plik

FINANSE

(egzamin 21.01.2012) – test wielokrotnego wyboru.
Dyżur WTOREK 16:30 – 18:00 T-413

ZAKRES MATERIAŁU (I SEMESTR)

1.  Istota i funkcje finansów.
2.  Systematyka zjawisk finansowych.
3.  Podstawowe informacje o pieniądzu.
4.  Zasady finansów.
5.  Finanse publiczne.
6.  Finanse Unii Europejskiej.
7.  System Bankowy.
8.  Giełda i jej znaczenie.
9.  Finanse ubezpieczeo.
10. Finanse przedsiębiorstw.

BIBLIOGRAFIA:

Jan Ostaszewski „FINANSE” Warszawa 2008 PWN;

Stanisław Owsiak „Podstawy Nauki Finansów” po 2000r.;

Wiesław Szczęsny „FINANSE - Zarys Wykładu” ;

-1-

Pieniądz  funkcjonuje  od  momentu  przejścia  z  gospodarki  towarowej,  na  gospodarkę  pieniężną.  Finanse  to  przede
wszystkim  stosunki  ekonomiczne  które  polegają  na  gromadzeniu  i  podziale  oraz  wydatkowaniu  zasobów
pieniężnych.  W  obiegu  muszą  byd  PIENIĄDZE,  wszystkie  stosunki  muszą  mied  charakter  GOSPODARCZY  i  zjawiska
finansowe będą występowad w trzech stosunkach gosp.

1.  Podziale
2.  Wymianie
3.  Gromadzeniu

We  wszystkich  transakcjach  przede  wszystkim  kupna  –  sprzedaży  występuje  TRANSFER  PIENIĄDZA.  Mamy  także
procesy  realne  w  gospodarce.  Są  to  takie  procesy  w  których  będą  powstawały  konkretne  dobra.  Wszystkie  dobra
które powstają mają określoną miarę (miara wyrażana jest w km, kg, itd.) Dobra realne można przeliczyd na wartośd
nadając im cenę. Każde dobro pomimo, że nie ma miary może byd sumowane poprzez cenę  – wartośd. CENA – nie
jest  zjawiskiem  finansowym!  O  zjawisku  można  mówid  wtedy,  kiedy  pieniądz  będzie  w  obiegu.  Zjawiskami
finansowymi nie są ZAPISY KSIĘGOWE. Jest to tylko ewidencja pieniądza.

Finanse  są jedną z dziedzin nauki EKONOMII, ponieważ jest to nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych. Mamy
pewne  prawa  i  zasady,  które  rządzą  tymi  zjawiskami.  Możemy  przypisad  odpowiednie  prawa,  które  powodują
przyczyny  i  skutki  które  mają  wymiar  finansowy.  Oprócz  tego  mamy:  PRAWO  –  zjawiska  pieniężne  są  wpisane  w
pewne  ramy  prawne;  mamy  do  czynienia  z  uregulowaniami  prawnymi  które  normują  przebieg  procesów
finansowych.  Najważniejszym  aktem  prawnym  jest  konstytucja,  która  w  sposób  ogólny  odnosi  się  do  głównych
kategorii  finansowych.  Mamy  także  ustawy,  które  regulują  kwestie  finansowe,  oraz  akty  prawne  o  charakterze
wykonawczym – przede wszystkim rozporządzenia.

Kolejną  dziedziną  nauki  o  finansach  jest  SOCJOLOGIA.  Bada  ona  wpływ  zjawisk  finansowych  na  zachowanie  się
jednostki, bądź całego społeczeostwa.

Finanse tworzą KAPITAŁ – są to:



AKTYWA – pewne dobra które mogą byd wykorzystane do osiągnięcia przyszłych korzyści lub wytworzenia

innych aktywów. Jest to bardzo szerokie pojęcie ponieważ kapitał możemy mied w trzech rodzajach: Kapitał
RZECZOWY (są to aktywa mające postad fizyczną i są wykorzystywane w procesie produkcji w celu
wytworzenia innych dóbr rzeczowych, np. surowce, półfabrykaty.); FINANSOWY (są to aktywa mające postad
instrumentów finansowych lub gotówki. Wykorzystujemy go w celu pozyskania kapitału rzeczowego
wykorzystywanego w procesie produkcji bądź też w celu pomnożenia kapitału finansowego WYJŚCIOWEGO.

Inny sposób pomnożenia kapitału to papiery wartościowe. Ponosimy ryzyko podczas inwestowania.); LUDZKI
(kapitał niezbędny do pozyskania innych kapitałów. Są to wszelkie umiejętności, zdobyta wiedza,
doświadczenie osób które uczestniczą w różnych etapach tworzenia kapitału rzeczowego i finansowego.
Ważna jest także chęd pogłębiania wiedzy, czyli uczenia się nowych umiejętności).

