MODEL ODPOWI
EDZI I S
C
HEMAT OCEN
IANIA ARKUSZA EGZAMINACYJ
NEGO I
Z
asady oce
n
iania:
- Za
rozwi
ązanie zada
ń z arkusza I mo
żna uzyska
ć m
aksym
al
nie 50 punktów.
-
Model odpowiedzi uwzgl
ędnia jej zakres m
erytoryczny, ale nie jest
ścis
łym
wzorcem
sfor
mu
łowania (poza odpowiedziam
i
jednowyrazowym
i i do zada
ń zam
kni
ętych
).
-
Za odpowiedzi do poszczególnych zada
ń przyzn
aje s
ię
wy
łą
cznie pe
łne punkty.
-
Za zadania o
twarte, za które m
oż
na przyzna
ć tylko jeden pun
kt, przyzn
aje si
ę punkt wy
łą
cznie za odpowied
ź w pe
łni poprawn
ą.
-
Za zadania otwarte,
za które m
oż
na przyzna
ć wi
ęcej ni
ż jeden punkt, przyznaje si
ę tyle punktów
, ile prawid
łowych elementów odpowiedzi
(zgodnie z wyszczególnieniem
w kluczu) p
rzed
stawi
ł zdaj
ący.
- Je
żeli podano wi
ęcej odpowiedzi (argum
entów, cech itp.
) ni
ż wynika to z polecenia w zadaniu,
ocenie podlega tyle kolejnych odpowiedzi
(liczonych o
d pierwszej), ile jest w p
olecen
iu.
- Je
żeli podane w odpowiedzi inform
acje
świadcz
ą o zupe
łnym
braku zrozum
ienia om
awia
nego zagadnienia i zaprzeczaj
ą u
dzielon
ej
prawid
łowej odpowiedzi, odpowied
ź tak
ą nale
ży oceni
ć na zero punktów.
Numer
za
dania
Ocz
ekiw
ana odpow
ied
ź
Ma
ksy
m
aln
a
punk
tac
ja z
a
za
danie
Uw
ag
i
1. Za
prawid
łowe podanie nazwy ka
żdej struktury i jej funkcji – po 1 pkt
Przyk
łady odpowiedzi:
A – Gruczo
ł ł
ojowy - wydziela (usuw
a, wydala)
łój (substancj
ę t
łus
zczow
ą). – 1 pkt
Dopuszcza si
ę odpowied
ź ucznia
:
- Nam
aszcza powierzch
ni
ę skóry i w
łosy (i w ten sposób chroni powierzchni
ę cia
ła przed zm
oczeniem
), (chroni
równie
ż skó
rę
i w
łosy przed nadm
iernym
wysuszeniem
).
-
Ł
ój m
a dzia
łanie bakteriobójcze, co chroni org
anizm
przed wnikaniem
drobnoustro
jów).
B – Gruczo
ł potowy – wydala (usuw
a, wydziela) pot. – 1 pkt
Dopuszcza si
ę odpowied
ź ucznia
:
- Ma znaczenie term
oregulacyjn
e, (p
ot ch
łodzi p
owierzchn
ię
skóry).
- Ma dzia
łan
ie bakteriob
ójcze (chron
i organ
izm
przed wnikan
iem
drobnoustrojów).
2
Za nieprawid
łowe uznajem
y
odpowiedzi – gruczo
ł
wydziela nadm
iar
łoj
u/
pot
u
oraz gruczo
ł ł
ojowy nawil
ża
skór
ę/w
łosy
2.
Za poprawne podanie cechy tkanki – 1 pkt
Przyk
ład odpowiedzi:
- W
tkance tej m
ię
dzy kom
órkam
i wyst
ępuje (w du
żej ilo
śc
i, obf
icie) sub
stanc
ja m
ię
dzykom
órkowa
(pozakom
órkowa) istota podstawowa (która tworzy g
łówn
ą ma
sę
ko
ści i stanowi o w
ła
ściwo
ściach tkank
i).
- Lu
źny uk
ład kom
órek.
- Dopuszcza
si
ę odpowied
ź – kom
órki zanurzone w
substancji/istocie pozakom
órkowej.
