AutoCAD-zie, ponieważ jego reprezentacja na

pasku menu rysunkowego jest przysłowiowy wierzchołkiem góry lodowej – po kliknięciu

ikony symbolizującą okrąg

, możemy wskazać jedynie jego środek i długość promienia.

A co zrobić, jeśli chcemy wstawić okrąg pomiędzy dwie istniejące proste czy zamiast
promienia chcemy wstawić średnicę? W takich przypadkach najprościej skorzystać z menu
głównego i sprawdzić, czy wymienione przez nas przypadki są tam umieszczone. Łatwo
znajdziemy tam opcję Rysuj –> Okrąg i już mamy szereg możliwości wykreślenia okręgu
z zastosowaniem punktów charakterystycznych.

Rys. 35. Okno dialogowe Rysuj – Okrąg [6, s. 34]

Łuk

Z rysowaniem łuku jest podobna historia jak w przypadku okręgu – na pasku mamy

najczęściej używaną opcję w postaci ikony

, górne menu zawiera natomiast całą skarbnicę

możliwości wstawiania łuków. Kliknijmy zatem ikonkę rysowania łuku i wskażmy kolejne
trzy punkty na ekranie w następującej kolejności – początek, środek, koniec.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

Rys. 36. Okno dialogowe Rysuj – Łuk [6, s. 35]

Elipsa

Narzędzie Elipsa, podobnie jak Okrąg i Łuk, znakomitą większość swoich funkcji skrywa

w górnym menu programu.

Rys. 37. Okno dialogowe Rysuj – Elipsa [6, s. 36]

Ikona znajdująca się na pasku rysunkowym

pozwala na uruchomienie funkcji

rysowania elipsy poprzez wskazanie środka oraz promieni elipsy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Rys. 38. Okno Rysuj – Elipsa [6, s. 36]

Wielobok

Narzędzie Wielobok pozwala na szybkie narysowanie zamkniętej figury geometrycznej

o równych bokach. Wielokątem może być zarówno trójkąt równoboczny, jak i ośmiokąt –

limitem jest 1024 równych boków. Klikamy, zatem ikonkę Wielobok

i jak zwykle

czytamy, co program ma nam do zakomunikowania.

Rys. 39. Pasek stanu [6, s. 20]

Aby narysować trójkąt, należy wpisać cyfrę 3, aby utworzyć sześciobok, należy wpisać

cyfrę 6 itd. Teraz mamy do wyboru: czy chcemy podać punkt wstawienia środka naszego
wieloboku, czy też długość jego boku. Podajemy b (bok), a następnie pierwszy koniec boku:
wskaż dowolny punkt. Następnie wybierzmy opcję domyślną – wpisany w okrąg (W+Enter).
W tej chwili wystarczy już tylko podać długość promienia okręgu, w który jest wpisany nasz
wielobok.

Prostokąt

Rysowanie prostokąta jest równie proste jak rysowanie linii – wybieramy ikonkę

rysowania prostokąta

, wskazujemy pierwszy narożnik, następnie drugi i otrzymujemy

żą

dany prostokąt.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Czym charakteryzuje się linia i jakie ma właściwości?
2. Jakie znasz podstawowe obiekty w AutoCAD?
3. Co to jest okrąg, łuk oraz elipsa?
4. Jak narysować prostokąt za pomocą współrzędnych punktów?
5. Jak narysować wieloboki?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uruchom program AutoCAD, a następnie mając dane współrzędne wierzchołków

trójkąta: (50,50), (300,50), (200,150), narysuj ten trójkąt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) uruchomić polecenie: rysuj linie (odnaleźć odpowiednią ikonę),
2) określić pierwszy punkt: 50, 50,
3) określić następny punkt lub [cofaj]: 300, 50,
4) określić następny punkt lub [cofaj]: 200, 150,
5) określić następny punkt lub [zamknij]: Z.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

Ćwiczenie 2

Uruchom program AutoCAD, a następnie narysuj trzy okręgi. Duży okrąg ma być

styczny do małych i ma mieć promień 100.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) znaleźć polecenie: rysuj okrąg,
2) określić środek małego okręgu: 100, 50,
3) określić promień małego okręgu: 50,
4) określić środek drugiego okręgu: 100, 200,
5) określić promień drugiego okręgu: 50,
6) określić środek stycznego okręgu: ssr,
7) określić punkt na pierwszym obiekcie stycznym do okręgu: wskaż dolny okręg,
8) określić punkt na drugim obiekcie stycznym do okręgu: wskaż górny okręg,
9) określić promień okręgu: 100.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

Ćwiczenie 3

Za pomocą AutoCAD narysuj sześciokąt o długości krawędzi 50.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) uruchomić polecenie: rysuj sześciokąt (odnaleźć odpowiednią ikonę),
2) podać liczbę boków: 6,
3) określić środek wieloboku lub [bok]: b,
4) określić pierwszy koniec boku: wskaż dowolny punkt,
5) określić drugi koniec boku: @50, 0.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, jakie narzędzia służą do rysowanie podstawowych obiektów
AutoCAD?

2)

narysować odcinek, prostokąt, wielobok, splajn oraz łamaną?

3)

narysować okrąg, elipsę i łuk?

