Kalenik J. - Bioterroryzm - zagro¿enie XXI wieku

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

Jarosław M. KALENIK

Centralny O

rodek Szkolenia Stra

y Granicznej – Koszalin

BIOTERRORYZM – ZAGRO

ENIE XXI WIEKU

Streszczenie

XXI wiek, w zwi

zku z rozwojem terroryzmu

wiatowego, niesie

za sob

realne zagro

enie atakiem bioterrorystycznym. Wykorzystanie

czynników biologicznych w celach ofensywnych nie jest wynalazkiem
ostatnich kilku lat, a nawet kilku ostatnich wieków. Przez tysi

clecia, naj-

ró

niejsze choroby dziesi

tkowały ludno

ść

udowadniaj

c jak gro

mierciono

broni

e sta

niekontrolowany rozwój chorób

zaka

nych. Bro

biologiczna ze wzgl

du na łatwo

ść

i niski koszt produk-

cji, a tak

e dogodne formy przenoszenia i gromadzenia, jest idealnym

ęŜ

em dla terrorystów. Głównym celem ataku terrorystycznego jest

wzbudzenie strachu, paniki, przera

enia, zachwianie poczucia bezpie-

cze

stwa u jak najwi

kszej cz

ęś

ci społecze

stwa. Wiedza obywateli

na temat podstawowych patogenów mog

cych mie

zastosowanie

w sytuacji ataku bioterrorystycznego, jak chocia

by w

glika, jest tak ma-

ła,

e wywołanie psychozy nie nastr

czy terrorystom wi

kszego proble-

mu. Do konsekwencji ataku bioterrorystycznego poza kosztami leczenia
osób zaka

onych, finansami zwi

zanymi z wdra

aniem odpowiedniego

systemu reagowania i ograniczaniem rozpowszechniania si

patogenu,

na równie

zaliczy

ogromne nakłady finansowe, które zostan

przeznaczone na zwalczenie powstałego w społecze

stwie efektu psy-

chologicznego.

W przygotowanej pracy zawarto histori

stosowania broni biolo-

gicznej, opracowano charakterystyk

patogenów, z którymi mo

emy

mie

do czynienia w razie wyst

pienia ataku bioterrorystycznego, zesta-

wiono objawy chorobowe i proces leczenia w sytuacji pojawienia si

za-

enia.

Wprowadzenie

Zagro

enie terroryzmem zostało w sposób istotny odczute przez

społeczno

ść

dzynarodow

po atakach na WTC i Pentagon. Z niedo-

wierzaniem ogl

dali

my jak Stany Zjednoczone b

ce symbolem pot

militarno-gospodarczej zostały bole

nie dotkni

te samobójczymi atakami

przeprowadzonymi z ich własnego terytorium. W XXI wieku realnym za-

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

gro

eniem staje si

bioterroryzm, który zaczyna by

coraz bardziej za-

uwa

any w aspekcie zapewnienia bezpiecze

stwa politycznego, militar-

nego oraz medycznego. W preambule postanowie

Konwencji o zakazie

rozwoju, produkcji, składowania broni biologicznej i jej zniszczenia
z 1972 roku zostały u

yte bardzo wzniosłe słowa: „Maj

c na uwadze do-

bro całej ludzko

ci, d

ąŜ

dziemy do całkowitej eliminacji czynników

bakteriologicznych oraz toksyn jako

rodków bojowych. Jeste

my prze-

konani,

e ich stosowanie, powszechnie uwa

ane za odra

ce, wyma-

ga podj

cia wszelkich

rodków zmierzaj

cych do zminimalizowania ta-

kiego ryzyka...”.

Dopiero przemiany polityczne po roku 1989 spowodowały ujaw-

nienie

ęś

programów

badawczo-rozwojowych

prowadzonych

w sprzeczno

ci z postanowieniami Konwencji. Ogrom zagro

enia jaki

e nie

ść

skryty atak bioterrorystyczny z wykorzystaniem zmutowa-

nych patogenów (niejednokrotnie odpornych na tradycyjn

antybiotykote-

rapi

) budzi strach i trwog

, nawet w

ród wysokich specjalistów mikro-

biologii.

