opiekunka dziecieca 513[01] z1 01 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Agnieszka Szyszko-Perłowska
Anna Baranowska

Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych
etapach życia dziecka

513 [01].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr Elżbieta Jaszczyszyn
mgr Alicja Pasemko

Opracowanie redakcyjne:

mgr Agnieszka Szyszko - Perłowska

Konsultacja:

mgr Zenon W. Pietkiewicz

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 513[01].Z1.01
Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu opiekunka dziecięca

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Proces rozwoju dziecka

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Podstawy psychofizycznego rozwoju dziecka w okresie prenatalnym

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Rozwój psychomotoryczny dziecka od 0 do 4 roku życia w zakresie wszystkich

sfer rozwojowych

5.3.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć

dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie opiekunka dziecięca 513[01].

W poradniku zamieszczono:

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed przystąpieniem do pracy z
poradnikiem,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń ukształtuje podczas zajęć i w ramach samokształcenia,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowane u uczniów umiejętności praktycznych,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury,

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze szczególnym

uwzględniem:

−

seminarium,

−

metoda przypadków,

−

pogadanka z wykorzystaniem filmów i albumów dotyczących rozwoju dziecka w okresie
prenatalnym i po urodzeniu.
Podstawową metodą realizacji zajęć są ćwiczenia, które powinny być prowadzone

w grupach 6 – 8 osobowych najlepiej w żłobku, ponieważ zrozumienie i przyswojenie treści
programu wymaga osobistego kontaktu z dzieckiem.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, można posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych, zawierającymi różnego rodzaju
zadania.

W tym rozdziale podano również:

−

propozycje norm wymagań,

−

plany testów w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

zestawy zadań testowych,

−

karty odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

513[01].Z1

Rozwój psychomotoryczny

małego dziecka

513[01].Z1.02

Stymulowanie rozwoju

psychomotorycznego i osobowości

dziecka

513[01].Z1.01

Rozpoznawanie osiągnięć

rozwojowych w poszczególnych

etapach życia dziecka

513[01].Z1. 03

Opiekowanie się dziećmi

z trudnościami wychowawczymi

i zaburzeniami w rozwoju

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń (słuchacz) powinien umieć:

−

definiować pojęcie rozwoju,

−

wyjaśniać procesy zachodzące w ludzkim organizmie na poziomie komórkowym
(anabolizm, katabolizm),

−

definiować pojęcia z zakresu embriologii,

−

wyjaśniać budowę i funkcje poszczególnych elementów układu nerwowego człowieka,

−

określać ścisły związek między rozwojem motorycznym, fizycznym i psychicznym,

−

rozróżniać poszczególne formy aktywności ruchowej; pełzanie, raczkowanie itp.,

−

uświadamiać sobie znaczenie prawidłowej opieki nad dzieckiem dla jego dalszego rozwoju,

−

obserwować podopiecznych,

−

stosować zasady bezpieczeństwa pracy z dziećmi,

−

korzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku procesu kształcenia uczeń (słuchacz) powinien umieć:

−

scharakteryzować proces rozwojowy dziecka,

−

wskazać związek rozwoju prenatalnego dziecka z rozwojem w okresie pourodzeniowym,

−

określić właściwości rozwoju psychomotorycznego dziecka w okresie noworodkowym,
niemowlęcym i poniemowlęcym,

−

zastosować bezpośrednie i pośrednie metody oceny rozwoju psychomotorycznego dziecka,

−

ocenić poziom rozwoju psychomotorycznego dziecka na podstawie wyników badań,

−

ocenić psychomotoryczne osiągnięcia dziecka na podstawie norm rozwojowych,

−

rozpoznać niedobory i odchylenia rozwojowe,

−

posłużyć się inwentarzem i kartą rozwoju psychomotorycznego,

−

sporządzić dokumentację rozwoju psychomotorycznego dziecka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ………………………………………………………………………….
Modułowy program nauczania:

Opiekunka dziecięca 513[01]

Moduł:

Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z2

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych
etapach życia dziecka 513[01].Z1.01

Temat: Rozwój dziecka w łonie matki.

Cel ogólny: Zapoznanie z przebiegiem rozwoju dziecka w okresie prenatalnym.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

dokonać podziału okresu prenatalnego,

−

omówić procesy zachodzące w poszczególnych etapach,

−

wskazać na zagrożenia życia płodowego i uzasadnić celowość planowania rodziny,

−

podać przykłady zachowań człowieka wskazujące na istnienie pamięci płodowej.

Metody nauczania – uczenia się:

−

wykład, pogadanka,

−

dyskusja.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

zbiorowa

Czas:

90 min.

