BOF / APP

Schemat reakcji ostrej fazy

Zaburzenie homeostazy

(infekcja, uraz tkanki, wzrost nowotworowy..)

Aktywacja komórek: 

granulocytów, 

monocytów,

makrofagów, 

fibroblastów, komórek 

śródbłonka

Uwalnianie IL-6, IL-1, TNF-α, INF-g

Reakcja systemowa

Podwzgórze

Przysadka

Szpik kostny Ukł. Immunologiczny

Wątroba

gorączka

ACTH   kortyzol

leukocytoza

proliferacja

limfocytów

Białka ostrej fazy

Reakcja lokalna

Przywrócenie homeostazy

Dlaczego bof?

Chów wielkostadny w znacznym stopniu utrudnia 

możliwość obserwacji pojedynczych zwierząt.

Reakcja organizmu na zapalenie w postaci gorączki, 

leukocytozy oraz obniżenia koncentracji cynku jest

szybka i krótkotrwała w porównaniu do wolniej 

pojawiających i dłużej utrzymujących się

zmian koncentracji Hp i Fb w surowicy 

(Godson i wsp. 1995).

sposób reakcji

czas reakcji

frakcja, 
w której się znajdują

funkcje

Kinetyka zmian BOF

CRP

SAA

Hp

Fb

Transferyna

Albumina

C3

Z

m

ia

n

y

 k

o

n

ce

n

tr

a

cj

i 

w

 su

ro

w

ic

y

 (

%

)

Czas po stymulacji (dni)

Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław 1998

Fibrynogen

(metoda kapilarowa wg Benjamin,1978)

Zasada metody:

Ogrzanie osocza krwi do temperatury 56

0 

C powoduje 

wytrącenie z niej fibrynogenu. Obliczenie stosunku 
objętościowo-objętościowego fibrynogenu do całkowitego 
osocza w przeliczeniu na stosunek wagowo-objętościowy, 
pozwala na obliczenie koncentracji fibrynogenu

Odczynniki i aparatura:

wersenian sodu, rurki hematokrytowe, łaźnia wodna, 

wirówka hematokrytowa

Wykonanie:

Kapilarę hematokrytową wypełnić w 2/3 objętości krwią pobraną na

antykoagulant.

Wolny koniec rurki zatopić nad palnikiem gazowym (nie może być

ubrudzony krwią, ponieważ się nie zatopi). Krew wirować przez 5 min. 
w wirówce hematokrytowej (po odwirowaniu określić hematokryt). 

Kapilarę hematokrytową z odwirowaną krwią umieścić w łaźni 

wodnej, tak, aby cały słupek osocza był zanurzony w wodzie i ogrzewać
w temperaturze 56

0

C przez 3 minuty. 

Ponownie odwirować w wirówce hematokrytowej przez 3 minuty. 
Sprecypitowany fibrynogen osiada na słupku krwinek białych          

i czerwonych. Nad nim znajduje się słupek klarownej surowicy.

Zmierzyć z dokładnością 0.1 mm długość
odcinka BC i BD. Obliczyć koncentrację
fibrynogenu stosując następujące 
przekształcenia:

 

A 

B 

C 

Fibrynogen

     

100

x

AC

AB

Fb

=

   [g/L] 

Oznaczenie fb wg Millar i wsp. (1971) 

w modyfikacji Brugmans i wsp. (1998)

Do próbki krwi z EDTA w której znajduje się ok. 
1,5  - 2  ml  krwi  należy  dodać 1  kroplę roztworu 
May-Grunwalda 

z 

eozyną

i 

błękitem 

metylenowym (STAMAR, nr kat. 98.010.5). 

Należy wymieszać ostrożnie krew 

z barwnikiem. 

Krwinki  białe  zostają zabarwione  na  niebiesko 
- łatwiej  różnicować warstwę fibrynogenu  od 
warstwy krwinek białych.

Jawor i Stefaniak, Lecznica du

ż

ych zwierz

ą

t  (2008). 

