ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

1

OGÓLNOPOLSKI KONKURS HISTORYCZNY

LOSY ŻOŁNIERZA I DZIEJE ORĘŻA POLSKIEGO W LATACH 972-1514.

OD CEDYNI DO ORSZY.

ETAP WOJEWÓDZKI – ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA

19 marca 2010 r., czas trwania – 120 minut

Zestaw pytań i proponowane odpowiedzi wraz z punktacją

1. Napisz treść pierwszej zwrotki i refrenu polskiego hymnu narodowego.

Jeszcze Polska nie zginęła,
Póki my żyjemy.
Co nam obca przemoc wzięła,
Szablą odbierzemy.


Refren: Marsz, marsz Dąbrowski,
Z ziemi włoskiej do Polski!
Za twoim przewodem
Złączym się z narodem.

4 p.

2. Uporządkuj chronologicznie nazwy państwa polskiego, zaczynając od najstarszej, a kończąc
na współczesnej (wpisując nazwy obok cyfry od 1 do 8).

II (druga) Rzeczpospolita, Korona Królestwa Polskiego, Królestwo Polskie,

Księstwo Warszawskie, Polonia, Polska Rzeczpospolita Ludowa,

Rzeczpospolita Obojga Narodów, III (trzecia) Rzeczpospolita.

1. Polonia
2. Korona Królestwa Polskiego
3. Rzeczpospolita Obojga Narodów
4. Księstwo Warszawskie
5. Królestwo Polskie
6. II (druga) Rzeczpospolita
7. Polska Rzeczpospolita Ludowa
8. III (trzecia) Rzeczpospolita

8 p.

3. Uporządkuj chronologicznie podane niżej nazwiska dowódców polskich, zaczynając od
najstarszego w dziejach, a kończąc na współczesnym (wpisując postać obok cyfry od 1 do 12).

Anders Władysław, Chodkiewicz Jan Karol, Chrobry Bolesław, Jagiełło Władysław,

Kościuszko Tadeusz, Mieszko I, Ostrogski Konstanty, Piłsudski Józef, Pobożny Henryk,

Sowiński Józef, Traugutt Romuald, Zamoyski Jan.

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

2

1. Mieszko I
2. Chrobry Bolesław
3. Pobożny Henryk
4. Jagiełło Władysław
5. Ostrogski Konstanty
6. Zamoyski Jan
7. Chodkiewicz Jan Karol
8. Kościuszko Tadeusz
9. Sowiński Józef
10. Traugutt Romuald
11. Piłsudski Józef
12. Anders Władysław

12 p.

4. Uzupełnij tabelę wpisując obok podanych informacji imię i przydomek władcy oraz rok jego
koronacji.

Informacje

Imię i przydomek władcy

Rok

koronacji

A. Był koronowany pod koniec swego życia.

Bolesław Chrobry

1025

B. Zmarł na wygnaniu, na Węgrzech, obłożony
klątwą.

Bolesław Śmiały

1076

C. Został zamordowany w kilka miesięcy po
koronacji, najprawdopodobniej przez
Brandenburczyków.

Przemysł II

1295

D. Pierwszy władca koronowany w Krakowie.

Władysław Łokietek

1320

E. Zwlekał z koronacją, gdyż nie wiedział czy jego
brat poniósł śmierć w walce.

Kazimierz Jagiellończyk

1447

10 p.

5. Wymień imiona i przydomki dwóch władców z dynastii Piastów, którzy składali hołd
cesarzom niemieckim.

* Mieszko I
* Władysław Herman
* Władysław Wygnaniec
* Bolesław Kędzierzawy

2 p.

6. Uzupełnij poniższe zdania, wpisując w luki odpowiednie informacje dotyczące panowania

Bolesława Chrobrego.

A. O dążeniu do ułożenia dobrych stosunków między Bolesławem Chrobrym a Ottonem III

ś

wiadczyło spotkanie w roku 1000, nazwane zjazdem gnieźnieńskim

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

3

B. W trakcie tego spotkania Otton III „na zadatek przymierza i przyjaźni” wykonał wobec
Bolesława Chrobrego następujące gesty:

* nałożył diadem cesarski na głowę Bolesława Chrobrego
* wręczył mu włócznię Św. Maurycego

C. Na tym samym spotkaniu cesarz Otton III przekazał królowi ważne decyzje papieża,

dotyczące organizacji kościoła polskiego; były to:

* ustanowił arcybiskupstwo w Gnieźnie
* ustanowił nowe biskupstwa (w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu)

6 p.

