nr 4, paŸdziernik 2010

nr 4, paŸdziernik 2010

MACIEJ WIELOBÓB - NAJBLI¯SZE WARSZTATY

WARSZTATY Z MACIEJEM WIELOBOBEM W NAJBLI¯SZYM CZASIE

:

23-24 padŸdziernika 2010 - warsztaty i seminarium w Krakowie

7 listopada 2010 - warsztat we Wroc³awiu

20-21 paŸdziernika 2010 - seminarium i warsztaty w Krakowie

11-12 grudnia 2010 - seminarium i warsztaty w Krakowie

SZKOLENIE NAUCZYCIELSKIE Z MACIEJEM WIELOBOBEM

:

http://maciejwielobob.pl/?page_id=16

http://maciejwielobob.pl/?page_id=20

Witajcie w czwartym numerze e-magazynu dla

subskrybentów newslettera MaciejWielobob.pl!

Ten numer naszego e-magazynu poœwiêcimy

ajurwedzie. Ajurweda jest praktycznie

nierozerwalnie powi¹zana z jog¹, dlatego te¿

zdecydowa³em siê przekazaæ Wam materia³,

który wskazuje na te powi¹zania. Zachêcam do

lektury, w razie pytañ œmia³o piszcie na

[e-mail]

Magazyn dla subskrybentów newslettera

3.

AJURWEDA

Ajurweda – dos³ownie wiedza (lub nauka) o ¿yciu – prawdopodobnie najstarsza medycyna œwiata ma

wiele do zaoferowania jodze. Wywodz¹ siê z tego samego Ÿród³a, jakim jest najstarsza indyjska filozofia –

sankhja, przy czym joga postawi³a sobie za cel pracê nad uspokojeniem umys³u, natomiast ajurweda – nad

zdrowiem i harmoni¹ organizmu. Oczywiœcie tych zagadnieñ nie da siê rozdzieliæ, dlatego w³aœnie warto

przyjrzeæ siê punktom, w których te dziedziny siê zbiegaj¹, jak równie¿ obszarom, w których mog¹ siê

wzajemnie uzupe³niaæ.

W jodze do czasów Krishnamacharyi, poza skromnymi w¹tkami w tekstach œredniowiecznych i

póŸniejszych, nie rozwijano tematyki leczniczej. Ajurweda, z racji swojego przedmiotu i celu, rozwija³a

zarówno diagnostykê, jak i koncepcje terapeutyczne. Co ciekawe, o ile w jodze znamy niewiele istotnych

tekstów (Jogasutry i Jogabhaszja, Yoga-Yagnavalkya Sanhita, Hatha joga pradipika, Gheranda sanhita, Siva

sanhita + niektóre Upaniszady i Bhagavadgita), o tyle w ajurwedzie od oko³o 2 tysiêcy lat p.n.e. regularnie

pojawiaj¹ siê teksty z tej dziedziny, dziêki czemu mamy bardzo bogate piœmiennictwo na temat diagnostyki,

profilaktyki i leczenia w ajurwedzie. Dr Ganesh Mohan ¿artuje, ¿e o ile teksty jogiczne nie zajm¹ nawet

jednej pó³ki, to na piœmiennictwo z klasycznej ajurwedy nie wystarczy jeden rega³.

Krishnamacharya zna³ to bogactwo ajurwedy i dlatego prze³o¿y³ niektóre koncepcje ajurwedyjskie na jêzyk

jogi, zaczynaj¹c prawdziw¹ terapiê jog¹. Warto zwróciæ uwagê na fakt, ¿e zarówno jedna jak i druga

dziedzina stawiaj¹ sobie za cel uwolnienie od cierpienia (dukham), jak równie¿ upartuj¹ Ÿród³a cierpienia w

tym samym czynniku – braku œwiadomoœci (avidya).