WYKORZYSTANIE BIAŁEK OSTREJ FAZY 

W DIAGNOSTYCE WETERYNARYJNEJ

Ostre infekcyjne i aseptyczne stany zapalne (Hp, SAA, 
Fb)

Monitorowanie zdrowia zwierząt w stadzie   (Hp, Fb, 

pigMAP)

Monitorowanie przebiegu leczenia (Hp, Fb, SAA, Cp)

Różnicowanie między stanem ostrym, a przewlekłym 
(Hp, SAA, Fb, a1-AG)

Weterynaryjna inspekcja przed- i poubojowa (Hp, 

SAA)

Niektóre zaburzenia metaboliczne, stres (Hp, SAA)

Białka ostrej fazy  najczęściej wykorzystywane

w diagnostyce u zwierząt gospodarskich

Haptoglobina (Hp) – wszystkie gatunki

Fibrynogen (Fb) – wszystkie gatunki

Surowiczy Amyloid A (SAA) – bydło, świnie

Białko C-RP (CRP) – koń, świnie

Pig Major Acute Protein (pigMAP)- świnie

Dwa profile czasowe białek ostrej fazy 

w reakcji na bodziec zapalny

Białka szybko reagujące (SAA, a

1

-AG, C-RP) 

wzrost stężenie po 4-6 godzinach od zadziałania 
bodźca, stężenie maksymalne w 24-48 godzinie, 
powrót do normy po 7-8 dniach

Białka wolno reagujące (Hp, a

1

-AT, Fb, Cp) 

wzrost po 12-24 godzinach, stężenie maksymalne 
w 3-4 (3-6) dobie, powrót do normy po ok.14 
dniach

Sposób reakcji BOF 

na bodziec zapalny

Wielokrotny wzrost poziomu Hp, SAA

Wzrost stężenia od 
kilkudziesięciu do kilkuset 
procent

Fb, a

1

-AG, 

a

1

-AT, Cp, Sm, 

LBP

Spadek stężenia

Alb, Tf

Profil czasowy

SAA

, 

LBP, α

1

-AG

Hp, Fb, α

1

-AT

Białka szybko i wolno reagujące na 

bodziec zapalny

0

50

100

150

"0" 6

h

12

h

24

h

48

h

3
d

5
d

7d 10

d

12

d 

14

d 

18

d

czas

S

A

A

 m

g

/l

0

2

4

6

H

p

 g

/l

SAA
Hp

Stężenie Hp i Fb u wybranych gatunków ssaków 

 

Gatunek 

Haptoglobina 

Fibrynogen 

konie 

0,4-1,3 

1-5 

bydło 

<0,05 

3-7 

kozy 

<0,05 

1-4 

owce 

<0,05 

1,5-4 

psy 

0,6-1 

1-4 

ś

winie 

0,2-0,9 

2-4 

 

Referencje

Wielkość

grupy

Zakres 

stężeń

Ś

rednia

Metoda 

oznaczania

Brugmans i 

wsp.

1998

n=40

wiek 3-19 lat

3,12 – 5,89 

g/L

4,32 g/L

precypitacja 

wg 

Millar (1971)

Campbell i wsp.

1981

n=100

2,47 – 6,31 

g/L

3,87 g/L

precypitacja

wg

Millar (1971)

Dusek 1977

n=57

wiek 3-12 lat

bd

2,80 g/L

fotometria wg

Stiland

Gerhards1993

n=50

1,20-2,70 g/L

bd

bd

Koterba

i wsp. 1990

ź

rebięta 

noworodki

1,0-3,0 g/L

bd

bd

Stężenie fibrynogenu u koni wg różnych autorów

bd – brak danych

Przykłady możliwych 

zastosowań bof podczas 

monitorowania zdrowia 

u bydła, świń i koni

Cel

Grupa

Parametry/ilość zwierząt badanych

Ocena zdrowia podczas 

odchowu

Cielęta

Oznaczenie Hp, SAA i Fb w 2 d.ż oraz 

między 21-28 d.ż. Równocześnie 

z oceną Ig u 25-30% rodzących się

cieląt

Ocena ryzyka u krów 

podczas okresu 

przejściowego  

i w szczycie laktacji

Krowy mleczne

Hp, SAA, Fb (% krów z podwyższonym 

stężeniem oraz koncentracje 

u pojedynczych zwierząt równocześnie 

z parametrami metabolicznymi 

i mineralnymi) 

Monitoring zdrowia 

w stadach bydła 

mlecznego/programy 

poprawiające 

zdrowotność w stadzie

Krowy w różnych 

fazach laktacji 

oraz zasuszeniu

Hp, Fb (% zwierząt o podwyższonym 

stężeniu oraz średnie stężenie)

Monitorowanie 

zdrowotności gruczołu 

mlekowego

Krowy w laktacji

Hp i SAA w mleku od indywidualnych 

krów.