4)

połączyć ze sobą podstawowe obiekty, wpisywać okrąg w wielobok
i odwrotnie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

4.7. Modyfikowanie, łączenie i rozdzielanie obiektów

rysunkowych

4.7.1. Materiał nauczania

Wymaż

Zacznijmy od narzędzia pozwalającego na pozbycie się elementów zbędnych z naszego

rysunku. Metod usuwania elementów z rysunku jest wiele. Zanim nauczymy się dokonywać
modyfikacji na obiektach, musimy nauczyć się ich prawidłowej selekcji. Selekcja
pojedynczego elementu nie nastręcza większych problemów, ponieważ wystarczy kliknąć
krawędź interesującego nas elementu i AutoCAD zmienia jego wygląd tak, aby odróżnić go
od pozostałych. Element zaznaczony jest pokazywany w taki sposób, że jego krawędzie oraz
wypełnienie są rysowane linią przerywaną oraz na zaznaczonym elemencie automatycznie są
umieszczane niebieskie kwadraciki, zwane uchwytami. Uchwyty są umieszczane w miejscach
charakterystycznych dla danego obiektu – dla okręgu będą to kwadranty, dla prostokąta
narożniki, dla linii jej końce oraz środek itd. Pierwszym sposobem kasowania – i chyba
najbardziej intuicyjnym – jest wyselekcjonowanie elementów przeznaczonych do usunięcia
i naciśnięcie klawisza Delete – wielu projektantów preferuje ten sposób. Kolejnym sposobem
pozbycia się zbędnego balastu z rysunku jest skorzystanie z narzędzia gumki, oferowanego

przez AutoCAD:

. Sposobów użycia tego narzędzia jest również kilka; możemy na

przykład nacisnąć powyższą ikonkę i następnie wybrać interesujące nas elementy, klikając
każdy z nich lewym klawiszem myszy, a na zakończenie nacisnąć Enter na klawiaturze lub
kliknąć prawym klawiszem myszy. Możemy najpierw wybrać obiekty, a następnie kliknąć
ikonkę – wybór należy do Ciebie.

Kopiuj

Skoro potrafimy już kasować poszczególne elementy rysunku, nadszedł czas na

powielanie narysowanych przez nas obiektów. Aby skopiować interesujący nas fragment

rysunku, klikamy poniższą ikonkę:

i czytamy, co program ma nam do powiedzenia

w obszarze dialogowym.

Rys. 40. Pasek stanu [6, s. 20]

Zgodnie z życzeniem programu dokonujemy selekcji interesujących nas obiektów na rysunku
– po wybraniu przyciskamy Enter lub prawy klawisz myszy. Innymi słowy użytkownik ma
wskazać punkt charakterystyczny – zwany bazowym – który będzie punktem odniesienia dla
kopiowania czy później przesuwania lub obracania rysunku. Jak widać, program pyta również
o to, czy chcemy wykonać więcej niż jedną kopię danego elementu. Jeśli wciśniemy
W i następnie Enter, program poprosi o wskazanie punktu bazowego i będziemy mogli
wykonać wiele kopii wskazanego elementu. Po wskazaniu punktu bazowego AutoCAD
poprosi o przesunięcie wskazanych obiektów oraz w miejscu kliknięcia wstawi jedną lub
wiele kopii wybranego elementu rysunkowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

Przesuń

Dokładnie te same pytania, co poprzednio zobaczymy na ekranie po kliknięciu ikony

Przesuń

. Jedyna różnica pomiędzy poprzednim narzędziem rysunkowym Kopiuj

a narzędziem Przesuń jest taka, że nie da się wykonać wielokrotnego przesuwania; natomiast
po wybraniu elementów i wskazaniu punktu bazowego wybrane elementy przesuną się
z punktu A do punktu B bez zostawienia kopii w punkcie A.

Obrót

Trochę więcej pracy będziemy mieli podczas obracania elementu rysunkowego.

Po kliknięciu ikonki obracania:

. AutoCAD znów prosi o wybranie obiektów. Po

dokonaniu selekcji zwyczajowo określamy punkt bazowy, następnie program prosi o podanie
kąta obrotu względem zaznaczonego punktu bazowego – kąt ten podajemy w stopniach.
Sądzę, że nie należy rozwodzić się tu nad drugą opcją przy obracaniu, ponieważ zakładamy,
ż

e na początku rysujemy precyzyjnie, zatem podanie kąta obrotu z klawiatury jako wartości

liczbowej powinno być wystarczające. Obrotu możemy również dokonać klikając „na oko”
w dowolnym miejscu obszaru roboczego.

Odsuń

Kolejnym poznanym przez nas narzędziem rysunkowym będzie modyfikator Odsuń.

Początkujący użytkownicy AutoCAD-a często mylą go z modyfikatorem Przesuń i nie
korzystają z niego „rzeźbiąc” swoje rysunki. A jak działa modyfikator Odsuń? Jego zadaniem
jest odsunięcie obiektu, np. linii (może to być np. okrąg), o zadaną odległość we wskazanym
kierunku i narysowanie w nowym miejscu linii równoległej z zachowaniem oryginału
(w przypadku np. okręgu zostanie narysowany drugi koncentryczny). Aby zacząć korzystać
z narzędzia Odsuń, musimy mieć obiekt, który chcemy odsunąć o zadaną odległość. Jeśli

mamy obiekt do odsunięcia, klikamy ikonę narzędzia Odsuń:

i czytamy, jakie wieści

niesie program.

Rys. 41. Pasek stanu [6, s. 20]

Jak widać, nie musimy wybierać obiektów do odsunięcia, lecz mamy podać odległość, o jaką
chcemy przesunąć obiekt X. Możemy też wskazać dowolne dwa punkty na ekranie
i odległość między nimi wyznaczy odległość odsunięcia. Proponuję wpisanie odległości
z klawiatury – zapobiega to błędom. Po wpisaniu odpowiedniej wartości odległości
naciskamy Enter. Jak widać, teraz wystarczy wskazać obiekt, który chcemy przesunąć
i kierunek przesunięcia. W wyniku naszych działań powinniśmy otrzymać dwie linie
równoległe odległe od siebie o 10 mm.