"Drzewo sankhji”

Filozofia sankhji dokonuje opisu œwiata w formie 25 jakoœci (tattv). Oczywiœcie opisu tego nie nale¿y

rozumieæ dos³ownie – w sankhji i jodze traktuje siê go jako pewnego rodzaju schemat – strukturê dynamiczn¹

procesu medytacji, z kolei ajurweda – jako Ÿród³a swoich koncepcji diagnostycznych i terapeutycznych,

szczególnie koncepcji 3 dosz i 20 w³aœciwoœci.

To, co warto zapamiêtaæ z niniejszej koncepcji (przedstawionej na poni¿szym diagramie) to fakt, ¿e w

sankhji (a co za tym idzie tak¿e w jodze i ajurwedzie) przyjmuje siê, i¿ realnie istniej¹ 2 podstawowe zasady

rzeczywistoœci:

• Prakriti (aktywna, ewoluuj¹ca Natura lub Materia, w tym tak¿e materia subtelna np. umys³),
• Purusza (pasywny Duch).

O ile niezmienny purusza jest naszym prawdziwym Ja, o tyle w jodze, ajurwedzie i terapii jog¹ pracujemy

wy³¹cznie nad elementami prakriti (do których nale¿y tak¿e umys³).

Magazyn dla subskrybentów newslettera

4.

3 dosze

Koncepcja 5 ¿ywio³ów, bêd¹c¹ czêœci¹ przedstawionego powy¿ej "drzewa sankhji", jest niezwykle

istotna dla ajurwedy. Warto zwróciæ uwagê na fakt, aby nie traktowaæ nazbyt dos³ownie okreœleñ takich jak

"ziemia", "woda" etc. Gdy odwo³ujemy siê do terminu "ziemia" nie mamy na myœli gleby, a zestaw

w³aœciwoœci takich jak stabilnoœæ, twardoœæ, ciê¿koœæ, suchoœæ. Podobnie "woda" odnosi siê do jakoœci

wilgoci, p³ynnoœci czy zimna, "powietrze" – suchoœci, zimna, mobilnoœci itd.

Klasyfikacja 5 ¿ywio³ów nie wystarcza jednak do opisu z³o¿onoœci organizmu cz³owieka, dlatego

ajurweda grupuje w³aœciwoœci i funkcje organizmu w inny sposób. W tej kalsyfikacji sugeruje siê 3 grupy

w³aœciwoœci, nazywane doszami. 3 dosze to: zwi¹zana z ¿ywio³em powietrza Vata, ognista Pitta oraz Kapha,

reprezentuj¹ca w³aœciwoœci ziemi i wody. Wspólnym mianownikiem wszystkich dosz jest element

przestrzeni (czasem okreœlany jako eter). Najwa¿niejszymi w³aœciwoœciami vaty jest suchoœæ, lekkoœæ i (do

pewnego stopnia) zimno; g³ówn¹ funkcj¹ vaty jest ruch, mobilnoœæ. Gor¹co jest najwa¿niejsz¹ w³aœciwoœci¹

pitty, dlatego te¿ jej funkcj¹ jest metabolizm. Z kolei kapha zwi¹zana jest z takimi kluczowymi

w³aœciwoœciami jak: zimno, stabilnoœæ, wilgoæ, a podstawow¹ jej funkcj¹ jest utrzymywanie strukturalnej

integralnoœci organizmu.

(1) purusza

(5) umys³
manas

(6-10)
5 zmys³ów
jnanendriya/
buddhindriya

ucho
skóra
oko
jêzyk
nos

(11-15)
5 narz¹dów
dzia³ania
karmendriya

mowa
rêka
noga
narz. rozmna¿ania
narz¹d
wydalania

(16-20)
elementy subtelne
tanmatra

boski dŸwiêk
boskie czucie
boska barwa
boski smak
boski zapach

(21-25)
¿ywio³y
mahabhuta

przestrzeñ
powietrze
ogieñ
woda
ziemia

(2)

prakriti nieprzejawiona

(3)

prakriti przejawiona
œwiadomoœæ intuicyjna – buddhi

(mahat)

(4)

ja – dzia³aj¹ce (ego) – ahankara

Magazyn dla subskrybentów newslettera

5.

