Aleksandra Wicek
I semestr
Rok szkolny 2008/2009
Szkoła Policealna dla dorosłych nr 10
Zawód: Technik Organizacji Reklamy
PRACA KONTROLNA
Z PRZEDMIOTU: RYSUNEK I LITERNICTWO
Temat pracy:
Historia Liternictwa.
.
Nauczyciel:
mgr Alina Brzozowska
SPIS TREŚCI:
1. liternictwo – informacje ogólne.
............................................................................................
2.5 Od pisma klinowego do alfabetu.
....................................................................................
...................................................................................................
2
1. liternictwo – informacje ogólne.
Liternictwo to jeden z działów wiedzy, która jest dość często traktowana
po macoszemu w rozważaniach o grafice użytkowej. Termin ten dotyczy kilku zagadnień
o podobnej tematyce.
Należą tu zagadnienia dotyczące praktycznego i estetycznego zastosowania znaków
pisarskich. Tym określeniem z kolei, oznaczamy symbole graficzne stanowiące pismo
i oznaczające dźwięki mowy lub znaczenia myślowe. Zaliczają się do nich litery, cyfry, znaki
akcentów fonetycznych, znaki interpunkcyjne, symbole matematyczne i abrewiatury. Mają
one cechę wspólną. Ich wygląd jest uzależniony od założeń graficznych konkretnego kroju
pisma drukarskiego lub stylu pisma ręcznego. Zależy też od używanych przez nas zasad
pisowni i typografii właściwych dla języka w jakim tekst jest pisany. Do znaków pisarskich
nie można zaliczyć znaków o ustalonym wyglądzie, jak np. logo, znaki drogowe, symbole,
legendy map i inne ustalone elementy identyfikacji wizualnej.
Komentując zaprojektowane lub wydrukowane teksty możemy wypowiadać się
o użytym w nich liternictwie. Dotyczy również pojedynczych napisów i tworzenia specjalnie
dla nich indywidualnych krojów liter, często o unikalnym wyglądzie. Liternictwo więc
definiuje w jaki sposób zastosować i używać układ liter w druku oraz w ręcznym rysowaniu
lub malowaniu.
W takich napisach znaki mogą odchodzić daleko od umowności symboli w stronę
absolutnie dowolnych obrazów tworzących poszczególne znaki lub też całe napisy.
Liternictwo to nie tylko zastosowania typografii (w znaczeniu - druku), ale także ręcznego
rysowania i malowania liter (i napisów), wykuwania ich w kamieniu, odlewania w metalu, itp.
Krój pisma, stopień pisma i odmiana fontu to trzy podstawowe parametry pojedynczej litery.
Krój pisma określa charakterystyczny wygląd, decyduje o unikalności każdej rodziny
czcionek. Krój pisma to rozpoznawalny wygląd niezależnie od wielkości, pogrubienia,
pochylenia, rozciągnięcia itp… Według powszechnej definicji jest to specyficzny wzór
zestawu znaków o jednorodnych podstawowych cechach graficznych. : stylu, rytmie,
proporcji, dukcie(kształt i układ kresek tworzących znaki) układzie lub kształcie szeryfów.
Stopień pisma określa wielkość liter, którą wyraża się w punktach typograficznych.
Jest to wysokość między górną i dolną linią pisma.
Odmiana fontu to cecha modyfikacji jego kroju, poprzez zmianę grubości kresek oraz
zmianę szerokości i pochylenia całych znaków. Trzeba jednak pamiętać, że font powinien
w każdej z odmian zachować podstawowe cechy charakterystyczne dla danego kroju.
Polska norma (PN-73/P-55009) określa następujący podstawowy podział odmiany
czcionek:
•
Ze względu na grubość kresek: bardzo cienki, cienkie, zwykłe, półgrube, grube,
bardzo grube.
•
Ze względu na szerokość znaków: bardzo wąskie, wąskie, normalne, szerokie, bardzo
szerokie.
