Hodowla owiec

29.01.2010

Pochodzenie

Udomowienie:
- 20 tysięcy lat temu
- stepy aralsko-kaspisjkie, Turkmenistan

Przodekowie
- argal - dzika owca azjatycka

•

silna budowa

•

mocne nogi

•

ogromne rogi

•

masa tryków pow. 200 kg

•

Kamczatka, Himalaje

•

przodek owiec tłustopośladkowych

- archar = muflon stepowy
niższe partie gór, obszary stepowe
przodek owiec długoogoniastych

- muflon
od Iranu po Cypr i Korsykę
przodek krótkoogoniastych owiec północnoeuropejskich (np. wrzosówki)

Biologiczne następstwa udomowienia

- selekcję naturalną zastąpił dobór hodowlany
- zmiana trybu wypasania
- wykształcenie się typów owiec w zależności od środowiska

‣

owce strefy umiarkowanej

•

owce europejskie

•

użytkowanie mleczne

‣

owce strefy pustynnej

•

długie nogi, długa szyja i uszy

•

gruba wełna

•

tłusty dwupłatowy ogon

•

Irak, obrzeża Sahary, Kurdystan

‣

owce południowych pustyń tropikalnych

•

na południe od Sahary

•

południowe równiny Indii

•

bardzo długie uszy, kończyny i szyja

•

włos tułowia gruby, rdzenny

•

brzuch nieowłosiony

•

owce tłustopośladkowe

Przed udomowieniem

Po udomowieniu

gładka skóra

skóra fałdzista

krótki, prosty włos

włos wydłużony

umaszczenie ochronne

umaszczenie głównie białe

włos niejednolity z podszerstkiem,

nie nadaje się do przędzenia

okrywa włosowa dobra do

przędzenia

krótki, jesienny okres rozrodczy

wydłużony okres rozrodczy

rodzą jedno młode

skłonność do wielorodności

Najwięcej owiec żyje w Australii, Nowej Zelandii, Chinach, Indiach i w Wielkiej Brytanii

Chiny mają największą populację, ale są to azjatyckie, lokalne odmiany. Dlatego jednocześnie są
największym odbiorcą.
Duży wpływ na światowy rynek owczarski

Australia - największy eksporter wełny, dalej Nowa Zelandia, Afryka płd.

Eksporterzy: Francja, Niemcy, Indie, Włochy

Producenci mięsa owczego: Australia (baranina), Nowa Zelandia (jagnięcina), Wielka Brytania

Systemy produkcji

owczarskiej

Parametry fizjologiczne

temperatura ciała 38,5 - 40

tętno 70 - 80 uderzeń / min

ilość oddechów 12 - 15 / min

pojemność żołądka 29,5 l

pojemność jelit 14,6 l

ilość zębów 32

stosunek długości jelit do długości ciała 28 : 1

ilość kręgów ogonowych 3 - 24

przekrój rogów trójkątny

skręt rogów wokół osi poziomej

gruczoły medzyraciczne obecne

Parametry rozrodu

dojrzałość płciowa 6 - 7 miesecyi

dojrzałość hodowlana 12- 15 miesięcy

objętość ejakulatu 1 - 2 ml

żywotność plemników w drogach rodnych maciorki 16 - 24 godziny

cykl płciowy 16 - 17 dni

czas trwania rui 24 - 36 godzin

owulacja 24 godziny od początku rui

moment krycia w 12 - 14 godzinie rui

ilość owulujących komórek 1 - 4

zdolność do zapłodnienia jaja do 25 godzin od owulacji

aktywność płciowa tryków całoroczna

aktywność płciowa maciorek jesień (zwierzęta dnia krótkiego)

Systemy stanowienia

‣

krycie dzikie

‣

krycie wolne

‣

krycie haremowe

‣

krycie z ręki

‣

sztuczne unasienianie

Przygotowanie tryka do stanówki:

zmiana żywienia

-

na 45 dni przed stanówką

-

zwiększenie zawartości białka i energii

-

owies stymuluje produkcję plemników

strzyża

-

2 - 1/2 miesiąca przed stanówką

-

zmniejszenie wagi tryka i zużycia energii

-

worki mocznowe powinny być ostrzyżone

korekcja racic

-

1 - 2 tyg. wcześniej wprowadzenie do budynku z
maciorkami (“efekt tryka”)

-

ocena narządów płciowych i nasienia

Przygotowanie maciorki do stanówki:

podpędzanie - “flushing”
zapewnienie ruchu
korekcja racic
nie wykonuje się strzyży

Stanówka trwa 50 dni (max. 3 cykle)
Rozpoczyna się, gdy 3% maciorek wchodzi w ruję.
Krycie co 12 godzin (rano i wieczorem)
Owce mają cichą ruję !!! - stosowanie tryków próbników
Czas trwania ciąży: ok. 150 dni

