FINANSE

(egzamin 21.01.2012) – test wielokrotnego wyboru.
Dyżur WTOREK 16:30 – 18:00 T-413

ZAKRES MATERIAŁU (I SEMESTR)

1. Istota i funkcje finansów.
2. Systematyka zjawisk finansowych.
3. Podstawowe informacje o pieniądzu.
4. Zasady finansów.
5. Finanse publiczne.
6. Finanse Unii Europejskiej.
7. System Bankowy.
8. Giełda i jej znaczenie.
9. Finanse ubezpieczeo.
10. Finanse przedsiębiorstw.

BIBLIOGRAFIA:

Jan Ostaszewski „FINANSE” Warszawa 2008 PWN;

Stanisław Owsiak „Podstawy Nauki Finansów” po 2000r.;

Wiesław Szczęsny „FINANSE - Zarys Wykładu” ;

-1-

Pieniądz funkcjonuje od momentu przejścia z gospodarki towarowej, na gospodarkę pieniężną. Finanse to przede
wszystkim stosunki ekonomiczne które polegają na gromadzeniu i podziale oraz wydatkowaniu zasobów
pieniężnych. W obiegu muszą byd PIENIĄDZE, wszystkie stosunki muszą mied charakter GOSPODARCZY i zjawiska
finansowe będą występowad w trzech stosunkach gosp.

1. Podziale
2. Wymianie
3. Gromadzeniu

We wszystkich transakcjach przede wszystkim kupna – sprzedaży występuje TRANSFER PIENIĄDZA. Mamy także
procesy realne w gospodarce. Są to takie procesy w których będą powstawały konkretne dobra. Wszystkie dobra
które powstają mają określoną miarę (miara wyrażana jest w km, kg, itd.) Dobra realne można przeliczyd na wartośd
nadając im cenę. Każde dobro pomimo, że nie ma miary może byd sumowane poprzez cenę – wartośd. CENA – nie
jest zjawiskiem finansowym! O zjawisku można mówid wtedy, kiedy pieniądz będzie w obiegu. Zjawiskami
finansowymi nie są ZAPISY KSIĘGOWE. Jest to tylko ewidencja pieniądza.

Finanse są jedną z dziedzin nauki EKONOMII, ponieważ jest to nauka o zjawiskach i procesach pieniężnych. Mamy
pewne prawa i zasady, które rządzą tymi zjawiskami. Możemy przypisad odpowiednie prawa, które powodują
przyczyny i skutki które mają wymiar finansowy. Oprócz tego mamy: PRAWO – zjawiska pieniężne są wpisane w
pewne ramy prawne; mamy do czynienia z uregulowaniami prawnymi które normują przebieg procesów
finansowych. Najważniejszym aktem prawnym jest konstytucja, która w sposób ogólny odnosi się do głównych
kategorii finansowych. Mamy także ustawy, które regulują kwestie finansowe, oraz akty prawne o charakterze
wykonawczym – przede wszystkim rozporządzenia.

Kolejną dziedziną nauki o finansach jest SOCJOLOGIA. Bada ona wpływ zjawisk finansowych na zachowanie się
jednostki, bądź całego społeczeostwa.

Finanse tworzą KAPITAŁ – są to:



AKTYWA – pewne dobra które mogą byd wykorzystane do osiągnięcia przyszłych korzyści lub wytworzenia

innych aktywów. Jest to bardzo szerokie pojęcie ponieważ kapitał możemy mied w trzech rodzajach: Kapitał
RZECZOWY (są to aktywa mające postad fizyczną i są wykorzystywane w procesie produkcji w celu
wytworzenia innych dóbr rzeczowych, np. surowce, półfabrykaty.); FINANSOWY (są to aktywa mające postad
instrumentów finansowych lub gotówki. Wykorzystujemy go w celu pozyskania kapitału rzeczowego
wykorzystywanego w procesie produkcji bądź też w celu pomnożenia kapitału finansowego WYJŚCIOWEGO.

Inny sposób pomnożenia kapitału to papiery wartościowe. Ponosimy ryzyko podczas inwestowania.); LUDZKI
(kapitał niezbędny do pozyskania innych kapitałów. Są to wszelkie umiejętności, zdobyta wiedza,
doświadczenie osób które uczestniczą w różnych etapach tworzenia kapitału rzeczowego i finansowego.
Ważna jest także chęd pogłębiania wiedzy, czyli uczenia się nowych umiejętności).

INWESTOWANIE – to proces udostępnienia kapitału finansowego oraz wyrzeczenie się bieżącej konsumpcji na rzecz
przyszłych, aczkolwiek niepewnych korzyści.

