Cele a treści kształcenia  

CELE WYCHOWANIA (WARUNKI 
SPOŁ.-GOSP., KULT. I POLIT.) 

CELE KSZTAŁCENIA  

TREŚCI NAUCZANIA  

W teorii i praktyce polskiej szkoły treść 
nauczania 
winna: 
• rozwijać siły i zdolności poznawcze 
ucznia, 
• wytwarzać i rozwijać jego 
zainteresowania, 
• sprzyjać rozwijaniu światopoglądu. 

 

Aby 

materiał  nauczania  mógł 

skutecznie 

sprzyjać  realizacji  celów 

kształcenia  musi  być  zgodny  ze 
współczesnym        stanem        nauki,    
wiedzą 

psychologiczną 

 

 

oraz   

spełniać   wymagania dydaktyczne. 

WYMAGANIA NAUKOWE 
 

Podstawy  do  tego  stanowi  uzyskana  w 

szkole  usystematyzowana      wiedza      o   
przyrodzie, 

społeczeństwie, 

kulturze 

i 

technice.  
 

Zgodnie  z 

wielowiekową  tradycją  treści 

nauczania prezentowane w szkole podzielone 
są  pomiędzy  poszczególne  przedmioty 
nauczania. 

Wraz z rozwojem nauki zestaw przedmiotów 
nauczania i zawarte w nich treści zaczynają 
wykazywać  coraz większą rozbieżność w 
porównaniu ze współczesnym zestawem 
dyscyplin naukowych, z zakresem informacji 
zawartym w każdym z nich. 
 

Rewolucja naukowo-techniczna jeszcze 

bardziej zaostrza tę różnicę - przeładowanie 
programu i pobieżne opanowanie poprzez 
uczniów. 

WYMAGANIA PSYCHOLOGICZNE 
 
 

Dotyczą  dostosowania  materiału  do 

możliwości 

percepcyjnych 

ucznia 

(charakterystyczne  dla  danego  okresu 
rozwojowego  cechy  psychofizyczne  jak  i 
indywidualne 

możliwości,  zainteresowania 

i potrzeby)  

WYMAGANIA DYDAKTYCZNE DOBORU I 
UKŁADU TREŚCI KSZTAŁCENIA 
 

Wyróżnia  się  dwa  układy  doboru treści 

kształcenia: 

•  liniowy      -  poszczególne  partie  materiału 
tworzą  jeden  ciąg,  łańcuch  powiązanych  ze 
sobą  ogniw,  które  uczeń  opracowuje  tylko  raz 
w 

przeciągu  całej  nauki  szkolnej  (np. 

matematyka), 

•  koncentryczny  -  kilkakrotnie  na 
różnych 

szczeblach 

szkoły 

opracowywane 

są  te  same  działy 

materiału (np. historia, biologia), 

•  spiralny  -  połączenie  obu  omawianych 
układów z ich modyfikacją - powrót do tych 
samych rzeczy na tych samych poziomach, 
ale tak, 

iż zakres zagadnienia wyjściowego 

jest  stopniowo  rozszerzany  podczas 

całej 

pracy szkolnej. 

 

O 

doborze 

treści  do  programu 

nauczania  decyduje  z  pedagogicznego 
punktu 

widzenia 

przyjęcie  określonej 

dydaktycznej 

teorii 

doboru 

treści 

kształcenia.  Zagadnieniem  tym  od  dawna 
interesowali 

się  pedagodzy.  Rezultatem 

tego 

są  wcześniejsze          koncepcje:     

materializmu,  formalizmu  i  utylitaryzmu 
dydaktycznego oraz 

współczesne teorie: 

• problemowo-kompleksowa, 

• strukturalizm, 
• egzemplaryzm, 

• materializm funkcjonalny. 

Materializm funkcjonalny 

– W. Okoń- 

Poznanie rzeczywistości i gromadzenie 
wiedzy + funkcjonowanie w działalności 
intelektualnej ucznia oraz w działalności 
praktycznej. 

Strukturalizm - 

K. Sośnicki - w programach 

nauczania powinny się znaleźć treści 
najbardziej istotne, stanowiące trwały 
dorobek danej nauki powiązane jednak z jej 
osiągnięciami najnowszymi. W budowaniu 
programów należy uwzględnić zasadę 
strukturalności, nowoczesności, łączenia 
teorii z praktyką, życiowości i kultury 
praktycznej. 

Teoria problemowo-kompleksowa - B. 
Suchodolski informacyjno- systematyczny 
układ treści 

układ problemowo- kompleksowy.  

Egzemplaryzm - 1958 H. Scheuerl - 
zachodnioniemiecki dydaktyk. 
Zasada „wyspowości” 

Teoria  egzemplarycznego 

układu  treści 

kształcenia 

(teoria 

przykładowego 

podejścia)  –  zapoczątkowana  przez 
Scheuerla, 

kontynuowana 

przez 

M. 

Wagenscheina. 

Polega 

na 

wyborze 

podstawowych 

przykładowych 

elementów  treści  przeznaczonych  do 
gruntownego 

opracowania 

przez 

uczniów.  

Graficzny obraz różnych teorii doboru 
treści kształcenia (wg Wagenscheina): 

A 

- 

liniowe 

studiowanie 

danego 

przedmiotu. 

Duża  liczba  tematów  jest 

pobieżnie  opracowywana  przez  uczniów, 
ich 

umysł  jest  obciążony  mnogością 

faktów, bez możliwości odróżnienia rzecz 
istotnych od mniej 

ważnych 

B  -  liniowe 

podejście  przy  znacznie 

zmniejszonej  liczbie  jednostek 

treści, 

dzięki czemu uczeń może opracować 
je bardziej gruntownie 

C - 

treści podlegają ustrukturalizowaniu 

–  dzięki  temu  jest  możliwe  wydzielenie 
treści  mniej  istotnych  przeznaczonych 
do 

pobieżnego  studiowania  i  treści 

ważnych, 

która 

wymagają 

uwagi 

uczniów 

D  -  egzemplaryzm  -  polega  na 
wyborze  pojedynczej, 

stanowiącej 

przykład całej serii zjawisk, jednostki 
treści