„Oby mi Bóg dał słowo odpowiednie do myśli,
a myśli godne tego co mi dano”

Księga Mądrości 7,15

„WBC”

Prof. zw. dr hab. med. Lech Torliński

Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej

Zakład Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

WBC (LEUKOCYTY)

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

Wartości referencyjne:

4 -10 x 10

9

/ L krwi

4 -10 x 10

3

/

μL krwi

4000

– 10 000 w μL krwi

LEUKOPENIA

LEUKOCYTOZA

↓ ↑

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10

6

/L

DUŻE
DUŻE

3 -5 %

45 -65 %

NEU pał.
NEU segm.

210-350/

μL

3150-4550/

μL

ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE

2 - 7 %

1 - 4%

0 - 1 %

MONO

EOS

BASO

140-490/

μL

70-280/

μL

0-70/

μL

MAŁE

20-45% LYMPH

1400-3150/

μL

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC

LEUKOCYTOZA I NEUTROCYTOZA



1/.

ZAKAŻENIA:



-bakteryjne (ropnie, posocznice);



-

pierwotniaki, grzyby, pasożyty;



-

wirusy (np. półpasiec)



2/. NOWOTWORY:



-

rak oskrzela, trzustki, żołądka



3/. USZKODZENIA TKANEK:



-urazy, oparzenia, operacje



-

zawał serca i płuc



-

ostra martwica wątroby

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC

LEUKOCYTOZA I NEUTROCYTOZA

(cd)
4/. ZABURZENIA METABOLICZNE:
- mocznica, dna moczanowa, kwasica

cukrzycowa, rzucawka ciężarnych;

5/. ROZROSTOWE ch. hematologiczne;
6/. FIZJOLOGIA:
-

posiłek!, wysiłek!, stres!, rytm dobowy!

-

trzeci trymestr ciąży;

- leki: adrenalina, hormony steroidowe.

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC

LEUKOPENIA I NEUTROPENIA

1/. USZKODZENIA SZPIKU:

-

toksyny, cytostatyki, radioterapia;

2/.

PO PRZEBYTYCH ZAKAŻENIACH:

-

bakterie ( np.gruźlica, dur brzuszny)

-

wirusy ( np. odra, różyczka, grypa!)

-inne (np. toksoplazmoza, malaria)
3/.

BIAŁACZKI, SZPICZAKI, PRZERZUTY

NOWOTWORÓW, HIPOPLAZJA SZPIKU

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10

6

/L

DUŻE
DUŻE

3 -5 %

45 -65 %

NEU pał.
NEU segm.

210-350/

μL

3150-4550/

μL

ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE

2 - 7 %

1 - 4%

0 - 1 %

MONO

EOS

BASO

140-490/

μL

70-280/

μL

0-70/

μL

MAŁE

20-45% LYMPH

1400-3150/

μL

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC

-NEUTROCYTY

ROZMIESZCZENIE W ORGANIŹMIE

90%

3%

7%

Szpik kostny

90%,

130.000.000.000/d

obę

Naczynia

krwionośne 2-

3%, żyją 8 godz

Tkanki 7-8%

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEUTROCYTY

Szpik kostny 90% NEU

, 130.000.000.000/dobę



Komórki macierzyste hematopoetyczne:

(podział i różnicowanie);



Komórki macierzyste granulopoetyczne:

(podział i nieodwracalne różnicowanie się);



NEU dojrzewajace proliferujące 4 dni:

mieloblast, promielocyt, mielocyt;



NEU dojrzewajace nieproliferujące 4 dni:

metamielocyt, Neu pał., Neu z jadrem segm.

(REZERWA SZPIKOWA NEUTROCYTÓW).

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEUTROCYTY

Uwalnianie z rezerwy szpikowej do krwi



HOMEOSTAZA:

sprzężenie zwrotne, liczba neu we krwi;



NARUSZENIE HOMEOSTAZY:

infekcje (endotoksyny bakteryjne),

uszkodzenia tkanek, antygeny nowotworów;



ZLECONE PRZEZ LEKARZA:

kortykosteroidy, endotoksyny bakteryjne,

glukagon, C3e komplementu, IL1(makrofag)

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU w krwi

NEUpał 3-5%WBC; NEUsegm.45-65%WBC

2-3%NEUwe krwi:

44%p.krążąca

,56%p.marginalna

56%

44%

1. Kw

2. Kw

Pula

marginalna

Pula

krążąca

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU w krwi

NEUpał 3-5%WBC; NEUsegm.45-65%WBC
żyją do 8 godzin;

2-3% NEU we krwi:

44% pula krążąca, 56% pula marginalna.