Pojęciem szerszym do finansów jest pojęcie GOSPODARKI FINANSOWEJ – obejmuje ona działanie podmiotów, przede
wszystkim jednostek gospodarujących – w dziedzinie zjawisk pieniężnych. Mamy III etapy:

1. PRZYGOTOWANIE – do przeprowadzenia wszelkich operacji pieniężnych – planowanie (plan powstaje w

oparciu o dane statystyczne i procesy które już zaszły w historii) i prognozowanie (jest to przypuszczenie –
symulacja. Prognozujemy wzrost pewnych wielkości związany z sytuacją wewnętrzną i zewnętrzną danego
podmiotu).

2. FAKTYCZNA REALIZACJA OPERACJI PIENIĘŻNYCH – aby uzyskad dochody, podatnicy muszą płacid podatki, by

płacid, muszą osiągad dochody, aby osiągad dochody muszą pracowad, produkowad lub wykonywad usługi.
Gospodarka musi się rozwijad.

3. EWIDENCJA I ANALIZA ZREALIZOWANYCH PROCESÓW PIENIĘŻNYCH – analiza jest potrzebna do powrotu do

etapu pierwszego, czyli przygotowania i zaplanowania.

POLITYKA FINANSOWA – jest to wyznaczenie celu, które za pomocą różnych form, instrumentów, sposobów będą
osiągnięte. Cel finansowy i sposoby jego realizacji (nie zawsze możliwe, realne). Aby osiągnąd pewien cel, muszą to
byd realne, wykonalne metody.

GOSPODARSTWO DOMOWE – to osoby fizyczne, wszyscy ludzie.

PRZEDSIĘBIORSTWO – to osoby fizyczne prowadzące działalnośd gospodarczą, spółki, przedsiębiorstwa paostwowe,
komunalne i spółdzielcze.

-2-

PIENIĄDZ – jest przedmiotem historycznym, towarem o specyficznych cechach. Na początku była tylko gospodarka
naturalna, nie było pieniądza, nie odbywały się żadne transfery. Z gospodarki naturalnej za pomocą wymiany
powstaje gospodarka towarowa. Ogromny przeskok cywilizacyjny, wymieniamy towar za towar. Mamy nadmiar
pewnych towarów, wymieniamy je na inne które mamy w niedoborze. Po czasie okazało się, że trzeba przemierzad
duże odległości, więc rozpoczęto poszukiwania dobra które jest unikatowe i akceptowalne przez wszystkich. Metale
nieszlachetne w sztabach stały się podstawowym pieniądzem. Wówczas kiedy monarcha oznaczał metal swoim
wizerunkiem nastąpiło przekształcenie w gospodarkę pieniężną.

Już w wieku XVII żyło dwóch ekonomistów. Stworzyli oni prawo Kopernika – Graschama. (pieniądz gorszy –
nieszlachetny, wypiera pieniądz lepszy złoty lub srebrny ponieważ tym gorszym się posługiwano powszechnie, a
lepszy był składowany, chowany. Do dzisiaj to prawo ma zastosowanie. Realna wartośd pieniądza lepszego rośnie).

Pierwszy pieniądz w Polsce pojawił się 1794r. w czasie insurekcji kościuszkowskiej.

Pieniądz jest to dobro powszechnie akceptowane i prawnie sankcjonowane. W gospodarce pieniądz pełni funkcję:

1. MIERNIK WARTOŚCI – w pieniądzu wyrażona jest wartośd wszystkich towarów w gospodarce. Cena towaru,

to pieniężny wymiar jego wartości.

2. POWSZECHNY ŚRODEK PŁATNOŚCI – wprowadzenie pieniądza do obiegu odbywa się tylko i wyłącznie przez

Paostwo na podstawie odpowiednich aktów prawnych. Podmiotem wykonawczym jest NBP. Pieniądz jest
instrumentem który ma zdolnośd zwalniania nas z wszelkich zobowiązao.

3. ŚRODEK PRZECHOWYWANIA WARTOŚCI – wyraża się tym, że za pomocą pieniądza przenoszona jest wartośd

różnych dóbr na inne osoby fizyczne lub prawne. Mając środki pieniężne poprawiamy swoją płynnośd
finansową. (przykładem może byd postępowanie spadkowe)

4. PIENIĄDZ TO TOWAR – jako towar ma swoją wartośd. Tą ceną jest cena wyprodukowania pieniądza. Cena

produkcji nie jest równa jego wartości nominalnej. Pieniądz jako towar jest przedmiotem na rynku
międzynarodowym. Ceną na rynku jest KURS WALUT.

5. PIENIĄDZ JAKO MIERNIK PRZECHOWYWANIA WARTOŚCI – w pieniądzu gromadzimy nasze oszczędności.

Pieniądz przechowywany w domu (w skarpecie) traci o wartośd inflacji. Pieniądz lokowany w instytucjach
finansowych pracuje.