INWESTOWANIE – to proces udostępnienia kapitału finansowego oraz wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji na rzecz
przyszłych, aczkolwiek niepewnych korzyści.

Pojęciem szerszym do finansów jest pojęcie GOSPODARKI FINANSOWEJ – obejmuje ona działanie podmiotów, przede
wszystkim jednostek gospodarujących – w dziedzinie zjawisk pieniężnych. Mamy III etapy:

1. PRZYGOTOWANIE – do przeprowadzenia wszelkich operacji pieniężnych – planowanie (plan powstaje w

oparciu o dane statystyczne i procesy które już zaszły w historii) i prognozowanie (jest to przypuszczenie –
symulacja. Prognozujemy wzrost pewnych wielkości związany z sytuacją wewnętrzną i zewnętrzną danego
podmiotu).

2. FAKTYCZNA REALIZACJA OPERACJI PIENIĘŻNYCH – aby uzyskad dochody, podatnicy muszą płacid podatki, by

płacid, muszą osiągad dochody, aby osiągad dochody muszą pracowad, produkowad lub wykonywad usługi.
Gospodarka musi się rozwijad.

3. EWIDENCJA I ANALIZA ZREALIZOWANYCH PROCESÓW PIENIĘŻNYCH – analiza jest potrzebna do powrotu do

etapu pierwszego, czyli przygotowania i zaplanowania.

POLITYKA FINANSOWA – jest to wyznaczenie celu, które za pomocą różnych form, instrumentów, sposobów będą
osiągnięte. Cel finansowy i sposoby jego realizacji (nie zawsze możliwe, realne). Aby osiągnąd pewien cel, muszą to
byd realne, wykonalne metody.

GOSPODARSTWO DOMOWE – to osoby fizyczne, wszyscy ludzie.

PRZEDSIĘBIORSTWO – to osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą, spółki, przedsiębiorstwa paostwowe,
komunalne i spółdzielcze.

-2-

PIENIĄDZ – jest przedmiotem historycznym, towarem o specyficznych cechach. Na początku była tylko gospodarka
naturalna,  nie  było  pieniądza,  nie  odbywały  się  żadne  transfery.  Z  gospodarki  naturalnej  za  pomocą  wymiany
powstaje  gospodarka  towarowa.  Ogromny  przeskok  cywilizacyjny,  wymieniamy  towar  za  towar.  Mamy  nadmiar
pewnych towarów, wymieniamy je na inne które mamy w niedoborze. Po czasie okazało się, że trzeba przemierzad
duże odległości, więc rozpoczęto poszukiwania dobra które jest unikatowe i akceptowalne przez wszystkich. Metale
nieszlachetne  w  sztabach  stały  się  podstawowym  pieniądzem.  Wówczas  kiedy  monarcha  oznaczał  metal  swoim
wizerunkiem nastąpiło przekształcenie w gospodarkę pieniężną.

Już  w  wieku  XVII  żyło  dwóch  ekonomistów.  Stworzyli  oni  prawo  Kopernika  –  Graschama.  (pieniądz  gorszy  –
nieszlachetny,  wypiera  pieniądz  lepszy  złoty  lub  srebrny  ponieważ  tym  gorszym  się  posługiwano  powszechnie,  a
lepszy był składowany, chowany. Do dzisiaj to prawo ma zastosowanie. Realna wartośd pieniądza lepszego rośnie).

Pierwszy pieniądz w Polsce pojawił się 1794r. w czasie insurekcji kościuszkowskiej.

Pieniądz jest to dobro powszechnie akceptowane i prawnie sankcjonowane. W gospodarce pieniądz pełni funkcję:

1. MIERNIK WARTOŚCI – w pieniądzu wyrażona jest wartośd wszystkich towarów w gospodarce. Cena towaru,

to pieniężny wymiar jego wartości.

2. POWSZECHNY ŚRODEK PŁATNOŚCI – wprowadzenie pieniądza do obiegu odbywa się tylko i wyłącznie przez

Paostwo na podstawie odpowiednich aktów prawnych. Podmiotem wykonawczym jest NBP. Pieniądz jest
instrumentem który ma zdolnośd zwalniania nas z wszelkich zobowiązao.

3. ŚRODEK PRZECHOWYWANIA WARTOŚCI – wyraża się tym, że za pomocą pieniądza przenoszona jest wartośd

różnych dóbr na inne osoby fizyczne lub prawne. Mając środki pieniężne poprawiamy swoją płynnośd
finansową. (przykładem może byd postępowanie spadkowe)

4. PIENIĄDZ TO TOWAR – jako towar ma swoją wartośd. Tą ceną jest cena wyprodukowania pieniądza. Cena

produkcji nie jest równa jego wartości nominalnej. Pieniądz jako towar jest przedmiotem na rynku
międzynarodowym. Ceną na rynku jest KURS WALUT.