1
3. Za
ka
żdy z dwóch prawid
łowo podanych przyk
ładów – po 1 pkt
Przyk
łady
:
- Czaszka ch
roni m
ózg, klatka p
iersiowa (
żebra
) chroni p
łuca i serce, kr
ęgos
łup chroni rdze
ń kr
ęgowy.
- Oko w oczodole.
2
4. Za
ka
żde z dwóch poprawnie podanych wyja
śnie
ń – po 1 pkt
Przyk
łady odpowiedzi:
- Skurcz
m
ięś
nia dwug
łowego ram
ienia powoduje zgi
ęci
e ko
ńczyny górnej (r
ęki, uniesienie przedram
ienia). –
1 pkt
- Skurcz
m
ięś
nia trójg
łow
ego ram
ienia powoduje wyprostowanie ko
ńczyny górnej /r
ęki/(wyprostowanie stawu
łokciowego), (opuszczenie przedram
ienia). – 1 pkt
2
Nie uznaje si
ę odpowiedzi z
okre
ślen
iem
d
ło
ń.
5.
Za poprawnie podany skutek niedoboru
żelaza – 1 pkt
Przyk
łady odpowiedzi:
- Niedobór
żelaza wp
ływa wi
ęc na zmniejszenie produkcji erytro
cytów, co prowadzi do anem
ii
(niedokrwisto
ści).
- (Poniewa
ż wyst
ępuje w
m
ioglobinie w m
ięś
niach) jego niedobór m
oż
e powodowa
ć niedotlenienie m
ięś
ni,
szybkie m
ęczenie s
ię
.
-
(W
chodzi w sk
ład enzy
mów katalizuj
ących reakcje utleniania – re
dukcji w organizm
ie) jego niedobór
upo
śledza przebieg reakcji ut
leniania – redukcji.
Za poprawne wyja
śnienie ró
żnicy w zapotrzebowaniu na
żelazo – 1 pkt
Przyk
ład wy
ja
śnienia
:
- Doros
ła ko
bieta traci p
ewne ilo
ści
ż
elaza podczas krwawienia m
iesi
ączkowego (przy obfitych miesi
ączkach
mo
że doj
ść
do niedoboru
żelaza) – s
tą
d konieczno
ść
zwi
ększonych dostaw
żelaza do organizm
u.
- Stra
ty
żelaza w czasie ci
ąż
y, porodu (utrata krwi).
2
6. Za
prawid
łow
ą kolejno
ść
w
ęglowodanów: skrobia, dekstr
yny, m
altoza, glukoza – 1 pkt
Za prawid
łow
ą kolejno
ść
enzym
ów: am
ylaza
ślin
owa, am
ylaza trzus
tkowa, m
altaza jelitowa – 1 pk
t;
Przyk
ładow
y schem
at:
skrobia am
ylaza
ślin
owa ( m
altoza) + dekstryny am
ylaza trzustkowa
m
altoza m
altaza jelitowa g
lukoza
Dopuszczalna jest inna for
m
a zapisu pod warunkiem
, ż
e ucze
ń odró
żnia enzym
y od
w
ęglowodanów.
2
7.
Za podanie nazwy rodzaju transportu
– transport czynny (aktywny) – 1 pkt
Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt
Przyk
ład uzasadnien
ia:
- Transport zachodzi niezgodnie z gradientem
st
ęż
eń
.
- W
ymaga dodatkowej energii.
2
8. Za
prawid
łowe uzupe
łnienie ka
żdej z dwóch luk na schem
acie – po 1 pkt.
A - pobudzanie wydzielania glukagonu – 1 pkt
B - pobudzanie wydziela
nia insuliny – 1 pkt
2
9.
Za poprawne wyja
śnienie roli b
łonnika – 1 pkt
Przyk
ład odpowiedzi:
- B
łonnik (p
ęcznieje w wodzie, dzi
ęki czem
u wype
łnia
żo
łą
dek) zm
niejsza uczucie
łaknienia /apetyt, (co
uł
atwia od
chudzanie).
1
10. Za
prawid
łow
ą lokalizacj
ę ka
żdego z procesów – po 1 pkt
Przyk
łady odpowiedzi:
-
Proces I zachodzi w p
łu
cach (p
ęcherzykach p
łucnych)/ w naczyniach w
łosowatych o
taczaj
ący
ch p
ęcherzyk
i
pł
ucne/ - 1 pkt.
