Procesy integracyjne i relacje społeczno-polityczne na obszarze WNP.

Wykład III

Związek Białorusi i Rosji.

Rozwój stosunków w ramach Wspólnoty Niepołegłych Państw nie zwiastował na

przełomie lat 1995-1996 możliwości głębszej organizacji. Jakiekolwiek rzeczywiste

wzajemne zbliżenie następowało jedynie w stosunkach Rosji z Białorusią oraz

równolegle, choć z mniejszą intensywnością, Rosji z Kazachstanem. Cele rosyjskiej

polityki wobec WNP zawarte w przedstawionym 14 września 1995 roku dokumencie

„Strategiczny kurs Rosji wobec państw – uczestników Wspólnoty Niepodległych

Państw” nie zostały zrealizowane.

Następnie, dochodzi do procesu dezintegracji w ramach WNP w wyniku którego

zostają powołane inne formy integracyjne. Zresztą nie bez udziału samej Rosji. W 1995

roku Rosja wniosła propozycje o tzw. nowej integracji. Zainicjonowała podpisanie

najpierw dwustronnego porozumienia (Rosja i Białoruś – 6 stycznia 1995 roku), a potem

i trójstronnego Pozozumienia o Unii Celnej (20 stycznia 1996 roku), które w marcu 1996

zostało przekształcone w Unię Celną. Do Unii się potem dołączyli Kirgizja i Tadżykistan.

Od 2000 roku to ugrupowanie nazywa się Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza.

Czym jest Rosja dla Białorusi? Po wyborze A. Łukaszenki na prezydenta

Białorusi proces organizacyjengo przygotowania związku Białorusi i Rosji został

przyspieszony. Białorusi zależało na tanim rosysyjskim paliwie i surowcach oraz na

ogronmnym rynku rosyjskim. Istniały także motywy polityczne sprzyjające zawarciu

tego związku. Otoczenie prezydenta właściwie przyjęło cześc programu politycznego i

wartości kulturowych z sąsiedniego kraju, gdzyż nie miało własnego pomysłu ani na

politykę narodową, ani na modernizację społeczeństwa. Białoruska kultura i historia,

białoruskie tradycje były obce i prezydentowi, i jego otoczeniu.

Czym jest Białoruś dla Rosji? Rosja postzregała Białoruś jako strefę swoich

gospodarczych i strategicnzych interesów. Ziemie białoruskie stanowiły dla państwa

rosyjskiego wartośc jako korytarz transportowy na Zachód, tarcza obronna wobec

zagrożenia ze strony NATO oraz źródło zasabów ludzkich. Aby utrzymac Białorus w

strefie wpływów, włądze rosyjskie wykorzystywały nie tylko nacisk ekonomiczny.

Społeczeństwu narzucano pzrekonanie o tym, że wspólnota Białorusinów i Rosja jest

czymś nieuniknionym. Ideologią jednoczącą było prawosławie i panslawizm.

Rozpowszechniono mit o stałym dążeniu narodu białoruskiego do zjednoczenia się z

Rosją. Zupełne ignorowanie narodowej odrębności Białorusinów wywołało protesty i

niezadowolienie ze strony intelegencji narodowej.

1. Kronika białorusko-rosyjskiej integracji.

1.1. Stowarzyszenie Rosji i Białorusi.

Podpisane dwustronne porozumienia między Rosją i Białorusią o Unii Celnej w

pewnym sensie przyczyniło się do tego ze 21 lutego 1995 roku została zawarta Umowa o

przyjaźni, dobrym sąsiedztwie i współpracy między Republiką Białoruś i Federacją

Rosyjską. Tego samego dnia był podpisany jeszcze jeden dokument o jednolitym

zarządzaniu organami celnymi obu państw. 26 maja 1995 roku koło wsi Reczka został

zlikwidowany symboliczny znak graniczny po czym przestała istnieć granica między

Białorusią i Rosją. (ponadto do 2000 roku – unia celna między Rosją i Białorusią

funcjonowała tylko na papierze).