7. Uzupełnij poniższe zdania, wpisując w luki odpowiednie informacje dotyczące stosunków
polsko-krzyżackich.

A. Za panowania Piastów

a) W 1308 roku na Pomorze Gdańskie uderzyli (kto) Branderburczycy.

Wówczas Władysław Łokietek wezwał na pomoc (kogo) Krzyżaków, którzy

zdobyli (jakie miasto) Gdańsk.

3 p.

b) Bitwa pod Płowcami odbyła się (dzień, miesiąc, rok) 27 września 1331 r.

3 p.

c) Po długich rokowaniach Kazimierz Wielki zawarł z Krzyżakami „pokój wieczysty” w (jakim

mieście) Kaliszu, dzięki czemu odzyskał dwie ziemie:

* Kujawy

* Ziemię Dobrzyńską

3 p.

B. Za panowania Jagiellonów

a)

Za panowania Władysława Jagiełły doszło do konfliktu zbrojnego z Krzyżakami, który

rozpoczął się w (którym roku) 1409 r. powstaniem przeciwko Krzyżakom

na (jakim terenie) Żmudzi.

2 p.

b)

Wojska polskie wyruszyły do walki z Zakonem w końcu czerwca 1410 roku. Na

przełomie czerwca i lipca przekroczyły Wisłę pod (jakim miastem) Czerwińskiem,

korzystając z (jakiego rodzaju przeprawy) mostu pontonowego.

2 p.

c)

Po bitwie próbowano zdobyć największą twierdzę Krzyżaków (jaką) Malbork,

której obroną dowodził (imię i nazwisko) Henryk von Plauen.

2 p.

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

4

d)

Na mocy pokoju toruńskiego Krzyżacy zwrócili następujące ziemie:

- Polsce (jaką) Ziemię Dobrzyńską

- Litwie (jaką) Żmudź

2 p.

8. Napisz obok wymienionych bitew wojny trzynastoletniej dokładne ich daty.

* pod Chojnicami (dzień, miesiąc, rok) 18 września 1454 r.

* pod Świecinem (dzień, miesiąc, rok) 17 września 1462 r.

* na Zalewie Wiślanym (dzień, miesiąc, rok) 15 września 1463 r.

9 p.

9. Przeczytaj uważnie poniższe teksty źródłowe, opisujące bitwy toczone w czasach Piastów
i Jagiellonów. Korzystając z informacji w nich zawartych oraz z własnej wiedzy odpowiedz na
pytania zamieszczone pod tekstem.

A. „Kiedy w dzień Św. Jana Chrzciciela starli się z (…), donieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem
w miejscowości zwanej (…) brat jego Czcibor zadał klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych
rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów”

(Thietmar)

a)

Gdzie i w którym roku rozegrała się opisana bitwa?

Miejsce Cedynia Rok 972

b)

Kim był Czcibor?

Bratem Mieszka I

3 p.

B. „Wtedy cesarz sądząc, że litość nad synami i krewniakami zmiękczy serca mieszczan, polecił
znaczniejszych pochodzeniem spośród zakładników z miasta oraz syna komesa przywiązać do
machin oblężniczych, tak że bez krwi rozlewu otworzy sobie bramy miasta. A tymczasem
grodzianie wcale nie oszczędzali synów i krewnych, (…) lecz zmuszali ich kamieniami i orężem
od odstąpienia od muru.”

( Gall Anonim)

a)

Gdzie i w którym roku doszło do opisanej obrony?

Miejsce Głogów Rok 1109

b)

Kto wówczas panował w Polsce?

Bolesław Krzywousty

3 p.

C. „Tymczasem ktoś z oddziałów tatarskich, nie wiadomo, czy ruskiego czy tatarskiego
pochodzenia, biegając bardzo szybko tu i tam, między jednym i drugim wojskiem krzyczał
okropnie zwracając do obu wojsk sprzeczne ze sobą słowa zachęty. Wołał bowiem po polski
„Biegajcie, biegajcie”, to znaczy: „Uciekajcie, uciekajcie”, wprawiając Polaków w przerażenie.
(…) Książę (…) kiedy podniósł prawą rękę chciał ugodzić Tatara, który zagrodził mu drogę,
drugi Tatar przebił go dzidą pod pachą.”

