Służba więzienna

Służba Więzienna (SW) jest umundurowaną i uzbrojoną formacją apolityczną podległą
Ministrowi Sprawiedliwości, posiadającą własną strukturę organizacyjną. Służba Więzienna
realizuje, na zasadach określonych w kodeksie karnym wykonawczym, zadania w zakresie
wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania.1

Personel zakładu resocjalizacyjnego

Efektywność resocjalizacji zależy przede wszystkim od personelu zakładu. Obsada
współczesnego więzienia karnego obejmuje oprócz funkcjonariuszy: oddziałowych, służby
ochrony, itd. ? sztab specjalistów, na który składa się zespół pracowników medycznych,
lekarzy i pielęgniarek, co najmniej jeden psycholog kliniczno ? penitencjarny, pedagodzy
resocjalizacyjni i asystenci społeczni.
Cały zespół pracowników więzienia musi stanowić jednolity ?team?. zdający sobie sprawę z
doniosłości zadań wychowawczych i realizujący je przy ścisłej wzajemnej współpracy,
zgodnie z określonymi zasadami postępowania z więźniami. Nie można więc pracowników
wiezienia dzielić na personel ?działu penitencjarnego?, który ma pełnić funkcje
resocjalizacyjne i na ?personel ochronny?, który zapewnia izolację.
Równie ważny jest właściwy dobór kandydatów na funkcjonariuszy, wykluczenie z góry osób
brutalnych, o niskiej kulturze osobistej itd.

Struktura organizacyjna więzienia

Ustawa o Służbie Więziennej z dnia 26 kwietnia 1996 roku reguluje sprawy dotyczące
struktury organizacyjnej służby więziennej.

Art. 3. ust. 1. Jednostkami Organizacyjnymi Służby Więziennej, zwanymi dalej ,,jednostkami
organizacyjnymi? są:
1. Centralny Zarząd Służby Więziennej.
2.Okręgowe Inspektoraty Służby Więziennej.
3.Zakłady Karne i Areszty Śledcze.
4.Ośrodki szkoleniowe i Ośrodki Doskonalenia Kadr Służby Więziennej.
Ust. 2. W ramach jednostek organizacyjnych, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i 4, działają, w
razie potrzeby, szkoły, szpitale, ambulatoria i apteki.

Struktura organizacyjna więzienia dzieli się na cztery kategorie personelu:
Personel ochronny- priorytetem jest utrzymanie bezpieczeństwa w zakładzie karnym, czy
dwóch subzbiorowości- personelu i skazanych;
Personel obsługi- odpowiada za przyjęcie i zwolnienie skazanych, troszczenie się o warunki
socjalno- bytowe oraz za obsługę sanitarno- medyczną i inną;
Personel resocjalizacyjny- odpowiada za diagnostykę penitencjarną, programowanie
oddziaływań resocjalizacyjnych, terapeutycznych, ich organizowanie, realizację i ocenę. Do
zadań tego personelu należy również kontakt z rodzinami więźnia oraz z określonymi
wolnościowymi instytucjami;
Personel administracyjny- w jego gestii leży kierowanie zakładem, tak aby polityka kadrowa
była właściwa. Zajmuje się również obsługą prawną oraz zatrudnieniem więźniów.

Struktura organizacyjna ZK

?
CZSW
?
OISW
?
Dyrektor ZK
?
Zastępca dyrektora ZK
?
[1]?[2]?[3]?[4]?[5]?[6]
?
Populacja skazanych

Legenda:
ZK - Zakład Karny [1] Dział Ochrony
CZSW - Centralny Zarząd Służby [2] Dział Penitencjarny
Więziennej [3] Dział Ewidencji i Zatrudnienia
OISW - Okręgowy Inspektorat [4] Dział Finansowy
Służby Więziennej [5] Dział Kwatermistrzowski
[6] Służba Zdrowia

