operator_obrabiarek_skrawa_722[02].Z1.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ

Marceli Konfederak

Wykonywanie otworów okrągłych 722[02].Z1.03

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inŜ. Wiesław Wiejowski
mgr inŜ. Igor Lange

Opracowanie redakcyjne:
mgr inŜ. Paweł Krawczak

Konsultacja:
mgr Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 722[02].Z1.03
„Wykonywanie otworów okrągłych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu operator obrabiarek skrawających.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Rodzaje i budowa typowych wiertarek

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Budowa i rodzaje wierteł. Rozwiertaki. Pogłębiacze

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Dobór warunków skrawania do wiercenia, rozwiercania i pogłębiania.

Mocowanie przedmiotu

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Technika wiercenia, rozwiercania i pogłębiania

5.5.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie operator obrabiarek skrawających
722[02].

W poradniku zamieszczono:

–

wymagania wstępne,

–

szczegółowe cele kształcenia,

–

przykładowe scenariusze zajęć,

–

wiczenia,

–

ewaluację osiągnięć ucznia,

–

literaturę.
Wymagania wstępne określają umiejętności, jakie uczeń powinien mieć ukształtowane

przed  rozpoczęciem  pracy  z  poradnikiem.  NaleŜy  zachęcić  uczniów,  aby  zapoznali  się
z wymaganiami  i  ocenili,  czy  je  spełniają.  Spełnienie wymagań wstępnych pozwoli uczniom
na  skoncentrowanie  się  na  kształtowaniu  nowych  umiejętności  potrzebnych  do  zaliczenia
jednostki modułowej.

Szczegółowe cele kształcenia określają umiejętności, jakie uczeń powinien ukształtować

w wyniku procesu kształcenia w tej jednostce modułowej. Przed rozpoczęciem zajęć naleŜy
zapoznać uczniów z celami kształcenia, aby dowiedzieli się, czego się nauczą.

W poradniku zamieszczono takŜe dwa przykładowe scenariusze zajęć. Wskazują one

sposób prowadzenia zajęć dydaktycznych z wykorzystaniem metod zalecanych w programie
jednostki modułowej.

wiczenia (toŜsame z tymi, które znajdują się w poradniku dla ucznia), zawierają

polecenie, wskazówki do realizacji, zalecane metody nauczania – uczenia się oraz środki
dydaktyczne. Wykonując poszczególne ćwiczenia uczeń powinien ukształtować umiejętności
niezbędne do zaliczenia jednostki modułowej.

Ewaluacja osiągnięć ucznia powinna zostać przeprowadzona z pomocą testu pisemnego

z zadaniami wielokrotnego wyboru oraz testu praktycznego z zadaniem typu próby pracy.
W poradniku dla nauczyciela zamieszczono dwa przykładowe narzędzia pomiaru
dydaktycznego. Wszystkie zadania zamieszczone w testach obejmują treści objęte programem
nauczania oraz sprawdzają, czy uczeń osiągnął załoŜone w jednostce modułowej cele.

Ostatnim elementem poradnika dla nauczyciela jest wykaz literatury. Zawiera on

zarówno pozycje przydatne uczniowi dla pogłębienia wiedzy z zakresu programu jednostki
modułowej, jak i pozycje metodyczne.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne w jednostce modułowe prowadzone były

róŜnymi  metodami  uwzględniającymi  wszystkie  strategie  kształcenia  wielostronnego.
NaleŜy stosować metody z zakresu strategii problemowej (metody problemowe) i operacyjnej
(metody  praktyczne).  Formy  organizacyjne  pracy  powinny  być  zróŜnicowane  począwszy  od
samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

722[02].Z1.02

Obróbka powierzchni płaskich

i kształtowych narzędziami

ręcznymi

722[02].Z1.03

Wykonywanie otworów

okrągłych

722[02].Z1

Trasowanie i obróbka ręczna

722[02].Z1.01

Wykonywanie trasowania

722[02].Z1.04

Wykonywanie połączeń

rozłącznych i nierozłącznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

stosować zasady bezpiecznej pracy podczas eksploatacji maszyn i urządzeń,

−

dobierać sprzęt ochrony indywidualnej w zaleŜności od prowadzonych prac,

−

posługiwać się PN i dokumentacją techniczną,

−

wykonywać pomiary warsztatowe,

−

wykonywać trasowanie na płaszczyźnie i trasowanie przestrzenne,

−

odczytywać informacje podane na rysunku wykonawczym i złoŜeniowym,

−

korzystać z róŜnych źródeł informacji,

−

korzystać z poradników i norm,

−

analizować treść zadania, dobierać metody i plan rozwiązania,

−

komunikować się i pracować w zespole,

−

samodzielnie podejmować decyzje,

−

dokonywać oceny swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować proces wiercenia,