(Jan Długosz)

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

5

a)

Gdzie i w którym roku rozegrała się opisana bitwa?

Miejsce Legnica Rok 1241

b)

Który książę polski zginął w tej bitwie?

Henryk Pobożny

3 p.

D. (…) uważając się za bohatera, sądził iż wojska on jeden rozpędzi i dlatego uderzył w ich
środek, gdzie stał sułtan Murad. Gdy jednak dotarł do skraju szyku, koń potknął się, on sam
spadł z niego na twarz. W tym miejscu znajdowało się dwóch janczarów, którzy wraz z innymi
rycerzami będącymi w pobliżu, ucięli głowę … króla i zanieśli do sułtana (…)”.
(Anonim turecki)

a)

Gdzie i w którym roku rozegrała się opisana bitwa?

Miejsce Warna Rok 1444

b)

Któremu królowi polskiemu Turcy obcięli głowę?

Władysławowi (Warneńczykowi)

3 p.

E. „Do bitwy uszykowano (wojska) „starym urządzeniem polskim”(co zarządził książę
Ostrogski): dwa hufce jazdy litewskiej i polskiej, między nimi część zaciężnej piechoty, za nimi
zaś znów dwa hufce walne jazdy litewskiej i polskiej złożone z lekkich chorągwi; na skraju
prawego skrzydła umieszczono pod osłoną lasu wszystkie działa i pozostałą piechotę. Prawą
stronę tego ugrupowania tworzyły oddziały polskie, lewą zaś litewskie.”

( ---)

a)

Gdzie i w którym roku rozegrała się opisana bitwa?

Miejsce Orsza Rok 1514

b)

Kto dowodził wojskami moskiewskimi?

Iwan

Czeladnin

3 p.

10. Spośród podanych trzech możliwości wybierz właściwą odpowiedź i podkreśl ją.

A. Brygantyna to
- zbroja płytowa, obcisłą kurtka skórzana wzmocniona płytkami metalowymi i dużą
okrągłą płytą na piersiach

.

- zbroja podobna do kolczugi, naszyta na kaftan skórzany.
- całość zbroi rycerskiej, wykonanej na specjalne zamówienie w Toledo.

B. Karacena to
- rodzaj zbroi paradnej, składającej się cienkich srebrnych blaszek.
- rodzaj pancerza z łusek metalowych, przymocowanych do skórzanego kaftana.
- rodzaj pancerza, wykonanego ze złoconej i srebrzonej stali.

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

6

C. Kornet to
- kołnierz w średniowiecznym hełmie turniejowym.
- zasłona w średniowiecznym hełmie turniejowym.
- specjalne ozdoby do hełmów turniejowych.

D. Kałkan to
- mała, płaska tarcza w całości wykonana z metalu i bogato zdobiona.
- okrągła, silnie wypukła tarcza, wykonana z prętów drzewa figowego, przetykana
jedwabnymi nićmi

.

- tarcza wykonana najczęściej z drewna i pokryta metalem.

E. Pawęż to
- duża, ciężka tarcza z metalu, chroniąca piechtę przed strzałami.
- ciężki miecz przenoszony przez rycerzy na ramieniu.
- duża czworokątna tarcza drewniana, pokryta skórą, zdobiona, z kolcem u dołu.

F. Nadziak to
- broń sieczna o ostrej głowni do wbijania w ciało przeciwnika.
- broń o długiej głowni służąca też do pieczenia mięsa nad ogniem.
- broń obuchowo – sieczna na długim drzewcu, zakończona ostrym kolcem.

G. Balista to
- machina służąca do taranowania bram miast i zamków.
- machina miotająca do wyrzucania kul kamiennych.
- machina wyrzucająca rycerzy na mury obleganych miast i zamków.

H. Buzdygan to
- bogato zdobiona broń palna pochodzenia wschodniego.
- broń obuchowa o głowicy złożonej z metalowych piór.
- broń obuchowa o gładkiej powierzchni.

I. Hufnica to
- lekkie działo z żelaza o krótkiej lufie.
- ciężkie działo żeliwne o długiej lufie.
- lekkie działo, tzw. wiwatówka o długiej lufie.