-
Proces II – w tkankach organizm
u w narz
ądach /w naczyniach w
łosowatych tkanek/ – 1 pkt
Za poprawne wyja
śnienie – 1 pkt
Przyk
ład wy
ja
śnienia
:
- Hem
oglobina
łą
czy si
ę (odwracalnie) z tlenem
[przy czym
nie zm
ienia si
ę stopie
ń utlenienia
żelaza (w
cz
ąsteczkach hem
u)
] – tworzy si
ę oksyhem
oglobina - taki pro
ces nazywamy utlenowaniem
.
3
11.
Za opis uk
ładu badawczego – 1 pkt
- Ucze
ń wlewa do zlewki wod
ę wapienn
ą i przez rurk
ę wprowadza (wdm
uchuje) do niej wydychane powietrze.
Za obserwacje zm
iany – 1 pkt
- Obserwuje
zm
ian
ę (zm
ętnienie roztw
oru) (powsta
je CaCO
3
)
.
2
12. Za
ka
żd
ą z dwóch cz
ęś
ci wyja
śnienia – po 1 pkt
Przyk
ład cz
ęś
ci wyja
śnienia dotycz
ącej niewydolno
ści k
rąż
en
ia:
- Zw
ęż
enie
świat
ła n
aczy
ń (wie
ńcowych) powoduje zm
niejsz
enie /utrudnienie przep
ływu krwi przez te
naczynia, (czego skutkiem jest
zm
niejszen
ie natlenienia m
ięś
nia sercowego). – 1 pkt
Przyk
ład cz
ęś
ci wyja
śnienia dotycz
ącej zawa
łu serca:
- Ca
łkowite zaczopowan
ie naczy
ń wie
ńcowych /o
granic
zenie w nich przep
ływu krwi (powoduje brak dop
ływu
krwi do m
ięś
nia sercowego) prowadzi
do m
artwicy tkanki (zawa
ł). – 1 pkt
2
13.
C. – 1 pkt
1
14. Za
ka
żdy z dwóch poprawnych argum
entów ró
żni
ących si
ę m
erytorycznie - po 1 pkt
Przyk
łady argum
entów:
- Nie
m
oż
na z
arazi
ć si
ę wirusem
HIV drog
ą kropelkow
ą kichanie / kas
łan
ie / przez doty
kanie ty
ch s
am
ych
rzeczy / u
ży
w
anie tych s
am
ych sprz
ętów /
podanie d
łoni /
wirus nie jest p
rzenoszony p
rzez owady.
- Zarazi
ć si
ę mo
żna przez krew /stosunki p
łci
owe.
-
W
irus HIV nie wytrzym
uje nawet kr
ótkiego przebywania poza wilgotnym
ś
rodowiskiem krwi i b
łon
śluzowych, poza organ
izm
em ginie w krótkim
czasie.
2
Nie uznajem
y argum
entów
etycznych.
15. Za
prawid
ło
w
e podanie m
iejsca filtracji – 1 pk
t
Filtracja zachodzi w m
ie
jscu A.
Za podanie prawid
łowej nazwy produktu – 1 pkt
W wyniku fi
ltracji powstaje m
ocz pierwotny (przes
ącz p
ierw
otny/ przes
ącz k
łę
bus
zk
owy/ f
iltra
t).
2
16. Za
ka
żdy z dwóch logicznych przyk
ładów – po 1 pkt
Przyk
łady dzia
ła
ń:
Rozwi
ązywanie problemów / wyci
ąganie wnio
sków / wydawanie opin
ii / g
ry np. szachy, bryd
ż /
rozwi
ązywanie krzy
żówek / czytanie ksi
ąż
ek, gazet itp. / uczenie si
ę np. j
ęzyków obcych /
ćwiczenia um
ys
łowe
np. liczenie w pa
m
ię
ci / rozwijan
ie z
ainte
resowa
ń (hobby) / (codzienny) wysi
łek fizyczny / sen.