Przesunięcie NEU

z puli marginalnej do krążącej

podwaja ich liczbę w krwioobiegu:

1/. Stres (adrenalina);

2/. Po posiłku;

3/. Po wysiłku fizycznym.

UWAGA NA WARUNKI STANDARDOWE

ANALIZ LEKARSKICH.

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

żyją do 8 godzin; 7-8% NEU w tkankach:

Po przejściu z krwi do tkanek

nie powracają już do łożyska naczyniowego:
1/

ochrona błon śluzowych kontaktujących

się ze środowiskiem zewnętrznym układów:

pokarmowego, oddechowego,

moczowego, rozrodczego;

2/ migracja do ogniska zapalnego;
3/ po 8 godzinach niszczone

przez makrofagi śledziony i wątroby.

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

żyją do 8 godzin;

Mechanizm obrony organizmu:

1/ chemotaksja neutrocytów;

2/ opsonizacja bakterii;

3/ fagocytoza bakterii przez neutrocyty;

4/ systemy bakteriobójcze

fagolizosomów.

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

żyją do 8 godzin;

Mechanizm obrony organizmu:

ad1/ chemotaksja neutrocytów zgodnie z
gradientem stężeń („do źródła”):
-

składowe dopełniacza C5a i C3a;

-produkty rozpadu neu

trocytów;

-N-formylo-metionylo-peptydy bakteryjne.
-kompleks C5,6,7-kalikreina;
-proaktywator plazminogenu;
-leukotrieny;

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

żyją do 8 godzin;

Mechanizm obrony organizmu (cd):

ad2/ opsonizacja bakterii:

-IgG;

-

składowa C3b dopełniacza.

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

żyją do 8 godzin;

Mechanizm obrony organizmu (cd):

3/ fagocytoza bakterii przez neutrocyty
dzięki receptorom błonowym Neu:
-dla Fc IgG;
-

dla składowych C3b, C5a, C3a dopełn.;

-dla N-formylo-metionylo-

peptydów

bakteryjnych;

-

dla czynników chemotaktycznych;

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

żyją do 8 godzin;

Mechanizm obrony organizmu (cd):

4/ systemy bakteriobójcze

fagolizosomów:

-eksplozja oddechowa neutrofila;

-

tlenowoniezależny system

bakteriobójczy;

-

tlenowozależny system

bakteriobójczy;

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

Mechanizm obrony organizmu (cd):

ad4/ systemy bakteriobójcze Neu

-

eksplozja oddechowa

neutrofila po

połączeniu z opsonizowaną bakterią:
-nieodwracalny wzrost katabolizmu glukozy
(wzrost stęż. kw.mlek.i NADPH, spadek pH);
-

eksplozja zużycia tlenu;

-

endoproteinazy i fosfolipaza A2 uczynniają

błonową lipooksygenazę i wzrost LTB4 i D4
[zapal.,chemot.,akt. makrof(IL1) i TH1(IL2)];
-powstanie fagosomu

, systemy bakteriobój.

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

Mechanizm obrony organizmu (cd):

ad4/

tlenowoniezależny

system

bakteriobójczy: odizolowanie bakterii w
fagosomie,spadek do pH4 i akt.kw.hydrolaz.
-degranulacja

ziarnistości specyficznych

(2/3): fosfataza alkaliczna i laktoferryna;
-degranulacja

ziarnistości azurofilnych (1/3)

[hydrolazy

degradujące białka, lipidy,

polisacharydy, kwasy nukleinowe i ATP;
białka kationowe i mieloperoksydaza].

