MODEL ODPOWI

EDZI I S

C

HEMAT OCEN

IANIA ARKUSZA EGZAMINACYJ

NEGO II

Z

asady oce

n

iania:

- Za

rozwi

ązanie zada

ń z arkusza II m

oż

na uzyska

ć m

aksym

al

nie 50 punktów.

-

Model odpowiedzi uw

zgl

ędnia jej zakres

merytory

czny,

ale n

ie jest

ści

sł

ym

wzorcem

sfor

m

uł

owania (poza odpowiedziami

jednowyrazowym

i i do zada

ń zam

kni

ętych

).

-

Za odpowiedzi do poszczególnych zada

ń przyzn

aje s

ię

wy

łą

cznie pe

łne punkty.

-

Za zadania o

twarte, za które m

oż

na przyzna

ć tylko jeden pun

kt, przyzn

aje si

ę punkt wy

łą

cznie za odpowied

ź w pe

łni poprawn

ą.

-

Za zadan

ia otwarte, za które m

oż

na przyzna

ć wi

ęcej n

iż

jeden punkt, przyznaje si

ę tyle punktów, ile prawid

łowych elem

entów

odpowiedzi (zgodnie z wyszczególnieniem

w kluczu) p

rzed

stawi

ł zdaj

ący.

- Je

żeli podano wi

ęcej odpowiedzi (argum

en

tów, cech itp.) ni

ż wynika to z polecenia w zada

niu, ocenie podlega tyle kolejnych

odpowiedzi (liczonych o

d pierws

zej), ile jest w p

olecen

iu.

- Je

żeli podane w odpowiedzi inform

acje

świadcz

ą o zupe

łnym

braku zrozum

ienia om

awianego zagadnienia i zaprzeczaj

ą udzielonej

prawid

łowej odpowiedzi, odpowied

ź tak

ą nale

ży oceni

ć na zero punktów.

Numer

za

dania

Ocz

ekiwana odpowied

ź Ma

ksy

m

aln

a

punk

tac

ja z

a

za

danie

Uw

ag

i

28. Przyk

ład tab

eli:

Podzia

ł

polisacharydów

Przyk

łady

polisacharydów

Wyst

ępowanie polisacharydów w organizm

ach

żywych

celulo

za

ściany kom

órkowe kom

órek ro

ślinnych / niektórych grzybów i

protis

tów .

Strukturalne

chityna

wyst

ępuje w

ś

cianach komórkowych kom

órek (wi

ększo

ści)grzybów

/ buduje szkielety zewn

ętrzne stawonogów.

skrobia wyst

ępuje w

kom

órkach (struk

tura

ch

) ro

ślin / bu

lwa ziem

niaka.

Zapasowe

glikogen wyst

ępuje w

kom

órkach grzybów / narz

ądach zwierz

ąt / w

ątroba.

Za prawid

łowe sklasyfikowanie w tabeli na polisacharydy st

rukturalne (celuloza, chityna) i zapasowe

(skrobia, glikogen) - 1 pkt

Za prawid

łowe podanie w tabeli dw

óch m

iejsc wyst

ępowania - 1 pkt

Za prawid

łowe podanie w tabeli czterech m

iejsc wyst

ępowania - 2 pkt

3

Tabela m

oż

e m

ie

ć inny uk

ład

kolum

n (np. zaczyna

ć si

ę od

rodzajów polisacharydów)

29.

A. – 1 pkt

1

30.

Za ka

żd

ą dobrze oznaczon

ą faz

ę - po 1 pkt

G2 – 1n, 2c, - 1 pkt

M – 1n, 1c. – 1 pkt

2

31.

Za podanie nazwy - fosforylac

ja substratowa – 1 pkt

1

32.

a) Za ustalenie m

iejsc zachodzen

ia wym

ienionych procesów

– 1 pkt

- Chloroplast – procesy anaboliczne,

m

itochondrium

– procesy kataboliczne.

b) Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

ład wy

ja

śnienia

:

- Chloroplasty i m

itochondria zaopatruj

ą kom

ór

kę

w m

etabolity i/lub ATP.