Utnij

Zaczniemy od omówienia modyfikatora utnij. Chcemy z narysowanych linii otrzymać

trójkąt prostokątny, czyli wystające poza niego kawałki linii są zbędne – trzeba je obciąć!

W tym celu naciskamy ikonę modyfikatora utnij

Jak widzimy, mamy wybrać krawędzie,

do których mają zostać docięte niepotrzebne kawałki linii – wybierzmy na początek linię
pionową i kliknijmy prawym klawiszem myszy w celu zakończenia wybierania. Jak widać,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

linia będąca teraz krawędzią cięcia zmieniła się w linię przerywaną, natomiast program
informuje nas, że możemy wskazać odcinki, które chcemy obciąć za pomocą wskazanej
krawędzi cięcia. Po wskazaniu linii przecinających krawędź cięcia linie te znikają.

Wydłuż

Kolejnym równie niezbędnym modyfikatorem działającym w sposób przeciwny do

poprzedniego jest modyfikator wydłuż. Pozwala on naciągnąć zbyt krótkie linie do wskazanej

krawędzi klikamy ikonkę narzędzia wydłuż:

i postępujemy zgodnie z zaleceniami

programu – najpierw wybieramy krawędź, do której będziemy naciągali – enigmatycznie
nazwaną obwiednią. Po kliknięciu prawym klawiszem myszy lub naciśnięciu klawisza Enter
wskazujemy obiekt do wydłużenia i już gotowe.

Zaokrągl

Kolejnym narzędziem będzie modyfikator Zaokrągl. Zasada jego wykorzystania jest

podobna do fazowania, więc pokażę jedynie kolejne kroki, jakie musimy wykonać podczas

zaokrąglania krawędzi. Klikamy ikonę Zaokrągl

. Powiedzmy, że chcemy zmienić

domyślny promień zaokrąglenia na np. 5. Wciskamy, zatem literę R, potwierdzamy jak
zwykle klawiszem Enter i wprowadzamy naszą wartość 5. Polecenie – jak poprzednie –
kończy swoje działanie. Aby wykonać zaokrąglenie interesującego nas elementu, musimy
kliknąć ikonkę zaokrąglania ponownie i następnie, jak przy fazowaniu, wskazać kolejno dwie
linie w celu wykonania między nimi zaokrąglenia.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak wygląda i jak stosujemy polecenie: wymaż i kopiuj?
2. Co to są za polecenia: utnij i wydłuż?
3. Czy można zaokrąglić narożniki w AutoCAD-e?
4. Jak odsunąć od siebie różne obiekty?
5. Czy można obiekt obrócić o dowolny kąt?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Uruchom program AutoCAD, narysuj prostokąt, a w jednym narożniku narysuj okrąg.

Skopiuj okrąg do każdego narożnika. Narożniki prostokąta mają być automatycznie środkami
okręgów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać polecenie: kopiuj,
2) wybrać obiekt: wskaż okrąg,
3) określić punkt bazowy lub [przesunięcie]: P1,
4) określić drugi punkt lub [przesunięcie]: P2,
5) określić trzeci punkt lub [zakończ]: P3,
6) określić czwarty punkt lub [zakończ]: P4.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

Ćwiczenie 2

Narysuj prostokąt, a następnie wykonaj zaokrąglenie wybranego narożnika łukiem

o promieniu 30.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wybrać polecenie: zaokrąglaj,
2) wybrać pierwszy obiekt lub [cofaj/polilinia/promień/utnij/wiele]: R,
3) określić promień zaokrąglenia: 30,
4) wybrać pierwszy obiekt lub [cofaj/polilinia/promień/utnij/wiele]: P1,
5) wybrać drugi obiekt lub Shift-wskaż, aby podać narożnik: P2.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, jaki narzędzia służą do wymazywanie niepotrzebnych
obiektów, a które do kopiowania?

2)

określić, jak zastosować polecenia utnij i wydłuż dla podstawowych
obiektów?

3)

określić, jak korzystamy z przesuwania, obracania i zaokrąglania?

4)

określić, jak łączymy obiekty?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

50

4.8. Wymiarowanie, bloki oraz warstwy

4.8.1. Materiał nauczania

Warstwy

Wprowadzenie warstw w AutoCAD-zie ma wiele zalet. Jedną z nich jest możliwość

grupowania tych samych elementów na jednej warstwie (kreskowanie, linie konturowe itd.).
Kolory przypisywane do warstw są odpowiednio interpretowane przez plotery pisakowe
(odpowiedni kolor zawiera informacje o odpowiednim rodzaju linii). Zacznijmy wspólnie
tworzyć projekt. Pozwoli nam to na jednoczesne zaznajomienie się z warstwami i utrwalenie
zdobytych dotychczas wiadomości.

