Badania mikroskopowe w świetle 
przechodzącym spolaryzowanym 

Podstawy teoretyczne 

T 

A 

R 

T – przezroczystość 
A – absorpcja 
R - refleksyjność 

Minerał 

Podział minerałów ze względu na 
sposób załamania  światła 

Minerały 

Anizotropowe 

Jednoosiowe 

(tryg., tetrag., 

heksag.) 

Dwuosiowe 

(romb., trójsk., 

jednosk.) 

Izotropowe 

(reg.) 

Minerały izotropowe 

•

Stała prędkość rozchodzenia się 

światła we wszystkich kierunkach 
•

Jeden promień 

Podwójne załamanie – dwa promienie 

•

Zwyczajny – stała prędkość 

•

Nadzwyczajny – prędkość zależna od kierunku biegu 

światła 

 
 

ω 

ε 

ε’ 

ε” 

Jednoosiowy 

Dwuosiowy 

Minerały anizotropowe 

Czynności przygotowawcze 

•

Ustawienie ostrości okularów 

•

Krzyżowanie polaryzatorów 

•

Centrowanie stolika 

•

Centrowanie kondensora 

Tok badań mikroskopowych 

II.

XN – w świetle równoległym 
przy skrzyżowanych 
polaryzatorach 

1.

izotropowość 

2.

dwójłomność na podstawie barw 
interferencyjnych 

3.

rodzaj wygaszania światła (kąt) 

4.

wydłużenie minerałów 

5.

budowa (struktura wewnętrzna) 

III. Badania w świetle zbieżnym 

1. izotropowe od anizotropowych w pł. 

prostopadłych do osi optycznych 

2. jednoosiowe od dwuosiowych 
3. charakter (znak) optyczny 
4. określenie jakościowo kąta osi optycznych 2v 

Tok badań mikroskopowych 

Izometryczny 
a ≈b ≈c 
 identyczne lub zbliżone wymiary w 
trzech kierunkach 

Płytkowy  
 a≈b>c – podobne wymiary w dwóch 
kierunkach, zaś w trzecim jest 
wyraźnie mniejszy; pokrój płytkowy 
dzieli się dalej na: 

blaszkowy, 
łuseczkowy; 

 

Słupkowy 
a ≈b<c - – podobne wymiary w 
dwóch kierunkach, w trzecim zaś 
wymiar wyraźnie większy od dwóch 
poprzednich, 

Pokrój 

 

Związek pomiędzy 
pokrojem, łupliwością  
a płaszczyzną wycięcia 
minerału. 

Kąty rzeczywiste i 
pozorne! 

Barwa i pleochroizm 

Pleochroizm – własność pochłaniania różnych długości fal 
świetlnych w zależności od kierunku drgania tych fal.  
W krysztale jednoosiowym – występują dwie barwy 
pleochroiczne odpowiadające promieniom : zwyczajnym i 
nadzwyczajnym. 
W krysztale dwuosiowym  - występują trzy główne barwy 
pleochroiczne. 

Relief 

Współczynnik załamania światła balsamu kanadyjskiego i 
klejów używanych do preparatyki mikroskopowej – 

n= 1.54

!  

Wrostki i inkluzje 

Inkluzja 

– ciało obce (ciekłe, gazowe, stałe), zamknięte w 

obrębie kryształu. 

Izotropia i anizotropia 

Pułapki :  
•

 dziury w preparatach 

•

 przekroje prostopadłe do os optycznych 

•

 minerały opakowe 

 

Barwy interferencyjne 

Warunek interferencji: 

-Światło musi być koherentne  
-Drgania obu promieni muszą 
zachodzić w jednej płaszczyźnie 
- Przesunięcie w fazie 

ω 

ε 

Г 

Wysokość barw interferencyjnych 

Jest wprost proporcjonalna do różnicy 
dróg optycznych 

Г

 . 

Г ~f(d,Δ,α) 

 

d-grubość preparatu 
Δ-dwójłomność 
α-kąt wycięcia 

 

 

Dwójłomność 

Δ

 

Δ 1 

Δ

 

2 

Δ 1

<

Δ

 

2 

 

Dwójłomność – 

różnica 

współczynników załamania światła  

 

Δ 

=nε - nω 

 
 

Kąt wycięcia preparatu 

Kąt pomiędzy kierunkiem optycznym a płaszczyzną 
preparatu 

Max barwę interferencyjną wykazują: 
 
•

Minerały jednoosiowe w przekrojach równoległych do osi 

optycznej 
•

Minerały dwuosiowe w przekrojach równoległych do 

płaszczyzny osi optycznych 

Kąt wygaszania światła 

Minerały jednoosiowe wygaszają prosto i 
symetrycznie. 
Minerały dwuosiowe wygaszają ukośnie lub 
asymetrycznie. 
 
Wyjątek  
O –prosto lub symetrycznie w pasach XYZ 
M- prosto lub symetrycznie w pasie Y 

Sposób wygaszania minerałów 

1 kierunek 

elongacja 

ściana 

łupliwość 

proste 

ukośne 

2 ściany 

2 kierunki 
łupliowści 

symetrycznie 

asymetrycznie 

2 kierunki 

Sposób wygaszania minerałów 

Budowa wewnętrzna minerałów