Makroekonomia Wykład 17.01.2010
Typy bezrobocia:
1.
Bezrobocie frykcyjne
2.
Bezrobocie strukturalne
3.
Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne)
4.
Bezrobocie równowagi
5.
Bezrobocie nierównowagi
6.
Bezrobocie krótkookresowe
7.
Bezrobocie długookresowe (sekularne)
AD. 2. Bezrobocie strukturalne – Interpretacja bezrobocia strukturalnego nie jest tak
jednoznaczna jak w przypadku bezrobocia frykcyjnego.
Występują 2 ujęcia bezrobocia strukturalnego:
1.
Ujęcie wąskie
2.
Ujęcie szerokie
W ujęciu wąskim bezrobocie strukturalne interpretuje się jako rezultat niedopasowań
struktury podaŜy siły roboczej do struktury popytu na siłę roboczą (bezrobocie strukturalne
sensu stricte)
W ujęciu szerokim podkreśla się związek bezrobocia strukturalnego z równowagą na
rynku pracy.
Biorąc pod uwagę zakres znaczeniowy, do pojęcia bezrobocia strukturalnego w
szerokim ujęciu zalicza się:
Bezrobocie frykcyjne,
Bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu,
Bezrobocie instytucjonalne (wiąŜe się z istniejącymi relacjami, przepisami i
zachowaniami pracodawców, pracowników i bezrobotnych).
Bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu:
U podstaw bezrobocia strukturalnego senso stricte, czyli o bezrobociu w wąskim znaczeniu
leŜą zmiany w strukturze popytu na pracę i strukturze podaŜy pracy.
Zmiany w strukturze podaŜy pracy występują w następujących przekrojach:
Zawody
Gałęzie i branŜe
Wykształcenie
Rozmieszczenie geograficzne
Znacznie częstsze i bardziej znaczące są zmiany strukturalne dokonujące się w popycie
na pracę. Uwarunkowane są one przede wszystkim:
Zmianami w strukturze popytu na produkty, występującymi w rozwijającej się
gospodarce
WdraŜaniem postępu technicznego oraz związanym z tym spadkiem zapotrzebowania
na pracowników o przestarzałych zawodach i kwalifikacjach przy wzroście
zapotrzebowania na pracowników o nowoczesnych zawodach i kwalifikacjach,
Zmianami lokalizacji geograficznej przedsiębiorstw i nierównym rozmieszczeniem
geograficznym nowego kapitału,
Zmianami w strukturze towarowej handlu zagranicznego w warunkach gospodarki
otwartej, implikującymi zmiany w strukturze popytu na pracę. Czyli warunki exportu,
importu i obsługi innych krajów, z którymi współpracujemy,
Zmiany w strukturze popytu na pracę i strukturze podaŜy pracy, które zachodzą w
dynamicznej gospodarce, prowadzą do powstania niedopasować strukturalnych na
rynku pracy.
Struktura bezrobotnych ze względu na zawód, kwalifikacje, wykształcenie i miejsce
zamieszkania nie odpowiada strukturze istniejących wolnych miejsc pracy w tych
przekrojach, co implikuje pojawienie się bezrobocia strukturalnego.
Skala niedopasowań strukturalnych, a tym samym rozmiary bezrobocia strukturalnego
zaleŜą równieŜ od głębokości i szybkości procesów dostosowawczych (im szybciej i mniej
głęboko te problemu będą występować, tym mniejsze będzie bezrobocie strukturalne.
Głęboko oznacza jak wielki i jak bardzo skąp likowany jest problem) na rynku pracy. Szybsze
procesy dostosowawcze implikują mniejsze bezrobocie strukturalne.
Szybkości procesów dostosowawczych na rynku pracy zaleŜy w duŜej mierze od
stopnia mobilności siły roboczej, tj. skłonności i zdolności osób tworzących zasoby siły
roboczej do zmiany swojego miejsca pracy na heterogenicznym (zróŜnicowanym,
niejednorodny) rynku pracy.
Podstawowe formy mobilności:
Zmiana zawodu,
Zmiana gałęzi (branŜy),
Zmiana miejsca pracy w układzie przestrzennym (geograficznym),
Zmiana statusu bezrobotnego na status pracującego i odwrotnie,
Zmiana zakładu (miejsca) pracy,
Zmiana polegająca na wejściu lub wyjściu zasobów siły roboczej (przepływy, które
były rozpatrywane wcześniej, np. do biernych zawodowo, do bezrobotnych itp.)
Poprawa mobilności siły roboczej, dotycząca zwłaszcza czterech pierwszych
wymienionych form, a takŜe poprawa mobilności w zakresie kwalifikacji i kształcenia mogą
w znacznej mierze ograniczyć rozmiar bezrobocia strukturalnego. Im bardziej w danym kraju
ludzie są w stanie zmieniać swoją mobilność, tym mniejsze jest bezrobocie strukturalne.