W początkowej fazie tworzenia nowego rysunku powinniśmy założyć warstwy. Założenie

ich na tym etapie od razu umożliwia grupowanie pewnych elementów rysunku. Podczas
dalszej pracy możemy zakładać kolejne, potrzebne w dane chwili warstwy oraz usuwać
niepotrzebne. Ważne jest, aby podstawowa pula warstw, które są zakładane w każdym
projekcie była niezmienna. Z własnego doświadczenia wiem, że niezbędne będą warstwy, na
których będziemy tworzyli linie osiowe, kreskowanie, wymiarowanie, gwinty, itd. Proponuję
dobrze przemyśleć, jakie warstwy zostaną założone w pierwszej kolejności. Po dokonaniu
wyboru, jakie warstwy chcemy założyć i ile ich ma być, powinniśmy przemyśleć, jakich
kolorów użyjemy w celu odróżnienia kolejnych warstw od siebie oraz jakie rodzaje linii
zostaną przydzielone każdej warstwie. Na zakończenie tych teoretycznych rozważań
proponuję jeszcze jedną, małą rzecz. Proszę nie zastanawiać się nad warstwą, na której
będziemy rysować kontury naszego elementu – narysujemy je na warstwie oznaczonej jako
„0” – warstwa zerowa. Powód jest bardzo prosty – wszystkie warstwy z rysunku możemy
usunąć – warstwy zerowej nie (jest to warstwa, która zawsze musi zostać na rysunku).
Zacznijmy zakładanie warstw oraz ich nazywanie – proponuję nazywać je w sposób czytelny,
np. kreskowanie, a nie K01, ponieważ po powrocie do rysunku za 2–3 tygodnie skrót K01 nie
powie nam nic!

Aby dokonać działań związanych z dodawaniem odpowiednich warstw, klikamy poniższą

ikonę:

. Naszym oczom ukazuje się okienko.

Rys. 42. Okienko dialogowe Menadżer cech warstw [6, s. 220]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

51

Jak widać, okienko otwiera się z założoną warstwą zerową. Jak zapewne zauważyłeś, warstwa
zerowa ma z góry przypisany kolor, rodzaj i grubość linii. Parametry te można zmieniać, lecz
sądzę, że dla warstwy zerowej nie warto.

Zacznijmy więc od dodawania własnych warstw. Proponuję dla potrzeb naszego projektu

założenie dwóch dodatkowych warstw: pierwszej o nazwie Linie Osiowe i drugiej o nazwie
Wymiarowanie. Jak tego dokonać? Klikamy przycisk Nowa i w uzyskanym wpisie
odpowiednio nazywamy warstwę. Wspomnianą czynność powtarzamy w celu założenia
kolejnej warstwy Wymiarowanie. Mając założone interesujące nas warstwy, możemy
spokojnie zająć się przypisywaniem im kolorów. Aby tego dokonać, klikamy biały
„kwadracik” i naszym oczom ukazuje się okienko zawierające paletę aktualnie dostępnych
kolorów.

Rys. 43. Okienko dialogowe Menadżer cech warstw – przypisywanie kolorów [6, s. 222]

Proponuję, aby podstawowe warstwy, zawsze znajdujące się na rysunku, miały kolory
zaczerpnięte z tabeli kolorów standardowych.

Rys. 44.

Tabela kolorów standardowych [6, s. 191]

Warstwie Linie Osiowe przypisujemy kolor błękitny – , a dla wymiarowania kolor żółty – .

Kolejnym, bardzo ważnym krokiem na drodze do profesjonalnie wykonanego rysunku

będzie przypisanie kolejnym warstwom odpowiedniego rodzaju linii. Jak wiemy, linie osiowe
składają się z naprzemianległych kropek i kresek (linia kropkowo-kreskowa), więc
powinniśmy taką linię przypisać do tej warstwy. Aby tego dokonać, na warstwie Linie
Osiowe klikamy napis Continous. Po tym zabiegu otwiera się okienko pozwalające wybrać
rodzaj linii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

52

Rys. 45. Okienko dialogowe – Wybór rodzaju linii [6, s. 222]

I tu spotyka nas pierwsza niespodzianka – w otwartym okienku nie ma naszej linii kropkowo-
kreskowej. Ale jest tam przycisk Wczytaj pozwalający uzupełnić cały pakiet potrzebnych
nam linii. Naciśnijmy, zatem ten przycisk. Naszym oczom ukaże się kolejne okno zawierające
wszystkie rodzaje linii. Są one zgromadzone w pliku acadiso.lin. Proponuję zaznaczyć
pierwszą linię, a następnie poprzez kombinację klawiszy Ctrl+a zaznaczyć wszystkie linie.
Potwierdzenie wyboru przyciskiem OK przypieczętuje wybór. Teraz pozostaje wybranie
odpowiedniej linii ze zbioru.

Na tak przygotowanym rysunku możemy narysować zaplanowany element – oczywiście

każdy z Was narysuje element inaczej. Ważne jest, aby kolejne kroki rysowania poprzedzać
przełączaniem się na kolejne warstwy. Zaczniemy od narysowania prostokąta o podanych
wymiarach, następnie zaokrąglimy jego krawędzie – wszystkie te operacje przeprowadzimy
na warstwie zerowej. Następnie narysujemy linie osiowe dla otworów – te z kolei narysujemy
na warstwie o nazwie Linie Osiowe – poniższy rysunek pokazuje, w jaki sposób najszybciej
przechodzić pomiędzy kolejnymi warstwami.

Rys. 46. Fragment głównego okna AutoCAD – przechodzenie pomiędzy warstwami [6, s. 9]

Wskazanie odpowiedniej warstwy pozwala na natychmiastowe przejście do niej. W kolejnym
kroku przełączamy się na warstwę zerową i rysujemy otwory. I właściwie sprawa projektu
oraz warstw zostaje zakończona.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

53

Wymiarowanie

Wyciągnąć pasek narzędzi związany z wymiarowaniem.