−

wyjaśnić budowę i przeznaczenie narzędzi do obróbki otworów,

−

scharakteryzować rodzaje i budowę typowych wiertarek,

−

dobrać narzędzia do obróbki otworów,

−

dobrać warunki skrawania do wiercenia, rozwiercania i pogłębiania,

−

zamocować przedmiot i narzędzie do obróbki otworu,

−

wykonać nawiercanie, wiercenie, pogłębianie i rozwiercanie otworów o róŜnej średnicy,

−

określić przyczyny powstawania braków podczas wiercenia, rozwiercania i pogłębiania,

−

zorganizować stanowisko do wykonywania pracy,

−

sprawdzić jakość wykonanej pracy,

−

skorzystać z dokumentacji technicznej, norm i poradników,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska podczas wykonywania pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02]

Moduł:

Trasowanie i obróbka ręczna722[02].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie otworów okrągłych

722[02].Z1.03

Temat: Wiercenie otworów przelotowych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności wiercenia otworów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

zorganizować

stanowisko

wykonywania

wiercenia

zgodnie

zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

dobrać narzędzia do wiercenia otworów,

–

dobrać warunki skrawania,

–

zamocować przedmiot i narzędzie do wiercenia,

–

wykonać wiercenie otworów,

–

ocenić jakość wykonanych otworów.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenia praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:
–

narzędzia traserskie,

–

wiertła,

–

uchwyty wiertarskie,

–

tuleje redukcyjne,

–

imadło uniwersalne,

–

wiertarka stołowa,

–

zestaw materiałów czyszczących,

–

arkusze papieru do notatek,

–

instrukcja tekst przewodni do wykonania ćwiczenia.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Wykonaj wiercenie otworów w płytce stalowej zgodnie z dokumentacją zadania.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE
Pytania prowadzące:
1.  W jaki sposób naleŜy wykonać trasowanie otworów?
2.  Jakie narzędzia słuŜą wiercenia otworów?
3.  Jakie parametry skrawania naleŜy dobrać do wiercenia?
4.  W jaki sposób mocuje się przedmioty do wykonania operacji wiercenia?
5.  W jaki sposób wykonuje się wiercenie otworów przelotowych?
6.  Jakie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy naleŜy zachować podczas wiercenia?

PLANOWANIE
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności:
1.  Zaplanuj kolejność czynności do wykonania operacji trasowania otworów.
2.  Ustal, jakimi narzędziami dokonasz wiercenia.
3.  Ustal, w jaki sposób zamocujesz wiertło.
4.  Dobierz parametry skrawania.
5.  Zaplanuj czynności związane z zamocowaniem przedmiotu obrabianego.
6.  Zaplanuj czynności końcowe po wykonaniu operacji wiercenia.

UZGODNIENIE
1.  Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2.  Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.  Wykonaj trasowanie otworów.
2.  Dobierz narzędzia do wykonania ćwiczenia.
3.  Zamocuj narzędzia obróbkowe.
4.  Zamocuj przedmiot obrabiany.
5.  Ustaw właściwe parametry skrawania.
6.  Wykonaj wiercenie otworów zgodnie z dokumentacją zadania.
7.  Zwróć uwagę na prawidłowość i dokładność twojej pracy.
8.  Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy.
9.  Uporządkuj stanowisko po wykonaniu pracy.
10.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1.  Czy prawidłowo wytrasowano otwory?
2.  Czy zostały dobrane właściwe narzędzia obróbkowe?
3.  Czy prawidłowo zamocowano narzędzia?
4.  Czy prawidłowo zamocowano przedmiot obrabiany?
5.  Czy zostały ustawione właściwe parametry skrawania?
6.  Czy wykonano wiercenie otworów zgodnie z dokumentacją zadania?
7.  Czy utrzymywano ład i porządek na stanowisku pracy?
8.  Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu pracy?

ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy pracy sprawiły im najwięcej trudności.
Nauczyciel  podsumowuje  całe  zadanie,  wskazuje,  jakie  nowe  i  waŜne  umiejętności  zostały
wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości oraz jak ich unikać w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca

……………………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Operator obrabiarek skrawających 722[02]

Moduł:

Trasowanie i obróbka ręczna722[02].Z1

Jednostka modułowa:

Wykonywanie otworów okrągłych

722[02].Z1.03

Temat: Pogłębianie otworów.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności pogłębiania otworów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:
–

zorganizować stanowisko do wykonywania pogłębiania otworów zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa i higieny pracy,

–

dobrać narzędzia do pogłębiania,

–

dobrać warunki skrawania,

–

zamocować przedmiot i narzędzie do pogłębiania otworu,

–

wykonać pogłębianie otworów,

–

ocenić jakość wykonanych pracy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 1 godzina dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

–

pogłębiacze,

–

uchwyty wiertarskie,

–

tuleje redukcyjne,

–

imadło uniwersalne,

–

wiertarka stołowa,

–

zestaw materiałów czyszczących,

–

arkusze papieru do notatek,

–

instrukcja tekst przewodni do wykonania ćwiczenia.

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia
Wykonaj pogłębianie w wywierconych otworach zgodnie z dokumentacją zadania.

FAZA WSTĘPNA
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów z pracą
metodą tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

FAZA WŁAŚCIWA

INFORMACJE
Pytania prowadzące:
1.  Jakie narzędzia słuŜą do pogłębiania otworów?
2.  Jakie parametry skrawania naleŜy dobrać do pogłębiania?
3.  W jaki sposób mocuje się przedmioty do wykonania operacji pogłębiania?
4.  W jaki sposób wykonuje się pogłębianie otworów?
5.  Jakie zasady bezpieczeństwa i higieny pracy naleŜy zachować podczas pogłębiania?

PLANOWANIE
Sporządź plan pracy z uwzględnieniem następujących czynności:
1.  Zaplanuj kolejność czynności do wykonania operacji pogłębiania.
2.  Ustal, jakimi narzędziami dokonasz pogłębiania.
3.  Ustal, w jaki sposób zamocujesz narzędzia obróbkowe.
4.  Dobierz parametry skrawania.
5.  Zaplanuj czynności związane z zamocowaniem przedmiotu obrabianego.
6.  Zaplanuj czynności po wykonaniu pogłębiania.

UZGODNIENIE
1.  Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2.  Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.  Dobierz narzędzia do wykonania pogłębiania.
2.  Zamocuj narzędzia.
3.  Zamocuj przedmiot obrabiany.
4.  Ustaw właściwe parametry skrawania.
5.  Wykonaj pogłębianie otworów.
6.  Zwróć uwagę na prawidłowość i dokładność twojej pracy.
7.  Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy.
8.  Uporządkuj stanowisko po wykonaniu ćwiczenia.
9.  Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy.

SPRAWDZANIE
1.  Czy zostały dobrane właściwe narzędzia?
2.  Czy prawidłowo zamocowano narzędzia?
3.  Czy prawidłowo zamocowano przedmiot obrabiany?
4.  Czy zostały ustawione właściwe parametry skrawania?
5.  Czy wykonano pogłębianie otworów?
6.  Czy utrzymywano ład i porządek na stanowisku pracy?
7.  Czy uporządkowano stanowisko po wykonaniu ćwiczenia?

ANALIZA
Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy pracy sprawiły im najwięcej trudności.
Nauczyciel  podsumowuje  całe  zadanie,  wskazuje,  jakie  nowe  i  waŜne  umiejętności  zostały
wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości oraz jak ich unikać w przyszłości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Bezpieczeństwo i higiena pracy

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zagroŜenia dla zdrowia i Ŝycia pracownika występujące podczas wiercenia

otworów.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) określić, jakie zagroŜenia dla pracownika występują podczas wiercenia otworów,
2) zapisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów – nie krytykując Ŝadnego

z pomysłów Twoich koleŜanek/kolegów),

3) uporządkować zapisane pomysły – odrzucić ewentualnie nierealne lub budzące

wątpliwości członków grupy,

4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

burza mózgów,

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Rodzaje i budowa typowych wiertarek

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj wywiercenie otworu o średnicy 52 mm w Ŝeliwnym korpusie. Na jakiej

wiertarce wykonasz ten otwór? Z jakich elementów zbudowana jest ta wiertarka?

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Przygotować foliogramy dotyczące budowy wiertarek.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zastanowić się na jakiej wiertarce wykona otwór,
2)  dobrać rodzaj wiertarki,
3)  scharakteryzować budowę wybranej wiertarki,
4)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenia.

rodki dydaktyczne:

−

katalogi obrabiarek,

−

pisaki,

−

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Dokonaj przeglądu wiertarek znajdujących się w Twoim warsztacie szkolnym.