Środki dydaktyczne:

−

tablica,

−

kreda,

−

zdjęcia obrazujące rozwój człowieka w łonie matki w różnych etapach rozwoju,

−

plansze, film dydaktyczny,

Przebieg zajęć:

FAZA WSTĘPNA

1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć.

FAZA WŁAŚCIWA
1. Realizacja tematu:

−

Planowanie rodziny, – co zrobić, aby zapewnić dziecku optymalne warunki rozwoju?

−

Zapłodnienie i faza jaja płodowego – przebieg,

−

Podział życia prenatalnego na okresy z uwzględnieniem czasu trwania (wykorzystanie filmu
dydaktycznego i plansz),

−

Przemiany w okresie embrionalnym,

−

Przebieg okresu płodowego,

−

Zagrożenia życia płodowego- dyskusja z cała grupą

−

Zapisanie wniosków z dyskusji i odpowiedzi na pytania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA KOŃCZĄCA

1. Polecenie odszukania i zapoznania się z informacjami koniecznymi do przeprowadzenia

kolejnych zajęć.

Praca domowa:

Odszukaj w literaturze informacje na temat elementów łączących życie przed i po

narodzinach oraz wpływu przebiegu okresu prenatalnego na dalszy rozwój dziecka.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach

Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności,

propozycji rozszerzenia tematu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Opiekunka dziecięca 513[01]

Moduł:

Rozwój psychomotoryczny małego dziecka 513[01].Z2

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych
etapach życia dziecka 513[01].Z1.01

Temat: Ocena rozwoju psychomotorycznego dziecka w 18 miesiącu życia.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności obserwacji i oceny rozwoju zdrowych dzieci 18-sto

miesięcznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

ukierunkować obserwację dziecka,

−

korzystać z Inwentarza rozwoju dzieci do 3 roku życia wg Chrzanowskiej,

−

prowadzić kartę rozwoju psychomotorycznego dziecka,

−

przeprowadzić testy konieczne do ustalenia oceny,

−

zinterpretować wyniki badania.

Metody nauczania – uczenia się:

−

metoda przewodniego tekstu,

−

pokaz,

−

ćwiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa

Strategia: uczenie się przez doświadczenie

Środki dydaktyczne:

−

Inwentarz rozwoju dzieci do 3 roku życia wg Chrzanowskiej,

−

karta rozwoju psychomotorycznego dziecka,

−

długopis,

−

zabawki do ciągania na sznurku,

−

książeczki ze sztywnymi kartkami,

−

łyżka, talerzyk,

−

krzesełko,

−

pluszowe przytulanki,

−

kartka, grube kredki, mazaki.

Czas:

180 min.

Przebieg zajęć:
FAZA WSTĘPNA
1. Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów

z pracą metodą przewodniego tekstu.

2. Podział uczniów na 4 grupy,
3. Dostarczenie uczniom różnych materiałów opisujących umiejętności dziecka półtorarocznego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Polecenie, aby każda grupa przeczytała materiały skupiając się tylko na jednej grupie

osiągnięć dzieci ( lokomocja i kontrola postawy, koordynacja wzrokowo-ruchowa, mowa
i kontakty społeczne) – 5 minut,

5. Polecenie uczniom, aby pracując w grupie:

−

zaproponowali metody oceny,

−

omówili testy sprawdzające umiejętności dziecka w danej kategorii, w czasie zabawy,

−

dobrali odpowiedni sprzęt do przeprowadzenia oceny,

6. Omówienie efektów pracy w poszczególnych grupach,
7. Korygowanie ewentualnych błędów,
8. Uwagi dotyczące przeprowadzania poszczególnych testów w praktyce.

FAZA WŁAŚCIWA
1. Polecenie uczniom, aby dokonali oceny umiejętności w każdej kategorii na wybranym

dziecku w trakcie zajęć w grupie,

2. Przejście do sali gdzie przebywają dzieci 18 miesięczne,
3. Zapoznanie się z dziećmi, czas na oswojenie się dzieci z obecnością innych osob,
4. Wybór dziecka, które będzie oceniane,
5. Wybór czasu badania – dziecko najedzone, wyspane, chętne do zabawy,
6. Obserwacja dziecka w czasie zabawy zwracając uwagę na umiejętności, które dziecko

powinno posiąść w tym wieku,

−

jedna osoba z kolejnej grupy bawi się z dzieckiem stwarzając warunki do wykonania testów –
dostarcza odpowiednie zabawki, stara się zainteresować nimi dziecko,

−

pozostałe robią notatki.

7. Po zajęciach uczniowie oceniają osiągnięcia dziecka,
8. Oceniają jego rozwój w poszczególnych kategoriach wg Inwentarza,
9. Nanoszą dane na karcie rozwoju psychomotorycznego.