- Produkty jednego z organelli s

ą substratam

i drugiego / samowystarczalno

ść

energ

etyczna kom

órki.

2

33.

Za poprawnie wyja

śnion

ą zale

żno

ść

– 1 pkt

Przyk

ład wy

ja

śnienia

:

- Im

lepiej jest rozwin

ię

ta siateczka

śródplazm

atyczna szorstka, tym

wi

ęcej jest produkowanego bia

łka.

- Obf

ito

ść

siateczki

śródplazm

atycznej szorstkiej wzm

aga syntez

ę bia

łek (en

zym

ów).

1

34. Za

ka

żd

ą z dwóch prawid

łowo wym

ienion

ą funkcj

ę – po 1 pkt

Przyk

łady funkcji wakuol:

- Utrzym

uj

ą kom

órk

ę w stanie uwodnienia (odpow

iadaj

ą za turgor kom

órki).

- Magazynuj

ą zb

ędne produkty przem

iany m

aterii (glikozydy, al

kaloidy, garbniki, kwasy organiczne).

- Magazynuj

ą ma

te

ri

ał

y zapasowe (bia

łka w postaci ziaren aleuronowych, cukry, t

łuszcze).

- Znajduj

ą si

ę w nich barwniki - antocjany i flaw

ony – nadaj

ące barw

ę kwiatom

, owoc

om

, li

ściom

.

- Znajduj

ą si

ę w nich enzymy hydrolityczne upodabniaj

ące wakuole do lizosom

ów.

- Wakuole

zawieraj

ą enzymy hydrolityczne (trawi

ące), dzi

ęki czem

u uczestnicz

ą w rozk

ładzie bia

łek i

kwasów nukleinowych.

2

Nie uznajem

y m

agazynowania

skrobi w wakuolach, wydzielania

wody.

35. Za

ka

żd

ą z dwóch poprawnie podanych zale

żno

ści - po 1 pkt

Przyk

ład zale

żno

ści:

-

Chloroplasty w ko

m

órkach skórki ro

śliny wodnej u

łat

wi

aj

ą fotosyntez

ę w

środowisku wodnym

(ś

wiat

ło o ma

łym

nat

ęż

eniu, rozproszone).

-

Brak aparatów szparkowych -

środowisko wodne zapewnia ro

ślin

ie s

ta

łą

wilgotno

ść

(ro

ślina nie musi

oszcz

ędza

ć wody).

-

Cienka kutykula w obu warstwach skórki – u

łatwia gospodark

ę wod

ą i solam

i m

ineralnym

i.

2

36. Za

ka

żd

ą z dwóch poprawnie sform

uł

owanych zalet – po 1 pkt

Przyk

ładow

e zale

ty strte

gii:

- W

irusy

dzia

łaj

ące wolno

m

aj

ą wi

ększe szanse na zaatakowan

ie now

ego (i kolejnych

) gospodarza i

wykorzystanie go.

- Stykaj

ąc si

ę z organizm

am

i ró

żnych gospodarzy wirusy m

aj

ą wi

ększe szanse zdobycie przystosowa

ń

na drodze m

utacji (doboru

naturalnego, selekcji).

ֿ W

łą

czanie m

ateria

łu genetycznego wirusa do materia

łu genetycznego gospodarza pozwala na jego

powielanie i stanowi ochron

ę przed zniszczeniem

.

ֿ Powolne

dzia

łanie wirusa wyd

łu

ża czas choroby, daj

ąc s

zans

ę na wynalezienie leków

, które je

zwalcz

ą.

ֿ Powolne

dzia

łanie wirusa wyd

łu

ża

życie cho

reg

o cz

łowieka, a jest ono przecie

ż nadrz

ędn

ą warto

ści

ą.

ֿ Na

pocz

ątku

cz

łowiek nie m

a

żadnych objawów i nie cierpi.

2

37.

Za poprawnie podany wp

ływ bakterii – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

- Proces ten powoduje zakwaszenie gleby.

