Temat: Lądowe rośliny zarodnikowe z dominującym sporofitem, cz. II

PTERIDOPHYTA

Charakterystyka jednostki systematycznej w randze klasy

Polypodiopsida

Paprocie stanowią klasę bardzo zróżnicowaną, niejednorodną. Są to przeważnie

rośliny zielne. W krajach o klimacie gorącym występują gatunki drzewiaste, które osiągają

kilka metrów wysokości. Większość paproci to formy jednakozarodnikowe. U paproci z

reguły nie występuje wtórny przyrost na grubość lub jest w znacznym stopniu ograniczony.

Zarodnie są zwykle zebrane w kupki na spodniej stronie liścia, czasami ochrania je zawijka.

Paprocie posiadają krótką podziemną łodygę i liść podzielony na część asymilacyjną i

zarodnionośną.

Opis budowy morfologicznej i anatomicznej w jednostce

Polypodiopsida wytwarzają blaszkowate liście trofofilowe, które są za młodu

pastorałowato zwinięte. Są to liście służące do fotosyntezy oraz wymiany gazowej. Liście

zarodnionośne nie tworzą kłosa. Na łodygach i na osiach liści występują wielokomórkowe

łuski. Zarodnia jest umiejscowiona na brzegu liścia lub po jego spodniej stronie, zarodnie są

zebrane w kupki albo też zebrane w synangia. Formy prymitywne posiadają zarodnie o

ścianie wielowarstwowej, natomiast u bardziej rozwiniętych form jest ona jednowarstwowa i

charakteryzuje się specyficznym mechanizmem otwierania. Gametofit jest zazwyczaj zielony,

plechowaty lub nitkowaty. U prymitywnych paproci może być bezzieleniowy. Przedrośla są

zwykle jednopienne, po zapłodnieniu i wytworzeniu nowego samodzielnego sporofitu szybko

obumierają.

Cykl życiowy przedstawicieli jednostki

Paprotniki rozmnażają się bezpłciowo za pomocą zarodników. Charakteryzuje je

przemiana pokoleń z przewagą sporofitu. Rozmnażanie płciowe jest uzależnione od obecności

wody.

1

W zarodniach sporofitów powstają zarodniki, z których tworzą się niewielkie,

delikatne przedrośla o sercowatym kształcie. Gametofity są przeważnie jednopienne.

Plemniki wymagają obecności wody, by dotrzeć do rodni, dopiero wtedy dochodzi do

zapłodnienia i powstaje zygota, kolejno rozwijająca się w młody sporofit. Sporofit jest

samożywny, niezależny od gametofitu, który wkrótce obumiera. Cykl się powtarza.

Znaczenie przedstawicieli jednostki w przyrodzie

Współcześnie Polypodiopsida nie są wykorzystywane gospodarczo, nie odgrywają

istotnej roli w środowisku. Jednakże w niektórych lasach są podstawowym składnikiem

podszytu. Część gatunków jest hodowana jako ozdobne rośliny doniczkowe. Nieliczne

gatunki paproci są także wykorzystywane w medycynie.

Szczegółowy opis opracowywanego gatunku

Pozycja systematyczna Athyrium filix-femina:

Kr: Plantae

Podkr: Viridiplantae

Gr: Pteridophyta

Klasa: Polypodiopsida

Rząd: Polypodiidae

Athyrium filix-femina

Athyrium filix-femina preferuje gleby kwaśne (pH 4,5 - 6,5), ilaste, próchnicze. Osiąga

ok. 1,5 m wysokości. Posiada pierzaste zielone (lub żółto-zielone) liście, eliptyczne lub

lancetowate. Wietlica samicza charakteryzuje się podziemnym kłączem oraz liśćmi

zebranymi w rozetki na poziomym kłączu. Korzenie wyrastają pojedynczo z kłącza. Ogonek

2

liściowy jest krótki, zwykle żółtawy lub czerwonawy, posiada łuski. Liście zarodnikowe są

takie same jak liście płonne. Zarodnie zebrane są w tzw. sori.

Kupki zarodni są pokryte trwałą zawijką (indusium), znajdują się na spodniej stronie lub na

brzegu liści. Sorus składa się z łożyska, do którego trzoneczkami przyrośnięte są zarodnie.

Zarodnie w kupkach nie są zrośnięte, a są otoczone przez wyrostki epidermy blaszki liściowej

lub łożyska. Zarodniki dojrzewają w okresie lipiec-wrzesień. Zarodnie otwierają się za

pomocą pierścienia, zbudowanego z Komorek o grubych ścianach. Paproć ta występuje w

miejscach zacienionych, często w lasach (liściastych), zaroślach i bagnach. Toleruje

nasłonecznione miejsca, ale tylko gdy gleba jest dostatecznie wilgotna. Athyrium filix-femina

występuje w piętrze leśnym regla dolnego oraz na terenach niżowym w obrębie kwaśnej

buczyny. Jest to paproć wrażliwa na zanieczyszczenia powietrza. Athyrium filix-femina

rozmnaża się przez grube, łuskowate kłącza oraz przez spory.

Athyrium filix-femina był stosowany w lecznictwie. Herbata z gotowanych łodyg i

korzeni była stosowana by ulżyć ogólnym bólom ciała, a w szczególności podawano ją

kobietom, które rodziły dzieci, by złagodzić bóle porodowe. Korzenie tej paproci były

suszone i sproszkowane stosowane na gojenie się owrzodzeń. Pewne części rośliny (liście,

korzenie) są jadalne, ale nie wolno spożywać ich w surowej formie. Liście tej paproci są

wykorzystywane jako element dekoracyjn

3

Literatura:

1.

Botanika. Morfologia, Szweykowska A., 2004

2.

Biologia, Solomon, Berg, Martin, Ville, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa

3.

Biologia 1, J.Balerstet, W. Lewiński, J. Prokop, [ i inni], wyd. OPERON, 2003

4.

Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wietlica_samicza

5.

http://hardyfernlibrary.com/ferns/listSpecies.cfm?Auto=78

6.

http://www.pfaf.org/database/plants.php?Athyrium+filix-femina

7.

http://www.borealforest.org/ferns/fern1.htm

8. Własne notatki i rysunki z ćwiczeń.

4