Badanie czystości substancji

leczniczych metodą klasyczną

wg FP

Definicja wg Farmakopei



Zanieczyszczeniami

są wszystkie składniki postaci farmaceutycznej

o budowie innej

niż substancja właściwa, które znalazły się

w produkcie wbrew naszej woli,

zostały zawleczone z substancją

czynną lub substancjami pomocniczymi w procesie produkcji lub
w trakcie przechowywania.

Po co?



czystość związku chemicznego gwarantuje jego jakość



związek czysty ma ściśle określone właściwości chemiczne
i farmakologiczne



można jednoznacznie określić jego skład jakościowy
i ilościowy



można przewidzieć jego właściwości farmakologiczne



bezpieczeństwo użytkowania

Normy czystości



Normy jakości dla substancji stosowanych w lecznictwie zawarte są
w Farmakopei, w odpowiednich monografiach substancji



Normy dotyczące substancji niefarmakopealnych określają
odpowiednie normy przemysłowe i normy polskie



Farmakopea bardzo ściśle określa również odczynniki używane w
analizie

– gwarancja powtarzalności wyników

Zanieczyszczenia

Niebezpieczne

Obojętne

Mechaniczne

(ostre elementy

szklane lub metalowe)

Toksyczne

(produkty rozkładu,

substancje

dodane omyłkowo)

Rodzaje zanieczyszczeń

Same nie stanową
niebezpieczeństwa, jednak
ich obecność może
osłabiać działanie np. przez
rozcieńczenie

Zanieczyszczenia

Niespecyficzne

(produkcyjne)

(nie związane z daną

substancją leczniczą)

Specyficzne

(degradacyjne)

(charakterystyczne dla danej

substancji leczniczej)

Rodzaje zanieczyszczeń

pochodzące z urządzeń (smary,
zanieczyszczenia mechaniczne)
pochodzące z procesu produkcji
(rozpuszczalniki),
pochodzące z zanieczyszczenia
rozpuszczalników, środowiska
(metale ciężkie, różne sole)

produkty rozkładu substancji
(przechowywanie…),
nieprzereagowane odczynniki, substraty
(produkcja),
produkty uboczne syntezy,
produkty uboczne dla preparatów poch.
naturalnego

– różne składniki surowca

Czystość

metody badania

Metoda klasyczna

Metody

instrumentalne

(spektroskopia,

polarymetria,

refraktometria)

Metody

chromatograficzne

(TLC, HPLC)

Sposoby oznaczania czystości substancji

leczniczych

Badanie obecności zanieczyszczeń

niespecyficznych

Badanie przeprowadza się w świeżo
przygotowanych roztworach wg
wskazań zawartych w Farmakopei

Wg FP VI najbardziej powszechna
metoda badania czystości
substancji leczniczych, umożliwia
również potwierdzenie tożsamości.

Tom I FP V



FP V w tomie I podaje szczegółowe wskazówki, dotyczące określania
zanieczyszczeń niespecyficznych na podstawie prostych doświadczeń
chemicznych i obserwacji ich wyników. Obejmują one badanie:

•

suchej pozostałości,

•

strat po suszeniu

•

zanieczyszczeń substancjami zwęglającymi się

•

zanieczyszczeń substancjami łatwo utleniającymi się

•

zawartość popiołów

•

zawartość jonów Cl

-

, NO

3

-

, SO

4

2-

, NH

4

+

, Ba

2+

, Ca

2+

, Mg

2+

, Fe

2+

•

zanieczyszczenia metalami ciężkimi w przeliczeniu na Pb

•

obecność As

Metoda klasyczna badania czystości

(wykonanie i analiza wyników)



przeprowadza się w świeżo przygotowanych roztworach wg wskazań
zawartych w Farmakopei,



próby wykonuje się w naczyniach ze szkła bezbarwnego, czystych
i wysuszonych,



ocenę reakcji przeprowadza się w porównaniu
z roztworami wzorcowymi

Metoda klasyczna badania czystości

(wykonanie i analiza wyników)



Roztwór wzorcowy - przygotowany wcześniej roztwór odpowiedniej
substancji posiadający

•

odpowiednie zabarwienie (wzorzec barwy)

•

odpowiednią, ściśle określoną przez FP, dopuszczalną ilość
zanieczyszczenia

– stężenie graniczne

Metoda klasyczna badania czystości

(wykonanie i analiza wyników)



porównanie dokonuje się wykonując reakcje:

•

równocześnie

•

używając identycznych ilości odczynników

•

obserwacji dokonuje się po tym samym czasie

•

w ten sam sposób

•

zmętnienie roztworów jasnych obserwuje się na matowym tle

Metoda klasyczna badania czystości

(wykonanie i analiza wyników)

1.

Przygotowanie roztworu wzorcowego (Cl

-

, SO

4

2-

, Mg

2+

, Ca

2+

, Fe

3+

)

2.

Przygotowanie substancji badanej wg monografii FP V

3.

Przygotowanie roztworu substancji badanej w kierunku

zanieczyszczeń (Formuła: „podaną w monografii ilość

substancji” – patrz monografia)

4.

Do roztworu wzorcowego i do roztworu substancji badanej
dodajemy

w tym samym czasie te same ilości odczynników

(określone przez FP V) i czekamy na wynik.

Metoda klasyczna badania czystości

(wykonanie i analiza wyników)

Metoda klasyczna badania czystości

(wykonanie i analiza wyników)

 Substancja jest farmakopealnie czysta

, gdy rodzaj i ilość

zanieczyszczeń nie przekracza normy farmakopealnej
(tj. ilości zanieczyszczeń obecnych w roztworach wzorcowych)



Nie oznacza to, że substancja nie może zawierać nawet minimalnych
ilości zanieczyszczeń