- Powstaj

ą jony SO

4

2-

Za podanie konsekwencji – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

- Konsekwencj

ą zakwas

zenia jest zub

oż

enie

świata ro

ślinnego na tym

terenie.

-

Na glebie kwa

śnej m

og

ą rozwija

ć si

ę ro

śliny kwasolubne.

- Tworz

ą si

ę siarczany potrzebne dla prawid

łowego wzrostu i rozwoju ro

ślin.

2

38.

Za wskazanie sposobu d

zia

łania leku – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

-

Lek powinien blokowa

ć dzia

łanie b

ia

łek gronkow

ca s

łu

żą

cych do uwalniania

żelaza z erytro

cytów.

- Lek

m

oż

e bl

okowa

ć ekspresj

ę genów bia

łek gronkowca.

Za okre

ślenie efektów dzia

łania leku – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

- które to dzia

łanie p

rze

rwie dostarcz

an

ie

żelaza do kom

órki gronkowca / zaburzenie m

etabolizmu /, co

spowoduje unieszkodliwienie bakterii – 1 pkt

LUB:

- Za

podanie

ka

żdego dwóch sposobów m

echanizmów dzia

łania leku – po 1 pkt

2

39. Za

ka

żde z dwóch logicznych wyja

śni

eń

– po 1 pkt

Przyk

łady w

yja

śnie

ń:

a) Dzi

ęki tem

u,

że tworz

ą si

ę k

ępy m

chów, u

łatwia to utrzym

ać

wod

ę mi

ędzy ro

ślin

am

i.(U

łatwia to

pobieran

ie wody przez listk

i)

b) Dzi

ęki bezpo

średniej blisko

ści gam

etangiów

♀

i

♂

u

łatwione jest zaplem

nienie (zap

łodnienie,

przeniesien

ie plem

ników przez wod

ę do rodni). – 1 pkt

2

40. Za

podanie

prawid

łowej nazwy organu – 1 pkt

Modyfikacji uleg

ły

łodygi (bulwa ziem

niaka i k

łą

cze kosa

ćca)

.

Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

łady w

yja

śnie

ń:

- Grom

adz

ą ma

te

ri

ał

y (substancje) zapasowe (w

ęglowodany) (zu

żywane

do budowy wzrostu i rozwoju tych ro

ślin).

- Obydwie

łodygi u

łat

wi

aj

ą wegetatywne rozm

na

żanie s

ię

ty

ch

ro

ślin.

- K

łą

cze kosa

ćca pozwala na lepsze umocowanie ro

śliny w glebie.

- S

ą organam

i przetrwalnikowym

i.

2

41.

Za podanie nazwy - symetria prom

ienista. – 1 pkt

Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt

Przyk

ład uzasadnien

ia:

- Ukwia

ł jes

t zwier

zę

ciem osiad

łym

, które m

usi odbiera

ć bod

źce ze wszystkich kierunków (nie mo

że

zm

ieni

ć swojego po

ło

żeni

a)

.

- Sym

etria prom

ienista u

łatwia ukwia

łowi (jako zwierz

ęciu osiad

łem

u) zdobywanie pokarm

u i obron

ę.

2

Nie uznaje si

ę znaczenia sym

etrii

prom

ienistej w rozm

na

żaniu i

regeneracji.

42. Za

ka

żde z dwóch poprawnych wyja

śnie

ń – po 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

- Gruczo

ły

ślinowe produkuj

ą

ślin

ę zawieraj

ąc

ą substancj

ę, która przeciw

dzia

ła krzep

ni

ęciu krwi /

Gruczo

ły

ślinowe produkuj

ą

ślin

ę zawieraj

ąc

ą hirudin

ę.

- Du

że kieszeniowate wole u

łatwia m

agazynowanie krwi (zm

ieszana z hirudin

ą d

ługo zachowuje

świe

żo

ść

– nie krzepnie).