Bezrobocie frykcyjne a strukturalne:
Obydwa typy bezrobocia wynikają ze zmian w strukturze popytu na pracę i podaŜy
pracy oraz pojawiających się niedopasowań strukturalnych,
ALE…
W przypadku bezrobocia frykcyjnego niedopasowania te są konsekwencją dynamiki
rynku pracy a w przypadku bezrobocia strukturalnego uwarunkowane są oddziaływaniem
ekonomicznych
i
społecznych
czynników
wywołujących
zmiany
w
strukturze
kwalifikacyjnej, gałęziowej i regionalnej popytu na pracę i podaŜy.
Obydwa typy bezrobocia dają się ograniczyć dzięki odpowiednim procesom
przystosowawczym,
ALE…
Procesy dostosowawcze niezbędne do redukcji bezrobocia strukturalnego są znacznie
kosztowniejsze i bardziej długotrwałe niŜ w przypadku bezrobocia frykcyjnego.
Bezrobocie frykcyjne uznawane jest za przejściowe i krótkotrwałe, bezrobocie
strukturalne zaś za bardziej trwałe.
AD.3 Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) – związane jest z okresowym osłabieniem
ogólnej aktywności gospodarczej.
Osłabienie koniunktury gospodarczej, znajdujące wyraz w ogólnym spadku lub
spowolnionym wzroście produkcji, pociąga za sobą zmniejszenie popytu na pracę i wzrost
bezrobocia.
Związane jest z nurtem keynesowskim i określane mianem bezrobocia związanego z
niedostatecznym popytem.
Takie ujęcie, podkreślające niedostateczny popyt na towary, jako przyczynę
bezrobocia, implikuje, Ŝe wzrost tego popytu jest środkiem redukcji bezrobocia.
AD.4 Bezrobocie równowagi – występuje w przypadku równowagi na rynku pracy
AD.5 Bezrobocie nierównowagi - występuje w przypadku nierównowagi na rynku pracy
AD.6 Bezrobocie krótkookresowe – bezrobocie, które występuje w krótkim okresie w
gospodarce
AD.7 Bezrobocie długookresowe (sekularne) – bezrobocie, które występuje w gospodarce
przez długi okres czasu
Znaczenie bezrobocia.
Skutki ekonomiczne
Skutki społeczne
Skutki pozytywne
Skutki negatywne
Znaczenie pozytywne bezrobocia:
1.
Wzmaga konkurencję o miejsca pracy między potencjalnymi pracownikami.
Przyspiesza procesy wzrostu poziomu kwalifikacji zawodowych siły roboczej.
2.
Odgrywa istotną rolę w przekształceniach strukturalnych gospodarki, wynikających z
róŜnej w poszczególnych dziedzinach dynamiki postępu technicznego oraz
zmieniającej się struktury popytu na towary i popyt na pracę, (czyli przyspiesza
mobilność siły roboczej i przyspieszania poprawy tej mobilności)
3.
Nie jest bez znaczenia dla skuteczności polityki antyinflacyjnej. WyŜsze bezrobocie
oznacza osłabienie pozycji pracowników i związków zawodowych i pociąga za sobą
zazwyczaj zmniejszenie presji na wzrost płac, co prowadzi do osłabienia procesów
inflacyjnych. Wzrost bezrobocia osłabia dynamikę popytu na towary, który odgrywa
waŜną rolę w kształtowaniu inflacji. Polityka antyinflacyjna jest bardziej skuteczna w
warunkach wysokiego i rosnącego bezrobocia.
4.
Jest czynnikiem umoŜliwiającym poprawę efektywności gospodarowania w skali
mikroekonomicznej. Groźba utraty pracy zwiększa motywację pracowników.
5.
Jest czynnikiem ograniczającym nadmierną płynność zatrudnienia. Sprzyja procesom
racjonalizacji zatrudnienia na szczeblu mikroekonomicznym i przyczynia się do
poprawy efektywności gospodarowania.
Negatywne skutki bezrobocia:
1.
Skutki makroekonomiczne:
Utrata produkcji wynikająca z niepełnego wykorzystania zasobu siły roboczej
a)
Faktyczny poziom produkcji w gospodarce jest niŜszy od poziomu potencjalnego,
b)
Zmniejszona dynamika wzrostu produkcji,
c)
ObniŜenie przeciętnej wydajności pracy: bezrobocie to okres dezaktywizacji siły
roboczej, w czasie, którego następują procesy ubytku kapitału ludzkiego, mającego
zasadnicze znaczenie dl wydajności pracy w okresie ponownego zatrudnienia. Straty
produkcyjne związane z istnieniem bezrobocia moŜna mierzyć na podstawie luki
PKB, tj. odchyleni rzeczywistego PKB od potencjalnego.
Prawo Okuna – Wzrost bezrobocia o jeden punkt procentowy pociąga za sobą spadek PKB
w ujęciu rzeczowym o około 3 PP.
