Temat: Lądowe rośliny zarodnikowe z dominującym sporofitem, cz. II

PTERIDOPHYTA

Charakterystyka jednostki systematycznej w randze klasy 

 

 Polypodiopsida

 

 

Paprocie   stanowią   klasę   bardzo   zróżnicowaną,   niejednorodną.   Są   to   przeważnie 

rośliny zielne. W krajach o klimacie gorącym występują gatunki drzewiaste, które osiągają 

kilka   metrów   wysokości.   Większość   paproci   to   formy   jednakozarodnikowe.   U   paproci   z 

reguły nie występuje wtórny przyrost na grubość lub jest w znacznym stopniu ograniczony. 

Zarodnie są zwykle zebrane w kupki na spodniej stronie liścia, czasami ochrania je zawijka. 

Paprocie   posiadają   krótką   podziemną   łodygę   i   liść   podzielony   na   część   asymilacyjną   i 

zarodnionośną.

Opis budowy morfologicznej i anatomicznej w jednostce

Polypodiopsida  wytwarzają   blaszkowate   liście   trofofilowe,   które   są   za   młodu 

pastorałowato zwinięte. Są to liście służące do fotosyntezy oraz wymiany gazowej. Liście 

zarodnionośne nie tworzą kłosa. Na łodygach i na osiach liści występują wielokomórkowe 

łuski. Zarodnia jest umiejscowiona na brzegu liścia lub po jego spodniej stronie, zarodnie są 

zebrane   w   kupki   albo   też   zebrane   w   synangia.   Formy   prymitywne   posiadają   zarodnie   o 

ścianie wielowarstwowej, natomiast u bardziej rozwiniętych form jest ona jednowarstwowa i 

charakteryzuje się specyficznym mechanizmem otwierania. Gametofit jest zazwyczaj zielony, 

plechowaty lub nitkowaty. U prymitywnych paproci może być bezzieleniowy. Przedrośla są 

zwykle jednopienne, po zapłodnieniu i wytworzeniu nowego samodzielnego sporofitu szybko 

obumierają. 

Cykl życiowy przedstawicieli jednostki

Paprotniki   rozmnażają   się   bezpłciowo   za   pomocą   zarodników.   Charakteryzuje   je 

przemiana pokoleń z przewagą sporofitu. Rozmnażanie płciowe jest uzależnione od obecności 

wody. 

1

W   zarodniach   sporofitów   powstają   zarodniki,   z   których   tworzą   się   niewielkie, 

delikatne   przedrośla   o   sercowatym   kształcie.   Gametofity   są   przeważnie   jednopienne. 

Plemniki   wymagają   obecności   wody,   by   dotrzeć   do   rodni,   dopiero   wtedy   dochodzi   do 

zapłodnienia   i   powstaje   zygota,   kolejno   rozwijająca   się   w   młody   sporofit.   Sporofit   jest 

samożywny, niezależny od gametofitu, który wkrótce obumiera. Cykl się powtarza.

Znaczenie przedstawicieli jednostki w przyrodzie

Współcześnie  Polypodiopsida  nie   są   wykorzystywane   gospodarczo,   nie   odgrywają 

istotnej   roli   w   środowisku.   Jednakże   w   niektórych   lasach   są   podstawowym   składnikiem 

podszytu.   Część   gatunków   jest   hodowana   jako   ozdobne   rośliny   doniczkowe.   Nieliczne 

gatunki paproci są także wykorzystywane w medycynie.

Szczegółowy opis opracowywanego gatunku

Pozycja systematyczna Athyrium filix-femina:

Kr: Plantae

Podkr: Viridiplantae

Gr: Pteridophyta

Klasa: Polypodiopsida

Rząd: Polypodiidae

Athyrium filix-femina

Athyrium filix-femina preferuje gleby kwaśne (pH 4,5 - 6,5), ilaste, próchnicze. Osiąga 

ok.   1,5   m   wysokości.   Posiada   pierzaste   zielone   (lub   żółto-zielone)   liście,   eliptyczne   lub 

lancetowate.   Wietlica   samicza   charakteryzuje   się   podziemnym   kłączem   oraz   liśćmi 

zebranymi w rozetki na poziomym kłączu. Korzenie wyrastają pojedynczo z kłącza. Ogonek 

2

liściowy jest krótki, zwykle żółtawy lub czerwonawy, posiada łuski. Liście zarodnikowe są 

takie same jak liście płonne. Zarodnie zebrane są w tzw. sori. 

Kupki zarodni są pokryte trwałą zawijką (indusium), znajdują się na spodniej stronie lub na 

brzegu liści. Sorus składa się z łożyska, do którego trzoneczkami przyrośnięte są zarodnie. 

Zarodnie w kupkach nie są zrośnięte, a są otoczone przez wyrostki epidermy blaszki liściowej 

lub   łożyska.   Zarodniki   dojrzewają   w   okresie   lipiec-wrzesień.   Zarodnie   otwierają   się   za 

pomocą pierścienia, zbudowanego z Komorek o grubych ścianach. Paproć ta występuje w 

miejscach   zacienionych,   często   w   lasach   (liściastych),   zaroślach   i   bagnach.   Toleruje 

nasłonecznione miejsca, ale tylko gdy gleba jest dostatecznie wilgotna. Athyrium filix-femina 

występuje w piętrze leśnym  regla dolnego oraz na terenach  niżowym  w obrębie kwaśnej 

buczyny.   Jest   to   paproć   wrażliwa   na   zanieczyszczenia   powietrza.   Athyrium   filix-femina 

rozmnaża się przez grube, łuskowate kłącza oraz przez spory.

Athyrium filix-femina  był  stosowany w lecznictwie. Herbata z gotowanych  łodyg  i 

korzeni   była   stosowana   by   ulżyć   ogólnym   bólom   ciała,   a   w   szczególności   podawano   ją 

kobietom,   które   rodziły   dzieci,   by   złagodzić   bóle   porodowe.   Korzenie   tej   paproci   były 

suszone i sproszkowane stosowane na gojenie się owrzodzeń. Pewne części rośliny (liście, 

korzenie) są jadalne, ale nie wolno spożywać ich w surowej formie. Liście tej paproci są 

wykorzystywane jako element dekoracyjn

3

Literatura:

1.

Botanika. Morfologia, Szweykowska A., 2004

2.

Biologia, Solomon, Berg, Martin, Ville, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa

3.

Biologia 1, J.Balerstet, W. Lewiński, J. Prokop, [ i inni], wyd. OPERON, 2003

4.

Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Wietlica_samicza

5.

http://hardyfernlibrary.com/ferns/listSpecies.cfm?Auto=78

6.

http://www.pfaf.org/database/plants.php?Athyrium+filix-femina

7.

http://www.borealforest.org/ferns/fern1.htm

8. Własne notatki i rysunki z ćwiczeń.

4