•
Ze względu na pochylenie znaków: proste, pochyłe w prawo, pochyłe w lewo.
Pełną nazwę fontu buduje się z nazwy kroju i następującej po niej nazwy odmiany oraz
stopnia. Odmiany podstawowe składają się najczęściej z samej nazwy lub też z nazwy
poprzedzonej określeniem "Roman".
3
2. Historia liternictwa.
„Słowo jest potęgą. Utrwalone w piśmie zdobywa nie dającą się obliczyć ani
przewidzieć władzę nad myślą i wyobraźnią ludzką, panuje nad czasem i przestrzenią. Tylko
myśl pochwycona w sieć liter żyje, działa, tworzy. Wszystko inne roznosi wiatr. Każdy postęp
w rozwoju umysłu ludzkiego rodził się kiedyś wśród tych wątłych badylków, wschodzących na
karcie papieru. Krople atramentu płyną w żyłach kultury”.
Tym krótkim i poetyckim wstępem chciałam pokazać, jaką moc ma słowo, ale nie to
wypowiedziane, a to zapisane.
Historia słowa pisanego składa się z wielu etapów. Jego przemiany rozpoczynają się
od czwartego tysiąclecia p.n.e. Wówczas używano już dwóch tysięcy znaków. Ich liczba
z biegiem czasu malała (800 znaków – 3 tysiące lat p.n.e.; 600 w 250 r. p.n.e.). to daje wyraz
dążeniom do doskonalenia zapisywania myśli ludzkiej.
Droga do pisma literowego prowadzi od obrazków, przez znaki graficzne jak
piktogramy lub ideogramy. Idealnym rozwiązaniem okazało się pismo fonetyczne
in. literowe, które poprzedzało pismo sylabowe (babilońskie pismo klinowe) oraz
spółgłoskowe (hieroglify egipskie – końcowy etap). Samogłoski wprowadzili Grecy
( spółgłoski były dziełem Egipcjan).
Wyróżniamy cztery etapy rozwoju pisma.
2.1 Pismo piktograficzne.
Umowne, uproszczone rysunki przedstawiają przedmioty lub całe wyrażenia.
Powstało ono z rysunków, za pomocą których przekazywano informacje. Były to znaki
umowne, zrozumiałe dla wtajemniczonego, wąskiego kręgu ludzi. Przekazy te można było
odczytać na wiele różnych sposobów.
2.2 Pismo wyrazowe.
1
Jan Parandowski ,,Alchemia słowa”
4
Zwane inaczej ideograficznym. Znaki umowne przedstawiają w sposób bardzo
uproszczony rzeczy i pojęcia. W pewnej mierze, jest ono związane z dźwiękami mowy.
Każdy znak graficzny oznacza jeden wyraz. Warunkiem odczytania jest znajomość języka
używanego przez osobę piszącą. Przykładem jest tu pismo chińskie i późniejsze pismo
hieroglificzne.
2.3 Pismo sylabowe.
To pismo fonetyczne. Związane ściśle z brzmieniem grup dźwiękowych, składających
się ze spółgłosek i samogłosek. Do czasów powstania pisma greckiego, wszystkie pisma
wyrazowe były pismami spółgłoskowymi.
Rdzenie słów w formie ideogramów odgrywają rolę sylab, z których składają się
poszczególne wyrazy. Na stałe wprowadziło do użycia znaki sylabowe.
Nalezą tu pisma klinowe (rys od lewej pierwszy), sumeryjskie, babilońskie.
Współcześnie, pismem sylabowym jest pismo japońskie (dugi rys od lewej).
5
2.4 Pismo alfabetyczne.
Najstarszy alfabet spółgłoskowy to pismo fenickie. Sięga ono XIII w. p.n.e. zawiera
22 proste znaki graficzne na oznaczenie spółgłosek. Napisy z nich złożone czytamy od prawej
do lewej, a wyrazy nie są rozdzielone.