Własciwie rok 1996 rozpoczął się dla Aleksandra Łukaszenki, prezydenta

Białorusi, niezbyt pomyślnie (m.in. wbrew jego zapowiedziom nie doszło do

wzajemnego rosyjsko-białoruskiego umorzenia długów, Rosjanie nie przestawali bowiem

na białoruską propozycję tzw. wariantu zerowego), miał przynieść długo przełom w

zjednoczonych wysiłkach głowy białoruskiego państwa.

Podczas wizytu na Kremlu 27 lutego 1996 roku prezydenci Łukaszenka i Jelcyn

umacniali, jak to oficjanie podkreślono, związki między braterskimi krajami. I choć

prezydent Rosji zaznaczył na wstępie rozmów, że celem jego polityki nie jest odbudowa

Związku Radzieckiego, (o czym mieli marzyć rosyjscy i białoruscy komuniści), to jednak

wspólne białorusko-rosyjskie plany szły wyraźnie w kierunku zintegrowania obu państw.

Prezydenci ustalili bowiem:

-

wspólną strategię „wykorzystania białoruskiej infrastruktury woskowej”

(konkretnie przekazania białoruskich lotnisk wojskowych do dyspozycji

rosyjskiej armii).

-

wspólny projekt budowy tzw. „korytarza tranzytowego” przez terytorium Polski,

który połączyłby Białoruś z rosyjskim obwodem kalinigradzkim.

-

przyspieszenie procesu integracyjnego sugerując, iż bliskie jest ostateczne

podpisanie umowy zjednoczeniowej, która powoła do życia ponadnarodowe lub

międzypaństwowe organa władzy.

Spekulowano, że pod tym stwierdzeniem kryje się idea powołania konfederacji

obu państw, ze wspólną armią i budżetem. Jelcyn wtedy wyraził nadzieję, że

zjednoczenie spełni się nie tylko za życia obu głów państw, ale za ich prezydentur.

Na kolejną turę rozmów Łukaszenka przybył do Moskwy po koniec marca, 23

marca. Wizyta miała wyjaśnić ostatecznie wszelkie kwestie zjednoczenia. Podróż

zakończyła się pełnym sukcesem: ”Rosja i Białoruś 2 kwietnia 1996 roku podpiszą w

Moskwie Umowę związkową” – powiedział białoruski prezydent po rozmowach ze

swym rosyjskim partnerem. Znane już były pierwsze szczegóły porozumienia:

-

miały powstać specjalne ponadnarodowe organy: najwyższy organ decyzyjny

(Wysoka Rada lub Rada Związku, złożona z prezydentów, premierów i

przewodniczących parlamentów obu państw)

-

organ wykonawczy – Komitet Wykonawczy o bardzo szerokich

pełnomocnictwach.

-

2 kwietnia 1996 roku odbyło się pierwsze posiedzenie Wysokiej Rady Związku,

na którym Przewodniczącym Wysokije Rady został zatwierdzony Prezydent

Białorusi A. Łukaszenka.

Po okresie przejściowym (od półtora roku do dwóch lub trzech lat) niezbędnym do

stworzenia wspólnej bazy prawnej (konstytucja, wspólna waluta i system finasowy),

miało nastąpić dalsze zintegrowanie państw. Ponadto, prezydenci postanowili o

powołaniu quasi-parlamentu (Kongresu Międzyparlamentarnego), tworzonego po

połowie przez deputowanych białoruskich i rosyjskich. Nie ustalono jednak czy będzie

on pochodził z wyborów czy też zostanie wyłoniony przez parlamenty krajowe.

Najtrudniejszą kwestią były jednak sprawy finansowe. Białoruski prezydent chciał, by

http://notatek.pl/procesy-integracyjne-i-relacje-spoleczno-polityczne-na-obszarze-wnp?notatka