J. Blanki to
- rodzaj wzorów zdobiących mury w zamkach średniowiecznych.
- rodzaj otworów strzelniczych w murach obronnych miast i zamków średniowiecznych.
- rodzaj zwieńczenia murów lub baszt w formie przemiennie prostokątnych zębów
i prześwitów

.

K. Machikuły to
- ganki na murach obronnych; w podłodze miały otwory przez które wyrzucano pociski.
- ozdobne ganki w zamkach średniowiecznych.
- lochy w średniowiecznych basztach, w których przetrzymywano więźniów.

11 p.

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

7

11. Określ, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które fałszywe; obok nich wpisz całym
wyrazem „prawda” lub „fałsz”.

Hulajpole to rodzaj kilkupiętrowej, drewnianej machiny oblężniczej.

prawda

Buława to dawna broń obuchowa, a także oznaka najwyższej władzy wojskowej.

prawda

Puklerz to potoczna nazwa napierśnika w średniowiecznej zbroi rycerskiej

fałsz

Surma to olbrzymi bęben służący do wybijania rytmu dla maszerujących wojsk

fałsz

Kosz to tatarski obóz wojskowy w trakcie wypraw wojennych

prawda

Obrona potoczna to wojska zaciężne utworzone w końcu XV wieku,
rozmieszczone w zamkach na południowo-wschodnich kresach Polski.

prawda

Arsenał to inaczej kuźnia produkująca części uzbrojenia na potrzeby wojenne

fałsz

Głownia to zasadnicza część broni siecznej od rękojeści w dół

prawda

Jelec to część rękojeści broni siecznej, służąca do ochrony ręki.

prawda

9 p.

12. W średniowieczu występowały różne rodzaje hełmów rycerskich. Do opisów hełmów

dopisz właściwą nazwę, wybierając ją spośród podanych poniżej.

garnczkowy, kapalin, misiurka, morion, szyszak.

A. Wykonany z blachy i siatki metalowej, opadającej na kark i ramiona.

misiurka

B. Wykonany z grubej blachy, osłaniał całą głowę; miał nacięcia na oczy i otwory wentylacyjne.

garnczkowy

C. Otwarty, z grzebieniem na dzwonie, policzkami i nakarczkiem lub zamknięty, z zasłoną,

podbródkiem i nakarczkiem.

szyszak

D. Z szerokim rondem w kształcie kapelusza, lekko opadającym w dół.

kapalin

4 p.

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

8

13. Określ, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które fałszywe; obok nich wpisz całym
wyrazem „prawda” lub „fałsz”.

A.

Władysław Opolczyk założył klasztor na Jasnej Górze i podarował obraz

Matki Boskiej.

prawda

B.

Jasyr to niewola u Tatarów lub Turków.

prawda

C. Henryk Sandomierski zginął w trakcie wyprawy krzyżowej w Jerozolimie.

fałsz

D.

Mongołowie w trakcie bitwy pod Legnicą używali dymów bojowych

obezwładniających rycerzy.

prawda

E.

Bolesław Krzywousty złożył hołd cesarzowi niemieckiemu Lotarowi III

z całego państwa polskiego i zapłacił trybut.

fałsz

5 p.

14. W okresie średniowiecza w trakcie najazdu wroga każdy ze stanów miał określone obowiązki
związane z obroną państwa. Spośród podanych trzech możliwości wybierz właściwą
odpowiedź i podkreśl ją.

a.

Rycerze mieli obowiązek

- walczyć z wrogiem we własnym zakresie broniąc zaatakowanej ziemi.
- stawić się konno i zbrojnie na każde wezwanie księcia.
- czekać na powtórzenie wezwania i dopiero wtedy ruszyć do walki.

b.

Chłopi mieli obowiązek

- stawić się do wojska podobnie jak rycerze z własnym uzbrojeniem.
- uciekać wraz z rodzinami z zagrożonych terenów.
- tworzyć grupy znienacka atakujące wroga.

c.

Mieszczanie mieli obowiązek

- zamykać bramy miejskie i czekać na pomoc rycerzy.
- dołączyć do rycerzy w celu wspólnej walki z wrogiem.
- bronić w ramach organizacji cechowych murów, baszt i bram miejskich.

3 p.