Najwyższą funkcję kierowniczą w zakładzie karnym pełni dyrektor, jego obowiązki określa
art. 7 5 Ustawy o Służbie Więziennej, tj.:
1.Zapewnienie praworządnego wykonania kar pozbawienia wolności i tymczasowego
aresztowania;
2.Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku w podległej jednostce;
3.racjonalne wykorzystanie środków finansowych;
4.Zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru i wykorzystania kadry, stałego podnoszenia
jej kwalifikacji, właściwego wykonywania obowiązków i dyscypliny;
5.Nadzorowanie działających w ramach zakładu i aresztu szkół, szpitali i ambulatoriów;
6.Wykonywanie poleceń wydawanych w ramach nadzoru penitencjarnego;
7.Współdziałanie w zakresie realizacji zadań zakładu lub aresztu z właściwymi instytucjami
państwowymi, samorządowymi i społecznymi oraz kościołami, związkami wyznaniowymi i
osobami godnymi zaufania.
H. Machel2 twierdzi, iż osoba będąca na samym szczycie władzy w zakładzie penitencjarnym
pełni trzy role: jest administratorem, który kieruje sztabem ludzi, wytacza mu zadania
służbowe, określa sposób i czas ich wykonania, wreszcie kontroluje proces realizacji
wyznaczonych zadań przez podwładnych. Druga rola, w jaką się wciela, to kreator polityki
penitencjarnej. Dyrektor powinien być głównym współtwórcą zakładowej polityki
penitencjarnej. Rola ta wypływa z samego faktu kierowania więzieniem oraz z jednoosobowej
odpowiedzialności za poziom jego pracy w zakresie sprawności resocjalizacyjnej. Trzecia
rola, jaką pełni dyrektor zakładu karnego, to ordynator.

Kompetencje

Efektywność pracy naprawczej i resocjalizacyjnej z więźniami zależy przede wszystkim od
ludzi, którzy z nimi pracują. Takiego wyzwania mogą się podjąć tylko osoby dobrze do tego
przygotowane.
Kompetentny pracownik to wykwalifikowany pracownik. Należy to łączyć z odpowiednią

wiedzą na temat tego, wokół czego się obracamy. W więzieniu jest to bardzo istotny element,
zważywszy na coraz większe zróżnicowanie skazanych pod różnym względem. Pojawiają się
np. alkoholicy, narkomani, psychosocjocharakteropaci, więźniowie ze zorganizowanych
struktur przestępczych, skazani zasobni finansowo, tzw. Białe kołnierzyki i wielu innych, z
którymi personel więzienny musi umieć współpracować.

Etyka zawodowa personelu więziennego

Kwestia etyczna w toku działalności pracowników więzienia jest jedną z priorytetowych i
posiada specyficzny wydźwięk. Dzieje się tak dlatego, że warunki, w jakich pracuje i działa
personel więzienny, sprzyjają pokusom, nadużyciom i naciskom. Te negatywne zjawiska
nasilają się wraz z przybyciem do zakładu karnego przestępców coraz bardziej brutalnych i
bezwzględnych, a zarazem majętnych, dla których nie ma ,,rzeczy? nie do ,,kupienia?. Z tego
też powodu służba więzienna wielokrotnie boryka się w swojej pracy z dylematami natury
etycznej.
Normy moralno- etyczne stają się niejako priorytetem w prawidłowym funkcjonowaniu
służby więziennej.
,,Obsada personalna współczesnego więzienia karnego obejmuje- oprócz funkcjonariuszy:
wychowanków, oddziałowych, służby ochrony itd.- sztab specjalistów, na który składa się
zespół pracowników medycznych, lekarzy i pielęgniarek, co najmniej jeden psycholog
kliniczno- penitencjarny, coraz częściej spotyka się też zatrudnienie osobnych pedagogów
resocjalizacyjnych i asystentów społecznych. W obrębie resocjalizacyjnych funkcji więzienia
każdy z nich spełnia swoją specyficzną rolę, rzeczą istotną jednak jest ich współpraca w
realizacji wspólnego celu.?3
Personel wiezienny, jak wynika z przepisów ustawy, jest zobligowany w postępowaniu wobec
osób pozbawionych wolności do:
kierowania się zasadami praworządności, bezstronności oraz humanizmu;
szanowania ich praw i godności;
dokładania starań, aby wykonywanie kary przyczyniło się do przygotowania skazanych do
życia na wolności;
pomagania w rozwiązywaniu ich problemów;
oddziaływania pozytywnego własnym przykładem;