20 w³aœciwoœci

Oczywiœcie jest niezliczona iloœæ rozmaitych w³aœciwoœci natury, ale w ajurwedzie uwa¿a siê, ¿e jest

20 najwa¿niejszych. W³aœciwoœci te pogrupowane w 10 par przeciwieñstw s¹ podstaw¹ systemu

diagnostycznego i leczniczego ajurwedy.

ciê¿ki

powolny

zimny

oleisty

g³adki

sta³y

miêkki

statyczny

subtelny

mêtny

lekki

szybki

gor¹cy

suchy

szorstki

p³ynny
twardy

ruchliwy (mobilny)

niesubtelny

wyraŸny

20 w³aœciwoœci w ajurwedzie

Podobnie jak omawiane ju¿ w tym rozdziale 5 ¿ywio³ów, równie¿ i 20 w³aœciwoœci nie nale¿y braæ

zbyt dos³ownie, tylko obserwowaæ jak objawiaj¹ siê one w organizmie. Ka¿da z tych w³aœciwoœci wytr¹cona

z równowagi generuje potencjalnie ró¿ne problemy. Np. suchoœæ mo¿e objawiaæ siê w stawie kolanowym

(strzelanie w stawach, degeneracja stawu), w uk³adzie trawiennym (zaparcia), œluzówce uk³adu

oddechowego (podra¿nienie œluzówki). Podobnie zbyt du¿o oleistoœci mo¿e objawiaæ siê w zbyt du¿ej iloœci

mazi w stawach i niestabilnoœci stawów (szczególnie kolana), a w uk³adzie pokarmowym w tendencji do

biegunek etc.

Procedura diagnostyczno-lecznicza w ajurwedzie w niewielkim uproszczeniu wygl¹da tak:

diagnozujê które czynniki s¹ w nadmiarze w organizmie i zajmujê siê uzupe³nieniem przeciwnej w³aœciwoœci

poprzez odpowiedni¹ dietê, zio³a, praktyki asan, pranajamy i medytacji. Najprostszym przyk³adem mo¿e byæ

osoba z tendencjami do kataru i/lub du¿ej iloœci œluzu / flegmy w organizmie, której mo¿emy poleciæ jedzenie

kasz (szczególnie gryczanej i jaglanej) i np. dosyæ dynamiczn¹ praktykê asan, zakoñczon¹ pranajam¹

kapalabhati. Z kolei je¿eli ktoœ ma wysuszone stawy lub œluzówki warto mu zaleciæ jedzenie ciep³ych zup,

ograniczenie suchych pokarmów i praktyka bardziej statyczna, ale z rozluŸnionym cia³em.

W dietetyce ajurwedyjskiej rozwiniêto z kolei koncepcjê 6 smaków, któr¹ równie¿ mo¿emy

wykorzystywaæ do leczenia lub zapobiegania nierównowadze 20 w³aœciwoœci. Poni¿ej przedstawiam 6

smaków i ¿ywio³y i w³aœciwoœci, które s¹ wzmacniane przez poszczególne smaki.

Magazyn dla subskrybentów newslettera

6.

S³odki

Kwaœny

S³ony

Ostry

Gorzki

Cierpki

Ziemia, woda

Ziemia, ogieñ

Woda, ogieñ

Ogieñ, powietrze

Powietrze, przestrzeñ

Powietrze, ziemia

Oleisty, ciê¿ki, zimny

Oleisty, lekki, gor¹cy

Oleisty, ciê¿ki, gor¹cy

Suchy, lekki, gor¹cy

Suchy, lekki, zimny

Suchy, ciê¿ki, zimny

W³aœciwoœci

¯ywio³

Smak

Oczywiœcie jedzenie posiada tak¿e inne w³aœciwoœci, st¹d warto zacz¹æ przygl¹daæ siê swojemu

po¿ywieniu w kontekœcie problemów zdrowotnych, które u nas wystêpuj¹. Z³ot¹ zasad¹ w zakresie

od¿ywiania jest oczywista rada, aby zawieraæ w swoim jedzeniu wszystkie smaki, ze szczególnym naciskiem

na gorzki i cierpki, które przewa¿nie zaniedbujemy, gdy¿ s¹ mniej smaczne. Poni¿ej za³¹czam tabelê, która

przedstawia przyk³adowe produkty dla ka¿dego ze smaków.