FAZA KOŃCZĄCA
1. Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje umiejętności, które zostały
ukształtowane, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać w przyszłości.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: osiągnięcia rozwojowe dziecka w 24 miesiącu

życia.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach
1. Anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności podczas

realizowania zadania i zdobytych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Proces rozwoju dziecka

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie krótkiej charakterystyki okresu poniemowlęcego zawartego w materiale

nauczania wymień szczegółowe umiejętności, jakie powinno posiadać prawidłowo rozwijające się
dwuletnie dziecko.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy omówić jego zakres i sposób wykonania,

podzielić uczniów na 5 - osobowe grupy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rozwoju dzieci w okresie poniemowlęcym,
2) przeanalizować podane wiadomości,
3) określić umiejętności jakie powinno mieć zdrowe dziecko w wieku 2 lat
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

ćwiczenia,

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:
-

kartka papieru, arkusze foli,

plansze, foliogramy z charakterystyką okresu poniemowlęcego lub płyta CD, dyskietka
z zamieszczoną charakterystyką okresu poniemowlęcego,

grafoskop, ekran, rzutnik multimedialny,

długopis.

Ćwiczenie 2

Wytłumacz matce trzymiesięcznego dziecka (opis sytuacji) błędy w jej postępowaniu, podaj

konsekwencje nieprawidłowej opieki.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien podzielić uczniów na

5-osobowe grupy, omówić jego zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rozwoju dzieci w okresie niemowlęcym,
2) przeanalizować podany opis sytuacji,
3) przypomnieć czynniki niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) określić błędne zachowania,
5) omówić konsekwencje braku czułości na dalszy rozwój,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności i wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

metoda przypadków.

Środki dydaktyczne:

−

kartka papieru, arkusze foli,

−

długopis, flamaster,

−

wydrukowany na kartce papieru opis sytuacji lub foliogram,

−

grafoskop, ekran,

−

opis przypadku.

Twoja znajoma stosuje surowe zasady wychowania i uważa, że dzieci nie należy

rozpieszczać. Trzy miesiące temu urodziła synka. Dziecko jest karmione sztucznie, ściany pokoju
dziecinnego są białe, dziecko nie ma kolorowych zabawek, najczęściej przebywa w swoim
łóżeczku. Matka rzadko go przytula, nawet podczas karmienia często zostawia dziecko
w łóżeczku z butelką podpartą pieluszką. Chłopczyk nadal jest ciasno zwijany w pieluszki
i kocyk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Podstawy psychofizycznego rozwoju dziecka w okresie

prenatalnym

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie tekstów dotyczących zagrożeń rozwoju prenatalnego wyjaśnij konieczność

planowania poczęcia dziecka i określ, czynniki rozwój wewnątrzmacicznego dziecka mamy
wpływ, a na jakie nie mamy wpływu?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy podzielić uczniów na 5 - osobowe grupy,

omówić jego zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

2) zapoznać się z materiałem dotyczącym rozwoju prenatalnego,
3) zapoznać się z czynnikami wpływającymi negatywnie na rozwój dziecka w łonie matki,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) wykonać zadanie krok po kroku,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

ćwiczenia,

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

kartka papieru, arkusze foli,

−

materiały źródłowe dotyczące zagrożeń rozwoju prenatalnego,

−

plansze, foliogramy z przedstawionymi zagrożeniami rozwoju w tym okresie,

−

grafoskop, ekran,

−

długopis, flamaster,

Ćwiczenie 2

Określ, sposoby w zachowania ludzi (szczególnie dzieci) świadczące o ciągłości życia

prenatalnego także po narodzinach? Wyjaśnij przyczynę takich zachowań.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy podzielić uczniów na 5 - osobowe grupy,

omówić jego zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym rozwoju prenatalnego,
2) przeanalizować sytuacje, w których zmęczone dziecko łatwiej się uspakaja,
3) zastanowić się nad zachowaniami ludzi dorosłych w chwili smutku i zmęczenia,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) wykonać zadanie krok po kroku,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

ćwiczenia.

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

kartka papieru, arkusze foli,

−

długopis, flamaster,

−

grafoskop,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Rozwój psychomotoryczny dziecka od 0 do 4 roku życia

w zakresie wszystkich sfer rozwojowych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie opisu przypadku określ stopień rozwoju danego dziecka i określ jego deficyty.

Podaj przyczyny takiego stanu rzeczy.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia należy podzielić uczniów na 5-osobowe grupy,

omówić jego zakres i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym osiągnięć psychomotorycznych dziecka w drugim

roku życia,

2) zapoznać się z czynnikami wpływającymi negatywnie na rozwój dziecka,
3) przeczytać uważnie opis przypadku,
4) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
5) zastosować się do poleceń zawartych w tekście na temat oceny rozwoju
6) wykonać zadanie krok po kroku,
7) zinterpretować wyniki badań,
8) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
9) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

metoda przypadków.

