Makroekonomia Wykład 17.01.2010

Typy bezrobocia:

1.

Bezrobocie frykcyjne

2.

Bezrobocie strukturalne

3.

Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne)

4.

Bezrobocie równowagi

5.

Bezrobocie nierównowagi

6.

Bezrobocie krótkookresowe

7.

Bezrobocie długookresowe (sekularne)

AD. 2. Bezrobocie strukturalne – Interpretacja bezrobocia strukturalnego nie jest tak
jednoznaczna jak w przypadku bezrobocia frykcyjnego.

Występują 2 ujęcia bezrobocia strukturalnego:

1.

Ujęcie wąskie

2.

Ujęcie szerokie

W ujęciu wąskim bezrobocie strukturalne interpretuje się jako rezultat niedopasowań

struktury podaży siły roboczej do struktury popytu na siłę roboczą (bezrobocie strukturalne
sensu stricte)

W ujęciu szerokim podkreśla się związek bezrobocia strukturalnego z równowagą na

rynku pracy.

Biorąc pod uwagę zakres znaczeniowy, do pojęcia bezrobocia strukturalnego w

szerokim ujęciu zalicza się:

Bezrobocie frykcyjne,

Bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu,

Bezrobocie instytucjonalne (wiąże się z istniejącymi relacjami, przepisami i
zachowaniami pracodawców, pracowników i bezrobotnych).

Bezrobocie strukturalne w wąskim znaczeniu:
U podstaw bezrobocia strukturalnego senso stricte, czyli o bezrobociu w wąskim znaczeniu
leżą zmiany w strukturze popytu na pracę i strukturze podaży pracy.

Zmiany w strukturze podaży pracy występują w następujących przekrojach:

Zawody

Gałęzie i branże

Wykształcenie

Rozmieszczenie geograficzne

Znacznie częstsze i bardziej znaczące są zmiany strukturalne dokonujące się w popycie
na pracę. Uwarunkowane są one przede wszystkim:

Zmianami w strukturze popytu na produkty, występującymi w rozwijającej się
gospodarce

Wdrażaniem postępu technicznego oraz związanym z tym spadkiem zapotrzebowania
na pracowników o przestarzałych zawodach i kwalifikacjach przy wzroście
zapotrzebowania na pracowników o nowoczesnych zawodach i kwalifikacjach,

Zmianami lokalizacji geograficznej przedsiębiorstw i nierównym rozmieszczeniem
geograficznym nowego kapitału,

Zmianami w strukturze towarowej handlu zagranicznego w warunkach gospodarki
otwartej, implikującymi zmiany w strukturze popytu na pracę. Czyli warunki exportu,
importu i obsługi innych krajów, z którymi współpracujemy,

Zmiany w strukturze popytu na pracę i strukturze podaży pracy, które zachodzą w
dynamicznej gospodarce, prowadzą do powstania niedopasować strukturalnych na
rynku pracy.

Struktura bezrobotnych ze względu na zawód, kwalifikacje, wykształcenie i miejsce

zamieszkania nie odpowiada strukturze istniejących wolnych miejsc pracy w tych
przekrojach, co implikuje pojawienie się bezrobocia strukturalnego.

Skala niedopasowań strukturalnych, a tym samym rozmiary bezrobocia strukturalnego

zależą również od głębokości i szybkości procesów dostosowawczych (im szybciej i mniej
głęboko te problemu będą występować, tym mniejsze będzie bezrobocie strukturalne.
Głęboko oznacza jak wielki i jak bardzo skąp likowany jest problem) na rynku pracy. Szybsze
procesy dostosowawcze implikują mniejsze bezrobocie strukturalne.

Szybkości procesów dostosowawczych na rynku pracy zależy w dużej mierze od

stopnia mobilności siły roboczej, tj. skłonności i zdolności osób tworzących zasoby siły
roboczej do zmiany swojego miejsca pracy na heterogenicznym (zróżnicowanym,
niejednorodny) rynku pracy.

Podstawowe formy mobilności:

Zmiana zawodu,

Zmiana gałęzi (branży),

Zmiana miejsca pracy w układzie przestrzennym (geograficznym),

Zmiana statusu bezrobotnego na status pracującego i odwrotnie,

Zmiana zakładu (miejsca) pracy,

Zmiana polegająca na wejściu lub wyjściu zasobów siły roboczej (przepływy, które
były rozpatrywane wcześniej, np. do biernych zawodowo, do bezrobotnych itp.)

Poprawa mobilności siły roboczej, dotycząca zwłaszcza czterech pierwszych

wymienionych form, a także poprawa mobilności w zakresie kwalifikacji i kształcenia mogą
w znacznej mierze ograniczyć rozmiar bezrobocia strukturalnego. Im bardziej w danym kraju
ludzie są w stanie zmieniać swoją mobilność, tym mniejsze jest bezrobocie strukturalne.