Pismo rozpowszechniło się za sprawą handlu. Dzięki temu trafiło do miast greckich,
gdzie zostało przyjęte i przeobrażone pod ich kulturę i język. Stąd takie podobieństwo obu
alfabetów.
2.5 Od pisma klinowego do alfabetu.
Elementy pisma alfabetycznego występują już w babilońskim piśmie klinowym
ok. 2500 lat p.n.e. Stosowane także w Syrii i tam uproszczone, stworzyło pismo klinowe
składające się z 30 znaków literowych.
W drugim tysiącleciu p.n.e. Fenicjanie przekształcili syryjskie pismo klinowe w pismo
fonetyczne, zbudowane z 24 znaków. Były to znaki graficzne, linearne, odpowiadające
poszczególnym dźwiękom mowy. Było to pierwsze pismo wyłącznie ze znaków
fonetycznych, ono dało początek pismu literowemu.
Pismo fenickie dostosowane przez Greków w 1 tys. p.n.e. czytano od lewej do prawej.
Ciekawostką jest fakt, że w początkach, Grecy pisali często także od prawej do lewej, albo
mieszali – jeden wers od prawej do lewej, drugi od lewej do prawej. Nazywali
to ,,bustrophedon” tj, tak jak wół orze. Grecy dodali także samogłoski ze względu na potrzeby
swojego języka.
Pismo greckie przyczyniło się do powstania pisma słowiańskiego
tj. głagolicy i cyrylicy. Używały ich ludy południowo i wschodnich
Słowian, a także na ziemiach rosyjskich. W wieku XVIII car Piotr Wielki
zreformował pismo, dzięki czemu powstała używana do dziś grażdanka
(rys obok).
2.6 Pismo łacińskie.
W VI w. p.n.e. Rzymianie przejęli pismo od Etrusków (przejęte od
Greków, składało się z 21 liter, w tym samogłoski: A, E, I, U). Składało
6
się także z 21 liter (A B C D E F Z H I K L M N O P Q R S T V X), pisane od prawej do
lewej, później od lewej do prawej.
W I w. p.n.e. dodano G Y, a dopiero w XVII w. zaczęto rozróżniać I a J, U a V.
Trzy formy pisma łacińskiego, klasycznego:
Kapitała - najstarsza forma majuskuły, od której wywodzą się wszystkie
późniejsze rodzaje pisma łacińskiego. Jej nazwa jest późniejsza i pochodzi
od łacińskiego słowa caput (głowa), bo takim liternictwem pisano nagłówki
tekstów; jest pismem monumentalnym i majestatycznym, przeznaczonym
do kucia napisów w kamieniu, powstała bowiem jako pismo epigraficzne. Litery
kapitały są symetryczne, rysowane linią o jednakowej grubości, mają jednakową
wysokość, niemal wszystkie dają się wpisać w kwadrat. Trzonki liter są
zakończone poprzecznymi kreskami, tzw. szeryfami. Szeryfy, pierwotnie ślady
po dłucie kamieniarskim, w późniejszym liternictwie stanowią ozdobniki. Na
pergaminie kapitała nabrała lekkości: litery stały się lekko cieniowane –
pionowe trzonki grubsze, poziome cieńsze, - L, F, Q i V zaczęły wysuwać się
poza linie, pojawiły się nieśmiałe zaokrąglenia, wynikające z możliwości
szybszego stawiania liter. Wyróżniamy dwa rodzaje kapitały:
o kwadratową
(capitalis quadrata, capitalis elegans)
o chłopską lub wiejską (capitalis rustica). Kapitała wiejska jeszcze
wyraźniej ukazuje wpływ materiału miękkiego na formę pisma. Od razu
daje się zauważyć płynność pisma: trzonki liter wygięte są w łuki, kąty
stają się mniej ostre, litery tracą dostojną symetrię przyjmując kształt
bardziej wydłużony. Skracają się - niekiedy znacznie – poziome trzonki
liter, co jest szczególnie widoczne w E i L.
Kursywa – używana głównie do notatek na tabliczkach woskowych i do
dokumentów, pismo powszechne, pośpieszne i mniej staranne.
