MODEL ODPOWI

EDZI I S

C

HEMAT OCEN

IANIA ARKUSZA EGZAMINACYJ

NEGO I

Z

asady oce

n

iania:

- Za

rozwi

ązanie zada

ń z arkusza I mo

żna uzyska

ć m

aksym

al

nie 50 punktów.

-

Model odpowiedzi uwzgl

ędnia jej zakres m

erytoryczny, ale nie jest

ścis

łym

wzorcem

sfor

mu

łowania (poza odpowiedziam

i

jednowyrazowym

i i do zada

ń zam

kni

ętych

).

-

Za odpowiedzi do poszczególnych zada

ń przyzn

aje s

ię

wy

łą

cznie pe

łne punkty.

-

Za zadania o

twarte, za które m

oż

na przyzna

ć tylko jeden pun

kt, przyzn

aje si

ę punkt wy

łą

cznie za odpowied

ź w pe

łni poprawn

ą.

-

Za zadania otwarte,

za które m

oż

na przyzna

ć wi

ęcej ni

ż jeden punkt, przyznaje si

ę tyle punktów

, ile prawid

łowych elementów odpowiedzi

(zgodnie z wyszczególnieniem

w kluczu) p

rzed

stawi

ł zdaj

ący.

- Je

żeli podano wi

ęcej odpowiedzi (argum

entów, cech itp.

) ni

ż wynika to z polecenia w zadaniu,

ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi

(liczonych o

d pierwszej), ile jest w p

olecen

iu.

- Je

żeli podane w odpowiedzi inform

acje

świadcz

ą o zupe

łnym

braku zrozum

ienia om

awia

nego zagadnienia i zaprzeczaj

ą u

dzielon

ej

prawid

łowej odpowiedzi, odpowied

ź tak

ą nale

ży oceni

ć na zero punktów.

Numer

za

dania

Ocz

ekiw

ana odpow

ied

ź

Ma

ksy

m

aln

a

punk

tac

ja z

a

za

danie

Uw

ag

i

1. Za

prawid

łowe podanie nazwy ka

żdej struktury i jej funkcji – po 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

A – Gruczo

ł ł

ojowy - wydziela (usuw

a, wydala)

łój (substancj

ę t

łus

zczow

ą). – 1 pkt

Dopuszcza si

ę odpowied

ź ucznia

:

- Nam

aszcza powierzch

ni

ę skóry i w

łosy (i w ten sposób chroni powierzchni

ę cia

ła przed zm

oczeniem

), (chroni

równie

ż skó

rę

i w

łosy przed nadm

iernym

wysuszeniem

).

-

Ł

ój m

a dzia

łanie bakteriobójcze, co chroni org

anizm

przed wnikaniem

drobnoustro

jów).

B – Gruczo

ł potowy – wydala (usuw

a, wydziela) pot. – 1 pkt

Dopuszcza si

ę odpowied

ź ucznia

:

- Ma znaczenie term

oregulacyjn

e, (p

ot ch

łodzi p

owierzchn

ię

skóry).

- Ma dzia

łan

ie bakteriob

ójcze (chron

i organ

izm

przed wnikan

iem

drobnoustrojów).

2

Za nieprawid

łowe uznajem

y

odpowiedzi – gruczo

ł

wydziela nadm

iar

łoj

u/

pot

u

oraz gruczo

ł ł

ojowy nawil

ża

skór

ę/w

łosy

2.

Za poprawne podanie cechy tkanki – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

- W

tkance tej m

ię

dzy kom

órkam

i wyst

ępuje (w du

żej ilo

śc

i, obf

icie) sub

stanc

ja m

ię

dzykom

órkowa

(pozakom

órkowa) istota podstawowa (która tworzy g

łówn

ą ma

sę

ko

ści i stanowi o w

ła

ściwo

ściach tkank

i).

- Lu

źny uk

ład kom

órek.

- Dopuszcza

si

ę odpowied

ź – kom

órki zanurzone w

substancji/istocie pozakom

órkowej.