2
17. Za
ka
żde z dwóch w
ła
ściwych przyporz
ądkowa
ń – po 1 pkt
-
I b/ chem
oreceptory – 1 pkt
-
II c/ m
echan
orecep
tory- 1 pkt
2
18. Za
ka
żde z dwóch poprawnych wyja
śnie
ń – po 1 pkt
Przyk
łady odpowiedzi:
- Zw
ęż
enie (z
mniejszen
ie)
ź
renicy nast
ępuje przy zwi
ększaniu nat
ęż
en
ia
świat
ła (jasny dzie
ń, „jaskrawe”
sł
oń
ce, s
ilne
świat
ło w zam
kni
ętych pom
ieszczeniach) – 1 p
kt
- Rozszerzen
ie (zwi
ększenie)
źrenicy – gdy nat
ęż
enie
świat
ła m
aleje (w
świetle s
łaby
m
- ciem
ne
pom
ieszczenie) – 1 pk
t
2
19.
Za poprawne okre
ślenie kategorii odruchu wraz z wyja
śnieniem
– 1 pkt
Przyk
ład odpowiedzi:
S
ą to odruchy warunkowe/ wyuczone/ nabyte, poniewa
ż czy
ta
ć i pisa
ć trzeba si
ę nauczy
ć (odruchy wyuczone).
Dopuszcza si
ę odpowied
ź – jest to w
yż
sza czynn
ość
nerwowe (wyuczona).
Za podanie poprawnej przyczyny zan
iku tego typu odruchu – 1 pkt
Przyk
ład przyczyny:
Czynno
ści te m
usz
ą by
ć utrwalan
e n
a drodze
ćwicze
ń , je
żeli nie s
ą wykonywane, to zanikaj
ą.
2
Uwaga!
Za ka
żdy poprawny
przyk
ład, który potwierdza
konieczno
ść
utrwalania
odruchu warunkowego
– 1 pkt
20. Za
ka
żd
ą z dwóch dobrze wym
ienion
ą cech
ę – po 1 pkt
Odpowied
ź powinna zawiera
ć pr
zy
kł
ad cechy lub wskazanie obecno
ści/ braku cechy
.
Przyk
łady odpowiedzi:
- Ró
żnice w budowie zewn
ęt
rz
nyc
h na
rz
ądów p
łciowych; pr
ącie, srom
.
- Ró
żnice w budowie wewn
ęt
rz
nyc
h na
rz
ądów p
łciowych: j
ąd
ra, jajn
iki.
- Ró
żnice w sylwetce cia
ła – u kobiet szersze biodra /w
ęż
sza talia / w
ię
cej tkanki t
łu
szczowej / piers
i; u
m
ęż
czyzn szersza k
latk
a piers
iowa / obecno
ść
tzw. „jab
łka A
dam
a” / m
ocniej rozwini
ęta sz
cz
ęka dolna itp.
2
21.
Za podanie rodzaju m
utacji – 1 pkt
- Trisom
ia (mutacja zm
iany liczby chrom
osomów lub chromosom
owa).
Za prawid
łowe
wyj
aś
nienie – 1 pkt
- Polega ona na zwi
ększeniu liczby chrom
osomów w 21 parze z 2 do 3.
2
Odpowied
ź: Trisom
ia 21
pary oceniana jest na 2 pkt.
22.
Za poprawne wyja
śnienie – 1 pkt
Przyk
ład wy
ja
śnienia
:
Do genom
u (uprawianej odm
iany) ziem
niaka wprowadza si
ę wyizolowany gen bakt
erii odpowiedzialny za
syntez
ę substancji Bt, dzi
ęki czem
u s
ubstancja ta b
ędzie zn
ajd
owa
ła si
ę w ro
ślin
ie (w jej li
ściach).
Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt
Przyk
ład argum
entu:
Metoda genetyczna jest
bardziej korzystna ni
ż metoda tradycyjna
(opryskiwanie), poniewa
ż substancja Bt, która
znajduje si
ę w li
ściach ziem
niaka (ro
ślinach) dzia
ła wy
łą
cznie na owady
żeruj
ące na li
ściach (larwy stonki),
natom
iast su
bstanc
ja ta z
najduj
ąca si
ę na powierzchni li
ści (ro
ślin) m
og
łab
y niszczy
ć tak
że inne owady (inne
zwierz
ęta ro
ślino
żerne) (wystarczy w
prowadzi
ć odpowiedni gen do genomu ziem
nia
ków i zrezygnowa
ć z
powtarzanych oprysków).