Odpowiedz na pytanie: jakie rodzaje wiertarek znajdują się w warsztacie szkolnym? Zapoznaj
się z ich budową.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. UmoŜliwić uczniom zapoznanie się wiertarkami znajdującymi się
w warsztacie szkolnym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  dokonać przeglądu warsztatów szkolnych,
2)  rozpoznać rodzaje wiertarek,
3)  zapoznać się z ich budową,
4)  przedstawić nauczycielowi swoje spostrzeŜenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Budowa i rodzaje wierteł. Rozwiertaki. Pogłębiacze

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Otrzymasz od nauczyciela róŜnego rodzaju wiertła. Dokonaj klasyfikacji wierteł ze

względu na kształt chwytu, kierunek ruchu obrotowego, rodzaj materiału części roboczej.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Przygotować zestawy wierteł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z otrzymanymi narzędziami,
2)  dokonać klasyfikacji wierteł ze względu na kształt narzędzia,
3)  dokonać klasyfikacji wierteł ze względu na kierunek ruchu obrotowego,
4)  dokonać klasyfikacji wierteł ze względu na rodzaj materiału części roboczej,
5)  wpisać  wszystkie  pomysły  na  kartce  (burza  mózgów  –  nie  krytykując  Ŝadnego

z pomysłów Twoich koleŜanek/kolegów),

6)  uporządkować zapisane pomysły,
7)  zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy,
8)  brać udział w podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

wiczenia,

–

burza mózgów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wiertła,

−

duŜe arkusze papieru,

−

mazaki,

−

tablica flipchart.

Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z katalogiem narzędzi i dobierz wiertła do wykonywania otworów: Ø 10

w stali, Ø 20 w Ŝeliwie, Ø 5 w aluminium.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Przygotować katalogi narzędzi oraz tabele doboru narzędzi
w zaleŜności od wierconego materiału.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zastanowić się jakie narzędzia będą potrzebne do wykonania otworów,
2) dobrać wiertła do wykonania otworu Ø 10 w stali,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Dobór warunków skrawania do wiercenia, rozwiercania

i pogłębiania. Mocowanie przedmiotu

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz parametry skrawania do wiercenia otworu o średnicy 12 mm w aluminium.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Przygotować instrukcje do ćwiczeń (tekst przewodni do wykonania
ć

wiczenia) oraz tabele doboru parametrów skrawania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z zasadami doboru parametrów skrawania,
2)  dobrać szybkość skrawania do wykonania wiercenia,
3)  dobrać posuw do wykonania wiercenia,
4)  dobrać obroty do wykonania wiercenia,
5)  zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6)  dokonać oceny wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

tabele parametrów skrawania,

–

poradniki,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

Ćwiczenie 2

Oblicz prędkość obrotową wrzeciona wiertarki podczas wiercenia otworów w Ŝeliwie

szarym wiertłem o średnicy 8 mm.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Przygotować instrukcje do ćwiczeń oraz tabele parametrów skrawania.
Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z zasadami doboru parametrów skrawania,
2)  dobrać szybkość skrawania,
3)  obliczyć liczbę obrotów wrzeciona,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
5) dokonać oceny wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

tabele parametrów skrawania,

–

poradniki,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Technika wiercenia, rozwiercania i pogłębiania

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj wiercenie otworów w płycie stalowej zgodnie z dokumentacją.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób  wykonania.  Nauczyciel  powinien  przygotować  instrukcje  ćwiczeń  lub  tekst
przewodni  do  wykonania  ćwiczenia  wraz  z  rysunkiem  płyty  z  otworami  do  wiercenia  oraz
tabele  parametrów  skrawania,  płyty  stalowe,  wiertła.  Zapoznać  uczniów  z  zasadami
bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką wiercenia,
2)  dobrać narzędzie do wiercenia,
3)  dobrać uchwyty i oprawki narzędziowe,
4)  sprawdzić stan techniczny wiertła i uchwytów,
5)  dobrać i ustawić parametry skrawania,
6)  wykonać wiercenie otworów,
7)  uporządkować stanowisko pracy,
8)  zagospodarować odpady,
9)  dokonać oceny wykonanej pracy,
10)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania wraz z rysunkiem,

–

imadło uniwersalne,

–

wiertarka stołowa,

–

wiertła,

–

uchwyt wiertarski,

–

suwmiarka,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj rozwiercanie otworu w płycie stalowej zgodnie z dokumentacją.