Objawy zbliżającego się porodu

-

nabrzmienie wymienia

-

zapadnięcie się dołów głodowych

-

zaczerwienienie i obrzęk sromu

-

wyciek śluzu z pochwy

-

niepokój

-

pojawienie się pęcherza płodowego w drogach rodnych

czas trwania porodu około 30 minut

wydalanie łożyska 1,5 - 3 godz. po porodzie

prawidłowe położenie płodu przodowanie główkowe i pośladkowe

Postępowanie z jagnięciem po porodzie

-

odcięcie pępowiny 2 - 3 cm od brzucha

-

dezynfekcja pępowiny

-

podsunięcie jagnięcia matce do wylizania

-

oczyszczenie strzyków i udrożnienie kanału mlecznego

-

dostawienie do wymienia

-

tymczasowe oznakowanie matki i jagnięcia

-

umieszczenie matki z jagnięciem w kojcu indywidualnym na okres 3 - 4 dni

-

obcinanie ogonów między 3 a 4 kręgiem ogonowym (14 dni)

-

znakowanie trwałe - tatuaż na uchu (1,5 - 2 miesiące)

-

przycinanie raciczek

-

wcześniejsze użycia maciorek

-

zwiększenie częstotliwości wykotów

-

krzyżowanie z rasami plennymi

-

zabiegi hormonalne (poliowulacja, synchronizacja rui)

-

inseminacja

-

transfer zarodków

Intensyfikacja rozrodu

Użytkowanie mięsne

Czynniki wpływające na jakość baraniny i ilość produkowanego żywca jagnięcego

-

rasa (wczesne dojrzewanie, tempo wzrostu)

-

wiek (decyduje o jakości pozyskiwanego mięsa - ubijanie w wieku 100 - 150 dni)

-

płeć (ze względu na gospodarkę hormonalną maciorki szybciej się otłuszczają - wcześniej
osiągają punkt dojrzałości rzeźnej, maciorki mają

-

odpowiedni zestaw pasz (wpływ na kolor i zapach mięsa)

-

płodność i plemność (główne czynniki warunkujące ilość produktu żywca)

Eksterier cech mięsnych

-

mała głowa z krótką częścią twarzową (tzw. kocia szyja)

-

krótka szyja dobrze związana z tułowiem

-

szerokie lędźwia z niewyczuwalnymi wyrostkami kolczystymi

-

dobrze umięśnione udźce

-

szeroka klatka piersiowa

-

wysunięty do przodu mostek

-

bezrogie (wyjątek - rasa dorset horn)

Słabe cechy mięsne

-

spadzisty zad

-

długa szyja

-

długie nogi

-

duża część twarzowa

-

fałd skórny w okolicy szyi

-

płytka klatka piersiowa

-

rogate

Użytkowanie mleczne

Czynniki wpływające na poziom wydzielania mleka

✦

rasa

-

owce mleczne (wschodniofryzyjska owca mleczna, lacaune, awass)

•

200 - 300 dni laktacji

•

ok. 500 l mleka rocznie

-

rasy o wszechstronnym typie użytkowym

•

polska owca górska (typ mleczno-wełnisty)

✦

ilość odchowanych jagniąt

✦

żywienie

✦

wiek

✦

okres laktacji

✦

kształt i zdrowie wymienia

-

do 300 tys. komórek somatycznych - stan prawidłowy

-

301 - 500 tys. komórek somatycznych - podejrzenie o stan zapalny

-

501 - 1 mln komórek somatycznych - stan podkliniczny

-

ponad 1 mln komórek somatycznych - stan kliniczny

✦

strzyża

Mleko owiec

✦

2 x więcej białka w porównaniu do mleka krowiego

✦

2 x więcej tłuszczu w porównaniu do mleka krowiego

✦

specyficzna budowa tłuszczu

•

3 x wolniejsze podsiadanie śmietanki niż w mleku krowim

•

kuleczki tłuszczu homogenne, równomiernie rozmieszczone w całym mleku

•

łatwo stranwe

•

zawiera wiele antyoksydantów

✦

bundz - twarożek z mleka owczego

✦

tyca - serwatka z mleka owczego

✦

oscypek - ser żółty z mleka owczego

Mleko rezydualne

✦

dostępne tylko dla jagniąt

✦

ilość zależy od rasy

•

rasy mleczne - najmniej

•

rasy prymitywne = rustykalne (nieuszlachetnione) - najwięcej
(np. wrzosówka - 95% mleka rezydualnego)

✦

okres laktacji

•

początek laktacji 60 - 80%

•

koniec laktacji 5 - 10%

Rasy owiec

TYP WEŁNISTY

✦

Australia

✦

klimat kontynentalny suchy

✦

małe zapotrzebowanie paszowe

✦

długonogie

✦

długa szyja

✦

spadzisty zad

✦

ostry kłąb

✦

wyczuwalne wyrostki kolczyste

✦

rogate

✦

długa część twarzowa

✦

fałd skórny w okolicy szyi - bardzo charakterystyczny

✦

wełna nacieńsza (18 - 22 mikrometrów średnicy) o jednolitym zabarwieniu

✦

słabe cechy mleczne

‣

merynos australijski

‣

merynos kaukaski

‣

merynos bułgarski

TYP UŻYTKOWY KOŻUCHOWY

✦

rasa romanowska (jasna pręga a głowie)

