Opracowanie: Hanna Grabowska

MODEL SYSTEMOWY BETTY NEUMAN

Model nauczania całościowego podejściu do problemów pacjenta.

O S O B A / C Z Ł O W I E K

Człowiek jest systemem otwartym, który składa się z części pozostających ze sobą we wzajemnych
współzależnościach.

Systemem otwartym jest również rodzina, grupa i społeczność.

System ten jest w ciągłej interakcji ze środowiskiem, które oddziałuje na niego poprzez stresory.

System jako całość zawiera tzw. strukturę podstawową, wokół której znajdują się otaczające ją
koncentryczne linie obrony, które chronią zarówno samą strukturę podstawową, jak i cały system.

Strukturę podstawową tworzą czynniki właściwe danemu gatunkowi, odpowiedzialne za utrzymanie
podstawowych funkcji życiowych

Struktura podstawowa posiada własne zasoby energetyczne, których utrzymanie jest warunkiem
zachowania życia
i zdrowia.

Człowiek wyposażony jest dodatkowo w mechanizmy chroniące strukturę podstawową i zapewniające
równowagę systemu.

Mechanizmy te, zwane liniami obrony, przebiegają w następującej kolejności:
 elastyczna/przystosowawcza linia obrony
 normalna linia obrony
 linie odporności

System posiada jasno określone granice.

Na każdy system składa się pięć obszarów, które charakteryzują się dość dużym stopniem zmienności.

1.

fizjologiczny

2.

psychologiczny

3.

socjokulturowy

4.

rozwojowy

5.

duchowy

Ś R O D O W I S K O

 określane jako czynniki wewnętrzne i zewnętrzne lub wpływy otaczające człowieka jako system
 środowisko wewnętrzne składa się z wszelkich sił i wpływów, pochodzących z wnętrza określonego

granicami systemu, natomiast środowisko zewnętrzne obejmuje siły i wpływy pochodzące spoza
systemu

 człowiek może oddziaływać na środowisko lub być poddawany oddziaływaniu środowiska zarówno

w pozytywny, jak i negatywny sposób w określonym punkcie w czasie.

Opracowanie: Hanna Grabowska

 środowisko oddziałuje na jednostkę poprzez stresory.

„stresor" oznacza różne wpływy niekoniecznie negatywne

 stresory intrapersonalne,
 stresory interpersonalne lub ekstrapersonalne

„środowisko wykreowane" - nieświadomie rozwinięte przez człowieka dla własnej obrony i zachowania
równowagi systemu

środowisko wykreowane jest dynamiczne i odzwierciedla nieświadomą mobilizację wszystkich sfer
człowieka i zasobów energetycznych struktury podstawowej, w celu utrzymania integralności i
stabilności systemu

Z D R O W I E

 jest stanem optymalnej równowagi i stabilności systemu, co oznacza stan możliwie najlepszego

dobrego samopoczucia w określonym czasie

 jest czymś dynamicznym, co zmienia się w ciągu życia w zależności od czynników tworzących

strukturę podstawową i od stopnia przystosowania do działających stresorów

 człowiek jest zdrowy, gdy znajduje się na różnych, zmieniających się poziomach, ale w obrębie sta-

nu określanego jako normalny, czyli wyznaczonego przez granice normalnej linii obrony

 zdrowie rozumiane w kategoriach utrzymania bądź utraty zasobów energetycznych, jakie znajdują

się w obrębie struktury podstawowej

 zdrowie oznacza, iż więcej energii jest wytwarzane niż zużywane przez system

P I E L Ę G N I A R S T W O

Głównym celem i przedmiotem troski dla pielęgniarstwa jest pomoc człowiekowi, rodzinie lub grupie w
utrzymaniu optymalnego stanu równowagi w konkretnym czasie.

Interwencje pielęgniarskie polegają natomiast na przywracaniu lub pomocy w osiągnięciu bądź
utrzymaniu optymalnego zdrowia poprzez trzy rodzaje prewencji:



pierwotną



wtórną



i trzeciorzędną

Prewencja pierwotna polega na utrzymaniu istniejącego dobrostanu, to znaczy na ochronie normalnej
linii obrony poprzez wzmocnienie przystosowawczej linii obrony.
Celem tej interwencji jest zapobieganie działaniu stresorów i redukcja czynników ryzyka


Prewencja wtórna powinna nastąpić, gdy działający stresor wywołał już reakcję w postaci określonych
objawów.

Opracowanie: Hanna Grabowska

Jej celem jest przywrócenie dobrostanu i ochrona struktury podstawowej poprzez wzmocnienie linii
odporności, co z kolei ma prowadzić do zniwelowania objawów oraz przywrócenia stanu równowagi i
zachowania energii.

Prewencja trzeciorzędna polega na wspomaganiu procesów odnowy i przywracaniu równowagi systemu
po przebytym leczeniu.

P R O C E S P I E L Ę G N O W A N I A

trzy etapy procesu pielęgnowania:

1. diagnoza pielęgniarska

2. wyznaczenie celów pielęgnowania

3. wyniki pielęgnowania - obejmują:
 interwencje pielęgniarskie, ujęte w kategoriach prewencji;
 ocenę, czy wystąpiły pożądane zmiany i ewentualną zmianę założonych celów;
 określenie celów długoterminowych na podstawie stopnia osiągnięcia celów krótkoterminowych

oraz

 ocenę wyników pielęgnowania.