Dlatego niezb

dnym staje si

coraz szersza edukacja społecze

stwa z zakresu tematyki bioterroryzmu, gdy

najgorszym przeciwnikiem

jest l

k przed nieznanym, niewidzialnym zabójc

. Straty ekonomiczno-

polityczne spowodowane ewentualnie wywołan

panik

mog

okaza

znacznie wi

ksze, ni

w przypadku faktycznego ataku bioterrorystyczne-

go z u

yciem

mierciono

nego patogenu. Dowodem na to były przesyłki

z przetrwalnikami laseczki w

glika, które spowodowały w konsekwencji

lawinow

ilo

ść

fałszywych zgłosze

informuj

cych o kolejnych przypad-

kach ataku bioterrorystycznego.

Cel

Celem pracy jest przedstawienie zagro

enia bioterroryzmem oraz

najró

niejszych czynników biologicznych, które mog

sta

potencjal-

nym

rodkiem ataku bioterrorystycznego ze szczególnym uwzgl

dnie-

niem charakterystyki objawów chorobowych.

Terroryzm i bioterroryzm

Terroryzm stanowi szeroki termin u

ywany do oznaczenia prze-

mocy lub siły w stosunku do osób, instytucji, a tak

e własno

ci w celu

zastraszenia, przymuszenia b

uzyskania okupu. D

ąŜ

eniem terrory-

stów b

terrorysty jest wywołanie poczucia strachu.

– terror, -oris (łac.): „strach, trwoga, przera

enie”; „straszne

słowo, straszna wie

ść

”,

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

– terreo (łac.): „wywoływa

przera

enie, straszy

” od gr.

τρ

έω

/tero: „dr

, ba

”; „stchórzy

, uciec”,

– terroryzm: „nieuzasadnione lub bezprawne u

ycie siły b

przemocy wobec osób lub mienia, aby zastraszy

lub wy-

wrze

przymus na rz

d, ludno

ść

cywiln

lub ich cz

ęść

co zmierza do promocji celów politycznych lub społecznych”
(terroryzm pa

stwowy, polityczny lub kryminalny),

– bioterroryzm: „wykorzystywanie czynników biologicznych (lub

broni biologicznej) w celach terrorystycznych”

Brak jest obecnie jednoznacznego zdefiniowania poj

cia terrory-

zmu. Powodem tego jest brak mo

liwo

ci stworzenia definicji, która ak-

ceptowana byłaby przez społecze

stwo mi

dzynarodowe, a co za tym

idzie obj

ąć

zagadnienia terroryzmu jednolitym aktem prawnym na forum

dzynarodowym. Dodatkowym powodem braku osi

gni

cia kompro-

misu w przedstawionym wymiarze jest popieranie przez niektóre pa

stwa

terroryzmu, zarówno w sferze politycznej jak i praktycznej.

Ameryka

ski Departament Stanu dokonał rozgraniczenia na cele

niewalcz

ce (noncombatant targets) i walcz

ce (combatant targets).

Do tej pierwszej grupy zaliczaj

zarówno cywilów, jak i

ołnierzy poza

słu

(w tym funkcjonariuszy policji, pracowników ochrony, etc.). Po-

nadto Amerykanie uwzgl

dniaj

do celów noncombatant targets uzbrojo-

nych

ołnierzy w miejscu, gdzie nie trwa konflikt zbrojny.

Federalne Biuro

ledcze (FBI) okre

liło w 1996 roku definicj

ter-

roryzmu jako: „bezprawne u

ycie siły i przemocy przeciwko osobom

i rzeczom (prawu własno

ci), by zastraszy

lub zmusi

d, ludno

ść

cywiln

, czy jakikolwiek inny segment systemu pa

stwa do popierania

politycznych lub społecznych

Ŝą

”.