2
23.
C. – 1 pkt
1
24.
Za poprawne wyja
śnienie – 1 pkt
Przyk
ład odpowiedzi:
Wczesne wykrycie wady
genetyczn
ej spowoduje,
że kobieta cz
ęś
ciej b
ędzie poddawa
ła si
ę odpowiednim
badaniom
(sam
okontrola piersi, USG pi
ersi, m
ammografia), co pozwoli wcze
śnie wykry
ć chorob
ę i zapewni
du
że szans
e na wyleczen
ie.
1
25. Za
w
ła
ściw
ą kolejno
ść
wpisania do schem
atu – 1 pkt
fitoplankton
→
larwy j
ętki
→
pstr
ąg
→
rybo
łów
Za poprawne wyja
śnienie – 1 pkt
Przyk
ład wy
ja
śnienia
:
DDT nie rozk
łada s
ię
i nie jest wydalany z organizm
u. Organi
zm
y z kolejnych poziomów troficznych pobieraj
ą
DDT wraz z pokarm
em
(
organizm
y z poprzedzaj
ących poziomów troficznych) – co jest przyczyn
ą kum
ulacji
DDT w kole
jnych ogniw
ach
ła
ńcucha pokarm
owego. Najwi
ększe st
ęż
enie DDT wys
tę
puje wi
ęc w ostatnim
ogniwie
ła
ńcucha - u ry
bo
łowa.
DDT kumuluje si
ę, przechodz
ąc przez kolejne ogniwa
ła
ńcucha pokarm
owego.
2
26. Za
ka
żd
ą z dwóch poprawnie przedstawionych konsekwencji – po 1 pkt
Przyk
łady skutków:
- Zm
niejszy
si
ę ró
żnorodno
ść
gatunkowa ekosystemu / zm
ieni
ą si
ę przep
ływy w jego sieci pokarm
owej.
- W
yt
ępione zostan
ą nie tylko owady szkodniki, ale równie
ż inne owady (np. zapylaj
ące kwiaty) –
(ograniczen
iu ulegnie ro
zród ro
ślin – brak owoców i nasion).
- W
yt
ępione zostan
ą owady bezskrzyd
łe – ograniczenie ro
zdrab
niania i rozk
ładu szcz
ątków organicznych /
co spowoduje zm
niejszenie m
ineralizacji gleby / doda
tkowa konsekwencja – zm
niejszone przewietrzanie
gleby.
- Spadnie
liczebno
ść
ptaków owado
żernych na skutek braku pokarm
u / m
oż
e przez to d
oj
ść
równie
ż do
spadku liczebno
ści ssaków drapie
żnych.
-
Po zaprzestaniu oprysków ponownie m
oż
e wzrosn
ąć
ilo
ść
owadów szkodników na skutek braku wrogów
naturalnych.
- Zachwianie
równowagi
biocenoty
cznej.
2
27.
Za poprawne uzasadnienie – 1 pkt
Przyk
ład uzasadnien
ia:
- Szkodnikiem jest organ
izm
, który powoduj
e zniszczen
ie upraw prowadzonych przez cz
łowieka. W tym
wypadku uprawa opuncji wym
kn
ęł
a si
ę spod kontroli cz
łowieka (opuncja sta
ła si
ę gr
oź
nym
chwastem
zagra
żaj
ący
m i zajm
uj
ącym
tereny uprawne, zatem
, sprowadzona g
ąsienica dzia
ła
ła na korzy
ść
farm
erów.
Za poprawny przyk
ład k
orzy
ści – 1 pkt
Przyk
łady korzy
ści:
-
Nie zastoso
wano tu
środków che
m
icznych, wi
ęc nie spowo
dowano zanieczyszczenia chem
icznego gleby,
a po
średnio i wody. Odzyskano du
że obszary ziem
i uprawnej nie ska
żonej chem
icznie (W
ykorzystanie
gą
sienicy stanowi przyk
ład walki b
iologiczn
ej z chwastam
i zagra
żaj
ącym
i ś
rodowisku).
- Metoda
pozwoli
ła sku
tecznie og
raniczy
ć rozwój opuncji zabieraj
ącej p
rzestrze
ń rodzimym
gatunkom
.
2