20

Nowe plansze polonistyczne!

Cel g∏ówny:

uczeƒ rozumie, ˝e tryb czasownika
wskazuje na stosunek osoby mówià-
cej do treÊci zdania,
rozpoznaje trzy rodzaje trybów:
oznajmujàcy, rozkazujàcy i przypusz-
czajàcy.

Cele operacyjne:

Uczeƒ:

tworzy poprawne wypowiedzenia
z czasownikami w ró˝nych trybach,

wie, ˝e tryb oznajmujàcy informuje,

tryb przypuszczajàcy wyra˝a przy-
puszczenie lub warunkowoÊç treÊci
zdania, tryb rozkazujàcy oznacza
polecenie, rozkaz, ˝yczenie, proÊb´
bàdê przyzwolenie,
potrafi w tekÊcie wskazaç czasowniki
i okreÊliç ich tryb,
poszerza znajomoÊç trybów czasow-
nika (wyszukujàc czasowniki na plan-
szy demonstracyjnej),
doskonali umiej´tnoÊç poprawnego
zapisu czasowników w trybie przy-
puszczajàcym.

Czas pracy:

2 godziny lekcyjne.

Metody pracy:

mapa mentalna,

metoda oglàdowa (praca z planszà
polonistycznà), drama, komiks.

Formy pracy:

indywidualna,

zbiorowa, w parach.

Pomoce:

plansza polonistyczna

Tryby

czasownika,
podr´cznik i zeszyt çwiczeƒ

Jutro

pójd´ w Êwiat.

Przebieg lekcji:

1. Nauczyciel zapisuje temat lekcji
w postaci krótkiego wierszyka, który
objaÊnia, nawiàzujàc do okreÊlenia
tryby. Pyta o to, z czym kojarzy si´ ten
rzeczownik. Kiedy uczniowie udzielà

Kiedy wskazujesz na to, co czujesz

czyli tryby czasownika, z których wiele wynika…

Alicja Redlicka

Scenariusz lekcji j´zyka polskiego w klasie 5. uwzgl´dniajàcy
zastosowanie planszy polonistycznej Tryby czasownika

.

Jezyk polski_Druk 11/5/07 12:28 Page 20

21

Biuletyn Klubu Nauczyciela. J¢ZYK POLSKI

www.wsip.com.pl

odpowiedzi, prezentuje pierwszà
stron´ planszy polonistycznej (rysu-
nek trybów w maszynie), wyjaÊniajàc,
˝e jest to wyraz wieloznaczny. Nawià-
zuje w ten sposób do tematu lekcji,
po czym kieruje uwag´ uczniów na
nazwy trybów czasownika umiesz-
czonych na plakacie.

2. Odwraca plansz´ demonstracyjnà,
by pokazaç przedstawionà tam scen-
k´ (gra w pi∏k´ koszykowà w sali gim-
nastycznej). Zwraca uwag´ na wypo-
wiedzi i komentatora oraz innych
uczestników meczu. Nast´pnie prosi
kilku wybranych uczniów, by odegra-
li (metodà dramy) kilka scenek rodza-
jowych znanych im z lekcji wychowa-
nia fizycznego. Zanim to uczynià,
muszà odczytaç g∏oÊno zdania za-
mieszczone w chmurkach. Gdy
uczniowie przyswojà sobie te infor-
macje i zrozumiejà cel zabawy, zaczy-
najà (w grupie lub w parach, w zale˝-

noÊci od decyzji nauczyciela) odgry-
waç swe role. W pewnym momencie
nauczyciel przerywa zabaw´, pytajàc:
Których wyrazów u˝ywacie najcz´-
Êciej: rzeczowników czy czasowni-
ków?

3. Uczniowie dostrzegajà bez trudu, ˝e
sà to czasowniki, bo dynamizujà akcj´.
Wówczas nauczyciel prosi, aby przepi-
sali kilka wybranych przez siebie wypo-
wiedzi uczestników meczu i podkreÊlili
w nich czasowniki.

4. Po wykonaniu tego zadania na-
uczyciel znów proponuje wspólnà za-
baw´ (tym razem zaanga˝owana jest
ca∏a klasa) polegajàcà na tym, ˝e ka˝-
dy uczeƒ (po kolei) tworzy ró˝ne wy-
powiedzi mogàce dobiegaç z sali
gimnastycznej (np. pierwszy wskaza-
ny przez nauczyciela uczeƒ inicjuje
dialog, po czym jego kolega z ∏awki
kontynuuje wàtek, w ten sposób

tworzà ca∏oÊç). Metodà stop-klatki
nauczyciel analizuje niektóre wypo-
wiedzi, proszàc o ich powtórzenie
w celu zapisania na tablicy. Poleca
podkreÊlenie czasowników i prezen-
tuje drugà stron´ plakatu, która za-
wiera definicj´ trzech trybów czasow-
nika. WyjaÊnia wzory odmiany i na
podstawie wypowiedzi w chmurkach
t∏umaczy temat. Proponuje wykona-
nie krótkiego komiksu (w zeszycie),
zaznaczajàc, ˝e w ka˝dym zdaniu
muszà si´ znaleêç czasowniki.
Uczniom, którzy majà trudnoÊci z wy-
konaniem tego zadania poleca nary-
sowanie ilustracji podobnych do
przedstawionych na plakacie.

5. Uczniowie przyglàdajà si´ efektom
w∏asnej pracy, a nauczyciel wybiera nie-
które wypowiedzi, t∏umaczàc, ˝e u˝yty
w nich czasownik wskazuje na stosu-
nek osoby mówiàcej do treÊci tego
zdania. W ten sposób utrwala wiado-
moÊci o trybach czasownika.

6. Wykorzystujàc plansz´ demonstra-
cyjnà, nauczyciel zach´ca uczniów do
analizy wypowiedzi (np. Ania rzuca do
kosza. Mo˝e usiad∏byÊ wreszcie!) pod
kàtem rozpoznania trybu czasownika.

Nast´pnie prosi o to, by uczniowie wy-
brali sobie jeden czasownik w trybie
oznajmujàcym i odmienili go przez
osoby i liczby. Wzór odmiany znajduje
si´ na planszy, gdyby któreÊ dziecko nie
pami´ta∏o go.

7. Na tej podstawie uczniowie mogà
dalej samodzielnie ju˝ pracowaç, od-
mieniajàc kolejne czasowniki w trybie
rozkazujàcym i przypuszczajàcym. Na-
uczyciel zwraca uwag´ na pisowni´
czasowników w trybie przypuszczajà-
cym, prezentujàc zasady pisowni
(umieszczone na plakacie u do∏u pod
has∏em „wskazówki ortograficzne“).

8. W celu utrwalenia wiadomoÊci pole-
ca przepisanie (kolorem) ich do zeszy-
tu. Uczniowie mogà te˝ wykonaç za-
bawne rysunki (lub tworzyç wierszyki)
u∏atwiajàce zapami´tanie zdobytej
wiedzy.

9. Praca domowa:

Napisz ciekawe

opowiadanie, w którym u˝yjesz cza-
sowników we wszystkich trybach.

Jezyk polski_Druk 11/5/07 12:29 Page 21