Uncjała - (łac. scriptura uncialis) — typ pisma kodeksowego występujący
w okresie od IV do X wieku. Wywodzi się ona z kapitały i charakteryzuje się
zanikaniem kantów i tendencją do zaokrąglania liter. Do powstania tego rodzaju
pisma przyczyniło się zastosowanie pergaminu w miejsce dotychczasowych
zwojów papirusu. Uncjała jest pismem majuskulnym — dającym się wpisać
7
między dwie linie — jednak sporo liter zmienia dość znacznie kształt: a, d, e, h,
m., q, t oraz u, które w pismach średniowiecznych wyprze niemal zupełnie literę
v. Najstarsze znane rękopisy pisane uncjałą pochodzą z IV wieku.
2.6.1 Minuskuła karolińska.
Przełomem w dziejach pisma była minuskuła karolińska, powstała za czasów Karola
Wielkiego. Zwana również karoliną — rodzaj bardzo wyraźnego średniowiecznego pisma
wypracowany w IX w. przez kancelarię cesarską we współpracy ze słynną akwizgrańską
szkołą pałacową.
Na karolinie wzorowali się XV-wieczni twórcy antykwy humanistycznej, która z kolei
stała się prototypem kroju łacińskiej czcionki drukarskiej, a w konsekwencji także
dzisiejszych krojów pism powszechnie używanych do tekstów ciągłych (czasopisma, książki,
korespondencja biurowa itp.).
Ze współpracy Tours ze szkołą pałacową, z kontaktu klasycznej półuncjały insularnej
z minuskulnym kursywnym pismem merowińskim, powstała okrągła minuskuła karolińska
łącząca najlepsze cechy różnych rodzajów pism. Oprócz uncjalnych d, e, f, h, m., p, długiego
s, krótkiego t, są tu minuskulne a, e, o, u, obok majuskulnego N i wziętych z kursywy
zgrubień długich trzonków liter wysokich.
Minuskuła karolińska była pismem uniwersalnym:
doskonale wyglądała w kodeksach, nadawała się również do
dokumentów, choć tu wprowadzano ją znacznie wolniej.
Ostatecznie jednak do XI w. karolina przyjęła się w kancelariach
całej Europy zyskując jednocześnie specyficzną, bardzo bogatą
ornamentykę. Z upodobaniem zdobiono zwłaszcza pionowe
trzonki mocno wyciągniętych w górę liter wysokich. Szczególnie
rozciągnięty był pierwszy wiersz dokumentu. Ta odmiana
karoliny nosi nazwę scriptura longior.
Doskonałość pierwotnej formy minuskuły karolińskiej przejawiała się również
w odporności na zmiany stylistyczne. Mijały dziesięciolecia a litery karoliny niemal się nie
zmieniały, dlatego bardzo trudno określać chronologię dokumentów pisanych tym rodzajem
pisma. Za sprawą minuskuły karolińskiej używanej w kancelariach wszystkich
chrześcijańskich państw, możemy mówić o jednolitości graficznej Europy. Powtórnie
podobną jednolitość uda się osiągnąć po następnych kilkuset latach, w czasach renesansu.
2.7 Pismo gotyckie.
To rodzina krojów pisma opartych na alfabecie łacińskim, o łamanych i bardzo
ozdobnych konturach. Początki tego pisma datuje się już na XI wiek, kiedy to w kodeksach
pochodzących z Francji północnej można już zauważyć wyraźną tendencję do zaostrzania
kształtów liter minuskuły romańskiej. W powszechnym użyciu pismo gotyckie występowało
od XIII wieku i używane było w Europie Zachodniej i Środkowej do późnego średniowiecza.
8
Wyparte zostało przez tzw. pismo humanistyczne w XV
wieku.