Zmodyfikowane prawo Okuna – (po wprowadzeniu kategorii naturalnej stopy bezrobocia) –
KaŜdy punkt procentowy nadwyŜki stopy bezrobocia pond naturalną stopę bezrobocia
pociąga za sobą lukę faktycznego PKB w stosunku do poziomu potencjalnego wynoszącą o
3%
Makroekonomiczne koszty bezrobocia mierzone luką PKB są nieco zaniŜone. Luka PKB
uwzględni jedynie bezrobocie cykliczne.
ObciąŜenie finansowe ponoszone przez państwo z tytułu istnienia bezrobocia
a)
Koszty bezpośrednie dotyczące wydatków na bezrobotnych i ich usługę
b)
Koszty pośrednie związane z utratą przychodów budŜetowych z tytułu istnienia
bezrobocia
2.
Skutki mikroekonomiczne
Pogorszenie sytuacji ekonomicznej bezrobotnych i ich rodzin, znajdujące wyraz w
obniŜeniu standardu konsumpcyjnego i stopni zaspokojeni potrzeb.
MKB = Dp – Db
Dp = P + Zps – Kdp
Db = Zb + Kps + Op – Kp – Kdu
MKB – Mikroekonomiczny koszt bezrobocia
Dp – dochód w okresie pracy
Db – Dochód w okresie bezrobocia
P – płaca
Zps – zasiłek pomocy społecznej
Zdp – koszty dojazdów do pracy
Zb – zasiłek dla bezrobotnych
Op – Odprawa pienięŜna dla zwolnionych z pracy
Kp – koszt poszukiwań pracy
Kdu – koszt dojazdów do urzędów pracy
Wskaźnik stopy kompensacji
Sk = Db/Dp
Wskaźnik stopy kompensacji kształtuje się zazwyczaj w przedziale od 0 do 1, ale w
przypadkach niektórych bezrobotnych osiągających bardzo niskie dochody w okresie pracy,
moŜliwy jest, iŜ sk > 1
Skutki społeczne bezrobocia
Wpływ na stan psychiczny i zdrowie osób, kontakty z otoczeniem, funkcjonowanie
rodziny i rozwój patologii społecznych,
Początkowo bezrobotni przeŜywaj fazę wstrząsu po utracie pracy, która wiąŜe się z
uczuciem pokrzywdzenia, upokorzenia i lęku przed przyszłością,
Następnie wychodzą w fazę optymizmu i nadziei. Licząc na to, Ŝe stan bezrobocia
jest przejściowy, traktują ten okres, jako czas wypoczynku oraz realizacji własnych
zainteresowań. Równocześnie podejmuj próby znalezieni nowej pracy,
Bezskuteczności starań o pracę prowadzi do fazy pesymizmu i rezygnacji. Pojawiają
się kłopoty finansowe, pogarsza się stan zdrowia, rozwijają się negatywne reakcje
emocjonalne. PrzedłuŜający się okres pozostawania bez pracy wywołują fazę
fatalizmu i apatii,
ObniŜa się poczucie własnej wartości oraz motywacja do dalszego poszukiwania
pracy,
Następnie zasadnicze ograniczenie zainteresowań i oczekiwań Ŝyciowych, co
pogłębia ich izolację społeczną,
Istotny wpływ na funkcjonowanie rodzin,
ObniŜa się stop zawierania małŜeństw,
Procesy dezintegracyjne w rodzinach (rozwody). Słabnie autorytet ojca, co często
przeradza się na demonstrowanie siły w stosunku do bliskich,
Zjawisko bezrobocia leŜy często u podstaw przemocy w rodzinie,
Sprzyja patologicznym zjawiskom społecznym (przestępczość, narkomania,
alkoholizm),
Utrzymujące się wysokie bezrobocie moŜe być przyczyną niepokojów społecznych,
stanowiąc zagroŜenie dla stabilnego rozwoju gospodarki i społeczeństwa.
Zr – zasób siły roboczej
Wr – płaca realna
D1 – popyt zgłoszony
D2 – popyt zrealizowany na pracę
S1 – podaŜ zgłoszona
S2 – podaŜ zrealizowana pracy
E – równowaga dla zrealizowanego popyty i podaŜy
N1 – pełne zatrudnienie – nie ma bezrobocia
N2 – faktyczne zatrudnienie
Lmax – maksymalny zasób siły roboczej
B przymusowe – bezrobocie przymusowe
a – bezrobocie frykcyjne i strukturalne
b – bezrobocie dobrowolne
Un – bezrobocie naturalne
R – równowaga na rynku pracy, która charakteryzuje
się brakiem ograniczeń frykcyjne i strukturalnych
F – faktyczne bezrobocie dla wyŜszej płacy realnej w
stosunku do płacy realnej w stosunku równowagi