Smak

S³odki

Kwaœny

S³ony

Gorzki

Ostry

Cierpki

Cukier, miód, ry¿, mleko, mas³o, marchew etc.

Przyk³adowe produkty

Cytryny, ser, jogurt / kwaœne mleko, pomidory, kwaœne owoce etc.

Sól

Zielone, liœciaste warzywa (np. sa³ata), kurkuma, kozieradka

Chili, imbir, rzodkiewki etc.

Grochy, soczewice, ziemniaki, gruszki, skórki cytrysów

Magazyn dla subskrybentów newslettera

7.

Konstytucja ajurwedyjska (prakriti)

Konstytucja psychofizyczna (prakriti) jest naszym naturalnym stanem (naszym naturalnym

rozk³adem dosz), który nie zmienia siê przez ca³e ¿yczie. Nie wolno redukowaæ prakriti tzn. wytr¹caæ kogoœ z

naturalnego dla niego sposobu funkcjonowania, poniewa¿ doprowadzi to do choroby. Czasami b³êdnie

rozumiemy przywracanie czyjejœ równowagi, buduj¹c sztuczne modele. U ka¿dego indywidualny rozk³ad

w³aœciwoœci jest indywidualny i on stanowi czyj¹œ równowagê. Gdy np. zmusimy nadruchliw¹ osobê do

le¿enia ca³y dzieñ to prawdopodobnie spowodujemy u niej stan mniej lub bardziej powa¿nej nierównowagi.

Dlatego w³aœnie warto poznaæ swoj¹ konstytucjê ajurwedyjsk¹ ( wype³niaj¹c poni¿szy kwestionariusz i

sumuj¹c punkty w ka¿dej kolumnie).

Vata

Pitta

Kapha

Szczup³a

Niska

Cienka, sucha,
zimna, szorstka

Ciemne, suche,
cienkie, ³amliwe

Suche, aktywne,
ciemne, ma³e

Suche, spêkane, ciemne

Wystaj¹ce, du¿e, szpary
miêdzy zêbami, cienkie
dzi¹s³a

Œrednia

Grubokoœcista, masywna

Œrednia

Ciê¿ka

G³adka, miêkka,
zaró¿owiona, ciep³a

Zimna, blada,
wilgotna, t³usta, gruba

Przet³uszczaj¹ce siê,
rude proste, ³ysienie,
blond,

Przet³uszczaj¹ce siê,
krêcone, falowane, grube

Wra¿liwe na œwiat³o,
jasne, zielone

Spokojne, du¿e,
kochaj¹ce, niebieskie

Suche, szorstkie, ³amliwe

Zapadniête, ze
zmarszczkami

Szczup³y, p³aski,
zapadniêty

Umiarkowany

Czerwone lub ¿ó³tawe,
pe³ne

Delikatne dzi¹s³a, zêby
œredniej wielkoœci,
miêkkie

Ró¿owe, elastyczne,
b³yszcz¹ce

P³askie, g³adkie

Zaokr¹glony

G³adkie, wilgotne, blade

Mocne dzi¹s³a, zdrowe,
bia³e zêby

Grube, g³adkie,
po³yskuj¹ce

Zaokr¹glone lub pulchne

Budowa

Waga

W³osy

Oczy

Usta

Zêby

Paznokcie

Policzki

Brzuch

Skóra

Stawy

Zimne, „strzelaj¹ce”

O przeciêtnej mobilnoœci Du¿e, z du¿¹ iloœci¹ mazi

Magazyn dla subskrybentów newslettera

8.