2

43. Za

wskazanie

źróde

ł wodoru – 1 pkt

-

Ź

ród

łem

wodoru w procesie fotosyntezy ro

ślin zielonych jest woda, a w procesie fotosyntezy

purpurowych bakterii siarkowych – siarkowodór.

Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

- Ró

żnica

źróde

ł wynika z tego,

że f

otosynteza ro

ślin zielonych zachodzi w warunkach tlenowych, a

wym

ienione bakterie s

ą beztlenowcam

i - w ich otoczen

iu jes

t dost

ępny H

2

S.

- Organizm

y te

żyj

ą w ró

żnych

środowiskach ( tlenowe , beztlenowe).

2

44. Za

prawid

łowe uzupe

łnienie ka

żdej z dwóch luk schem

atu – 1 pkt

Lewa strona schem

atu – niski poziom ATP; pr

awa strona schem

atu – wysoki poziom ATP.

1

45. Za

w

ła

ściwy wybór krzywej - krzyw

a A – 1 pkt

Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt

Przyk

ład uzasadnien

ia:

- Poniewa

ż organizm

y stenoterm

iczne s

ą to takie organizm

y, które wykazuj

ą w

ąski z

akres to

le

ra

ncji na

tem

peratur

ę (których aktywno

ść

przypada na znacznie w

ęż

sz

y zakres temperatu

r).

2

46. Za

prawid

łowo sfor

m

uł

owany problem badawczy – 1 pkt

Problem

badawczy - przyk

łady:

- W jaki sposób sam

ce konika polnego wabi

ą samice (w okresie godowym)?

- W

ra

żliwo

ść

sam

ic konika polnego na d

źwi

ęki wydawane przez sam

ca.

- Czy sam

ice konika polnego bardziej reaguj

ą na widok sam

ca czy na jego g

łos?

- Badanie zachowa

ń godowych koników polnych.

1

47. Za

prawid

łowo sfor

m

uł

owany wniosek – 1 pkt

Przyk

ład wniosku:

- Bez

wzgl

ędu na po

ło

żenie ga

łą

zki, p

ędy zawsze wykazuj

ą geotropizm

ujemny, a korzenie –

geotropizm

dodatni.

- Bez

wzgl

ędu na po

ło

żenie ga

łą

zki p

ędy i korzenie rosn

ą w swoi

m

naturalnym

kierunku - p

ędy w gór

ę

a korzenie w dó

ł

1

48. Za

ka

żd

ą z dwóch prawid

łowo podan

ą sytuacj

ę wraz z uzasadnieniem

– po 1 pkt

Przyk

łady s

ytuacji:

- Wykrycie

przest

ępcy – mo

żliwo

ść

sprawiedliwego ukarania.

-

Uniewinnienie (oczyszczenie z zarzutów) niewinnie oskar

żonych – rehabilitacja spo

łeczna.

- Ustalen

ie

to

żsam

oś

ci osób zaginionych, pozbawionych pam

ię

ci – odnajdywanie rodzin.

- Ustalen

ie

to

żsam

oś

ci osób znalezion

ych m

artw

ych: of

iar dz

ia

ła

ń wo

jenn

ych, zam

achów

2

terrorystycznych i katastrof – odnaj

dowanie rodzin, pochówek (rodziny, pa

ństwo).

- Pom

oc w us

taleniu naturalnych ro

dziców dzieci adoptowanych (je

żeli chc

ą ich pozna

ć) – odnowienie

wi

ęzi rodzinnych, scalanie rodzin.

- Rozstrzyganie sporów o ojcostwo – alim

en

ty, kontakty dziecka z biologicznym

ojcem

.

49. Za

prawid

łowo podane fenotypy dwóch osobników – 1 pkt

a) czarny, b) br

ązowy

b) Za prawid

łowo zapis

an

ą krzy

żów

kę

– 1 pkt

(AaBb x aaBb)

AB aB Ab ab

aB AaBB aaBB AaBb aaBb

ab AaBb aaBb Aabb aabb

c) Za podanie prawdopodobie

ństwa - 25% /0,25 / ¼ /1 - 4 os

obników albinotycznych – 1 pkt

3

Dopuszcza si

ę zap

is krzy

żówki w

ka

żdej innej f

orm

ie.