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

ad4/

tlenowozależne

systemy

bakteriobójcze:

a/ 2O

2

+NADPH+H

+

→

2O

2

.-

+ NADP

+

+2H

+

oksydaza NADPHzależna

b/ O

2

.-

+ O

2

.-

+ 2H

+

→

H

2

O

2

+

O

2

SOD

nasila: vitC, Cu, Zn, Mn

ogranicza: katalaza

c/ O

2

.-

+ H

2

O

2

→

1

O

2

+

OH

.

+ OH

-

żelazo z laktoferyny

d/ H

2

O

2

+ Cl

-

--

MPO

→

OCl

-

{

O

i Cl

-

} + H

2

O

e/ H

2

O

2

+ 2Cl

-

+ 2H

+

--

MPO

→

2Cl

(

arom,pirym)

+ 2H

2

O

f/ H

2

O

2

+ OCl

-

--

MPO

→

1

O

2

+ Cl

-

+ H

2

O

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

ad

4/ tlenowozależne systemy

bakteriobójcze:

Szkodliwe

działanie wolnych rodników

na zdrowe tkanki

, gdy:

-

opóźnione zamknięcie fagosomu;

-

niedomknięcie fagosomu, bo zbyt duża

komórka np.śródbłonka,

bo aktywują lokalne mediatory zapalenia !

Taki mechanizm:

-w ognisku niedokrwiennym serca,
-

reumatoidalnym zapaleniu stawów,

-

wstrząsie septycznym; -zapaleniu trzustki,

-

obrażeniach wielonarządowych.

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

NEU

ad

4/ tlenowozależne systemy

bakteriobójcze:

Zmiatacze wolnych rodników tlenowych:

a/ wewnątrzkomórkowe:

SOD cytoplazmatyczna Cu

2+

, Zn

2+

;

SOD mitochondrialna Mn

2+

(podob. do bakt.)

katalaza;
peroksydaza glutationowa;

b/ pozakomórkowe:

transferyna;
ceruloplazmina;
vitaminy C, E, A.

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10

6

/L

DUŻE
DUŻE

3 -5 %

45 -65 %

NEU pał.
NEU segm.

210-350/

μL

3150-4550/

μL

ŚREDNIE

ŚREDNIE
ŚREDNIE

2 - 7 %

1 - 4%

0 - 1 %

MONO

EOS

BASO

140-490/

μL

70-280/

μL

0-70/

μL

MAŁE

20-45% LYMPH

1400-3150/

μL

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-MONOCYTY

2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10

6

/L krwi

Opuszczając szpik mają już

antygeny układu HLA i DR

We krwi żyją 1 – 3 dni

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-MONOCYTY

2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10

6

/L krwi

MONOCYTOZA:

1/ niektóre zakażenia wirusowe i bakteryjne:

(mononukleoza zakaźna, paradury,

gruźlica, brucelloza, kiła);

2/ niektóre choroby nowotworowe:

(białaczki, guzy lite);

3/ kolagenozy i urazy chirurgiczne.

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-MONOCYTY

2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10

6

/L krwi

MONO wędrują do tkanek→MAKROFAGI:

a/ morfologicznie:

jednojądrzaste komórki fagocytujące:
-

stare, obumarłe komórki;

-

zdenaturowane białka;

-kompleksy immun. antygen-

przeciwciało;

b/ wydzielają:

-

TNF, IL1, substancje regulujące odporność

komórkową i humoralną

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-MONOCYTY

2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10

6

/L krwi

MONO do tkanek

→MAKROFAGI obecne:

-

wątroba (komórki Browicz-Kupfera);

-

płuca (makrofagi pęcherzykowe);

-

śledziona i węzły chłonne;

-szpik;
-

okołonaczyniowa tkanka łączna;

-

opłucna i otrzewna;

-

kości (osteoklasty)

-OUN (mikroglej).

•Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-MONOCYTY

2-7% WBC w krwi ; 140-490 x 10

6

/L krwi

MONOCYTY (w tym

→MAKROFAGI)

i limfocyty B

NALEŻĄ do

APC

:

(komórki prezentujące antygen
odpowiednim limfocytom).

Klony reaktywnych limfocytów

syntetyzują przeciwciała:

-gojenie ran;
-

uszkodzenie tkanek własnych,przeszczepu;

-reakcja na obcy antygen lub alergen.