Vata

Pitta

Kapha

Apetyt

Trawienie

Pragnienie

Stolec

AktywnoϾ fizyczna

Aktywnoœæ umys³owa

Emocje

Pamiêæ

Sny

Sen

Mowa

Finanse

Nieregularny, sk¹py

Nieregularne, gazy

Zmienne

Twardy, z tendencj¹
do zatwardzeñ

NadaktywnoϾ

Zawsze bardzo
aktywny/a

Niepokój, lêk,
elastycznoϾ

Dobra krótkotrwa³a,
kiepska d³ugtrwa³a

Wiele, aktywne,
pe³ne lêku

Sk¹py, przerywany

Szybka, niewyraŸna

Szybko wydaje pieni¹dze Wydaje na dobra

luksusowe

Dobry „oszczêdzacz”

Mocny

Szybkie, powoduje
gor¹co

Intensywne

LuŸny

AktywnoϾ, ale nie
przesadna

Przeciêtna

Gniew, zazdroϾ,
determinacja

W sam raz

P³omienne, brutalne,
szczegó³owe

W niewielkich iloœciach,
ale krzepi¹cy

Ostra, trafiaj¹ca w sedno

Sta³y, o œrednim
nasileniu, narasta powoli

Wyd³u¿one, wytwarza
siê œluz

Sk¹pe

Powolne wydalanie,
gruby stolec

Tendencja do siedz¹cego
trybu ¿ycia

Powolna, czasami
ociê¿a³a

Przywi¹zanie, chciwoœæ,
spokój

Œwietna d³ugotrwa³a,
gorsza krótkotrwa³a

Romantyczne, ³zawe

D³ugi, g³êboki

Powolna, monotonna

Magazyn dla subskrybentów newslettera

9.

Warto pamiêtaæ, ¿e kwestionariusza nie wykonujemy po to, aby siê zaszufladkowaæ, a przede

wszystkim po to, aby dostrzec ewentualn¹ nierównowagê w badanych przez test w³aœciwoœciach (tj. która z

w³aœciwoœci jest bardzo wysoka we mnie? - mo¿e to byæ oznaka nierównowagi. W zasadzie kwestionariusze

tego typu jak przedstawiony powy¿ej nale¿y potraktowaæ bardziej jako niezobowi¹zuj¹c¹ psychozabawê.

To, co jest istotne dla nas dla poznania swojej prakriti to to, aby rozpoznaæ naturalny dla siebie rozk³ad

w³aœciwoœci.

Suchy

lekki

zimny

wyraŸny

ruchliwy

subtelny

szorstki

Oleisty

gor¹cy

lekki

p³ynny

szybki

jasny

Kapha

Pita

Vata

Oleisty

ciê¿ki

zimny

mêtny

sta³y

powolny

niesubtelny

œliski

statyczny

Jako ciekawostkê przytoczê, ¿e Ganesh Mohan podaje, i¿ oko³o 50% osób ma dominuj¹c¹ pittê, 30% - vatê, a

20% kaphê. Poni¿sza tabela pokazuje jak poszczególne dosze s¹ powi¹zane z 20 w³aœciwoœciami.

Magazyn dla subskrybentów newslettera

10.

3 przyczyny choroby wg ajurwedy

Najwa¿niejszy tekst ajurwedy "Czaraka samhita" wyró¿nia 3 podstawowe przyczyny z³ego zdrowia:

1. B³êdne u¿ywanie zmys³ów (szczególne widzenia, s³yszenia i jedzenia):

a. niewystarczaj¹ce (deprywacja sensoryczna)
b. nadmierne (np. przejadanie siê)
c. niew³aœciwe (np. czytanie w ciemnoœciach)

2. Nieakceptowanie przemiany (parinama)

Nieakceptowanie zachodz¹cych zmian (zwi¹zanych z porami roku, etapami ¿ycia,
porami dnia, bie¿¹cymi wydarzeniami).

3. Brak uwa¿noœci (prajna-aparadha)

Wg Czaraki jest to g³ówna przyczyna chorób. Tu warto zauwa¿yæ, ¿e joga tak¿e brak

œwiadomoœci (avidya) uznaje za podstawow¹ przyczynê cierpienia (kleœê).