Rys. 47. Pasek stanu Wymiar [6, s. 201]

Wymiarowanie jest jedną z najprostszych operacji podczas tworzenia projektu i nie

nastręcza kłopotów, jeśli cały rysunek jest wykonany zgodnie z zasadami rysowania
w AutoCad. Gdy mamy już obiekt do zwymiarowania, możemy przełączyć się na warstwę
wymiarów i rozpocząć wymiarowanie elementu. Zaczniemy od najprostszego narzędzia, czyli
od wymiarowania liniowego.

Po kliknięciu ikonki

wystarczy wskazać punkt początkowy wymiaru oraz jego punkt

końcowy. Jeśli rysunek jest narysowany zgodnie z wszelkimi prawidłami, otrzymany wymiar
powinien przedstawiać rzeczywisty wymiar na rysunku. Cała operacja jest prosta, lecz
powinna być wykonywana z zastosowaniem rysowania precyzyjnego – wtedy zawsze
będziemy mieć pewność, że klikamy właściwe punkty, w których zaczepiamy wymiar. Jeśli
zaczęliśmy od przerabiania wymiarów liniowych, postaram się przedstawić, w jaki sposób,
bezboleśnie, wstawić wymiary szeregowe oraz wymiary do bazy wymiarowej. Zaczniemy od
tworzenia wymiarów szeregowych. Aby wykonać szereg wymiarowy, wstawiamy poznany
już wymiar liniowy (jest on wymiarem odniesienia), potem klikamy ikonkę wymiar

szeregowy:

.

Następnie wstawiamy kolejne punkty wymiarowe. Pierwszy wstawiony wymiar program

traktuje jako odniesienie dla kolejnych wymiarów. Teraz wykonamy wymiarowanie do bazy
wymiarowej. Również zaczynamy od wykonania wymiaru liniowego, a potem klikamy ikonę

wymiar do bazy:

. Następnie (jak poprzednio) wstawiamy kolejne punkty wymiarowe.

Pierwszy wstawiony wymiar program traktuje jako odniesienie dla kolejnych wymiarów (jako
bazę wymiarową).Teraz pora zająć się wymiarowaniem okręgów, łuków i kątów. Zaczniemy
od zwymiarowania promienia zaokrąglenia oraz promienia jednego z małych okręgów. Aby

tego dokonać, klikamy następującą ikonkę:

. Następnie wybieramy łuk lub okrąg i klikamy

miejsce, w którym ma widnieć nasz wymiar. Cała operacja trwa około kilku sekund i sądzę,
ż

e dalsze rozpisywanie się na jej temat to po prostu nieporozumienie przy naszym obecnym

poziomie wiedzy.

W następnej kolejności omówimy wymiarowanie średnicy. Procedura użycia tego

narzędzia jest analogiczna do wymiarowania promienia, z tą różnicą, że zwymiarowanie

ś

rednicy wymaga kliknięcia poniższej ikonki:

. Po kliknięciu wybieramy okrąg, miejsce

wstawienia wymiaru i gotowe.

Większym problemem jest wymiarowanie kątów. Klikamy zatem ikonkę:

. Następnie

wybieramy dwie linie, które są tworzącymi kąta. Po wybraniu tworzących możemy wybrać
część kąta, którą chcemy zwymiarować. Po wybraniu odpowiedniej wielkości kąt zostanie
zwymiarowany.

Bloki

Bloki rysunkowe, udostępniane przez program AutoCAD, możemy podzielić na dwa

rodzaje:

−

bloki wewnętrzne,

−

bloki zewnętrzne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

54

Bloki wewnętrzne są tworzone przez użytkownika na potrzeby danego rysunku i w nim

przechowywane. Natomiast bloki zewnętrzne są zapisywane na dysku, dzięki czemu istnieje
możliwość korzystania z nich podczas tworzenia kolejnego rysunku oraz przez innych
pracowników w firmie.

Tworzenie bloków wewnętrznych

Zacznijmy, więc od wykonania jakiegoś prostego bloku wewnętrznego, który będziemy

mogli wykorzystać podczas tworzenia naszego aktualnego projektu. Założymy też, że nie
będziemy korzystali z tego bloku w innych rysunkach. Powiedzmy, że mamy do narysowania
płytkę, na której powinno znaleźć się 10 otworów o jednakowej średnicy. Możemy,
oczywiście, wykonać kopię jednego otworu 10 razy, ale możemy również wykonać blok
wewnętrzny będący potrzebnym nam otworem i wstawić ten blok 10 razy do rysunku.
W wielu sytuacjach prościej jest wykonać blok ze względu na długotrwałe wybieranie
poszczególnych fragmentów do kopiowania. Jedną z ważnych cech bloku jest możliwość

wybrania go jednym kliknięciem. Klikamy ikonkę

. Naszym oczom ukazuje się

następujące okno dialogowe:

Rys. 48. Okienko dialogowe Definicja bloku [6, s. 216]

Cały etap tworzenia bloku wewnętrznego sprowadza się do umiejętnego posługiwania się
pokazanym powyżej okienkiem dialogowym. Aby tworzone przez nas bloki były użyteczne,
będziemy je wykonywali według utartego schematu. I tak, w pierwszym kroku nadamy
naszemu blokowi nazwę – pole Nazwa znajduje się na samej górze okienka dialogowego.
Proponuję nazywać bloki w sposób jasny i przejrzysty, ponieważ nazwa XCV123g nikomu
nic nie powie. Ja nazwę swój blok Otworek. Kolejnym krokiem jest wciśnięcie przycisku
Wybierz obiekty na prezentowanym okienku dialogowym. Ten ruch pozwoli na wybranie
okręgu oraz linii środkowych. Wybór potwierdzamy klikając prawym przyciskiem myszy.
Następny krok to pokazanie punktu wstawienia – jest to punkt będący miejscem, w którym
nasz blok będzie przechowywany (punkt charakterystyczny – porównywalny z punktem
bazowym). Jako punkt wstawienia proponuję wybrać punkt przecięcia środkowych okręgu
(środek okręgu). Ostatnim krokiem podczas tworzenia bloku wewnętrznego jest wykonanie
opisu bloku. Po naciśnięciu OK nasz blok jest gotowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