Bezrobocie frykcyjne a strukturalne:

Obydwa typy bezrobocia wynikają ze zmian w strukturze popytu na pracę i podaży
pracy oraz pojawiających się niedopasowań strukturalnych,

ALE…

W przypadku bezrobocia frykcyjnego niedopasowania te są konsekwencją dynamiki

rynku pracy a w przypadku bezrobocia strukturalnego uwarunkowane są oddziaływaniem
ekonomicznych

i

społecznych

czynników

wywołujących

zmiany

w

strukturze

kwalifikacyjnej, gałęziowej i regionalnej popytu na pracę i podaży.

Obydwa typy bezrobocia dają się ograniczyć dzięki odpowiednim procesom
przystosowawczym,

ALE…

Procesy dostosowawcze niezbędne do redukcji bezrobocia strukturalnego są znacznie

kosztowniejsze i bardziej długotrwałe niż w przypadku bezrobocia frykcyjnego.

Bezrobocie frykcyjne uznawane jest za przejściowe i krótkotrwałe, bezrobocie
strukturalne zaś za bardziej trwałe.

AD.3 Bezrobocie cykliczne (koniunkturalne) – związane jest z okresowym osłabieniem
ogólnej aktywności gospodarczej.

Osłabienie koniunktury gospodarczej, znajdujące wyraz w ogólnym spadku lub

spowolnionym wzroście produkcji, pociąga za sobą zmniejszenie popytu na pracę i wzrost
bezrobocia.

Związane jest z nurtem keynesowskim i określane mianem bezrobocia związanego z

niedostatecznym popytem.

Takie ujęcie, podkreślające niedostateczny popyt na towary, jako przyczynę

bezrobocia, implikuje, że wzrost tego popytu jest środkiem redukcji bezrobocia.


AD.4 Bezrobocie równowagi – występuje w przypadku równowagi na rynku pracy
AD.5 Bezrobocie nierównowagi - występuje w przypadku nierównowagi na rynku pracy
AD.6 Bezrobocie krótkookresowe – bezrobocie, które występuje w krótkim okresie w
gospodarce
AD.7 Bezrobocie długookresowe (sekularne) – bezrobocie, które występuje w gospodarce
przez długi okres czasu


Znaczenie bezrobocia.

Skutki ekonomiczne

Skutki społeczne

Skutki pozytywne

Skutki negatywne

Znaczenie pozytywne bezrobocia:

1.

Wzmaga konkurencję o miejsca pracy między potencjalnymi pracownikami.
Przyspiesza procesy wzrostu poziomu kwalifikacji zawodowych siły roboczej.

2.

Odgrywa istotną rolę w przekształceniach strukturalnych gospodarki, wynikających z
różnej w poszczególnych dziedzinach dynamiki postępu technicznego oraz
zmieniającej się struktury popytu na towary i popyt na pracę, (czyli przyspiesza
mobilność siły roboczej i przyspieszania poprawy tej mobilności)

3.

Nie jest bez znaczenia dla skuteczności polityki antyinflacyjnej. Wyższe bezrobocie
oznacza osłabienie pozycji pracowników i związków zawodowych i pociąga za sobą
zazwyczaj zmniejszenie presji na wzrost płac, co prowadzi do osłabienia procesów
inflacyjnych. Wzrost bezrobocia osłabia dynamikę popytu na towary, który odgrywa
ważną rolę w kształtowaniu inflacji. Polityka antyinflacyjna jest bardziej skuteczna w
warunkach wysokiego i rosnącego bezrobocia.

4.

Jest czynnikiem umożliwiającym poprawę efektywności gospodarowania w skali
mikroekonomicznej. Groźba utraty pracy zwiększa motywację pracowników.

5.

Jest czynnikiem ograniczającym nadmierną płynność zatrudnienia. Sprzyja procesom
racjonalizacji zatrudnienia na szczeblu mikroekonomicznym i przyczynia się do
poprawy efektywności gospodarowania.

Negatywne skutki bezrobocia:

1.

Skutki makroekonomiczne:

Utrata produkcji wynikająca z niepełnego wykorzystania zasobu siły roboczej

a)

Faktyczny poziom produkcji w gospodarce jest niższy od poziomu potencjalnego,

b)

Zmniejszona dynamika wzrostu produkcji,

c)

Obniżenie przeciętnej wydajności pracy: bezrobocie to okres dezaktywizacji siły
roboczej, w czasie, którego następują procesy ubytku kapitału ludzkiego, mającego
zasadnicze znaczenie dl wydajności pracy w okresie ponownego zatrudnienia. Straty
produkcyjne związane z istnieniem bezrobocia można mierzyć na podstawie luki
PKB, tj. odchyleni rzeczywistego PKB od potencjalnego.