3 filary ajurwedy i 3 œrodki diagnozy

3 filary ajurwedy to:

1. Przyczyna choroby (hetu)
2. Symptomy (lingam)
3. Postêpowanie lecznicze (aœadam)

Nie mo¿emy stosowaæ postêpowania leczniczego na podstawie samych objawów. Podobne objawy

bêdziemy leczyæ w rozmaity sposób, zale¿nie od przyczyny, która wywo³uje symptom.

3 œrodki diagnozy to:

1. Ogl¹danie chorego (parœana)
2. Badanie palpacyjne (sparœana) /w tym tak¿e diagnoza z pulsu/
3. Zadawanie pytañ (praœana)

Istotne czynniki w diagnozie chorego

"Czaraka samhita" ka¿e zwracaæ uwagê w diagnozie chorego na nastêpuj¹ce czynniki:

1. Które w³aœciwoœci s¹ niezrównowa¿one u pacjenta?
2. Która dhatu (uk³ad cia³a: np. Miêœniowy, krwionoœny itd.) jest niezrównowa¿ona?
3. Jakie jest agni (metabolizm)?
4. Jaka jest konstytucja ajurwedyjska pacjenta?
5. Jaki jest wiek pacjenta?
6. Si³a osoby badanej
7. Czas (pora roku) i otoczenie
8. Jakie s¹ nawyki i przyzwyczajenia pacjenta?
9. Dieta pacjenta
10. Stan umys³u pacjenta (stopieñ otwartoœci na leczenie).

Magazyn dla subskrybentów newslettera

11.

Brmhana i langhana

W ajurwedzie wyró¿nia siê 2 sposoby leczenia: brmhana [czyt. brimana] i langhana. Brmhana oznacza

leczenie przez zwiêkszanie, dodawanie; langhana – przez redukcjê. Poni¿szy diagram przedstawia klasyczny

sposób rozumienia brmhana / langhana w ajurwedzie.

Brhmana

Langhana

Braæ, zwiêkszaæ, dodawaæ

od¿ywienie cia³a przez odpowiedni¹
dietê masa¿e i k¹piele olejowe

Oddawaæ, usuwaæ, zmniejszaæ,
redukowaæ

Œamana

Œodhana

Uspokajanie

np.
poszczenie,
æwiczenia,
s³oñce.

Usuwanie,
oczyszczenie
(wyczyszczenie
z cia³a,
usuniêcie z
cia³a)

np. pañcakarma

Jak widaæ wiêkszoœæ terapii nale¿y do grupy langhana (leczenia przez redukcjê), szczególnie

obecnie, gdy wiêkszoœæ problemów zdrowotnych bierze siê od nadmiaru jakiegoœ czynnika (jedzenia,

stagnacji, jednostronnej aktywnoœci, cukru, stresu etc.).

W swojej ksi¹¿ce "Yoga Makaranda" (napisanej ponoæ w ci¹gu 3 dni w latach 30tych XX wieku)

Krishnamacharya dokonuje prze³o¿enia idei brmhana / langhana na jêzyk jogi. Jego koncepcjê

przedstawia poni¿sza tabela.

Magazyn dla subskrybentów newslettera

12.

Brhmana

Langhana

G³oœny i wysoki

Oddech
(w asanach i pranajamie)

AktywnoϾ vs. pasywnoϾ

Energetyka

Asany

Dynamika vs. statyka

Termodynamika

DŸwiêk

Wdech
zatrzymanie oddechu
po wdechu

AktywnoϾ

Energetyzowanie

Wygiêcia w ty³

Dynamika

Rozgrzewanie

Wydech
zatrzymanie oddechu
po wydechu

PasywnoϾ

Relaks

Sk³ony do przodu

Statyka

Ch³odzenie

Cichy i niski

Efekt brmhana i langhana mo¿emy ponadto uzyskaæ przez odpowiedni¹ wizualizacjê.