Środki dydaktyczne:

−

karta rozwoju psychomotorycznego dziecka,

−

inwentarz rozwoju dziecka do lat 3,

−

wydrukowany opis przypadku,

−

kartka papieru,

−

długopis, flamaster,

−

opis przypadku.

Do placówki przybyło nowe dziecko: dziewczynka 18 miesięcy, urodzona jako wcześniak,

wychowywana samotnie przez 17 letnią matkę, nadal pampersowana, wymawia pojedyncze słowa
dwusylabowe, sama nie pije z kubeczka, chodzi, ale na schodach przechodzi do raczkowania.

Ćwiczenie 2

Na podstawie opisu przypadku określ niepokojące objawy występujące u danego dziecka.

Omów przykładowe testy służące do badania dysfunkcyjnych zmysłów.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres i sposób

wykonania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapoznać się z materiałem dotyczącym osiągnięć psychomotorycznych dziecka w drugim

miesiącu życia,

2) zapoznać się z czynnikami wpływającymi negatywnie na rozwój dziecka,
3) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
4) zastosować się do poleceń zawartych w tekście na temat sposobów badania i oceny rozwoju,
5) wykonać zadanie krok po kroku,
6) zinterpretować wyniki badań,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności i estetyki wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania-uczenia się:

−

metoda przypadków.

Środki dydaktyczne:

−

karta rozwoju psychomotorycznego dziecka,

−

inwentarz rozwoju dziecka do lat 3,

−

wydrukowany opis sytuacji,

−

duży czerwony klocek,

−

głośna grzechotka,

−

kartka papieru, arkusze folii,

−

grafoskop,

−

długopis, flamaster,

−

opis przypadku.

Opis przypadku: Dwumiesięczna Kasia przebywa w placówce od 5 dni, została pozostawiona

przez matkę w szpitalu. Dziecko nie skupia wzroku na przedmiotach, nie reaguje na widok
opiekunki przygotowującej karmienie, nie reaguje na dźwięki, rzadko płacze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test dwustopniowy do jednostki modułowej: Rozpoznawanie osiągnięć
rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka.

Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów

w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki modułowej.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 - 14 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 15 - 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź do zadań uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej

brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu

Klucz odpowiedzi

Nr
Zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategori

a celu

Poziom

wymagań

Poprawna odpowiedź

Określić, czego dotyczy prawo
proksymodystalne.

Wymienić czynniki wpływające
na rozwój psychiczny
człowieka.

wyposażenie genetyczne,

wrodzone cechy mózgu
i układu nerwowego
skojarzone z działaniem
hormonów,

środowisko fizyczne

i społeczne w jakim dziecko
się rozwija,

proces nauczania i wychowania,
własna aktywna działalność

dziecka i doświadczenia jakie
przeżywa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Określić w jakim wieku pojawia
się chwyt nożycowy

Omówić cechy
charakterystyczne dla
aktywności ruchowej
noworodka.

Wskazać, w którym etapie życia
człowiek jest najbardziej
narażony na działanie
szkodliwych czynników.

Umiejscowić w czasie proces
embriogenezy.

Określić czas trwania ciąży
u człowieka.

…280dni…

…266 dni…

Określić płeć dziecka
w zależności od chromosomu
zawartego w plemniku.

Wymienić miejsce, w którym
dochodzi do zapłodnienia.

10.

Wskazać przyczynę zanikania
odruchów pierwotnych
noworodka.

11.

Wyjaśnić przyczynę
stopniowych osiągnięć
rozwojowych dziecka

Funkcje złożone i precyzyjne
bazują na mniej doskonałych,
Rozwój poszczególnych
umiejętności jest związany
z dojrzałością układu nerwowego,
nie można, więc nauczyć dziecka
chodzić, jeżeli jego mózg do tego
nie dojrzał.

12.

Wskazać czas odczuwania
pierwszych ruchów dziecka
w czasie ciąży.

Przełom 4 i 5 miesiąca

13.

Dokonać podziału na kolejne
etapy rozwojowe wraz
z kryterium czasowym.