W opinii wybitnych specjalistów zajmuj

cych terroryzmem, naj-

bli

sze lata mog

przynie

ść

zwrot w kierunku

rodków masowego ra

nia.

rodka taniego w produkcji, a zarazem trudnego do wykrycia. Tym

wymaganiom sprosta

e bro

biologiczna. Polska jako członek Unii

Europejskiej i NATO musi sprosta

wyzwaniom jakie niesie coraz wi

sze, realne zagro

enie ze strony terrorystów.

Bro

masowej zagłady

Bro

masowego ra

enia mo

emy podzieli

na trzy rodzaje ozna-

czaj

c ka

skrótowo jej pierwsz

liter

: A – atomowa, B – biologiczna

i C – chemiczna.

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

Bro

atomowa nazywana równie

broni

radiacyjn

wykorzystuje

energi

wydzielan

podczas ła

cuchowej reakcji rozpadu izotopów uranu

(233U lub 235U), plutonu (239Pu lub 241Pu) albo podczas syntezy j

der

izotopów wodoru. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z broni

atomow

, za

w drugim z broni

termoj

drow

o znacznie wi

kszej sile

wybuchu od broni atomowej. Do tej ostatniej mo

emy doda

bro

wodo-

rowo-uranow

czyli tzw. bro

termoj

drow

wielkiej mocy. Bro

drowa

e by

yta w postaci bomby lotniczej, pocisku artyleryjskiego lub

rakietowego, torpedy lub innego

rodka stacjonarnego.

Bro

biologiczna jest ładunkiem bojowym wypełnionym mikroor-

ganizmami chorobotwórczymi np. bakteriami, wirusami, toksynami, grzy-
bami, pierwotniakami, a niekiedy mog

to owady b

gryzonie, któ-

re stanowi

naturalny

rodek przenoszenia bakterii. Ładunek bojowy

e zosta

przeniesiony na wiele sposobów. Mo

na do tego celu u

pocisków, bomb, pojemników, a nawet niedawno zastosowanych przesy-
łek pocztowych. Mnogo

ść

sposobów przenoszenia powoduje utrudnione

przeciwdziałanie i odnajdywanie

ródła pochodzenia zaka

enia.

Istnieje rozmaita mnogo

ść

rodzajów bakterii, która mo

e zosta

wykorzystana jako bro

biologiczna. Ró

one m.in. kształtem,

rozmiarem, zjadliwo

, antygenowo

odporno

na działanie

czynników

rodowiskowych itp. Drog

„wtargni

cia” chorobotwórczego

patogenu mog

m.in.: drogi oddechowe, skóra i przewód pokarmowy.

Drobnoustroje chorobotwórcze w razie wyst

pienia ataku bioter-

rorystycznego mog

rozprzestrzeniane przy pomocy wiatru. W razie

rozpylenia w postaci aerozolu mog

przenosi

na ogromne po-

wierzchnie terenu. Musz

jednak zosta

rozpylone z wysokich budyn-

ków, balonów lub samolotów, a jednocze

nie mog

zosta

zastosowane

wybiórczo do obr

bu danej budowli, je

li zostanie wykorzystany do tego

celu sprawny system wentylacyjny.

Zarazkami mog

tak

e zaka

ani ich naturalni nosiciele

(np. wszy, pchły, myszy, szczury), poprzez które chorobotwórcze drob-
noustroje mog

zosta

przeniesione bezpo

rednio na ludzi lub wod

ywno

ść

Obecnym najwi

kszym zagro

eniem ze strony broni biologicznej

jest mo

liwo

ść

produkcji toksyn syntetycznych oddziałuj

cych na cechy

genetyczne organizmów.