55

Rys. 49. Kolejne kroki Definicji bloku [6, s. 217]

Wstawianie bloków do rysunku

Mamy wykonany blok wewnętrzny. Najwyższy czas wstawić go do rysunku. Aby tego

dokonać, wciskamy ikonkę polecenia Wstaw blok:

. Po kliknięciu powyższej ikonki

naszym oczom ukaże się następujące okienko dialogowe:

Rys. 50. Okno dialogowe Wstaw [6, s. 217]

Okienko to pozwala na dokonanie transformacji wstawianego bloku. Ważne jest, aby funkcja
Określ na ekranie dotycząca Punktu wstawienia była zaznaczona. Teraz w okienku Nazwa
wystarczy znaleźć nazwę naszego bloku (w naszym przypadku pojawia się ona
automatycznie, ponieważ mamy tylko jeden blok w rysunku) i nacisnąć OK.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

56

Tworzenie bloków zewnętrznych

W pierwszym kroku nazwiemy wspomniany blok (pozwoli to na jego łatwą identyfikację)

i podamy miejsce jego zapisania (może to być również miejsce sieciowe). Następnie
wybierzemy obiekty. Kolejnym krokiem będzie wskazanie punktu bazowego.

Rys. 51. Okienko dialogowe Zapisz blok [6, s. 217]

I w tej chwili mamy wykonany blok zewnętrzny, którym możemy się dzielić z każdym
projektantem. Wstawianie takiego bloku jest analogiczne do wstawiania bloku wewnętrznego
– jedyną różnicą jest konieczność znalezienia go na dysku lub w sieci.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak się wymiaruje w AutoCAD?
2. Jak się wymiaruje średnice, promienie oraz kąty?
3. Co to są bloki i jakie znasz rodzaje bloków?
4. Jak tworzymy warstwy i jakie są cechy warstw?
5. Jak włączamy i wyłączamy warstwy?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj trójkąt prostokątny o bokach: 30, 40, 50, a następnie korzystając

z wymiarowania liniowego zwymiaruj jego wszystkie boki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozpocząć od wymiaru poziomego,
2) uruchomić polecenie: wymiarowanie liniowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

57

3) określić początek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej: naciśnij prawy przycisk

myszy,

4) wybrać obiekt do wymiarowania: P1,
5) określić położenie linii wymiarowej lub [wtekst/tekst/kąt/poziomo/pionowo/obrócony]:

P2,

6) wykonać takie samo postępowanie dla wymiaru pionowego,
7) wykonać takie samo postępowanie dla wymiaru dopasowanego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

Ćwiczenie 2

Narysuj dwa okręgi, a następnie zwymiaruj odległość pomiędzy środkami okręgów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) rozpocząć od wymiaru poziomego,
2) uruchomić polecenie: wymiarowanie liniowe,
3) określić początek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej: P1,
4) określić początek drugiej pomocniczej linii wymiarowej: P2,
5) określić położenie linii wymiarowej lub [wtekst/tekst/kąt/poziomo/pionowo/obrócony]:

P3.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, jak korzystamy z wymiarowanie liniowego?

2)

określić, jak wymiarujemy kąty, średnice i promienie?

3)

określić, jak tworzymy bloki i jak je wykorzystujemy wstawiając do
nowego rysunku?

4)

określić, jak definiujemy warstwy?

5)

określić, jak rysujemy na wybranej warstwie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

58

4.9.

Drukowanie wykonanych rysunków

4.9.1. Materiał nauczania

Wydruki

Drukowanie rysunku jest zwieńczeniem całego procesu projektowanie i rysowania.

Pomimo upowszechniania się elektronicznej wymiany danych, wydruk jest wciąż
obowiązującym standardem.

Rys. 52. Rysunek do drukowana [źródło własne]

Jak widać, na modelu znajduje się kilka wymiarów i są założone warstwy. Kolejnym krokiem
będzie przejście z obszaru modelu, w którym do tej pory rysowaliśmy, w obszar papieru. Aby
tego dokonać, wciskamy zakładkę zatytułowaną Arkusz 1.

Rys. 53. Zakładka rozmieszczenia wydruku [6, s. 228]

Z chwilą wejścia w obszar papieru pokaże się okno dialogowe pozwalające wybrać rodzaj
drukarki. W oknie tym wybieramy drukarkę, którą mamy podłączoną do zestawu
komputerowego. Drukarka musi wcześniej być zainstalowana i gotowa do użycia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

59

Rys. 54. Parametry ustawień strony – wybór drukarki [6, s. 229]

Jedną z zalet tego okna dialogowego jest możliwość przejścia za pomocą odpowiedniej
zakładki do ustawień arkusza papieru, na którym dokonamy wydruku. Możemy ustawić tu
orientację papieru oraz skalę globalną dla naszego arkusza.