Badanie przedubojowe

Bydło opasowe

Potwierdzenie prawidłowych stężeń Hp 

i Fb u wszystkich z badanych zwierząt 

(5-10%  losowo wybranych z 

przeznaczonych na ubój)

Jawor i Stefaniak, Acute Phase Proteins in Cattle, 2011

 
 

Grupa 

Glukoza 

(mg/dl) 

Kortyzol 

(ng/ml) 

Fibrynogen 

(g/l) 

SAA 

(µg/ml) 

I 

102,75 A 

30,14 

10,09 

6,26 

6,50 
0,77 

63,14 
38,39 

II 

68,6 B 

8,95 

6,69 
4,67 

5,22 
1,07 

1,24 
2,60 

III 

60,14 B 

3,38 

6,96 
3,49 

5,60 
20,6 

5,9 

9,98 

Ogółem 

72,88 

19,2 

7,27 
4,87 

5,64 
1,31 

23,23 
36,39 

 

Grupa I – krowy przebywające w stadzie od tygodnia

Grupa II – krowy przebywające w stadzie ponad rok

Grupa III – krowy przebywające w stadzie od 3. tygodni

Rząsa i in. 2005

Poziomy oznaczanych we krwi i surowicy parametrów

Odsetek krów z alkalozą wykazujących podwyższone wartości 

fibrynogenu

   

Zakres 

Grupa I 

% 

Grupa II 

% 

Krowy św. 

wycielone 

% 

Krowy 

zasuszone 

% 

Powyżej normy 

ponad 7 g/l 

85,71 

80 

100 

80 

Między maksimum,  

a średnią 

5-7 g/l 

0 

0 

0 

0 

Między średnią,  

a minimum 

3-5 g/l 

14,29 

20 

0 

0 

Poniżej minimum 

poniżej 3 g/l 

0 

0 

0 

20 

 

Badania własne Katedry

Podwyższone poziomy Hp i Fb u krów 

w dużych stadach mlecznych

Stado n   

badanych

Fb 

n (%)

Hp 

n (%)

G 70/9

3 (33,3%)

4 (44,4%)

C 360/24

3 (12,5%)

2 (8,3%)

W 200/19

5 (26,3%)

3 (15,8%)

K 1000/33

10 (30,3%)

14 (42,4%)

KG 300/16

1 (6,3%)

0 (0%)

Badania własne Katedry

Stężenie fibrynogenu u 254 krów z grup 

reprezentatywnych pochodzących z 12 ferm 

bydła mlecznego w Polsce

Grupa

Średni % zwierząt (rozrzut)

Średnie 

stężenie (g/l)

<3 g/l

3-5 g/l

5-7 g/l

>7 g/l

Początek 
laktacji (n=74)

2.7%

(0-20)

31.08%

(0-77.8)

52.7%

(0-100)

13.51%

(0-33.3)

5.53

Szczyt  laktacji 
(n=57)

3.51%

(0-33.3)

31.58%

(0-66.7)

50.88%

(0-100)

14.04%

(0-66.7)

5.32

Schyłek 
laktacji
(n=55)

5.45%

(0-33.3)

52.73%

(0-100)

27.27%

(0-100)

14.55%

(0-66.7%)

5.16

Krowy 
zasuszone
(n=68)

7.35%

(0-50%)

45.59%

(0-100)

41.18%

(0-80)

5.88%

(0-33,3)

5.01

Łą

cznie

(n=254)

4.74%

(0-29.17)

37.94%

(6.67-55.17)

44.66%

(12.5-80)

12.65%

(0-42.86)

5.26

Jawor i Stefaniak, Acute Phase Proteins in Cattle, 2011

0

1

2

3

4

5

6

7

Fb

Hp

Fb

Hp

Fb

Hp

14

28

42

Grupa I

Grupa II

Dynamika zmian Fb i Hp u prosiąt w okresie okołoodsadzeniowym

Grupa I pasza z antybiotykiem, II grupa z dodatkiem ziołowym

Rz

ą

sa i wsp. 2007, Arch. Tierz. Dummerstorf

Zmiany koncentracji Fb w czasie 10 tygodni tuczu

0

1

2

3

4

5

6

(g/l

)

2

3

4

5

Termin kontroli

immunizowane

nieimmunizowane

Badania własne Katedry

Porównanie wartości Fb grupy kontrolnej oraz średnich 

wartości dla koni z nieskomplikowanym okresem 

pooperacyjnym po artroskopii (A) i wartości dla 

pacjenta, u którego wystąpiły komplikacje.

0

2

4

6

8

10

g/l

1

2

3

5

7

10

14

21

28

Dni od zabiegu

Kontrola

Grupa A

Pacjent A27

Przewo

ź

ny 2005.