1

3. Za

ka

żdy z dwóch prawid

łowo podanych przyk

ładów – po 1 pkt

Przyk

łady

:

- Czaszka ch

roni m

ózg, klatka p

iersiowa (

żebra

) chroni p

łuca i serce, kr

ęgos

łup chroni rdze

ń kr

ęgowy.

- Oko w oczodole.

2

4. Za

ka

żde z dwóch poprawnie podanych wyja

śnie

ń – po 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

- Skurcz

m

ięś

nia dwug

łowego ram

ienia powoduje zgi

ęci

e ko

ńczyny górnej (r

ęki, uniesienie przedram

ienia). –

1 pkt

- Skurcz

m

ięś

nia trójg

łow

ego ram

ienia powoduje wyprostowanie ko

ńczyny górnej /r

ęki/(wyprostowanie stawu

łokciowego), (opuszczenie przedram

ienia). – 1 pkt

2

Nie uznaje si

ę odpowiedzi z

okre

ślen

iem

d

ło

ń.

5.

Za poprawnie podany skutek niedoboru

żelaza – 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

- Niedobór

żelaza wp

ływa wi

ęc na zmniejszenie produkcji erytro

cytów, co prowadzi do anem

ii

(niedokrwisto

ści).

- (Poniewa

ż wyst

ępuje w

m

ioglobinie w m

ięś

niach) jego niedobór m

oż

e powodowa

ć niedotlenienie m

ięś

ni,

szybkie m

ęczenie s

ię

.

-

(W

chodzi w sk

ład enzy

mów katalizuj

ących reakcje utleniania – re

dukcji w organizm

ie) jego niedobór

upo

śledza przebieg reakcji ut

leniania – redukcji.

Za poprawne wyja

śnienie ró

żnicy w zapotrzebowaniu na

żelazo – 1 pkt

Przyk

ład wy

ja

śnienia

:

- Doros

ła ko

bieta traci p

ewne ilo

ści

ż

elaza podczas krwawienia m

iesi

ączkowego (przy obfitych miesi

ączkach

mo

że doj

ść

do niedoboru

żelaza) – s

tą

d konieczno

ść

zwi

ększonych dostaw

żelaza do organizm

u.

- Stra

ty

żelaza w czasie ci

ąż

y, porodu (utrata krwi).

2

6. Za

prawid

łow

ą kolejno

ść

w

ęglowodanów: skrobia, dekstr

yny, m

altoza, glukoza – 1 pkt

Za prawid

łow

ą kolejno

ść

enzym

ów: am

ylaza

ślin

owa, am

ylaza trzus

tkowa, m

altaza jelitowa – 1 pk

t;

Przyk

ładow

y schem

at:

skrobia am

ylaza

ślin

owa ( m

altoza) + dekstryny am

ylaza trzustkowa

m

altoza m

altaza jelitowa g

lukoza

Dopuszczalna jest inna for

m

a zapisu pod warunkiem

, ż

e ucze

ń odró

żnia enzym

y od

w

ęglowodanów.

2

7.

Za podanie nazwy rodzaju transportu

– transport czynny (aktywny) – 1 pkt

Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt

Przyk

ład uzasadnien

ia:

- Transport zachodzi niezgodnie z gradientem

st

ęż

eń

.

- W

ymaga dodatkowej energii.

2

8. Za

prawid

łowe uzupe

łnienie ka

żdej z dwóch luk na schem

acie – po 1 pkt.

A - pobudzanie wydzielania glukagonu – 1 pkt

B - pobudzanie wydziela

nia insuliny – 1 pkt

2

9.

Za poprawne wyja

śnienie roli b

łonnika – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

- B

łonnik (p

ęcznieje w wodzie, dzi

ęki czem

u wype

łnia

żo

łą

dek) zm

niejsza uczucie

łaknienia /apetyt, (co

uł

atwia od

chudzanie).

1

10. Za

prawid

łow

ą lokalizacj

ę ka

żdego z procesów – po 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

-

Proces I zachodzi w p

łu

cach (p

ęcherzykach p

łucnych)/ w naczyniach w

łosowatych o

taczaj

ący

ch p

ęcherzyk

i

pł

ucne/ - 1 pkt.