Rys. 55. Parametry ustawień strony – wybór rozmiaru papieru [6, s. 229]

Po zatwierdzeniu wszystkich opcji – na początek trzeba wybrać opcje domyślne dla naszej
drukarki systemowej – naszym oczom ukaże się zdefiniowana kartka papieru z wstawionym
w centralnym punkcie przygotowanym przez nas rysunkiem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

60

Rys. 56. Przykładowa strona przygotowana do wydrukowania [6, s. 231]

Na rozmieszczonym w ten sposób wydruku możemy narysować tabliczkę, ramkę oraz opisy
rysunku. Przed wydrukiem należy zapisać na dysku rysunek, wybierając z menu: plik –
zapisz. Następnie drukujemy klikając ikonę wydruku lub wybierając z menu: plik – drukuj.
W taki sposób możemy wykonać całościowy rysunek, ale co zrobić, jeśli chcemy pokazać
pewne fragmenty z bliska? Zobaczymy teraz, jak przygotować wydruk zawierający tak zwane
rzutnie. Dzięki nim będziemy mogli pokazać detale rysunkowe w różnej skali oraz rozmieścić
rzutnie w taki sposób, aby w pełni wykorzystać nasz arkusz rysunkowy. Przejdźmy, zatem do
zakładki Arkusz 2, zatwierdźmy ustawienia kartki i drukarki oraz usuńmy nasz zdefiniowany
obszar wydruku tak, aby otrzymać pustą kartkę. W tej chwili możemy zacząć definiować
własne rzutnie, w których umieścimy interesujące nas fragmenty rysunku w odpowiedniej
skali.
Aby ułatwić sobie generowanie rzutni, proponuję wyciągnąć na pulpit pasek narzędzi
Rzutnie.

Rys. 57. Pasek narzędzi: rzutnie [źródło własne]

Pasek ten pozwala na zarządzanie rzutniami, definiowanie nowych rzutni oraz ustalanie skali
w już zdefiniowanych rzutniach.
Gdy chcemy przekształcić dowolny obiekt np. model na rys. 52, w rzutnie, należy wykonać

następujące czynności. Za pomocą ikonki zatytułowanej: przekształć obiekt w rzutnie

zamieńmy narysowany kształt w rzutnię – w nowej rzutni, praktycznie od razu, pojawi się
narysowany przez nas rysunek. Teraz możemy bez przeszkód ustawić jego skalę za pomocą
menu rozwijanego, które znajduje się na naszym pasku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

61

Rys. 58. Dobieranie skali [źródło własne]

Po ustawieniu skali rysunek zniknął. Jesteśmy go w stanie znaleźć za pomocą narzędzia Pan
(popularna łapka). Jeśli dwa razy klikniesz wewnątrz zdefiniowanej rzutni, jej obwódka
zmieni się na pogrubioną.

Rys. 59. Znalezienie obiektu [żródło własne]

Wtedy możesz dowolnie edytować rysunek tak, jak w obszarze modelu – wystarczy
przesunąć rysunek łapką w odpowiednie miejsce i już. Jak widać, rzutnie mogą być
prostokątne lub nie – możemy je tworzyć z zastosowaniem polilinii. Nasza inwencja twórcza
oraz zmysł artystyczny daje tu szerokie pole do popisu. Arkuszy, na których przedstawimy
nasz rysunek, również możemy zdefiniować kilka.

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. W jaki sposób korzystamy w narzędzia drukuj?
2. Jak wybieramy rodzaj drukarki?
3. Jak zmieniamy parametry ustawień strony?
4. Co to są rzutnie i do czego służą?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

62

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Narysuj dowolny obiekt, a następnie wydrukuj go na drukarce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) narysować rysunek.
2) przejść do zakładki o nazwie: układ1,
3) wybrać z menu: plik – menadżer ustawień strony – nowe,
4) wpisać: w polu nazwa nowych ustawień strony – nazwę tworzonych ustawień strony

i OK,

5) wybrać z listy rozwijalnej w oknie: ustawienia strony – rodzaj drukarki lub plotera,
6) wybrać z listy rozwijalnej rozmiar papieru, orientację wydruku, skalę wydruku, obszar do

wydrukowania i przesunięcie początku wydruku,

7) zamknąć menadżera wydruku,
8) zapisać dokonane zmiany na dysku,
9) wydrukować rysunek wybierając z menu: plik – drukuj.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

zestaw komputerowy,

–

program AutoCAD.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1)

określić, jak drukujemy dowolny rysunek?

2)

określić, jak drukujemy fragment dowolnego rysunku?

3)

określić, jak przygotować wydruk zawierający tak zwane rzutnie?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

63

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 28 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.
Tylko jedna możliwość jest prawidłowa.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanej pracy.

7.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8.

Na rozwiązanie testu masz 40 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. W rysunku technicznym zasadniczym formatem jest format

a)

A4.

b)

A0.

c)

A2.

d)

A1.

2. Zdanie fałszywe to: do materiałów i przyborów rysunkowych

a)

należy papier, ołówki, komplet cyrkli.

b)

należą ołówki.

c)

należy komplet cyrkli.

d)

należą nożyczki.

3. Rzutowanie prostokątne polega na

a)

wyznaczeniu rzutów aksonometrycznych.

b)

wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie prostopadłych
rzutniach.

c)

wyznaczeniu rzutów prostokątnych przedmiotu na wzajemnie równoległych
rzutniach.

d)

rysowaniu przedmiotu w dimetrii ukośnej.

4. Przedmioty wydłużone najczęściej rysuje się w przekroju

a)

wzdłużnym i poprzecznym.

b)

łamanym.

c)

stopniowym.

d)

cząstkowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

64

5. Przedstawiony na rysunku przekrój przedmiotu jest przekrojem

a)

wzdłużnym.

b)

poprzecznym.

c)

łamanym.

d)

stopniowym.