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10

6

/L

DUŻE
DUŻE

3 -5 %

45 -65 %

NEU pał.
NEU segm.

210-350/

μL

3150-4550/

μL

ŚREDNIE

ŚREDNIE

ŚREDNIE

2 - 7 %

1 - 4%

0 - 1 %

MONO

EOS

BASO

140-490/

μL

70-280/

μL

0-70/

μL

MAŁE

20-45% LYMPH

1400-3150/

μL

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBCEOZYNOCYTY

1-4% WBC w krwi ; 70-280 x 10

6

/L krwi

Funkcja eozynocytów:

1/ właściwości bakteriobójcze (słabsze od
NEU, mniej enzymów, żyją 8-12 dni);
2/ niszczą niektóre pasożyty (robaczyce),tę
funkcję regulują czynniki z MAKRO i LIMF;
3/ częściowy udział w reakcjach

alergicznych (histamina);

4/ fagocytoza i trawienie kompleksów

antygen-

przeciwciało.

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBCEOZYNOCYTY

1-4% WBC w krwi ; 70-280 x 10

6

/L krwi

EOZYNOCYTOZA:

1/ w chorobach

pasożytniczych;

2/ w chorobach

zakaźnych;

3/ w chorobach alergicznych;

4/ w niektórych białaczkach szpikowych.

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10

6

/L

DUŻE
DUŻE

3 -5 %

45 -65 %

NEU pał.
NEU segm.

210-350/

μL

3150-4550/

μL

ŚREDNIE
ŚREDNIE

ŚREDNIE

2 - 7 %

1 - 4%

0 - 1 %

MONO

EOS

BASO

140-490/

μL

70-280/

μL

0-70/

μL

MAŁE

20-45% LYMPH

1400-3150/

μL

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBC-

BAZOCYTY

0-1% WBC w krwi ; 0-70 x 10

6

/L krwi

Funkcja bazocytów:

1/ udział w nadwrażliwości natychmiastowej;
2/ BASO opłaszczone IgE (ok. 20-50%
z 30000-

100000 receptorów IgE wysycone);

3/ kolejny kontakt z alergenem zewn.(pyłki
roślin, kurz, sierść)→choroba ATOPOWA;
4/ degranulacja i uwalnianie

mediatorów

zapalenia-histamina; -SRSA(LTC4+D4+E4);

-tetrapeptydy chemotaktyczne;

-

PAF→serotonina z płytek→kpl.imm. w tk.

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBCB

AZOCYTY

0-1% WBC w krwi ; 0-70 x 10

6

/L krwi

BAZOCYTOZA:

1/ stany

alergiczne i nadwrażliwość

na leki;
2/ zaostrzenie przewlekłej białaczki
szpikowej;
3/ przewlekły stan zapalny przewodu
pokarmowego i wrzodziejące zapalenie
jelita grubego

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

WBCB

AZOCYTY

0-1% WBC w krwi ; 0-70 x 10

6

/L krwi

HISTAMINA

→

H1 receptory

:

-

rozszerzenie naczyń (↓RR);

-

↑przepuszczalności naczyń (OBRZĘK)

-

skurcz m.gł. oskrzeli (DUSZNOŚĆ);

-

skurcz m.gł. jelit (BÓL).

HISTAMINA

→

H2 receptory

:

- serce (TACHYKARDIA);
-

żołądek (↑SOKU ŻOŁĄDKOWEGO).

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LEUKOCYTOGRAM wg Schillinga
100 % WBC = 7000 WBC/μl
1 % WBC = 70 WBC/μL = 70 x 10

6

/L

DUŻE
DUŻE

3 -5 %

45 -65 %

NEU pał.
NEU segm.

210-350/

μL

3150-4550/

μL

ŚREDNIE
ŚREDNIE
ŚREDNIE

2 - 7 %

1 - 4%

0 - 1 %

MONO

EOS

BASO

140-490/

μL

70-280/

μL

0-70/

μL

MAŁE

20-45%

LYMPH

1400-3150/

μL

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

20-

45% WBC („małe leukocyty”)

1400-3150x10

6

/L 1400-3150/

μL śr.2000/μL

Powstawanie

: węzły chłonne, grasica, szpik

Zadania:



Nadzór immunologiczny



Odporność humoralna i komórkowa

Podział:



Limfocyty B



Limfocyty T



Limfocyty NK

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

20-45%WBC w krwi ; 1400-3150

x 10

6

/L krwi

LIMFOCYTOZA:



Przewlekła białaczka limfatyczna

i inne chłoniaki złośliwe



Niektóre choroby zakaźne,

głównie wirusowe:

Ksztusiec

Mononukleoza zakaźna

WZW



Względna limfocytoza w granulocytopenii!!!