Wskazówki do realizacji

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i sposób wykonania. Przygotować instrukcje do ćwiczeń lub tekst przewodni do wykonania
ć

wiczenia wraz z rysunkiem płyty z otworami do rozwiercenia. Uczniowie powinni

rozwiercać otwory wykonane w poprzednim ćwiczeniu. Zapoznać uczniów z zasadami
bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)  zapoznać się z techniką rozwiercania,
2)  dobrać właściwe wiertło do wykonania otworu pod rozwiertak,
3)  dobrać narzędzie do rozwiercania,
4)  dobrać uchwyty i oprawki narzędziowe,
5)  sprawdzić stan techniczny narzędzi i uchwytów,
6)  dobrać i ustawić parametry skrawania do wiercenia,
7)  wykonać wiercenie otworu,
8)  dobrać i ustawić parametry skrawania do rozwiercania,
9)  wykonać rozwiercanie otworu,
10)  uporządkować stanowisko pracy,
11)  zagospodarować odpady,
12)  dokonać oceny wykonanej pracy,
13)  zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

tekstu przewodniego,

–

pokaz z objaśnieniem,

–

wiczenia praktyczne.

rodki dydaktyczne:

–

instrukcja do wykonania ćwiczenia zawierająca dokumentację zadania wraz z rysunkiem,

–

imadło ślusarskie,

–

wiertarka stołowa,

–

wiertła,

–

rozwiertaki,

–

uchwyt wiertarski,

–

oprawki,

–

suwmiarka,

–

pisaki,

–

kartki papieru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test dwustopniowy do jednostki modułowej „Wykonywanie otworów
okrągłych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 6, 9, 10, 11, 13, 15, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 5, 7, 8, 12, 14, 16 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za kaŜdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzymuje następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 9 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 12 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 15 zadań w tym co najmniej 3 z poziomu
ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań w tym co najmniej 5 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. b, 3. a, 4. c, 5. c, 6. a, 7. a, 8. b, 9. b, 10. a, 11. c,

12. c, 13. a, 14. c, 15. b, 16. c, 17. a, 18. a, 19. a, 20. b.

Plan testu

zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

Scharakteryzować wiertarki do
otworów

Dobrać wiertarkę do wykonania
otworu w zaleŜności od średnicy
wierconego otworu

Dobrać obrabiarkę do wykonania
otworu w zaleŜności od wielkości
przedmiotu obrabianego

RozróŜniać rodzaje wiertarek
ogólnego przeznaczenia

RozróŜniać rodzaje wiertarek
specjalnych

Dobrać narzędzia do operacji
wiercenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozpoznać oznaczenie wiertła

Dobrać narzędzia do operacji
wiercenia w materiałach
o podwyŜszonej twardości

Dobrać sposób zamocowania wierteł

10 Zdefiniować pogłębianie

11 Rozpoznać powiercanie

Dobrać metodę wykańczania otworów
dokładnych

13 Rozpoznać narzędzia do pogłębiania

Określić warunki doboru parametrów
skrawania

Dobrać sposób mocowania
przedmiotu obrabianego w zaleŜności
od kształtu

Dobrać sposób mocowania
przedmiotu obrabianego w zaleŜności
od wielkości produkcji

17 Rozpoznać pogłębianie

Zaplanować czynności związane
z wierceniem otworu

Rozróznić narzędzia do operacji
rozwiercania

Dobrać narzędzia do operacji
rozwiercania

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z wyprzedzeniem co najmniej

jednotygodniowym.

2.  Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania.
3.  Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych.
4.  Rozdaj  uczniom  przygotowane  dla  nich  materiały  (instrukcję,  zestaw  zadań  testowych,

kartę odpowiedzi).

5. Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów.
6. Przypomnij o upływającym czasie po upływie połowy czasu i na 5 minut przed końcem

sprawdzianu.

7. Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj dokładnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi.
4.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
5.  Test zawiera 20 zadań.
6.  Do kaŜdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa.
7.  Zaznacz  prawidłową  według  Ciebie  odpowiedź  wstawiając  literę  X  w  odpowiednim

miejscu na karcie odpowiedzi.

8. W przypadku pomyłki zaznacz błędną odpowiedź kółkiem, a następnie literą X zaznacz

odpowiedź prawidłową.

9. Za kaŜde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt.
10. Za udzielenie błędnej odpowiedzi, jej brak lub zakreślenie więcej niŜ jednej odpowiedzi –

otrzymujesz zero punktów.

11. UwaŜnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi.
12. Nie odpowiadaj bez zastanowienia; jeśli któreś z zadań sprawi Ci trudność – przejdź do

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi moŜesz wrócić później.