Prawo Okuna – Wzrost bezrobocia o jeden punkt procentowy pociąga za sobą spadek PKB
w ujęciu rzeczowym o około 3 PP.
Zmodyfikowane prawo Okuna – (po wprowadzeniu kategorii naturalnej stopy bezrobocia) –
Każdy punkt procentowy nadwyżki stopy bezrobocia pond naturalną stopę bezrobocia
pociąga za sobą lukę faktycznego PKB w stosunku do poziomu potencjalnego wynoszącą o
3%

Makroekonomiczne koszty bezrobocia mierzone luką PKB są nieco zaniżone. Luka PKB
uwzględni jedynie bezrobocie cykliczne.

Obciążenie finansowe ponoszone przez państwo z tytułu istnienia bezrobocia

a)

Koszty bezpośrednie dotyczące wydatków na bezrobotnych i ich usługę

b)

Koszty pośrednie związane z utratą przychodów budżetowych z tytułu istnienia
bezrobocia

2.

Skutki mikroekonomiczne

Pogorszenie sytuacji ekonomicznej bezrobotnych i ich rodzin, znajdujące wyraz w

obniżeniu standardu konsumpcyjnego i stopni zaspokojeni potrzeb.

MKB = Dp – Db

Dp = P + Zps – Kdp

Db = Zb + Kps + Op – Kp – Kdu

MKB – Mikroekonomiczny koszt bezrobocia
Dp – dochód w okresie pracy
Db – Dochód w okresie bezrobocia
P – płaca
Zps – zasiłek pomocy społecznej
Zdp – koszty dojazdów do pracy
Zb – zasiłek dla bezrobotnych
Op – Odprawa pieniężna dla zwolnionych z pracy
Kp – koszt poszukiwań pracy
Kdu – koszt dojazdów do urzędów pracy

Wskaźnik stopy kompensacji

Sk = Db/Dp

Wskaźnik stopy kompensacji kształtuje się zazwyczaj w przedziale od 0 do 1, ale w
przypadkach niektórych bezrobotnych osiągających bardzo niskie dochody w okresie pracy,
możliwy jest, iż sk > 1

Skutki społeczne bezrobocia

Wpływ na stan psychiczny i zdrowie osób, kontakty z otoczeniem, funkcjonowanie
rodziny i rozwój patologii społecznych,

Początkowo bezrobotni przeżywaj fazę wstrząsu po utracie pracy, która wiąże się z
uczuciem pokrzywdzenia, upokorzenia i lęku przed przyszłością,

Następnie wychodzą w fazę optymizmu i nadziei. Licząc na to, że stan bezrobocia
jest przejściowy, traktują ten okres, jako czas wypoczynku oraz realizacji własnych
zainteresowań. Równocześnie podejmuj próby znalezieni nowej pracy,

Bezskuteczności starań o pracę prowadzi do fazy pesymizmu i rezygnacji. Pojawiają
się kłopoty finansowe, pogarsza się stan zdrowia, rozwijają się negatywne reakcje
emocjonalne. Przedłużający się okres pozostawania bez pracy wywołują fazę
fatalizmu i apatii,

Obniża się poczucie własnej wartości oraz motywacja do dalszego poszukiwania
pracy,

Następnie zasadnicze ograniczenie zainteresowań i oczekiwań życiowych, co
pogłębia ich izolację społeczną,

Istotny wpływ na funkcjonowanie rodzin,

Obniża się stop zawierania małżeństw,

Procesy dezintegracyjne w rodzinach (rozwody). Słabnie autorytet ojca, co często
przeradza się na demonstrowanie siły w stosunku do bliskich,

Zjawisko bezrobocia leży często u podstaw przemocy w rodzinie,

Sprzyja patologicznym zjawiskom społecznym (przestępczość, narkomania,
alkoholizm),

Utrzymujące się wysokie bezrobocie może być przyczyną niepokojów społecznych,

stanowiąc zagrożenie dla stabilnego rozwoju gospodarki i społeczeństwa.

Zr – zasób siły roboczej
Wr – płaca realna
D1 – popyt zgłoszony
D2 – popyt zrealizowany na pracę
S1 – podaż zgłoszona
S2 – podaż zrealizowana pracy
E – równowaga dla zrealizowanego popyty i podaży
N1 – pełne zatrudnienie – nie ma bezrobocia
N2 – faktyczne zatrudnienie
Lmax – maksymalny zasób siły roboczej
B przymusowe – bezrobocie przymusowe
a – bezrobocie frykcyjne i strukturalne
b – bezrobocie dobrowolne
Un – bezrobocie naturalne
R – równowaga na rynku pracy, która charakteryzuje
się brakiem ograniczeń frykcyjne i strukturalnych
F – faktyczne bezrobocie dla wyższej płacy realnej w
stosunku do płacy realnej w stosunku równowagi