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

20-45%WBC w krwi ; 1400-3150/μL; śr=2000/μL

FENOTYPOWANIE LIMFOCYTÓW
wg antygenów powierzchniowych CD:



15% Limfocyty B, 300/

μL : CD19+; CD20+



70% Limfocyty T, 1400/

μL : CD3+

40% Th (Th1,Th2), 800/

μL : CD3+; CD4+

30% Tc, Ts, 600/

μL : CD3+, CD8+



15% Limfocyty NK, 300/

μL:

CD16+; CD56+; CD3-

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

Przewlekłemu zapaleniu towarzyszy

wzrost stężenia:

IL 17 A wydzielanej przez Th 17

i

IFN gamma wydzielanego przez TH 1

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

15% Limfocyty B, 300/

μL :

CD19+; CD20+



Reakcje typu humoralnego

na obce antygeny;



Limf. B

przekształcają się w plazmocyty

tzn. w komórki syntetyzujące swoiste

immunoglobuliny (część tzw. komórek LUC)

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

70% Limfocyty T, 1400/

μL :

CD3+



Reakcje typu komórkowego

na obce immunogeny



Funkcje regulatorowe i efektorowe

wobec limf. B;



Obcy antygen stymuluje proliferację

i różnicowanie limf. T na subpopulacje
(Th1,Th2,Tc,Ts) o odmiennych funkcjach

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

Th1 : CD3+; CD4+



Regulują odpowiedź komórkową i humoralną;



IL2 stymuluje cytotoksyczność limfocytow Tc;



IFN gamma aktywuje makrofagi;



Kierują odpowiedź immunologiczną

na sekrecję IgG2;



Nadwrażliwość typu późnego.

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

Przewlekłemu zapaleniu towarzyszy

wzrost stężenia:

IL 17 A wydzielanej przez Th 17

i

IFN gamma wydzielanego przez TH 1

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

Th2 : CD3+; CD4+



Regulują odpowiedź komórkową i humoralną;



IL4 i IL5 stymuluje wzrost i różnicowanie limf.B;



Kierują odpowiedź immunologiczną

na sekrecję IgE, IgA, IgG1;



Nadwrażliwość typu późnego;



IL10 hamuje syntezę cytokin przez Th1;



IL10 i IL4 hamują wspomaganą przez Th1 odpowiedź

immunologiczną typu komórkowego

(np.wywołują niedobory immunologiczne w schyłkowej

niewydolności nerek oraz w wyniku hemodializoterapii

po kontakcie krwi z błoną dializatora).

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

Tc

: CD3+; CD8+



Grasiczozależne cytotoksyczne;



Lizę komórek z immunogenem;



Uwalniają nasz organizm od:



Komórek z obcym antygenem;



Komórek nowotworowych



Komórek zakażonych wirusem;



Komórek wszczepionych tkanek

allogenicznych

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

Ts

: CD3+; CD8+



Supresorowe (hamujące);



Indukowane z prekursorów po
kontakcie z immunogenem;



Rozpoznając ponownie ten

immunogen hamują odpowiedź
immunologiczna.

WBC

Copyright: prof. Lech Torlinski MD,PhD

LIMFOCYTY

15% Limfocyty NK (natural killers), 300/

μL:

CD16+; CD56+; CD3-



Subklasa limf ze szpiku kostnego;



W obronie przeciw zakażeniom;



Ich działanie cytotoksyczne na komórki z

obcym antygenem, zależy od funkcji szpiku i
sieci cytokin;



Są bardziej odporne na immunosupresję niż

inne komórki immunokompetentne:

(np.toksyny mocznicowe silniej hamują liczbę

i czynność limf.T, niż liczbę i czynność limf. NK).



DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