Cele a treści kształcenia

CELE WYCHOWANIA (WARUNKI
SPOŁ.-GOSP., KULT. I POLIT.)

CELE KSZTAŁCENIA

TREŚCI NAUCZANIA

W teorii i praktyce polskiej szkoły treść
nauczania
winna:
• rozwijać siły i zdolności poznawcze
ucznia,
• wytwarzać i rozwijać jego
zainteresowania,
• sprzyjać rozwijaniu światopoglądu.

Aby

materiał nauczania mógł

skutecznie

sprzyjać realizacji celów

kształcenia musi być zgodny ze
współczesnym stanem nauki,
wiedzą

psychologiczną

oraz

spełniać wymagania dydaktyczne.

WYMAGANIA NAUKOWE

Podstawy do tego stanowi uzyskana w

szkole usystematyzowana wiedza o
przyrodzie,

społeczeństwie,

kulturze

i

technice.

Zgodnie z

wielowiekową tradycją treści

nauczania prezentowane w szkole podzielone
są pomiędzy poszczególne przedmioty
nauczania.

Wraz z rozwojem nauki zestaw przedmiotów
nauczania i zawarte w nich treści zaczynają
wykazywać coraz większą rozbieżność w
porównaniu ze współczesnym zestawem
dyscyplin naukowych, z zakresem informacji
zawartym w każdym z nich.

Rewolucja naukowo-techniczna jeszcze

bardziej zaostrza tę różnicę - przeładowanie
programu i pobieżne opanowanie poprzez
uczniów.

WYMAGANIA PSYCHOLOGICZNE

Dotyczą dostosowania materiału do

możliwości

percepcyjnych

ucznia

(charakterystyczne dla danego okresu
rozwojowego cechy psychofizyczne jak i
indywidualne

możliwości, zainteresowania

i potrzeby)

WYMAGANIA DYDAKTYCZNE DOBORU I
UKŁADU TREŚCI KSZTAŁCENIA

Wyróżnia się dwa układy doboru treści

kształcenia:

• liniowy - poszczególne partie materiału
tworzą jeden ciąg, łańcuch powiązanych ze
sobą ogniw, które uczeń opracowuje tylko raz
w

przeciągu całej nauki szkolnej (np.

matematyka),

• koncentryczny - kilkakrotnie na
różnych

szczeblach

szkoły

opracowywane

są te same działy

materiału (np. historia, biologia),

• spiralny - połączenie obu omawianych
układów z ich modyfikacją - powrót do tych
samych rzeczy na tych samych poziomach,
ale tak,

iż zakres zagadnienia wyjściowego

jest stopniowo rozszerzany podczas

całej

pracy szkolnej.

O

doborze

treści do programu

nauczania decyduje z pedagogicznego
punktu

widzenia

przyjęcie określonej

dydaktycznej

teorii

doboru

treści

kształcenia. Zagadnieniem tym od dawna
interesowali

się pedagodzy. Rezultatem

tego

są wcześniejsze koncepcje:

materializmu, formalizmu i utylitaryzmu
dydaktycznego oraz

współczesne teorie:

• problemowo-kompleksowa,

• strukturalizm,
• egzemplaryzm,

• materializm funkcjonalny.

Materializm funkcjonalny

– W. Okoń-

Poznanie rzeczywistości i gromadzenie
wiedzy + funkcjonowanie w działalności
intelektualnej ucznia oraz w działalności
praktycznej.

Strukturalizm -

K. Sośnicki - w programach

nauczania powinny się znaleźć treści
najbardziej istotne, stanowiące trwały
dorobek danej nauki powiązane jednak z jej
osiągnięciami najnowszymi. W budowaniu
programów należy uwzględnić zasadę
strukturalności, nowoczesności, łączenia
teorii z praktyką, życiowości i kultury
praktycznej.

Teoria problemowo-kompleksowa - B.
Suchodolski informacyjno- systematyczny
układ treści

układ problemowo- kompleksowy.

Egzemplaryzm - 1958 H. Scheuerl -
zachodnioniemiecki dydaktyk.
Zasada „wyspowości”

Teoria egzemplarycznego

układu treści

kształcenia

(teoria

przykładowego

podejścia) – zapoczątkowana przez
Scheuerla,

kontynuowana

przez

M.

Wagenscheina.

Polega

na

wyborze

podstawowych

przykładowych

elementów treści przeznaczonych do
gruntownego

opracowania

przez

uczniów.

Graficzny obraz różnych teorii doboru
treści kształcenia (wg Wagenscheina):

A

-

liniowe

studiowanie

danego

przedmiotu.

Duża liczba tematów jest

pobieżnie opracowywana przez uczniów,
ich

umysł jest obciążony mnogością

faktów, bez możliwości odróżnienia rzecz
istotnych od mniej

ważnych

B - liniowe

podejście przy znacznie

zmniejszonej liczbie jednostek

treści,

dzięki czemu uczeń może opracować
je bardziej gruntownie

C -

treści podlegają ustrukturalizowaniu

– dzięki temu jest możliwe wydzielenie
treści mniej istotnych przeznaczonych
do

pobieżnego studiowania i treści

ważnych,

która

wymagają

uwagi

uczniów

D - egzemplaryzm - polega na
wyborze pojedynczej,

stanowiącej

przykład całej serii zjawisk, jednostki
treści