Nie uznajem

y wyniku 25% przy z

błę

dnie zapisanej krzyzó

wce.

50.

I sposób punktacji: (stosowany, gdy brak odpowiedzi na drug

ą cz

ęść

polecenia, lub jest ona b

łę

dna)

Za zapisan

ie prawid

łowy

ch genotypó

w kobiety (II) – 1 pk

t

X

D

X

d

Za zapisan

ie prawid

łowych genotypów m

ęż

czyzn (I, III, IV) – 1 pkt

I – X

d

Y; II –

; III – X

d

Y; IV – X

d

Y

II sposób punktacji (stosowany, gdy ucze

ń przedstawi

ł pr

awi

dł

owe uzasadnienie faktu,

że daltonizm

jest cech

ą recesywn

ą otrzym

ał

tylko jeden pkt za zapisanie

genotypów lub nie otrzym

ał

go wcale).

Przyk

łady prawid

łowych argum

entów wynikaj

ących z wiedzy ucznia – 1 pkt

-

Heterozygotyczne kobiety nie s

ą daltonistkam

i, lecz ty

lko no

sicielkam

i tego genu.

-

Gdyby gen na daltonizm by

ł dom

inuj

ący, to nie by

łoby nosicielek tego genu i choroba

wyst

ępowa

łaby podobnie cz

ęsto u m

ęż

czyzn i ko

biet.

Uwaga:

Je

żeli ucze

ń poda,

że na podstawie analizy schem

atu nie m

oż

na uzasadn

ić

, ż

e da

lton

izm

jest cec

hą

recesywn

ą – 1 pkt.

2

Dopuszcza inne oznaczenia

literowe alleli (A, a; B, b; H, h.

Nawet bez ich obja

śni

en

ia

.

51.

Za podanie rodzaju zm

ienno

ści - zm

ienno

ść

nied

ziedziczna –

1 pkt.

Za poprawny argum

ent – 1 pkt

Przyk

ładow

y argum

ent:

-

Zm

iana barwy na ró

żow

ą jest spo

w

odowana przez kwa

śne pod

ło

że.

- Zm

ian

ę barwy kwiatów

warunkuje zm

iana

środowiska.

- Warunki

(czynniki)

środowiskowe wp

ływaj

ą na zm

ian

ę barwy kwiatów na ró

żow

ą.

2

52. Za

logiczne

wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

łady w

yja

śnie

ń:

Skuteczno

ść

oznacza:

-

Takie przystosowania do

życia w danym

ś

rodowisku, dzi

ęki którym

gatunek b

ędzie m

óg

ł tam

ż

yć

(rozwija

ć si

ę) i wydawa

ć potom

stwo.

- Wytworzenie

(zespo

łu) cech u

łat

wi

aj

ących gatunkowi

życie i prze

życie w

danym

ś

rodowisku.

1

53.

Za narysowanie piram

idy i wstawien

ie cyfr w odpowiednie m

iejsca – 1 pkt

Za poprawne nazwanie 2 poz

iom

ów (w przypadku prawid

łowego rysunku piram

idy) – 1 pkt

Za poprawne nazwanie 4 poziom

ów – 2 pkt

3

Podpisy poziom

ów w na

wiasach s

ą

odpowiedziam

i alternatywnym

i.

54. Za

ka

żde z dwóch poprawne okre

ślenie uwzgl

ędni

aj

ące

glob

alne sku

tki

wycinania lasów - po 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

-

Nadm

ierne wycinanie lasów powoduje zm

ni

ejszenie biom

asy producentów (wykorzystuj

ących

dwutlenek w

ęgla w procesie fotosy

ntezy), co mo

że spowodowa

ć zwi

ęk

szenie s

tęż

eni

a

dwutlenku w

ęgla w atmosferze.

- Mo

że to doprowadzi

ć do wyst

ąpien

ia efektu ciep

larnian

ej.

2