13. Pamiętaj, Ŝe odpowiedzi masz udzielać samodzielnie.
14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Wielkościami charakteryzującymi wszystkie wiertarki są

a)  maksymalna średnica otworu wierconego oraz prędkość obrotowa wrzeciona.
b)  maksymalna średnica otworu wierconego oraz posuw narzędzia.
c)  maksymalna średnica otworu wierconego oraz prędkość skrawania.
d)  prędkość skrawania oraz prędkość obrotowa wrzeciona.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. Wiertarki stołowe są przeznaczone do wykonywania otworów o średnicy

a)  do 10 mm.
b)  do 16 mm.
c)  do 20 mm.
d)  do 30 mm.

3. Do wykonywania otworów w duŜych przedmiotach (np. w korpusach) bez konieczności

zmiany połoŜenia przedmiotu obrabianego słuŜy wiertarka
a)  promieniowa.
b)  kadłubowa.
c)  rewolwerowa.
d)  stojakowa.

4. Rysunek przedstawia wiertarkę

a)  kadłubową.
b)  stołową.
c)  słupową.
d)  promieniową.

5. Rysunek przedstawia wiertarkę

a)  rewolwerową.
b)  promieniową.
c)  wielowrzecionową.
d)  kolumnową

6. Wiertła o kącie wierzchołkowym wynoszącym 118° są stosowane do wiercenia

a)  stali.
b)  aluminium.
c)  Ŝeliwa.
d)  tworzyw sztucznych.

7. Wiertła kręte z chwytem walcowym do Ŝeliwa i stali oznaczone są symbolem

a)  NWKa.
b)  NWKc.
c)  NWKk.
d)  NWKz.

8. Do wiercenia otworów w stali ulepszonej cieplnie uŜywa się wierteł z ostrzami

a)  ze stali szybkotnącej.
b)  z węglika spiekanego.
c)  ze stali narzędziowej.
d)  ze stali konstrukcyjnej.

9. Do mocowania wierteł z chwytem stoŜkowym uŜywa się

a)  uchwytów trójszczękowych.
b)  tulei redukcyjnych.
c)  oprawek wiertarskich.
d)  uchwytów czteroszczękowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10. Pogłębianie polega na wykonaniu wgłębienia

a)  na umieszczenie walcowego lub stoŜkowego łba wkręta lub nitu.
b)  w celu usunięcia błędów geometrycznych otworu.
c)  w celu uzyskania dokładnego wymiaru średnicy otworu.
d)  w celu wprowadzenia rozwiertaka.

11. Rysunek przedstawia

a)  wiercenie.
b)  pogłębianie.
c)  powiercanie.
d)  rozwiercanie.

12. Otwór o dokładnych wymiarach wykonuje się za pomocą

a)  powiercania.
b)  wiercenia.
c)  rozwiercania.
d)  pogłębiania.

13. Rysunek przedstawia

a)  pogłębiacz czołowy.
b)  wiertło stopniowe.
c)  rozwiertak zgrubny.
d)  głowicę wiertarską.

14. Prędkość obrotową wrzeciona wiertarki dobiera się na podstawie

a)  średnicy otworu.
b)  posuwu.
c)  prędkości skrawania.
d)  średnicy narzędzia.

15. Do wiercenia otworów w wałku prostopadle do jego osi przedmiot obrabiany mocuje się

a)  w imadle.
b)  w podstawach pryzmowych.
c)  bezpośrednio na stole obrabiarki.
d)  za pomocą kątownika.

16. W produkcji masowej bardzo często do mocowania przedmiotów wierconych stosowane są

a)  imadła uniwersalne.
b)  imadła ręczne.
c)  przyrządy wiertarskie.
d)  uchwyty wiertarskie.

17. Rysunek przedstawia

a)  pogłębianie.
b)  powiercanie.
c)  rozwiercanie.
d)  wiercenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ..................................................................................................

Wykonywanie otworów okrągłych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZADANIE TYPU PRÓBA PRACY

Próba pracy ma w zamierzeniu spełnić dwa zadania:
1) sprawdzić stopień opanowania jednej z umiejętności praktycznych, jakie uczniowie

powinni zdobyć przy realizacji tej jednostki modulowej,

2) przygotować uczniów do zdawania części praktycznej egzaminu zewnętrznego,

potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie operator obrabiarek skrawających.