Broni

chemiczn

nazywamy toksyczne substancje chemiczne,

zwane niekiedy bojowymi

rodkami truj

cymi, ale tak

e najró

niejsze

urz

dzenia słu

Ŝą

ce do ich przenoszenia i/lub rozprzestrzeniania. Wspo-

mnianymi bojowymi

rodkami truj

cymi wypełnia si

ró

nego rodzaju

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

głowice rakiet, pociski artyleryjskie, bomby lotnicze itp. S

one okre

lane

ogólnie mianem amunicji chemicznej. Omawiaj

c bro

chemiczn

nale

tak

e wymieni

gazy bojowe, które zostały wprowadzone i u

yte podczas

I wojny

wiatowej. S

to substancje truj

ce, ska

ce atmosfer

oraz

ziemi

, ale wywieraj

ce katastrofalne skutki dla organizmów

ywych

– w szczególno

ci dla ludzi. Termin gazy bojowe jest o tyle nie

cisły,

gdy

obejmuje zarówno gazy i ciecze. W wyniku ich wła

ciwo

ci bojo-

wych mo

na je podzieli

na:

– dusz

ce,

– truj

ce,

– ogólnotruj

ce,

– dra

ce,

– parz

ce,

– paralityczno – drgawkowe,

– psychochemiczne.

Historia bioterroryzmu

Pierwsze wzmianki na temat u

ycia broni o charakterze biolo-

gicznym pochodz

z VI w. p.n.e., kiedy Asyryjczycy zatruwali studnie

sporyszem w celu zatrucia

ywno

ci swoich wrogów. Mniej wi

cej w tym

czasie u

ywano równie

czarnego ciemiernika, ro

liny ozdobnej z rodzi-

ny jaskrowatych o silnych wła

ciwo

ciach przeczyszczaj

cych. Dwa wie-

ki pó

niej Scytowie u

yli łuków, których grota strzał wpierw moczyli

w krwi i rozpadaj

cych si

zwłokach ludzkich. Bro

biologiczna była po-

tkowo prosta, gdy

wykorzystywano wszelkie dost

pne naturalne

rodki do zgładzenia wojsk przeciwnika. Tak zrobili Chi

czycy w II

w. p.n.e. rzucaj

c kosze z pszczołami na nieprzyjaciela. Podobnych opi-

sów mo

na odnale

źć

wiele.

W wieku XIV kiedy nast

piło obl

ęŜ

enie przez Tatarów Kaffy

(obecnego Krymu), wojska chana D

ani Beka zdziesi

tkowane przez

przed swoim odwrotem katapultowali do osady ciała zmarłych

na d

. Genue

czycy pogr

ąŜ

yli si

w zarazie. Obro

cy uciekaj

statkami do Genui, Konstantynopola, Wenecji i innych portów Morza

ródziemnomorskiego spowodowali rozprzestrzenienie si

umy

po całej Europie. Efektem tego była pandemia „czarnej

mierci” na kon-

tynencie. Ten sam patogen został u

yty w 1422 roku w bitwie pod Carol-

stein, gdzie ciała zmarłych na d

ołnierzy wytoczono na szeregi

wojsk nieprzyjacielskich oraz w 1710 roku podczas wojny Rosyjsko-

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

Szwedzkiej. W tym ostatnim przypadku Rosjanie przerzucaj

c przez mu-

ry obronne miasta Reval (obecnie Talin) ciała zmarłych na d

, spo-

wodowali zdobycie miasta.