-

Proces II – w tkankach organizm

u w narz

ądach /w naczyniach w

łosowatych tkanek/ – 1 pkt

Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

ład wy

ja

śnienia

:

- Hem

oglobina

łą

czy si

ę (odwracalnie) z tlenem

[przy czym

nie zm

ienia si

ę stopie

ń utlenienia

żelaza (w

cz

ąsteczkach hem

u)

] – tworzy si

ę oksyhem

oglobina - taki pro

ces nazywamy utlenowaniem

.

3

11.

Za opis uk

ładu badawczego – 1 pkt

- Ucze

ń wlewa do zlewki wod

ę wapienn

ą i przez rurk

ę wprowadza (wdm

uchuje) do niej wydychane powietrze.

Za obserwacje zm

iany – 1 pkt

- Obserwuje

zm

ian

ę (zm

ętnienie roztw

oru) (powsta

je CaCO

3

)

.

2

12. Za

ka

żd

ą z dwóch cz

ęś

ci wyja

śnienia – po 1 pkt

Przyk

ład cz

ęś

ci wyja

śnienia dotycz

ącej niewydolno

ści k

rąż

en

ia:

- Zw

ęż

enie

świat

ła n

aczy

ń (wie

ńcowych) powoduje zm

niejsz

enie /utrudnienie przep

ływu krwi przez te

naczynia, (czego skutkiem jest

zm

niejszen

ie natlenienia m

ięś

nia sercowego). – 1 pkt

Przyk

ład cz

ęś

ci wyja

śnienia dotycz

ącej zawa

łu serca:

- Ca

łkowite zaczopowan

ie naczy

ń wie

ńcowych /o

granic

zenie w nich przep

ływu krwi (powoduje brak dop

ływu

krwi do m

ięś

nia sercowego) prowadzi

do m

artwicy tkanki (zawa

ł). – 1 pkt

2

13.

C. – 1 pkt

1

14. Za

ka

żdy z dwóch poprawnych argum

entów ró

żni

ących si

ę m

erytorycznie - po 1 pkt

Przyk

łady argum

entów:

- Nie

m

oż

na z

arazi

ć si

ę wirusem

HIV drog

ą kropelkow

ą kichanie / kas

łan

ie / przez doty

kanie ty

ch s

am

ych

rzeczy / u

ży

w

anie tych s

am

ych sprz

ętów /

podanie d

łoni /

wirus nie jest p

rzenoszony p

rzez owady.

- Zarazi

ć si

ę mo

żna przez krew /stosunki p

łci

owe.

-

W

irus HIV nie wytrzym

uje nawet kr

ótkiego przebywania poza wilgotnym

ś

rodowiskiem krwi i b

łon

śluzowych, poza organ

izm

em ginie w krótkim

czasie.

2

Nie uznajem

y argum

entów

etycznych.

15. Za

prawid

ło

w

e podanie m

iejsca filtracji – 1 pk

t

Filtracja zachodzi w m

ie

jscu A.

Za podanie prawid

łowej nazwy produktu – 1 pkt

W wyniku fi

ltracji powstaje m

ocz pierwotny (przes

ącz p

ierw

otny/ przes

ącz k

łę

bus

zk

owy/ f

iltra

t).

2

16. Za

ka

żdy z dwóch logicznych przyk

ładów – po 1 pkt

Przyk

łady dzia

ła

ń:

Rozwi

ązywanie problemów / wyci

ąganie wnio

sków / wydawanie opin

ii / g

ry np. szachy, bryd

ż /

rozwi

ązywanie krzy

żówek / czytanie ksi

ąż

ek, gazet itp. / uczenie si

ę np. j

ęzyków obcych /

ćwiczenia um

ys

łowe

np. liczenie w pa

m

ię

ci / rozwijan

ie z

ainte

resowa

ń (hobby) / (codzienny) wysi

łek fizyczny / sen.