6. Pokazany na rysunku przedmiot jest przedstawiony w

a)

półwidoku.

b)

półprzekroju.

c)

ć

wierćprzekroju.

d)

kładzie.

7. Rysunek przedstawia

a)

kład miejscowy przedmiotu.

b)

kład przesunięty przedmiotu.

c)

widok przedmiotu.

d)

przekrój przedmiotu.

8. Wymiarowaniem nazywa się czynność

a)

umieszczania na szkicu (rysunku) wymiarów przedmiotu.

b)

odwzorowywania kształtów przedmiotu na rysunku.

c)

mierzenia przedmiotu.

d)

dobierania grubości linii stosowanych na rysunku.

9. Przedstawiony na rysunku łańcuch wymiarowy jest łańcuchem

a)

otwartym.

b)

zamkniętym.

c)

półotwartym.

d)

półzamkniętym.

10. Zasada pomijania wymiarów oczywistych polega na

a)

podawaniu wszystkich wymiarów.

b)

podawaniu wszystkich wymiarów koniecznych – i tylko koniecznych – do
jednoznacznego odtworzenia przedmiotu, wszystkich zaś wymiarów oczywistych
pomijaniu (nie podawaniu ich).

c)

pomijaniu niektórych wymiarów.

d)

podawaniu każdego wymiaru tylko jeden raz.

11. Przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową poprzedza się znakiem

a)

Ø.

b)

R.

c)

Ε

.

d)

O.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

65

12. Oznaczenie

dotyczy

a)

pochylenia.

b)

zbieżności.

c)

promienia.

d)

przekroju kwadratowego.

13. Przy rzutowaniu prostokątnym rzut w kierunku A jest rzutem

a)

z góry.

b)

z dołu.

c)

głównym.

d)

z tyłu.

14. Podziałka 1:5 jest podziałką

a)

naturalną.

b)

powiększającą.

c)

zmniejszającą.

d)

pomocniczą.

15. Tabliczki rysunkowe umieszcza się na rysunku w

a)

prawym górnym rogu.

b)

prawym dolnym rogu.

c)

lewym górnym rogu.

d)

lewym dolnym rogu.

16. Program AutoCAD przeznaczony jest do

a)

słuchania muzyki.

b)

obliczeń matematycznych.

c)

edycji tekstu.

d)

projektowania rysunków.

17. Pliki zapisane w formacie AutoCAD posiadają rozszerzenie

a)

RAR.

b)

DWT.

c)

XLS.

d)

DAT.

18. Poprawienie rysunku powoduje, że musimy

a)

zapisać nową wersję.

b)

nic nie robić, program za nas zapisze.

c)

zapisać, ale tylko poprawki.

d)

lub możemy zapisać później.

19. Okrąg można narysować za pomocą

a)

3 punktów.

b)

7 punktów.

c)

programu, który zrobi to automatycznie.

d)

cyrkla.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

66

20. Wielobok narysowany w AutoCAD może składać się minimum z

a)

1 boku.

b)

2 boków.

c)

3 boków.

d)

5 boków.

21. Do usuwania niepotrzebnych obiektów służy polecenie

a)

kopiuj.

b)

wymaż.

c)

przesuń.

d)

utnij.

22. Do zaokrąglania narożników obiektów służy polecenie

a) wydłuż.
b)

zaokrąglaj.

c) fazuj.
d) przesuń.

23. Dowolny obiekt można obrócić o

a)

90 stopni.

b)

180 stopni.

c)

dowolną ilość stopni.

d)

125 stopni.

24. Do wymiarowania rysunku służy pasek narzędzi

a)

lupa.

b)

wymiar.

c)

okno.

d)

zoom.

25. Wymiarowanie kąta między dwoma odcinkami prostymi odbywa się

a)

za pomocą funkcji.

b)

za pomocą odpowiedniego polecenia.

c)

automatycznie.

d)

za pomocą linijki.

26. Bloki definiujemy w następujący sposób

a)

bez nazwy.

b)

podając unikalną nazwę.

c)

edytując tekst.

d)

program zrobi to automatycznie.

27. Warstwa standardowa, która istnieje zawsze nazywa się

a)

warstwa 0.

b)

pierwsza warstwa.

c)

warstwa biała.

d)

warstwa 1.

28. Wydrukowanie rysunku do pliku to

a)

wydruk na drukarce.

b)

wydruk na ploterze.

c)

brak wydruku.

d)

tak zwany wydruk na dysku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

67

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ...............................................................................

Wykonywanie rysunków technicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

21

a

b

c

d

22

a

b

c

d

23

a

b

c

d

24

a

b

c

d

25

a

b

c

d

26

a

b

c

d

27

a

b

c

d

28

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

68

6. LITERATURA

1.

Buksiński T., Szpecht A.: Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1996

2.

Dobrzański T.: Rysunek techniczny maszynowy. WNT, Warszawa 1994

3.

Giełdowski L.: Konstrukcje mebli. Część 1. Rysunek techniczny. WSiP, Warszawa 1995

4.

Kosiński Cz.: Rysunek zawodowy w meblarstwie. Część I i II. WSiP, Warszawa 1986

5.

Lewandowski T.: Rysunek techniczny dla mechaników. WSiP, Warszawa 1999

6.

Pikoń A.: AutoCAD 2007 PL – pierwsze kroki. Helion, Gliwice 2007

7.

Sławiński M.: Rysunek zawodowy dla stolarza. WSiP, Warszawa 1998

8.

Waszkiewiczowie E. i S.: Rysunek zawodowy dla zsz. WSiP, Warszawa 1996

9.

Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny

10.

Zbiór Polskich Norm: Rysunek techniczny maszynowy