✦

wrzosówka polska (tryk koniecznie rogaty)

TYP KOMBINOWANY DŁUGOWEŁNISTY (mięsno-wełnisty)

✦

głównie rasy angielskie

TYP WSZECHSTRONNIE UŻYTKOWY

✦

głównie lokalne rasy owiec

✦

dobrze przystosowane do lokalnych warunków otoczenia

✦

niskie wymagania paszowe

✦

odporne na lokalne patogeny

✦

niska produkcyjność, ale produkty wysokiej jakości

✦

dopłaty do lokalnych ras

•

owca fińska (najbardziej rozpowszechniona na świecie)

•

szkocka owca górska

•

owca islandzka

TYP UŻYTKOWY MIĘSNY JEDNOKIERUNKOWY

✦

klimat umiarkowany wilgotny

✦

pastwiska wysokiej jakości

✦

wysokie wymagania pokarmowe

✦

dodatek pasz treściwych

✦

owce wsześnie dojrzewające

✦

szybkie tempo wzrostu

✦

krótkie nogi, spionizowane, szeroko rozstawione

✦

“kocia” głowa

✦

bezrogie

✦

wysunięty w przód mostek

✦

brak fałdu skórnego

✦

dobrze umięśnione udźce

✦

wełna gruba, jednolita

✦

krótka szyja

✦

szeroka klatka piersiowa

•

czarnogłówka (jedyna polska rasa owiec)

•

iledefrance

•

suffolk

•

texel

•

dorset horn (rasa rogata)

•

charolaise

TYP UŻYTKOWY MLECZNY JEDNOKIERUNKOWY

✦

słabe cechy mięsne

✦

długie nogi

✦

duże, dobrze rozwinięte wymię

✦

wełna jednolita, średniej grubości (miejscowe golizny)

•

owca fryzyjska

•

Lacone

•

Awassi

•

Brytyjska owca mleczna

TYP UŻYTKOWY SMUSZKOWY = FUTERKOWY

✦

Karakuły

-

najcenniejsze siwe (gen semiletalny)

-

klimat pustynny (Arabia)

-

głowa garbonosa (wysklepione małżowiny nosowe)

-

poduszka tłuszczowa u nasady ogona

-

wełna dorosłych słabej jakości

-

ubijanie zwierząt kilkudniowych (2 - 3 dni)

TYP UŻYTKOWY MLECZNO-WEŁNISTY

✦

polska owca górska

✦

wełna mieszana

✦

tryk koniecznie rogaty

WEŁNA

✦

wytwór warstwy podstawnej naskórka i warstwy brodawkowej skóry właściwej

✦

budowa włosa a cechy użytkowe

✦

łuseczki włosa

•

charakterystyczne dla rasy (różny kształt i ustawienie)

•

angielskie owce długowełniste - silny połysk włosa (wełna lustrowa lub półlustrowa)

•

w wilgotnym środowisku ulega sfilcowaniu

✦

warstwa korowa

•

zbudowana z komórek wrzecionowatych

•

odpowiada za wytrzymałość włosa

•

komórki mocno ściśnięte - karbik

•

odprężność (zdolność do odkształceń sprężystych)

•

plastyczność

✦

rdzeń włosa

•

przestrzeń nie wypełniona komórkami wrzecionowatymi

•

przerywany lub ciągły

•

włos kępowy ( 90% rdzenia, włos mocno biały, słaby, zjawisko niekorzystne)

✦

nie pali się płomieniem

✦

ciepłochłonna

✦

higroskopijna (może wchłonąć do 30 % masy wody odpowiadającej masie wełny bez efektu

zawilgocenia)

ZESPÓŁ WŁOSOWY

✦

wełna jednolita

•

w zespole włosowym włosy o zbliżonej grubości i długości

•

słupek cylindryczny włosa u merynosa (runo zamknięte)

•

kosmyk wstęgowy u angielskich owiec długowełnistych

•

zespoły krzyżówkowe - włos zwęża się w kierunku końca runa

✦

wełna mieszana

•

w zespole włosowym włosy o różnej długości i grubości

•

włosy zewnętrzne (najgrubsze, najdłuższe, ciągły rdzeń, bez karbika)

•

włosy puchowe (położone przy skórze, krótkie, bezrdzenne)

•

włosy pośrednie (rdzeń przerywany)

•

polska owca górska

•

karakuł

•

owca romanowska i wrzosówka
(włosy puchowe długie, włosy rdzenne krótkie)

STRZYŻA

✦

włosy jednolite

•

raz w roku

•

maciorki - miesiąc przed wykotem

•

tryki - miesiąc przed stanówką

✦

włosy mieszane

•

dwa razy w roku

•

przed okresem pastwiskowym

•

po okresie pastwiskowym

Kożuchy

✦

od jagniąt do 7. miesiąca życia

✦

potem wzrost masy skóry