2

17. Za

ka

żde z dwóch w

ła

ściwych przyporz

ądkowa

ń – po 1 pkt

-

I b/ chem

oreceptory – 1 pkt

-

II c/ m

echan

orecep

tory- 1 pkt

2

18. Za

ka

żde z dwóch poprawnych wyja

śnie

ń – po 1 pkt

Przyk

łady odpowiedzi:

- Zw

ęż

enie (z

mniejszen

ie)

ź

renicy nast

ępuje przy zwi

ększaniu nat

ęż

en

ia

świat

ła (jasny dzie

ń, „jaskrawe”

sł

oń

ce, s

ilne

świat

ło w zam

kni

ętych pom

ieszczeniach) – 1 p

kt

- Rozszerzen

ie (zwi

ększenie)

źrenicy – gdy nat

ęż

enie

świat

ła m

aleje (w

świetle s

łaby

m

- ciem

ne

pom

ieszczenie) – 1 pk

t

2

19.

Za poprawne okre

ślenie kategorii odruchu wraz z wyja

śnieniem

– 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

S

ą to odruchy warunkowe/ wyuczone/ nabyte, poniewa

ż czy

ta

ć i pisa

ć trzeba si

ę nauczy

ć (odruchy wyuczone).

Dopuszcza si

ę odpowied

ź – jest to w

yż

sza czynn

ość

nerwowe (wyuczona).

Za podanie poprawnej przyczyny zan

iku tego typu odruchu – 1 pkt

Przyk

ład przyczyny:

Czynno

ści te m

usz

ą by

ć utrwalan

e n

a drodze

ćwicze

ń , je

żeli nie s

ą wykonywane, to zanikaj

ą.

2

Uwaga!

Za ka

żdy poprawny

przyk

ład, który potwierdza

konieczno

ść

utrwalania

odruchu warunkowego

– 1 pkt

20. Za

ka

żd

ą z dwóch dobrze wym

ienion

ą cech

ę – po 1 pkt

Odpowied

ź powinna zawiera

ć pr

zy

kł

ad cechy lub wskazanie obecno

ści/ braku cechy

.

Przyk

łady odpowiedzi:

- Ró

żnice w budowie zewn

ęt

rz

nyc

h na

rz

ądów p

łciowych; pr

ącie, srom

.

- Ró

żnice w budowie wewn

ęt

rz

nyc

h na

rz

ądów p

łciowych: j

ąd

ra, jajn

iki.

- Ró

żnice w sylwetce cia

ła – u kobiet szersze biodra /w

ęż

sza talia / w

ię

cej tkanki t

łu

szczowej / piers

i; u

m

ęż

czyzn szersza k

latk

a piers

iowa / obecno

ść

tzw. „jab

łka A

dam

a” / m

ocniej rozwini

ęta sz

cz

ęka dolna itp.

2

21.

Za podanie rodzaju m

utacji – 1 pkt

- Trisom

ia (mutacja zm

iany liczby chrom

osomów lub chromosom

owa).

Za prawid

łowe

wyj

aś

nienie – 1 pkt

- Polega ona na zwi

ększeniu liczby chrom

osomów w 21 parze z 2 do 3.

2

Odpowied

ź: Trisom

ia 21

pary oceniana jest na 2 pkt.

22.

Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

ład wy

ja

śnienia

:

Do genom

u (uprawianej odm

iany) ziem

niaka wprowadza si

ę wyizolowany gen bakt

erii odpowiedzialny za

syntez

ę substancji Bt, dzi

ęki czem

u s

ubstancja ta b

ędzie zn

ajd

owa

ła si

ę w ro

ślin

ie (w jej li

ściach).

Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt

Przyk

ład argum

entu:

Metoda genetyczna jest

bardziej korzystna ni

ż metoda tradycyjna

(opryskiwanie), poniewa

ż substancja Bt, która

znajduje si

ę w li

ściach ziem

niaka (ro

ślinach) dzia

ła wy

łą

cznie na owady

żeruj

ące na li

ściach (larwy stonki),

natom

iast su

bstanc

ja ta z

najduj

ąca si

ę na powierzchni li

ści (ro

ślin) m

og

łab

y niszczy

ć tak

że inne owady (inne

zwierz

ęta ro

ślino

żerne) (wystarczy w

prowadzi

ć odpowiedni gen do genomu ziem

nia

ków i zrezygnowa

ć z

powtarzanych oprysków).