XVIII – wieczny podbój Ameryki Północnej stał si

miejscem

do wykorzystania innej choroby. W roku 1767 brytyjski generał i jedno-
cze

nie dowódc

wojsk brytyjskich w Ameryce Północnej Jeffrey

Amherst ofiarował pledy ska

one wirusem ospy Indianom północnoame-

ryka

skim lojalnym wobec Francuzów. Za

trzydzie

ci lat pó

niej

bo w roku 1797 nast

piła próba zara

enia leptospiroz

obl

ęŜ

onych

mieszka

ców Mantui przez wojska Napoleona, w celu zmuszenia ich

do uległo

ci. Du

y post

p w wykorzystaniu broni biologicznej przyniósł

rok 1915. Dr Anton Dilger, Amerykanin niemieckiego pochodzenia pracu-
j

cy jako chirurg w Johns Hopkins University w Baltimore, namno

ył

w swoim domu otrzymane od niemieckiego rz

du szczepy Bacillus an-

thracis (w

glik) oraz Pseudomonas mallei (nosacizna). Podobno kultury

bakterii zostały rozdane sympatyzuj

cym z Niemcami pracownikom

stoczni w Baltimore, którzy mieli zakazi

około czterech tysi

cy sztuk

koni, mułów i bydła transportowanych do Europy jako pomoc dla Alian-
tów. Trzy lata pó

niej niemieccy lotnicy zrzucili nad terytorium Rumunii

owoce, zabawki dzieci

ce i czekolady ska

one chorobotwórczymi bakte-

riami.

W latach 1932 – 1945 Japonia prowadziła intensywne badania

nad rozwojem broni bakteriologicznej, zwłaszcza na terenie Mand

urii.

Powołano do tego celu specjalne jednostki:

– 731 – maj

ca si

zajmowa

rozwojem broni biologicznej,

– 710 – odpowiedzialna za jej praktyczne wykorzystanie.

Od 1933 roku trwały masowe badania i eksperymenty pseudo-

medyczne prowadzone na ludno

ci zamieszkuj

cej okupowane tereny

oraz na je

cach wojennych. Nie prze

ył

aden z wi

ęź

niów jednostki 731.

W 1945 roku jednostki zostały rozwi

zane. W 1946 roku dochodzi

do wymiany danych pomi

dzy USA a Japoni

w zamian za umorzenie

cigania zbrodni wojennych, których dopu

cili si

Japo

czycy.

W roku 1941 Brytyjczycy prowadzili badania nad w

glikiem

na male

kiej wyspie Griunard Island niedaleko wybrze

a Szkocji. Obec-

ść

w glebie

ywych przetrwalników zdolnych do wywoływania choroby

stwierdzono nadal po 45 latach, pomimo wykonania na zlecenie rz

brytyjskiego w 1986 roku odka

enia wyspy przy pomocy rozcie

czonego

formaldehydu.

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

W latach 1941 – 1943 Stany Zjednoczone rozpocz

ły własne ba-

dania nad broni

biologiczn

. Powstały o

rodki bada

Camp Detrick

(obecnie Fort Detrick w stanie Maryland) i Camp Frederick. Pocz

tkowo

badania prowadzone były nad zarodnikami w

glika, bakteri

z rodzaju

Brucella oraz wieloma innymi patogenami.

Wrzesie

1978 roku przyniósł udany zamach na mieszkaj

cego

w Londynie dysydenta Georgia Markowa, który został ukłuty cienk

igł

z zawarto

rycyny schowan

w czubku parasola. Zmarł po kilku

dniach od nakłucia. W tym samym roku w Pary

u, próbowano dokona

w podobny sposób i tak

e przy pomocy rycyny zamachu na bułgarskiego

dysydenta Kostowa. Dzi

ki szybkiej i sprawnej interwencji lekarskiej po-

szkodowany prze

ył.

W roku 1984 Sekta „Rajneesh Puram” zatruła bary sałatkowe

w The Dalles w stanie Oregon. W wyniku zaka

enia bakteriami duru

brzusznego Salmonella typhimurium zachorowało 751 osób, z czego 45
zostało hospitalizowanych. Celem terrorystów było uniemo

liwienie

udziału w lokalnych wyborach i przej

cie władzy. O tym,

e zatrucie na-

piło z wyniku ataku bioterrorystycznego dowiedziano si

dopiero

po roku, od jednego z byłych członków kultu. Koszt ataku wyniósł około
100$.

W 1990 roku członkowie sekty Najwy

sza Prawda próbowali roz-

proszy

toksyn

botulinow

wokół budynku japo

skiego parlamentu.