I. Okres wewnątrzmaciczny

(prenatalny).

jaja płodowego (0-2 tyg.),

okres zarodkowy (3-7),

okres płodowy (od 9
tygodnia do porodu – 38-42
tyg.),

II. Okres życia pozałonowego

dzieli się na:

okres niemowlęcy trwa do
końca 1-go roku,

okres poniemowlęcy, trwa od
1 do 3 roku,

okres przedszkolny – 4-7 lat,

okres wczesnoszkolny o
płynnej granicy (7.-10./12.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rż.) do pojawienia się
objawów dojrzewania
płciowego,

dojrzewania płciowego
(pokwitania) około 10-15 lat
u dziewcząt, 12-17 lat u
chłopców,

młodzieńczy - do około 20-
25 r. ż.,

dorosłości - do około 50 r.
ż,

starzenia się i starości od
około 50. r. ż.

14.

Wymienić czynniki środowiska
zaburzające rozwój
psychoruchowy

Zaniechanie opieki nad dzieckiem
Bardzo złe warunki materialne
Dziecko wychowywane przez
jednego z rodziców.
Rodzice nieletni.

15.

Opisać sposób sprawdzenia czy
dziecko nabyło umiejętność
chwytu pęsetkowego.

Dziecko jest trzymane przez
matkę na kolanach tak, że może
położyć rączki na stole. Rzucamy
rodzynek przed dzieckiem w
zasięgu jego rączek. (Rodzynek
musi być umieszczony na
kontrastującym podłożu, takim
jak biały papier, ażeby był dobrze
widoczny. Obserwujemy, w jaki
sposób dziecko chwyta rodzynek.
Test dodatni, jeżeli dziecko
chwyta rodzynek używając
kciuka i palca wskazującego.

16.

Omówić zachowania
zapewniające prawidłowe
warunki do rozwoju dziecka
przed zajściem w ciążę.

Podstawową zasadą jest
planowanie ciąży w optymalnym
dla nas okresie i sytuacji. Należy
wyeliminować czynniki, które
mogłyby zaszkodzić dziecku:
zbadać stan zdrowia, uzupełnić
niedobory witamin i
mikroelementów, zrezygnować
z alkoholu i nikotyny, odstawić
i hormonalne środki
antykoncepcyjne, wyleczyć lub
zaleczyć istniejące choroby,
unikać szkodliwych czynników
itp.

17.

Określić wiek dziecka na
podstawie podanych
umiejętności.

9 miesięcy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18.

Wskazać testy w formie zabawy
służące ocenie osiągnięć
trzylatka

Stanie na jednej nodze, lepienie
kuli z plasteliny, nazywanie
obrazków, samodzielne ubieranie
się, rysowanie koła, sznurowanie
butów

19.

Dobrać narzędzie badawcze
w zależności od celu

20.

Omówić testy mające na celu
skontrolowanie widzenia
u niemowlęcia.

Spogląda na twarz. Instrukcja.

Kładziemy dziecko na plecach,
zbliżamy swoją twarz do
twarzy dziecka na odległość
około 15 cm, Test uznajemy za
rozwiązany, jeżeli dziecko
spojrzy na badającego, albo
w sposób widoczny zmieni się
zachowanie dziecka.

Śledzi wyraźny przedmiot na

linii łuku 90°. Kładziemy
dziecko na Badający trzyma
np. kłębuszek czerwonej wełny
około 15 cm przed twarzą
dziecka. Potrząsa kłębuszkiem,
aby zwrócić uwagę dziecka
i przesuwa nim powoli
z jednej strony głowy dziecka
na drugą stronę. Obserwujemy
u dziecka ruchy gałek ocznych
i głowy. Test dodatni, jeżeli
dziecko wodzi tylko
wzrokiem, albo przy tym
odwraca głowę do połowy
łuku.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie

będą w teście.

5. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
6. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
7. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
8. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
9. Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
10. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną

i statystyczną zestawu zadań.

11. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących problemów omawianych podczas realizacji całego

modułu.

−

zadania: 1, 3-6, 9, 10, 17, 19 są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa;

−

zadania: 2, 11- 16, 18, 20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

−

zadania: 7 i 8 są zadaniami z luką.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X (w
przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie
zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi,

−

w zadaniach z luką uzupełnij brakująca treść.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 15 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia !

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Prawo proksymodystalne dotyczy:

a) rozwoju motoryki małej,
b) rozwoju motoryki dużej,
c) rozwoju mózgu,
d) rozwoju mowy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Wymień czynniki determinujące rozwój psychiczny człowieka.

3. Chwyt nożycowy powinien pojawić się w:

a) 4 miesiącu życia,
b) 6 miesiącu życia,
c) 8 miesiącu życia,
d) 12 miesiącu życia.

4. Aktywność ruchową noworodka cechuje:

a) celowość i koordynacja,
b) zginanie kończyn we wszystkich stawach,
c) automatyzm i brak koordynacji,
d) wiotkość mięśni.

5. Etapem rozwoju człowieka, w którym jesteśmy najbardziej narażeni na działanie czynników

szkodliwych jest okres:
a) jaja płodowego,
b) embrionalny,
c) płodowy,
d) noworodkowy.