2

23.

C. – 1 pkt

1

24.

Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

ład odpowiedzi:

Wczesne wykrycie wady

genetyczn

ej spowoduje,

że kobieta cz

ęś

ciej b

ędzie poddawa

ła si

ę odpowiednim

badaniom

(sam

okontrola piersi, USG pi

ersi, m

ammografia), co pozwoli wcze

śnie wykry

ć chorob

ę i zapewni

du

że szans

e na wyleczen

ie.

1

25. Za

w

ła

ściw

ą kolejno

ść

wpisania do schem

atu – 1 pkt

fitoplankton

→

larwy j

ętki

→

pstr

ąg

→

rybo

łów

Za poprawne wyja

śnienie – 1 pkt

Przyk

ład wy

ja

śnienia

:

DDT nie rozk

łada s

ię

i nie jest wydalany z organizm

u. Organi

zm

y z kolejnych poziomów troficznych pobieraj

ą

DDT wraz z pokarm

em

(

organizm

y z poprzedzaj

ących poziomów troficznych) – co jest przyczyn

ą kum

ulacji

DDT w kole

jnych ogniw

ach

ła

ńcucha pokarm

owego. Najwi

ększe st

ęż

enie DDT wys

tę

puje wi

ęc w ostatnim

ogniwie

ła

ńcucha - u ry

bo

łowa.

DDT kumuluje si

ę, przechodz

ąc przez kolejne ogniwa

ła

ńcucha pokarm

owego.

2

26. Za

ka

żd

ą z dwóch poprawnie przedstawionych konsekwencji – po 1 pkt

Przyk

łady skutków:

- Zm

niejszy

si

ę ró

żnorodno

ść

gatunkowa ekosystemu / zm

ieni

ą si

ę przep

ływy w jego sieci pokarm

owej.

- W

yt

ępione zostan

ą nie tylko owady szkodniki, ale równie

ż inne owady (np. zapylaj

ące kwiaty) –

(ograniczen

iu ulegnie ro

zród ro

ślin – brak owoców i nasion).

- W

yt

ępione zostan

ą owady bezskrzyd

łe – ograniczenie ro

zdrab

niania i rozk

ładu szcz

ątków organicznych /

co spowoduje zm

niejszenie m

ineralizacji gleby / doda

tkowa konsekwencja – zm

niejszone przewietrzanie

gleby.

- Spadnie

liczebno

ść

ptaków owado

żernych na skutek braku pokarm

u / m

oż

e przez to d

oj

ść

równie

ż do

spadku liczebno

ści ssaków drapie

żnych.

-

Po zaprzestaniu oprysków ponownie m

oż

e wzrosn

ąć

ilo

ść

owadów szkodników na skutek braku wrogów

naturalnych.

- Zachwianie

równowagi

biocenoty

cznej.

2

27.

Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt

Przyk

ład uzasadnien

ia:

- Szkodnikiem jest organ

izm

, który powoduj

e zniszczen

ie upraw prowadzonych przez cz

łowieka. W tym

wypadku uprawa opuncji wym

kn

ęł

a si

ę spod kontroli cz

łowieka (opuncja sta

ła si

ę gr

oź

nym

chwastem

zagra

żaj

ący

m i zajm

uj

ącym

tereny uprawne, zatem

, sprowadzona g

ąsienica dzia

ła

ła na korzy

ść

farm

erów.

Za poprawny przyk

ład k

orzy

ści – 1 pkt

Przyk

łady korzy

ści:

-

Nie zastoso

wano tu

środków che

m

icznych, wi

ęc nie spowo

dowano zanieczyszczenia chem

icznego gleby,

a po

średnio i wody. Odzyskano du

że obszary ziem

i uprawnej nie ska

żonej chem

icznie (W

ykorzystanie

gą

sienicy stanowi przyk

ład walki b

iologiczn

ej z chwastam

i zagra

żaj

ącym

i ś

rodowisku).

- Metoda

pozwoli

ła sku

tecznie og

raniczy

ć rozwój opuncji zabieraj

ącej p

rzestrze

ń rodzimym

gatunkom

.

2