Nieco wcze

niej członkowie sekty bezowocnie kandydowali z ramienia

swojej Partii Najwy

szej Prawdy do tego

urz

du. Zaledwie trzy lata pó

niej ta sama sekta próbowała zakłóci

ceremoni

lubn

ksi

cia Japonii,

rozsiewaj

c w identyczny sposób toksyn

botulinow

. Min

ło par

mie-

cy, gdy sekta czterokrotnie rozsiewała z jednego z budynków tokij-

skich zarodniki w

glika. Ataki były nieudane, ale rozwa

ali pozyskanie

i u

ycie wirusa Ebola.

Rok 1995. Ponownie japo

ska sekta „Aum Shinrikyo” (Najwy

sza

Prawda) przeprowadza atak, tym razem udany. Tragedia rozegrała si

w tokijskim metrze, gdzie sekta dokonała zamachu za pomoc

gazu pa-

rali

cego układ nerwowy. Pi

ciu członków zamachowców rozpyliło

po około 600 gram sarinu. Zgin

ło 12 osób, za

ęć

tysi

cy osób znaj-

duj

cych si

w poci

gach i na peronach ucierpiało.

Grupa „Counter Holocaust Lobbyist of Hitler” w 1997 roku pod-

rzuciła płytki Petriego oznaczone nazwami zarazków d

umy i w

glika.

Był to „fałszywy alarm” (koszt około 1$), za

ewakuacja i kwarantanna

kilkuset ludzi, odka

anie przechodniów, identyfikacja mikrobiologiczna

poniosła za sob

bardzo wysokie koszty.

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

W roku 1998 do kilku szpitali w Stanach Zjednoczonych Ameryki,

w których dokonuje si

aborcji trafiły listy rzekomo zawieraj

ce bakterie

glika. Trzy lata pó

niej w roku 2001 nieznana osoba rozesłała z New

Jersey poczt

ska

przetrwalnikami w

glika. Działania te spowodo-

wały ogromn

panik

ród społecze

stwa.

Aspekty ataku bioterrorystycznego

Analizuj

c potencjalnie metod

ataku z wykorzystaniem biolo-

gicznych

rodków bojowych mo

na dokona

podziału na dwa rodzaje:

atak skryty oraz jawny (z wykorzystaniem publikatorów). Dodatkowego
podziału mo

na zastosowa

w kwestii u

ycia patogenów na replikowane

(namna

ce si

) np. bakterie, wirusy oraz niereplikowane takie jak:

toksyny biologiczne bakteryjne, ro

linne, zwierz

ce.

Do rozsiewu patogenów mo

na wykorzysta

– aerozole biologiczne (zwłaszcza, gdy chcemy wprowadzi

do wentylacji i klimatyzacji);

– naturalnych przenosicieli zarazków (zaka

onych owadów,

szczurów itp.);

– zanieczyszczon

wod

ywno

ść

(terroryzm „hipermarketo-

wy”);

– podrzucone i wysyłane zaka

one przedmioty i przesyłki.

Spojrzenie terrorystów na bro

biologiczn

jest tym wi

ksze

im jest ona jak najbardziej prosta i tania w produkcji, a tak

e gdy istnieje

łatwo

ść

pozyskania, przenoszenia i gromadzenia. Dodatkowymi atutami

jest mo

liwo

ść

zarówno skrytego jak i jawnego ataku zrealizowanego

w prosty i nieskomplikowany sposób, gdy

e on spowodowa

efekt psychologiczny na który potrzebne b

e nakłady przy usuwa-

niu skutków ataku. Kolejnymi zaletami idealnej broni biologicznej jest
wysoka podatno

ść

populacji cywilnej na działanie czynników biologicz-

nych, a tak

e trudno

ci w rozpoznaniu patogenu (nietypowo

ść

objawów

dla rzadkich jednostek chorobowych).