6. Organogeneza przebiega w czasie:

a) okresu embrionalnego,
b) okresu płodowego,
c) okresu noworodkowego,
d) okresu niemowlęcego.

7. Ciąża jest okresem trwającym ..............................dni licząc od pierwszego dnia ostatniej

miesiączki, lub ......................................dni licząc od momentu zapłodnienia.

8. Jakiej płci będzie dziecko, jeżeli plemnik, który wniknął do komórki jajowej był nosicielem

chromosomu X:

męskiej,

żeńskiej,

trudno określić,

płeć dziecka nie zależy od chromosomu.

9. Do zapłodnienia dochodzi w:

bańce jajowodu,

trąbce jajowodu,

jajniku,

macicy.

10. Zanikanie odruchów pierwotnych jest objawem:

prawidłowego rozwoju CUN,

uszkodzenia CUN,

zaburzenia rozwoju kości,

uszkodzenia mięśni.

11. Czy dziecko, które nie potrafi siedzieć może nauczyć się chodzić? Dlaczego?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12. Kiedy matka zaczyna odczuwać ruchy płodu?

13. Dokonaj podziału rozwoju psychicznego człowieka na poszczególne etapy i podaj kryterium

czasowe.

14. Wymień czynniki środowiskowe, które mogą zaburzać rozwój psychiczny dziecka po

urodzeniu.

15. Opisz sposób sprawdzenia, czy dziecko ma wyrobiony chwyt pęsetowy.

16. Jakie warunki powinna spełnić kobieta, która świadomie planuje ciążę?
17. W jakim wieku może być dziecko, które posiada takie umiejętności?

staje samo opierając się o pręty łóżeczka,

wyrzuca przedmioty z wózka i obserwuje jak spadają,

bez zrozumienia zaczyna wymawiać pierwsze słowa dwusylabowe np. ma-ma,

bawi się w a a-kuku,

szuka odebranego przedmiotu.

18. Wymień zadania testowe, które wykonasz, aby ocenić rozwój trzylatka.

19. Aby ocenić 4 główne sfery rozwojowe umiejętności dziecka posłużysz się:

kartą rozwoju psychoruchowego dziecka,

Inwentarzem rozwoju,

testem psychologicznym,

siatką centylową.

20. Opisz sposób, w jaki można ocenić czy niemowlę widzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia
dziecka

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub pełne odpowiedzi.

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test dwustopniowy do jednostki modułowej

Rozpoznawanie osiągnięć

rozwojowych w poszczególnych etapach życia dziecka.

Test służy do sprawdzenia wiadomości i umiejętności przyswojonych przez uczniów

w trakcie zajęć edukacyjnych i obejmuje cały zakres materiału nauczania jednostki modułowej.

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1 - 14 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 15 - 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź do zadań uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej

brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny
szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 14 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 16 zadań, w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Plan testu

Klucz odpowiedzi

Nrumer

zadania

Cel operacyjny (mierzone

osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

Odpowiedź

Zdefiniować rozwój
psychiczny człowieka.

Rozwój psychiczny człowieka
jest procesem złożonym,
dynamicznym i długotrwałym,
który polega na przemianach
ilościowych i jakościowych
poszczególnych funkcji oraz
czynności w celu dalszego ich
doskonalenia. Proces ten trwa
przez całe życie, jednakże
najintensywniejszy jest do 18
roku życia. Rozwój jest
procesem cyklicznym,
wieloetapowym,
przebiegającym w określonej
kolejności związanej z wiekiem
dziecka, jednakże istnieją
różnice indywidualne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazać czego dotyczy prawo
cefalokaudalne.

Podać, czym jest
bruzdkowanie.

Określić, kiedy w trakcie
rozwoju pojawia się chwyt
pęsetowy.

Wskazać etap życia
charakteryzujący się
największą intensywnością
rozwoju..

Określić płeć dziecka w
zależności od chromosomu
zawartego
w plemniku.

Męska

Wymienić bezpośrednie
metody badania rozwoju
dziecka.

Wywiad, przeprowadzane
testów, obserwacja,
eksperyment kliniczny

Wyjaśnić przyczynę istnienia
odruchów pierwotnych u
dzieci.

Wskazać początek rozwoju
psychicznego człowieka.

10.

Określić wiek, w jakim
dziecko zaczyna mówić ze
zrozumieniem.

11.

Wskazać charakterystykę
etapu progresywnego w życiu
człowieka.

12.

Określić czas trwania fazy
płodowej.

13.

Określić wiek, w którym
dziecko sygnalizuje swoje
potrzeby fizjologiczne.