W krajach kręgu kultury niemieckiej i w samych
Niemczech długo przetrwało przedłużenie pisma gotyckiego
w postaci jego dziedziczki — pisma neogotyckiego. Pismo to
było tam w powszechnym użyciu do przełomu XVIII i XIX
wieku. W 1875 roku zrezygnowały z niego Dania, Norwegia
i Islandia, a w 1941 same Niemcy, kiedy naziści zdecydowali
o przejściu na antykwę, motywując to tym, że pismo
neogotyckie pochodzi od Żydów. Obecnie pismo
neogotyckie bywa niesłusznie kojarzone z nazizmem.
Pomimo tego używane jest ono do dzisiaj w niektórych
kantonach Szwajcarii.
2.8 Pismo renesansowe.
Jest efektem zafascynowania ludzi Odrodzenia kulturą antyczną. Impuls w kierunku
reformy pisma wyszedł z Italii, gdzie najłatwiej było o zabytki i teksty z czasów imperium
rzymskiego, gdzie nigdy ostre litery gotyckie nie wyparły całkowicie okrągłego pisma
romańskiego.
W odkrywaniu i adaptacji dorobku cywilizacji antycznej prym wiodła Florencja:
Francesco Petrarca twierdził, że średniowieczne pismo włoskie „uraża (…) i męczy, jak
gdyby do czego innego niż do czytania je wynaleziono”. Sięgając po teksty autorów
starożytnych, florenccy humaniści nie zdawali sobie sprawy, że odczytywali je z rękopisów
zapisanych w czasów renesansu karolińskiego, a więc w IX-XI wieku. Pod koniec XIV i na
początku XV wieku starania humanistów florenckich zmierzające do odrodzenia dawnego
pisma (littera antiqua - jak je nazwali) zaczęły przynosić efekty. Wielkie zasługi w recepcji
pisma humanistycznego położył Niccoli Niccolo, który w pierwszej ćwierci XV wieku
prowadził słynną florencką szkołę kaligrafii. Dla tej szkoły Giovanni Poggio Bracciolini,
zwany il Loggio, opracował pismo będące w gruncie rzeczy naśladownictwem dojrzałej
minuskuły karolińskiej. Dość szybko znalazły się kancelarie i skryptoria, które zaczęły
wprowadzać nowe pismo. Ale nie była to wierna kopia minuskuły karolińskiej, znalazły się tu
bowiem elementy nieznane pismom rzymskim i karolinie, wypracowane w czasach gotyku:
kropeczka lub kreseczka nad „i”, pionowy trzonek wystający ponad poziomą beleczkę w
literze „t” czy okrągłe „s”.
Pismo humanistyczne (inna nazwa p. renesansowego) był pisany ręcznie ściętym
piórem pod kątem 45 stopni w stosunku do poziomego wiersza.
Dwa główne typy pisma humanistycznego to antykwa humanistyczna (jako pismo
książkowe) oraz italika, kursywne pismo kancelaryjne, dokumentowe. Italika, zachowując
wszystkie cechy kursywy, zyskała zarazem zalety pisma kaligraficznego. Z tego powodu
przyjęła się w całej Europie jako uniwersalne pismo ręczne i była używana przez kilka
następnych stuleci. Antykwa niedługo służyła jako pismo książkowe i rychło wyparł ją druk.
Jednak piękno i harmonia tego liternictwa sprawiły, że stało się wzorem dla typografów
włoskich opracowujących kroje czcionek drukarskich. Projektowaniem czcionek zajmowało
się wielu wybitnych artystów Renesansu (m. in. Leonardo da Vinci), jednak zasługa
stworzenia modelowej antykwy przypadła typografom weneckim z Aldusem Manutiusem na
czele. Na jego czcionkach wzorowali się późniejsi słynni drukarze francuscy z najbardziej
znanym Claudem Garamondem, a wiele rozwiązań Aldusa przetrwało do dzisiaj w
9
nowoczesnych czcionkach drukarskich i komputerowych. Również Manutiusowi przypada
zasługa opracowania pierwszych czcionek kursywnych, zwanych cancellaresca. Zasługi dla
rozwoju druku kursywnego położył także krakowski drukarz Hieronim Wietor po raz
pierwszy stosując pochyłe wersaliki, czyli kursywną majuskułę.