Potencjalne patogeny mog

ce zosta

yte w ataku

Obecnie uwa

a si

e czynnikami potencjalnie u

ytymi podczas

ataku biologicznego b

– wirusy: ospy prawdziwej, gor

czki krwotocznej oraz zapalenia

mózgu

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

– bakterie: Bacillus anthracis (w

glik), Brucella species (bruce-

loza), Coxiella burnetti (gor

czka Q), Francisella tularensis

(tularemia) i Yersinia pestis (d

uma)

– toksyny: gronkowcowa enterotoksyna B, rycyna oraz toksyna

botulinowa.

Najwi

ksze obawy budziłoby u

ycie peptydów regulatorowych

o toksycznych wła

ciwo

ciach, które w nadmiarze mogłyby uszkadza

osłonk

mielinow

. Badania nad tak

broni

prowadzono w Zwi

zku Ra-

dzieckim i nie stanowiło to złamania ratyfikowanej Konwencji, gdy

bro

oparta na substancjach wytwarzanych przez organizm ludzki nie została
przez ni

zakazana.

uma (Yersinia pestis)

Yersinia pestis mo

e wywoływa

kilka postaci klinicznych:

– dymienicz

– septyczn

– płucn

W warunkach naturalnych zara

enie nast

puje poprzez pchły,

które

eruj

na gryzoniach

ywi

c si

ich krwi

. Ze wzgl

du na cz

sto

ść

zmiany

ywiciela przez pchły oraz zwracanie przez nie tre

ci pokarmowej

w której zd

ąŜ

yły bakterie si

namno

, dochodzi do kolejnych zaka

Przewa

nie człowiek ugryziony przez pchł

ywi

wcze

niej

na gryzoniu b

cym nosicielem d

umy, choruje na posta

dymieniczn

Objawy zaczynaj

nagł

wysok

gor

czk

, bólami głowy oraz ko

czyn, a tak

e wymiotami. W

zły chłonne pachwinowe i pachowe staj

silnie powi

kszone, osi

gaj

c niekiedy wielko

ść

jaja.

uma w postaci płucnej jest łatwa do rozpylenia i charakteryzuje

wysok

zaka

. U pacjentów z nie leczon

postaci

septyczn

lub płucn

miertelno

ść

ga blisko 100%. Okres inkubacji wynosi około

2 – 3 dni. Pocz

tkowe dolegliwo

ci to gor

czka, nudno

ci i dreszcze.

Bardzo szybko (w ci

gu 24 godzin) doł

cza si

kaszel z krwiopluciem,

duszno

ść

, sinica. Rozwija si

sepsa, skaza krwotoczna, a nast

pnie

wstrz

Zachorowanie na d

wymaga zastosowania kwarantanny. Szczegól-

uwag

nale

y zwróci

na płucn

posta

umy, gdy

istnieje niebez-

piecze

stwo rozsiewania patogenów drog

kropelkow

. W leczeniu sto-

suje si

antybiotyki z grupy:

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

– tetracyklin (doksycyklina, tetracyklina)

– fluorochinolonów (ciprofloksacyna)

– streptomycyna lub gentamycyna

– oraz objawowe leczenie wspomagaj

ce.

glik (Bacillus anthracis)

Istniej

trzy postacie kliniczne zaka

enia:

– posta

płucna

– posta

skórna

– posta

pokarmowa zwana niekiedy jelitow

Objawy w

glika u człowieka s

zale

ne od drogi wnikni

cia drob-

noustroju do organizmu. Posta

skórna w

glika stanowi 95% wszystkich

przypadków klinicznych. W miejscu inokulacji pojawia si

na pocz

tku

czerwona zapalna grudka, przekształcaj

ca si

w p

cherzyk, który

po p

kni

ciu przybiera form

czarnego niebolesnego strupa (pustula

maligna – „czarna krosta”). Tkanka wokół strupa jest silnie obrzmiała.
Mo

e wyst

miejscowe zapalenie naczy

i w

złów chłonnych.

W postaci płucnej po 1 – 7 dniach od zaka

enia pojawiaj

nie-

swoiste objawy przypominaj

ce w swoim charakterze objawy grypopo-

dobne (gor

czka, osłabienie, bóle głowy i ko

czyn oraz suchy kaszel).

