Konkurencja monopolistyczna
Konkurencja monopolistyczna
Na wielu rykach mamy do czynienia z licznymi producentami, którzy wytwarzają i
sprzedają produkty zróżnicowane pod względem jakości, opakowania, marki itp.
Wykorzystując promocję sprzedaży oraz różnicowanie produktów producenci starają się
przechwytywać popyt skierowany na produkty konkurentów. Optimum przedsiębiorstwa
zależy nie tylko od decyzji przedsiębiorstwa odnośnie ceny lub wielkości produkcji, lecz
także od reakcji konsumentów na te decyzje. Powyższe cech rynku określane są mianem
konkurencji monopolistycznej lub konkurencji niedoskonałej.
Konkurencja doskonała i monopol pełny są teoretycznymi modelami gospodarki
rynkowej, opartymi na szeregu założeń upraszczających. Przypadki przedsiębiorstwa
doskonale konkurencyjnego oraz monopolu pełnego są bardzo rzadki w rzeczywistości
gospodarczej. Przedsiębiorstwo działające na danym rynku spotyka się często z sytuacją
mieszaną, tzn. niektóre elementy rynku odpowiadają doskonałej konkurencji, inne zaś
zbliżone są do cech charakterystycznych dla monopolu pełnego. Założeniem wspólnym
dla konkurencji doskonałej i monopolu jest założenie jednorodności produktu. Produkty są
identyczne nie tylko z punktu widzenia ich cech fizycznych, ale także z punktu widzenia
oceny konsumentów.
Teoria konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy modelu konkurencji
doskonałej i modelu monopolu pełnego. Koncepcje konkurencji monopolistycznej
zawdzięczamy dwóm wybitnym ekonomistom: Edwardowi H. Chamberlinowi oraz Joan
Robinson. Model konkurencji monopolistycznej opiera się na czterech podstawowych
założeniach:
•
Produkty na rynku są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty. Na rynku
konkurencji monopolistycznej producenci sprzedają zróżnicowane produkty będące
bliskimi substytutami.
•
Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania rynku.
•
Wielu sprzedających i kupujących.
•
Założenie doskonałej informacji o rynku. Podmioty działające na rynku konkurencji
posiadają pełną wiedzę o rynku oraz o produktach na nim występujących.
Przedsiębiorstwo działające w ramach konkurencji monopolistycznej spotyka się dwiema
krzywymi popytu w zależności od tego, czy w odpowiedzi na zmianę ceny produktów
przedsiębiorstwa konkurenci zmienią ceny swoich produktów.
Pierwsza krzywa popytu charakteryzuje się tym, że zmianie ceny produktów
przedsiębiorstwa nie towarzyszą zmiany cen produktów przedsiębiorstw
konkurencyjnych. Druga krzywa popytu powstaje wówczas, kiedy w odpowiedzi na
zmianę ceny produktów przedsiębiorstwa konkurenci także zmieniają ceny swoich
produktów.
Konkurencja monopolistyczna – krzywe popytu
W warunkach doskonałej konkurencji krzywa popytu przedsiębiorstwa jest doskonale
elastyczna (pozioma) i tak też postrzega ją firma. W warunkach monopolistycznej
konkurencji firma ma świadomość zależności sprzedawanej ilości od ceny na swoim
rynku. Jednocześnie ma świadomość, że jest jedną z wielu, o małym wpływie na cały
rynek. Może zatem zakładać, że zmiana ceny, w celu zwiększenia sprzedaży, nie
spowoduje reakcji innych firm. Z tego względu postrzega swój popyt jako bardziej
elastyczny. Precyzując można określić, że postrzegana krzywa popytu firmy –
reprezentanta pokazuje alternatywne ilości, które spodziewa się sprzedać po różnych
cenach, przy założeniu utrzymania stałych cen przez inne firmy.
Nachylenie dd jest mniejsze niż DD, co oznacza, że jest ona bardziej elastyczna. Skutki
zmiany ceny oceniane na podstawie tej krzywej będą zatem większe od rzeczywistych,
pokazywanych przez obiektywną DD. Zmiana ceny z P1 na P2 daje wg dd zmianę
produkcji z Q1 na Q2, podczas gdy wg DD zmiana nastąpi z Q1 na Q’2.
Istotną zmianą wprowadzoną do analizy konkurencji monopolistycznej jest
przyjęcie możliwości wpływania przedsiębiorstwa na położenie krzywej popytu.
Dotychczas przyjmowano, że popyt na produkty przedsiębiorstwa jest wielkością daną,
ukształtowaną przez optymalne wybory konsumentów. E. Chamberlin uważa, że
przedsiębiorstwo może wpływać na przesunięcie krzywej popytu wykorzystując do tego
celu takie działania jak reklama oraz różnicowanie produktów pod względem jakości. W
tym wypadku należy jednak uwzględnić nie tylko przesunięcie się krzywej popytu, lecz
także się krzywej kosztów, wywołane zwiększonymi nakładami na reklamą lub zmianę
jakości produktu.
Na rynku konkurencji monopolistycznej występuje zróżnicowanie produktów. W
tych warunkach wybór odpowiedniej jakości produktu, a także promocja sprzedaży przy
pomocy reklamy stanowią równie ważne elementy maksymalizacji zysku jak cena, czy
wielkość produkcji (sprzedaży). Dla uproszczenia analizy przyjmujemy na razie, iż
przedsiębiorstwo dokonało wyboru jakości produktu oraz wyboru nakładów na reklamę.
P
D
d
0 Q
1
Q’
2
Q
2
Q