2.9 Antykwa
.
Pismo humanistyczne – bardzo szerokie pojęcie oznaczające kroje pisma opartego
o alfabet łaciński, które w dzisiejszych czasach są dominującym typem krojów wśród pism
drukarskich.
Praktycznie wszystkie współczesne książki, czasopisma, oraz inne typowe
zastosowania pisma drukowanego w językach narodowych zapisywanych alfabetami
wywodzącymi się z łaciny (zachodniosłowiańskie, romańskie, anglosaskie, nordyckie,
ugrofińskie itp.) są drukowane jakąś odmianą antykwy. Kroje nieantykwowe w pismach
łacińskich używane są obecnie tylko w szczególnych sytuacjach, jako pismo ozdobne (np.
w tytulariach, zdobnictwie literniczym, grafice reklamowej itp., ale bywają także np. przy
druku poezji).
Chronologia krojów antykwy:
•
(mediewalowa) – dwuelementowa, szeryfowa, o niewielkim
kontraście pomiędzy liniami poziomymi i pionowymi
•
– dwuelementowa, szeryfowa, o zwiększonym kontraście w
porównaniu do a. renesansowej, za to mniej skośnych szeryfach
•
– dwuelementowa, szeryfowa, o większym kontraście w
porównaniu do a. barokowej, prostych szeryfach, podkreślająca linie pionowe i
poziome
•
(I poł. XIX w.) – antykwa jednoelementowa szeryfowa
•
(I poł. XIX w.) – antykwa jednoelementowa bezszeryfowa
•
antykwa modernistyczna
2.9.1 Egipcjanka.
Egipcjanka to ogólna, potoczna nazwa krojów pism zaliczanych do antykw.
Charakteryzuje się: prostymi formami, wykorzystującymi prawidła geometrii (prostokąta,
kwadratu, trójkąta, koła, owalu) i pionową lub prawie pionową osią liter okrągłych (cechy
wspólne również dla grotesku), obecnością wyraźnych, prostokątnych (belkowych) szeryfów
(cecha odróżniająca od grotesku) i silną konstrukcją znaków. Fachowo mówiąc, Egipcjanka to
antykwa linearna szerfowa.
Pierwsze kroje tego pisma powstały w Anglii na początku XIX w., tj. w okresie
panującej egiptomanii, czyli zapoczątkowanej wyprawami Napoleona mody na wszystko, co
związane ze starożytnym Egiptem; moda ta powróciła w XX w. po kolejnych słynnych
odkryciach archeologicznych (m.in. odkryciu w 1922 r. grobowca faraona Tutanchamona).
Marketingowym chwytem stało się nadawanie nowym krojom pisma nazw w rodzaju:
Pharaon, Karnak, Scarab (od skarabeusza), Glypha (od hieroglifów), Memphis, Cairo, Osiris;
kroje te, określane wspólną nazwą „egipcjanki”, służyły zwłaszcza rozwijającej się reklamie
(plakaty).
Egipcjanki wykorzystuje się w typografii zdecydowanie rzadziej niż groteski lub pozostałe
antykwy. Nadają są przede wszystkim do krótkich tekstów (tytuły, druki akcydensowe, logo),
choć niektóre kroje, np. Candida, której polskim odpowiednikiem była Wisła, sprawdzają się
10
równie dobrze w składach dziełowych (np. w podręcznikach). Inne znane kroje określane
mianem egipcjanek: Bitstream Vera Serif, Boton, Computer Concrete Roman, Corporate,
Clarendon, Egyptian, Rockwell, Beton, City, Lubalin Graph, Stymie, Lino Letter, Caecilia,
Lucida Serif, Egizio, Serifa.