Nast

pnie objawy nasilaj

. Pacjenci skar

Ŝą

na dyskomfort w klat-

ce piersiowej i odkrztuszaj

krwist

plwocin

. W dalszej fazie choroby

e rozwin

ąć

zapalenie opon mózgowych, sinica, a nast

pnie

pierwsze objawy wstrz

su, po których mo

e nast

czka i zgon

pacjenta w wyniku zapa

ci kr

ąŜ

eniowo-oddechowej.

W postaci jelitowej do pocz

tkowych objawów nale

nud-

ci, brak apetytu, gor

czka, wymioty, które przechodz

w krwawe bie-

gunki i wymioty poprzedzone bólem brzucha. Niekiedy mo

na zauwa

owrzodzenia jamy ustnej i gardła poł

czone z obrz

kiem w

złów chłon-

nych. W leczeniu stosuje si

antybiotykoterapi

podaj

c wst

pnie:

– Doksycyklin

– Cyprofloksacyn

– Amoksycyklin

Ponadto w niektórych przypadkach stosuje si

penicylin

ARTYKUŁY

MATERIAŁY

Osoby chore na w

glik podlegaj

obowi

zkowi przymusowej ho-

spitalizacji. Wymagane jest stosowanie ogólnych

rodków bezpiecze

stwa biologicznego. Wszyscy chorzy na w

glik nie wymagaj

izolacji ani

osobnych pokoi w szpitalu, za

do dezynfekcji pomieszcze

, sprz

tu lub

odzie

y wystarczaj

rodki sporobójcze. Transport pacjentów chorych

na w

glik nie wymaga specjalnych zabezpiecze

, ale nale

y pami

o zabezpieczeniu si

kawiczkami gumowymi (w szczególno

ci je

mamy do czynienia z postaci

skórn

glika u pacjenta).

Podsumowanie

Konwencj

o zakazie rozwoju, produkcji, składowania broni biolo-

gicznej i jej zniszczenia z 1972 sygnowały 103 kraje. Pomimo tego bada-
nia i produkcja broni biologicznej prowadzona była nawet po roku 1989.
Społeczno

ść

dzynarodowa przypuszcza,

e w niektórych krajach

nadal kontynuuje si

badania nad tym rodzajem broni.

Jednak

e najwi

ksz

obaw

budzi mo

liwo

ść

zdobycia i wyko-

rzystania w celach ataku patogenów wyprodukowanych w tajnych labora-
toriach i instytutach było Zwi

zku Radzieckiego. Z informacji przekaza-

nych przez Kanjatana Alibekowa (obecnie Ken Alibek), który uciekł
do Stanów Zjednoczonych w 1992 roku wynika,

e władze sowieckie

prowadziły bezustanne badania nad broni

biologiczn

. Jego zeznania

zło

one ameryka

skiemu wywiadowi odsłoniły rzeczywisty potencjał ja-

kim dysponował blok komunistyczny. Dzi

po rozpadzie Zwi

zku Ra-

dzieckiego oraz braku

rodków finansowych na zabezpieczenie i działal-

ść

laboratoriów, wiedza i potencjał rosyjskich naukowców mo

e by

wykorzystywana przez kraje „osi zła”.

Bibliografia:

1. Alibek K., Handelman S.: Biohazard, Wydawnictwo Prószy

ski i Spółka, Warszawa 2000.

2. Chomiczewski K., Kocik, Szkoda M. T.: Bioterroryzm. Zasady

post

powania lekarskiego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,

Wydanie I.

3. Langebain K., Skalnik Ch., Smolek I.: Bioterroryzm, Wydaw-

nictwo Muza S.A. Warszawa 2003.

4. Pruszkowski M.: Bioterror. Jak nie da

zabi

, Wydawnic-

two Tower Press, Wydanie I.

5. Centers

for

Disease

Control

and

Prevention

http://www.bt.cdc.gov