5. PIENIĄDZ JAKO MIERNIK PRZECHOWYWANIA WARTOŚCI – w pieniądzu gromadzimy nasze oszczędności.

Pieniądz przechowywany w domu (w skarpecie) traci o wartośd inflacji. Pieniądz lokowany w instytucjach
finansowych pracuje.

6. PIENIĄDZ JAKO PIENIĄDZ ŚWIATOWY – są to waluty (Euro, Dolar, Funt Brytyjski, Frank Szwajcarski, Jeny)

CECHY PIENIĄDZA:



Płynnośd



Zamiennośd



Uniwersalnośd

FORMY PIENIĄDZA:



Gotówka – banknot, bilon i moneta (jest to pieniądz jubileuszowy, okazjonalny)



Bezgotówkowy – karty, czeki, bony.



Zapis rachunku w banku centralnym, gdzie mają rachunki wszystkie banki komercyjne.



Zapisy rachunków w bankach komercyjnych przez wszystkie podmioty gospodarcze.

-3-

SYSTEM FINANSOWY – jest to zespół różnorodnych czynników zapewniających cyrkulację pieniądza i operacje
finansowe świadczone osobom fizycznym i prawnym. Na system finansowy składają się:

1. ZASADY I NORMY FUNKCJONOWANIA PIENIĄDZA – normy te muszą byd ujęte w akty prawne.

Funkcjonowanie  pieniądza  odbywa  się  na  podstawie  Ustawy  O  Finansach  Publicznych  (2009);  Ustawy  O
Dochodach  Jednostek  Samorządu  Terytorialnego  (2003);  Ustawy  Podatkowe;  Prawo  Bankowe;  Zasady
wynikają  z  ustaw,  ale  mamy  także  zasady  nieformalne  (przechowywanie,  posługiwanie  się,  szacunek);
PROCEDURY  –  dokonania  płatności;  wpłacenia  gotówki  do  banku;  wypłacenia  gotówki  z  banku;  pobrania
gotówki z bankomatu;

2. INSTYTUCJE FINANSOWE BANKOWE I NIE BANKOWE – bank – podmiot posiadający osobowośd prawną,

którego celem jest świadczenie usług finansowych; poza bankowe instytucje finansowe – zakłady
ubezpieczeo, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, GPW.

3. INSTRUMENTY FINANSOWE – jest to narzędzie za pomącą którego dokonujemy operacji finansowych

(rachunek bankowy, kredyty, polecenie pobrania, polecenie przelewu, weksle, czeki, obligacje, akcje, karty
kredytowe, opcje)

4. RYNKI FINANSOWE – są to główne źródła informacji o koniunkturze gospodarczej dla podmiotów

gospodarczych i osób fizycznych. Możemy mówid o rynkach finansowych  krajowych (funkcjonują o normy,
zasady  i  procedury  obowiązujące  w  danym  paostwie;  wszelkie  operacje  finansowe  odbywają  się  tylko  i
wyłącznie  w  walucie  krajowej),  międzynarodowych  (działają  na  zasadach,  regułach  i  procedurach
obowiązujących  w  paostwie  w  którym  ma  siedzibę  dany  rynek,  a  obroty  dokonują  się  wówczas  w  walucie
międzynarodowej) i dużych ugrupowao gospodarczych (największym ugrupowaniem jest Unia Europejska).

OGNIWA SYSTEMU FINANSOWEGO:

1. SYSTEM BUDŻETOWY – jest to system budżetu paostwa i system budżetu jednostek samorządu

terytorialnego.  Budżet  paostwa  jest  budżetem  centralnych  organów  władzy  i  administracji  (sejm,  senat,
kancelarie  prezydenta  i  premiera,  administracja  rządowa,  paostwowe  fundusze  celowe,  agencje
wykonawcze).  Wojewoda  i  budżet  wojewody  nie  jest  budżetem  samorządowym.  Wojewoda  jest  objęty
budżetem paostwa – jest to organ administracji paostwowej w terenie.

2. SYSTEM FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTW – rozpatruje się przedsiębiorstwa w ramach KRYTERIUM

WŁASNOŚCI  (jaką  formę  własności  mają  przedsiębiorstwa  –  paostwowe  gdzie  organem  założycielskim  jest
organ  administracji  rządowej,  bądź  jednoosobowa  spółka  skarbu  paostwa  –  Ustawa  O  Przedsiębiorstwach
Paostwowych; w ramach paostwowości mamy także Przedsiębiorstwa KOMUNALNE – Ustawa O Działalności
Komunalnej;  są  własnością  administracji  samorządowej  gminnej;  są  także  SPÓŁDZIELNIE  –  Prawo  O
Spółdzielniach; mamy także przedsiębiorstwa PRYWATNE  – podmioty prowadzące działalnośd gospodarczą,
po  spółki  cywilne  –  kodeks  cywilny;  SPÓŁKI  HANDLOWE  –  osobowe  (jawna  handlowa,  komandytowa,