18-21 miesięcy

14.

Określić częstotliwość pracy
serca
w okresie płodowym.

W granicach 120-160

15.

Wskazać właściwe narzędzie
badawcze w zależności od
potrzeb.

Określić wiek dziecka na
podstawie jego umiejętności.

6 miesięcy

Opisać test na ocenę czy
dziecko słyszy.

W czasie gdy dziecko siedzi na
kolanach matki albo na stole
patrząc na nią, zbliżamy się do
niego z tyłu na odległość ok. 20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

cm od jednego do drugiego
ucha. Szeptem wymawiamy
imię dziecka parokrotnie
uważając, by dziecko nie
odczuwało oddechu badającego
(dziecko może odwrócić się
czując oddech, a nie na
dźwięk). Próbę powtarzamy
trzykrotnie.
Test dodatni, jeżeli dziecko
zwraca się w kierunku głosu.

Opisać warunki
przypominające łono matki, w
jakich można najłatwiej
uspokoić dziecko.

−

pozycja embrionalna,

−

przytulone, owinięte w

miękki kocyk,

−

ssanie czegoś ,

−

rytmiczne kołysanie,

−

dźwięki rytmiczne,

spokojne, zbliżone do rytmu
pracy serca np.: zegar,

−

przyciemnione światło,

półmrok.

Wskazać testy w formie
zabawy służące ocenie
osiągnięć dwulatka

Chodzenie po schodach,
ustawianie wieży z klocków,
kopanie piłki, rysowanie
kredkami, karmienie
i mycie misia.

Podać elementy wywiadu w
badaniu określonego dziecka

przebieg ciąży i porodu, rozwój
w wieku noworodkowym,
warunki socjoekonomiczne i
bytowe, urazy, choroby.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
2. wyprzedzeniem.
3. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
4. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z kryteriami punktowania

i oceniania.

5. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych, jakie

będą w teście.

6. Omów z uczniami zasady wypełniania karty odpowiedzi.
7. Podaj i zapisz na tablicy czas zakończenia pracy ucznia z zestawem zadań.
8. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
9. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań.
10. Sprawdź prace. Nanieś punkty na kartę odpowiedzi.
11. Wykonaj analizę statystyczną i opisową wyników sprawdzianu oraz analizę logiczną

i statystyczną zestawu zadań.

12. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

Instrukcja dla ucznia

modułu.

−

zadania: 2-6, 8-12, 15, 16 są zadaniami wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź
jest prawidłowa;

−

zadania 1, 7,13, 14, 17-20 są zadaniami otwartymi i należy udzielić krótkiej odpowiedzi.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi:

−

w zadaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź znakiem X
(w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową),

−

w zadaniu z luką uzupełnij brakującą treść,

−

w zadaniach z krótką odpowiedzią wpisz odpowiedzi.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 14 - 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia !

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZADANIA TESTOWE

1. Podaj definicję rozwoju psychicznego.

2. Prawo cefalokaudalne dotyczy:

a) rozwoju motoryki małej,
b) rozwoju motoryki dużej,
c) rozwoju mózgu,
d) rozwoju mowy.

3. Bruzdkowanie to:

a) podziały zapłodnionej komórki jajowej,
b) rozwój zarodka,
c) sposób zagnieżdżenia zarodka się w jamie macicy,
d) rozplem komórek nerwowych.

4. Chwyt pęsetowy powinien pojawić się w:

a) 3 miesiącu życia,
b) 6 miesiącu życia,
c) 9 miesiącu życia,
d) 12 miesiącu życia.

5. Etapem rozwoju pozałonowego człowieka cechującym się największą intensywnością jest

okres:
a) niemowlęcy,
b) poniemowlęcy,
c) przedszkolny,
d) wczesnoszkolny.

6. Plemnik X wniknął do komórki jajowej, dziecko będzie płci ……...

a) męskiej
b) żeńskiej
c) trudno określić
d) płeć dziecka nie zależy od chromosomu

7. Wymień bezpośrednie metody badania rozwoju psychicznego dziecka.

8. Występowanie odruchów pierwotnych u noworodka jest objawem:

a) niedojrzałości układu nerwowego,
b) niedojrzałości układu krążenia,
c) dojrzałości układu nerwowego,
d) zaburzonego układu nerwowego.

9. Rozwój psychiki człowieka rozpoczyna się:

a) w życiu łonowym,
b) dopiero po urodzeniu,
c) od około 1 miesiąca życia,
d) w wieku 6 miesięcy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Pierwsze dwusylabowe słowa ze zrozumieniem dziecko wypowiada około:

12 miesiąca życia,

15 miesiąca życia,

18 miesiąca życia,

pod koniec 2 roku życia.