2.9.2 Grotesk.
Grotesk, groteska to ogólna, potoczna nazwa nazwa krojów pism zaliczanych
do antykw, w których zasadniczo wszystkie linie, z których zbudowane są znaki, mają tę
samą szerokość (grubość) i nie mają szeryfów. Jednak dla zwiększenia czytelności krojów
tego typu dopuszcza się w nich zwężenia linii w pobliżu łączeń, a szczególnie u zbiegu łuków
i linii prostych. Fachowo mówiąc grotesk to antykwa bezszeryfowa jednoelementowa
(linearna).
Kroje tego typu powstały w I poł. XIX w. w Anglii, wzorowany na kształcie wielkich
liter greckich. Grotesk jest nazwą potoczną, nadaną najprawdopodobniej przez Francuzów,
którym pismo to wydawało się śmieszne (groteskowe). Obecnie jest to jeden
z najpopularniejszych typów krojów pisma. Bardziej znane kroje typu grotesk: Akzidenz-
Grotesk, Antique Olive, Arial, Avant Garde, Avenir, Baccarat, Bauhaus, Century Gothic,
DejaVu Sans, Eras, Eurostile, Folio, Franklin Gothic, Frutiger, Futura, Geneva, Gill Sans,
Helvetica, Kabel, Lucida Sans, News Gothic, Officina Sans, Paneuropa, Pump, Rotis Sans
Serif, Swiss, Switzerland, Tahoma, Tempo, TeX Gyre Adventor, TeX Gyre Heros, Univers,
Vera Sans.
2. 10 Polskie kroje pisma
Język polski korzysta z pisma łacińskiego, ale z dodatkiem znaków diakrytycznych tj.
takich ogonków, daszków, kropek, które oznaczają odmienne brzmienie od brzmienia
podstawowego. W naszym alfabecie jest ich osiem: ą ę ć ń ó ś ź ż.
Dodatkowo posiadamy dwuznaki tj. połączenie dwóch liter oznaczających jedną
głoskę (ch, sz, cz, rz). Wyjątkiem, którego nie ma nigdzie indziej jest ,,Ł”, dla którego
specjalnie należy dorabiać kreseczkę poprzeczną w każdym kroju pisma.
Jednym z najbardziej znanych polskich krojów pisma jest Antykwa Półtawskiego –
dwuelementowa antykwa zaprojektowana w latach 1923-1928 przez polskiego grafika
i typografa Adama Półtawskiego. Jest pierwszym polskim krojem pisma zaprojektowanym
od podstaw. Charakteryzuje się regularnym rytmem dla składu w języku polskim. Uwagę
zwracają charakterystyczne glify liter w, y oraz g. Litery te często występują w języku
polskim, dlatego Półtawski zaprojektował je tak, by przeważały w nich elementy pionowe,
dzięki czemu złożony tekst polski nabiera jednolitości. Antykwa Półtawskiego jest jednym
z najbardziej rozpoznawalnych w Polsce krojów pism, bywa nazywana "polskim krojem
narodowym".
Kolejnym polskim krojem pisma jest Antykwa Toruńska – antykwa dwuelementowa
szeryfowa zaprojektowana przez toruńskiego typografa Zygfryda Gardzielewskiego we
współpracy z Józefem Gruszką. Po raz pierwszy została odlana w Odlewni Czcionek
Grafmasz w Warszawie w 1960 r. Była produkowana w odmianach: zwykłej, półgrubej
i pochyłej. Używana głównie przy składzie akcydensów, poezji i tytulariów.
Do ciekawych krojów należą też Bona Andrzeja Heinricha, Hel i Helikon Heleny
Nowak, alfabety reklamowe Ping-Pong Elżbiety Krużyńskiej czy abecadło Mariusza
Kozakiewicza.
11
3. Bibliografia :
1) E. Gaziński Liternictwo, Poznań 1998, s 7 - 19
2) R. Nowacki reklama podręcznik, Warszawa 2006, s. 69
3) W. Semkowicz, Paleografia Łacińska, Kraków 2002, s. 313 - 335.
4) J. Szymański, Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2004, s. 349
12