W  tym  celu  zadanie  praktyczne  musi  być  przygotowane  w  takiej  formie,  z  jaką  uczniowie
spotkają  się  na  egzaminie.  Oznacza  to  konieczność  opracowania  zadania  w  sposób
umoŜliwiający  kryterialne  ocenianie  wykonywanych  przez  ucznia  czynności  w  czterech
obszarach:  planowania,  organizowania,  wykonywania  i  prezentowania.  Nauczyciel  powinien
przygotować  dokumentację  zadania  wraz  z  rysunkiem  przedmiotu  wierconego.  Próbę  pracy
przeprowadza  wybrany  uczeń.  Pozostali  wspólnie  z  nauczycielem  obserwują  jego  pracę.
Po pracy nauczyciel szczegółowo omawia wykonane zadanie.

Ocenianie:
niedostateczny –  do 10 pkt.
dopuszczający –  11–12 pkt.
dostateczny –   13–14 pkt.
dobry –

15–16 pkt.

bardzo dobry – 17 pkt.

WyposaŜenie stanowiska do przeprowadzenia testu praktycznego:

Lp.

WyposaŜenie na stanowisku

Wiertarka stołowa

Instrukcja obsługi i DTR obrabiarki, tabele parametrów skrawania

Narzędzia obróbkowe: róŜnego rodzaju wiertła, aby uczeń mógł dokonać wyboru

Imadło maszynowe

Podkładki drewniane

Przyrządy pomiarowe: suwmiarka, głębokościomierz suwmiarkowy

Czyściwo, szczotki zmiotki, szufelka

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Informacja dla ucznia
1) Sprawdź, czy otrzymałeś kompletny arkusz do wykonania zadania. Ewentualne braki

stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi.

2) Na arkuszu PLAN DZIAŁANIA wpisz swój numer ewidencyjny PESEL, datę urodzenia

i numer stanowiska.

3) Zapoznaj się z treścią zadania praktycznego, instrukcją do jego wykonania, stanowiskiem

roboczym i jego wyposaŜeniem. Masz na to 15 minut.

4) Czas rozpoczęcia i zakończenia zadania nauczyciel zapisze w widocznym dla Ciebie

miejscu (czas wykonania zadania wynosi 45 minut).

Pamiętaj, Ŝe podczas wykonywania zadania jesteś oceniany przez nauczyciela, który
obserwuje wykonywane przez Ciebie czynności i nie będzie udzielać Ci Ŝadnych wskazówek.
Nauczyciel interweniuje tylko w przypadku naruszenia przez Ciebie przepisów bhp, ochrony
przeciwpoŜarowej i moŜe w takim przypadku przerwać wykonywanie zadania.

Powodzenia

Zadanie

Wykonaj wiercenie otworów zgodnie z dokumentacją. UłóŜ plan działania niezbędny do

wykonania  zadania.  Dobierz  odpowiednie  narzędzia  skrawające,  pomiarowe  i  przyrządy
potrzebne  do  wykonania  pracy.  Dobierz  parametry  skrawania.  Powierzone  zadanie  wykonaj
dokładnie z zachowaniem zasad bhp. Na wykonanie zadania masz 45 minut.

Instrukcja wykonania zadania
Aby bezpiecznie i poprawnie wykonać zadanie:
1.  Przeanalizuj dokładnie treść zadania.
2.  Zapisz w formularzu PLAN DZIAŁANIA:

a)  czynności związane z wykonaniem zadania, w kolejności ich wykonywania,
b)  wykaz narzędzi skrawających i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania,
c)  wykaz przyrządów pomiarowych,
d)  obliczone lub dobrane parametry skrawania.

3. Przystąp do zorganizowania stanowiska pracy:

a) zgromadź i rozmieść na stanowisku pracy narzędzia, sprzęt kontrolno-pomiarowy,

i instrukcje niezbędne do wykonania zadania,

b) sprawdź stan techniczny wiertarki i narzędzi skrawających,
c) dobierz środki ochrony indywidualnej wymagane do bezpiecznego wykonania

zadania.

4. Wykonaj zaplanowane czynności zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

i ochrony przeciwpoŜarowej.

5. Sprawdź jakość wykonanych otworów w odniesieniu do rysunku z dokumentacji zadania.
6. Po zakończeniu pracy wiertarkę, oczyść narzędzia i odłóŜ je na miejsce składowania,

odpady złóŜ w wyznaczonym miejscu.