11. Etap progresywny w życiu człowieka można scharakteryzować jako:

a) przewaga zmian anabolicznych nad katabolicznymi, procesów budowy nad rozpadem;
b) obejmuje on okres wewnątrzłonowy, dzieciństwo i młodość,
c) równowaga przemian biochemicznych u człowieka dorosłego,
d) przewaga zmian katabolicznych nad anabolicznymi, starzenie się organizmu.

12. 12. Faza płodowa w okresie prenatalnym trwa:

a) od zapłodnienia do 2 tyg. ciąży,
b) od 2 do 8 tyg. ciąży,
c) od 9 do 38 tyg. ciąży,
d) od 6 do 9 miesiąca ciąży.

13. Wymień wiek dziecka, które zaczyna sygnalizować, że chce siusiu.

14. Wskaż częstotliwość z jaką bije serce dziecka w łonie matki.

15. Chcąc graficznie oznaczyć stopień rozwoju psychoruchowego dziecka do lat 3 posłużysz się:

a) kartą rozwoju psychoruchowego dziecka,
b) inwentarzem rozwoju,
c) testem psychologicznym,
d) siatką centylową.

16. Określ wiek zdrowego dziecka na podstawie zaobserwowanych umiejętności:

a) przewraca się z pleców na brzuszek,
b) sięga i pewnie chwyta przedmioty,
c) śpiewnie gaworzy,
d) leżąc na plecach chwyta stopy i bawi się nimi.

17. Opisz sposób, w jaki można ocenić słuch niemowlęcia.
18. Znając warunki panujące w łonie matki zaproponuj sytuacje, które pomogą uspokoić

zmęczone, chore niemowlę.

19. Wymień testy prowadzone w formie zabawy do oceny rozwoju dwulatka.

20. Do placówki przyjęto dziecko w wieku 12 miesięcy z rozwojem psychomotorycznym

ocenionym na 9 miesiąc. Urodzone o czasie, drogą cięcia cesarskiego. Jego starsze
rodzeństwo rozwija się prawidłowo. Opracuj plan wywiadu, jaki należy przeprowadzić.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Rozpoznawanie osiągnięć rozwojowych w poszczególnych etapach życia
dziecka.

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zdania lub pełne odpowiedzi

Numer

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bożkowa K. (red): Pediatria praktyczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 1994
2. Dyga-Konarska M., Bielawska A.: Sygnały ostrzegawcze w rozwoju psychoruchowym

dziecka do lat 3. Informator dla pediatrów i rodziców. Warszawa 2000.

3. Hellbrugge T., Hermann von Wimpffen J.: Pierwsze 365 dni życia dziecka. Fundacja na

Rzecz Dzieci Niepełnosprawnych, Warszawa 1992.

4. Hellbrugge T.: Pierwszych 365 dni życia dziecka. Wydawnictwo Promyk słońca. Warszawa

1991

5. Hornowski B.: Psychologia różnic indywidualnych. WSiP. Warszawa 1995
6. Hurlock E.: Rozwój dziecka. PWN, Warszawa 1985
7. Ilg F., Ames L.B., Baker S. M.: Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk 2000

8. Illingwrth R.,C.: Niemowlęta i małe dzieci. PZWL. Warszawa 1996
9. Kopczyńska - Sikorska J.: Nasze dziecko. PZWL. Warszawa 1984
10. Kornas - Biela D.: Jak powstałem. Gdańsk 1998
11. Kornas - Biela D.: Wokół początku życia ludzkiego. Nasza Księgarnia. Warszawa 1993
12. Kubicka K., Kawalec W. (red.): Pediatria. Wydawnictwo lekarskie PZWL. Warszawa 2003
13. Leach P.: Twoje dziecko. Wydawnictwo C i G. Warszawa 1992
14. Nowak S.: propedeutyka pediatrii. PZWL. Warszawa 1987
15. Papierkowski A.: Choroby wieku rozwojowego. PZWL. Warszawa 1997
16. Przetacznik - Gierowska M., Makiełło - Jarża G.: Psychologia rozwojowa i wychowawcza

wieku dziecięcego. WSiP, Warszawa 1985

17. Rybakowa M, Torus O.: Kryteria oceny rozwoju psychoruchowego dziecka w wieku od 0-3

lat i fizycznego do lat 18. [w:] Wybrane problemy pediatryczne w praktyce lekarza
rodzinnego. (red.): Norska - Borówka I., Lukas W. ŚAM. Katowice1999.

18. Żebrowska M. (red.): Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży. PWN, Warszawa 1980

Adresy internetowe aktualne na dzień 30 maja 2006:

−

www.forumpediatryczne.pl/txt/a,2399,0

−

www.mediweb.pl/chldren/vad02.php