6. PIENIĄDZ JAKO PIENIĄDZ ŚWIATOWY – są to waluty (Euro, Dolar, Funt Brytyjski, Frank Szwajcarski, Jeny)

CECHY PIENIĄDZA:



Płynnośd



Zamiennośd



Uniwersalnośd

FORMY PIENIĄDZA:



Gotówka – banknot, bilon i moneta (jest to pieniądz jubileuszowy, okazjonalny)



Bezgotówkowy – karty, czeki, bony.



Zapis rachunku w banku centralnym, gdzie mają rachunki wszystkie banki komercyjne.



Zapisy rachunków w bankach komercyjnych przez wszystkie podmioty gospodarcze.

-3-

SYSTEM FINANSOWY – jest to zespół różnorodnych czynników zapewniających cyrkulację pieniądza i operacje
finansowe świadczone osobom fizycznym i prawnym. Na system finansowy składają się:

1. ZASADY I NORMY FUNKCJONOWANIA PIENIĄDZA – normy te muszą byd ujęte w akty prawne.

Funkcjonowanie pieniądza odbywa się na podstawie Ustawy O Finansach Publicznych (2009); Ustawy O
Dochodach Jednostek Samorządu Terytorialnego (2003); Ustawy Podatkowe; Prawo Bankowe; Zasady
wynikają z ustaw, ale mamy także zasady nieformalne (przechowywanie, posługiwanie się, szacunek);
PROCEDURY – dokonania płatności; wpłacenia gotówki do banku; wypłacenia gotówki z banku; pobrania
gotówki z bankomatu;

2. INSTYTUCJE FINANSOWE BANKOWE I NIE BANKOWE – bank – podmiot posiadający osobowośd prawną,

którego celem jest świadczenie usług finansowych; poza bankowe instytucje finansowe – zakłady
ubezpieczeo, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, GPW.

3. INSTRUMENTY FINANSOWE – jest to narzędzie za pomącą którego dokonujemy operacji finansowych

(rachunek bankowy, kredyty, polecenie pobrania, polecenie przelewu, weksle, czeki, obligacje, akcje, karty
kredytowe, opcje)

4. RYNKI FINANSOWE – są to główne źródła informacji o koniunkturze gospodarczej dla podmiotów

gospodarczych i osób fizycznych. Możemy mówid o rynkach finansowych krajowych (funkcjonują o normy,
zasady i procedury obowiązujące w danym paostwie; wszelkie operacje finansowe odbywają się tylko i
wyłącznie w walucie krajowej), międzynarodowych (działają na zasadach, regułach i procedurach
obowiązujących w paostwie w którym ma siedzibę dany rynek, a obroty dokonują się wówczas w walucie
międzynarodowej) i dużych ugrupowao gospodarczych (największym ugrupowaniem jest Unia Europejska).

OGNIWA SYSTEMU FINANSOWEGO:

1. SYSTEM BUDŻETOWY – jest to system budżetu paostwa i system budżetu jednostek samorządu

terytorialnego. Budżet paostwa jest budżetem centralnych organów władzy i administracji (sejm, senat,
kancelarie prezydenta i premiera, administracja rządowa, paostwowe fundusze celowe, agencje
wykonawcze). Wojewoda i budżet wojewody nie jest budżetem samorządowym. Wojewoda jest objęty
budżetem paostwa – jest to organ administracji paostwowej w terenie.

2. SYSTEM FINANSÓW PRZEDSIĘBIORSTW – rozpatruje się przedsiębiorstwa w ramach KRYTERIUM

WŁASNOŚCI (jaką formę własności mają przedsiębiorstwa – paostwowe gdzie organem założycielskim jest
organ administracji rządowej, bądź jednoosobowa spółka skarbu paostwa – Ustawa O Przedsiębiorstwach
Paostwowych; w ramach paostwowości mamy także Przedsiębiorstwa KOMUNALNE – Ustawa O Działalności
Komunalnej; są własnością administracji samorządowej gminnej; są także SPÓŁDZIELNIE – Prawo O
Spółdzielniach; mamy także przedsiębiorstwa PRYWATNE – podmioty prowadzące działalnośd gospodarczą,
po spółki cywilne – kodeks cywilny; SPÓŁKI HANDLOWE – osobowe (jawna handlowa, komandytowa,

komandytowo – akcyjna) – kapitałowe (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i spółka akcyjna) oraz
PRZYNALEŻNOŚCI DO BRANŻY (przedsiębiorstwa przemysłowe; handlowe, budowlane).

3. SYSTEM UBEZPIECZEO: Ubezpieczenia Społeczne (są to ubezpieczenia obligatoryjne) – emerytalno rentowe,

wypadkowe, chorobowe. Ubezpieczenia Gospodarcze (obligatoryjne – OC, Rolnicza Działalnośd;
fakultatywne (NNW, NW, AC, Wypadkowe, Zalanie Mieszkania).

4. BANKOWO – KREDYTOWE - System kredytowy i rozliczeniowy (rachunki zwykłe, podmioty gospodarcze,

rachunki NBP)