7. Zgłoś gotowość do prezentacji wykonanego zadania.
8. Zaprezentuj sposób wykonania zadania: omów czynności prowadzące do wykonania

zadania, uzasadnij dobór narzędzi obróbkowych, oceń jakość wykonanej pracy
w odniesieniu do dokumentacji zadania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zawód: operator obrabiarek skrawających
Symbol cyfrowy zawodu 722[02]
Oznaczenie tematu: …….
Oznaczenia zadania: ………

PESEL

Data urodzenia

Numer stanowiska

dzień miesiąc

rok

PLAN DZIAŁANIA

1. Czynności związane z wykonaniem zadania, zapisane w kolejności ich wykonywania

………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………

2. Wykaz narzędzi skrawających i przyrządów niezbędnych do wykonania zadania:

3. Wykaz przyrządów pomiarowych:

4. Parametry skrawania:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CZYNNOŚCI OCENIANE I KRYTERIA WYKONANIA

Liczba

pkt

0–1

Czynność 1: zapisanie kolejnych czynności związanych z wykonaniem

zadania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń uwzględnił w wykazie, co
najmniej 4 z następujących czynności:
–  dobieranie narzędzi obróbkowych,
–  dobieranie parametrów skrawania,
–  dobieranie sposobu zamocowania przedmiotu obrabianego
–  wytrasowanie i napunktowanie środka otworów,
–  zamocowanie narzędzia,
–  zamocowanie przedmiotu obrabianego,
–  wykonanie otworów,
–  sprawdzenie jakości wykonanych otworów,
–  porządkowanie stanowiska pracy,
–  prezentacja wykonanego zadania.

Czynność 2: sporządzenie wykazu niezbędnych narzędzi skrawających
i przyrządów
Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeŜeli uczeń zapisał, co najmniej:

–  wiertło kręte NWKa,
–  imadło maszynowe,
–  młotek,
–  punktak,
–  narzędzia traserskie.

Czynność 3: sporządzenie wykazu niezbędnych przyrządów pomiarowych

Kryterium wykonania: 1 pkt –  jeŜeli uczeń zapisał co najmniej:
–  suwmiarka,
–  głębokościomierz suwmiarkowy.

Czynność 4: dobieranie parametrów skrawania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń zapisał dobrane parametry
skrawania

Suma punktów w obszarze – 1. Planowanie

Czynność 5: zgromadzenie na stanowisku pracy niezbędnych narzędzi,
sprzętu kontrolno-pomiarowego i instrukcji niezbędnych do wykonania
zadania
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń zgromadził i rozmieścił na
stanowisku pracy:

–  narzędzia obróbkowe,
–  przyrządy pomiarowe,
–  rysunek do wykonania zadania,
–  narzędzia do trasowania,
–  materiał obrabiany.

Czynność 6: sprawdzenie stanu technicznego wiertarki i narzędzi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kryterium wykonania: 1 pkt. – jeŜeli uczeń ocenił stan techniczny wiertarki
i narzędzi dokonując oględzin i próbnego uruchomienia wiertarki

Czynność 7: dobieranie środków ochrony indywidualnej wymaganych do
bezpiecznego wykonania zadania
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń załoŜył ubranie robocze jedno- lub
dwuczęściowe, nakrycie głowy i okulary ochronne

Suma punktów w obszarze II. Organizowanie

Czynność 8: trasowanie i punktowanie środka otworów

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń wytrasował i napunktował
otwory zgodnie z dokumentacją

Czynność 9: mocowanie wiertła

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń prawidłowo zamocował wiertło
w uchwycie wiertarki

Czynność 10: mocowanie przedmiotu obrabianego

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń prawidłowo zamocował

przedmiot obrabiany

Czynność 11: ustawianie dobranych parametrów skrawania

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń ustawił dobrane parametry

skrawania

Czynność 12: wykonanie wiercenia otworów

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń wykonał wiercenie otworów

zgodnie z dokumentacją i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy

Czynność 13: sprawdzenie jakości pracy

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń po wykonaniu zadania sprawdził

jakość wykonanych otworów

Czynność 14: porządkowanie stanowiska pracy

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń po zakończeniu zadania

uporządkował stanowisko pracy, oczyścił wiertarkę, odłoŜył narzędzia na
miejsce przechowywania, zagospodarował odpady

Suma punktów w obszarze III. Wykonywanie

Czynność 15: omówienie czynności wykonywanych podczas wiercenia
otworów
Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli zdający omówił czynności wykonywane
podczas wiercenia otworów

Czynność 16: uzasadnienie doboru narzędzia obróbkowego

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli zdający uzasadnił wybór narzędzia
obróbkowego

Czynność 17: ocena jakości wykonanych otworów

Kryterium wykonania: 1 pkt – jeŜeli uczeń ocenił jakość wykonanej pracy
odnosząc się do rysunku wykonawczego zawartego w dokumentacji zadania

Suma punktów w obszarze IV. Prezentowanie

RAZEM

Czynność wykonana – 1 pkt., niewykonana – 0 pkt.