15. Podkreśl prawidłową odpowiedź.

A. Herb Piastów stał się godłem państwa polskiego za

- Bolesława Chrobrego
- Przemysła II
- Władysława Łokietka

B. Pierwsze starania o uzyskanie korony królewskiej w celu zakończenia rozbicia dzielnicowego

Polski podjął

-

Henryk Brodaty

- Henryk Probus
- Przemysł II

2 p.

ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA – zestaw pytań i odpowiedzi, etap wojewódzki

9

16. Przyporządkuj autorów epoki średniowiecza do ich dzieł.

Długosz Jan, Gall Anonim, Janko z Czarnkowa, Kadłubek Wincenty,

Thietmar z Merseburga, Włodkowic Paweł

Kronika dziejów Polski od czasów legendarnych do 1202 r.

Wincenty Kadłubek

O władzy papieża i cesarza wobec pogan.

Paweł Włodkowic

Pierwsza „Kronika Polska”.

Gall Anonim

„Kronika” obejmująca lata 1333- 1384.

Janko z Czarnkowa

„Roczniki czyli kroniki przesławnego Królestwa Polskiego”.

Jan Długosz

5 p.

17. Do przedstawionych historyczno-geograficznych opisów ziem polskich dopasuj ich nazwy,
wybierając spośród podanych poniżej.

Grody Czerwieńskie, Kujawy, Ruś Halicka (Czerwona), Śląsk, Warmia, Wołyń,

Ziemia Lubuska, Ziemia Sieradzko- Łęczycka.

A. Ziemie położone między górną Notecią i Wisłą, w XI wieku zamieszkiwane
najprawdopodobniej przez Goplan; od początku X wieku wchodziły w skład państwa Polan.
W pierwszej połowie XIII wieku były najeżdżane przez Krzyżaków.

Kujawy

B. Kraina w dorzeczu Łyny i Pasłęki; po podboju przez Zakon Krzyżacki utworzono tam
biskupstwo. Od połowy XV wieku znalazła się w granicach państwa polskiego.

Warmia

C. Ziemie położone po obu brzegach środkowej Odry, między Śląskiem, Wielkopolską
i Pomorzem Zachodnim; miały one kluczowe znaczenie w walkach o zachodnią granicę Polski.

Ziemia Lubuska

D. Ziemie położone w dorzeczu Sanu i górnego Dniestru; zostały zajęte przez Kazimierza

Wielkiego i przyłączone do Polski.

Ruś Halicka (Czerwona)

E. Ziemie położone w dorzeczu górnej i środkowej Odry; od 990r. przyłączone do Polski;
utracone na kilkaset lat za panowania Kazimierza Wielkiego.

Śląsk

5 p.

18. Każdy ród szlachecki miał swój herb. Na poniższym rysunku, przedstawiającym jeden
z nich, umieszczono strzałki wskazujące główne części herbu. Wybierz właściwą nazwę spośród
podanych poniżej i wpisz obok każdej strzałki.

godło, hełm, klejnot, labry, tarcza.

klejnot



hełm

labry

tarcza


godło

5 p.

19. Poniższe rysunki przedstawiają wały obronne. Wybierz właściwą nazwę konstrukcji wałów
spośród podanych poniżej i wpisz ją pod właściwym rysunkiem.

przekładkowa, hakowa, skrzyniowa, ostrokół

a) hakowa b) ostrokół c) przekładkowa d) skrzyniowa

4 p.

20. Uzupełnij tabelę, wpisując nazwę zajęcia, w którym specjalizowali się mieszkańcy

wymienionych osad służebnych.

Bartniki

Chów pszczół leśnych/zbierali miód

Bednary

Wyrób beczek, balii i innych naczyń drewnianych

Garncary

Wyrób ceramicznych naczyń i przedmiotów codziennego
użytku/głównie garnków

Grotniki

Wyrób żelaznych grotów do strzał i włóczni

Kobylany, Koniuchy

Hodowla koni

Szczytniki

Wyrób tarczy

Kuchary

Gotowanie potraw

7 p.

21. Poniższa mapa przedstawia podział Polski na dzielnice ustanowiony testamentem Bolesława

Krzywoustego. Do oznaczonych literami dzielnic dopisz ich nazwy.

A. dzielnica senioralna
B. Śląsk
C. Mazowsze
D. Wielkopolska
E. Ziemia Sandomierska
F. Ziemia Łęczycko-Sieradzka

6 p.

Razem: 149 p.