Stres w pracy

Stres zawodowy funkcjonariuszy więziennych związany jest przede wszystkim z rolą
zawodową i charakterem wykonywanej pracy. W zależności od charakteru wykonywanej
pracy są więc narażeni na stres w różnym stopniu. Funkcjonariusze, których praca wymaga
stałego i bezpośredniego kontaktu ze skazanymi, a więc dozorcy i wychowawcy wystawieni
są na działanie wielu stresorów najbardziej. Godnym uwagi faktem jest to właśnie, że dozorcy
więzienni, którzy w hierarchii władzy zajmują najniższe pozycje, mają jednocześnie
najczęstszy kontakt ze skazanymi. Dlatego od tej grupy pracowników zależy w głównej
mierze przebieg i charakter procesu wychowania więziennego.
,,W ostatnich latach personelowi więziennemu przybyło sytuacji stresowych. Chodzi m.in. o
rosnące zagrożenie przemocą, agresją ze strony więźniów wychodzących się ze
zorganizowanych struktur przestępczych. Telefony z pogróżkami, zastraszanie członków
rodziny, propozycje dotyczące możliwości korupcji- nastręczają wielu problemów i stają się
źródłem stresu zawodowego. Strach i lęk o zdrowie i życie swoje i najbliższych jest w wielu
wypadkach nie do przezwyciężenia przez niektórych pracowników jednostek penitencjarnych.
Finałem tej sytuacji jest rezygnacja z pracy?.4

Stres dezorganizuje i destabilizuje pracę personelu. Im więcej czynników stresorodnych w
środowisku, tym niższa efektywność pracy. Sytuacje trudne, odbierane jako stresujące,
zakłócają bądź nawet uniemożliwiają wykonywanie czynności zmierzających do określonego
celu, jakim jest rozwiązywanie zadania.
Ludzie zmagający się ze stresem, radzą sobie z nim w dwojaki sposób: po pierwsze są
podtrzymywane i pielęgnowane przez najbliższe osoby. Wsparcie tych osób dodaje siły i
motywacji do dalszej pracy. Drugi sposób to: wewnętrzny, osobliwy zasób energii, który
człowiek po prostu ma i dzięki niemu nie poddaje się.

Wypalenie zawodowe

Jednym z efektów długotrwałego doświadczenia stresu zawodowego może być zespół
wypalenia zawodowego. Wypaleniu takiemu bezwzględnie podlega personel więzienny. W/g.
Ch. Maslach5 na wypalenie zawodowe mają wpływ takie czynniki jak:
brak umiejętności zdystansowania się od momentów zbytnio emocjonalnych:
za duża liczba osób, która znajduje się pod opieką, jednej osoby, co może powodować
przemęczenie i myśl o tym, że nie realizuje się w pełni wszystkich zadań:
bezsilność wynikająca z braku możliwości zmiany zaistniałej i trwającej sytuacji:
Zapobieganie sytuacjom trudnym w/g. Ch. Maslach:
dystans od nader emocjonalnych sytuacji;
mniejsza liczba osób przypadająca na jednego pracownika;
stosowanie przerw w pracy na chwilowy relaks;
obniżanie czasu pracy z jednym pacjentem w czasie dnia;
udział w towarzysko- zawodowych grupach oparcia;
krytyczna analiza własnych uczuć;
trening umiejętności interakcyjnych.

Instytucje penitencjarne są powołane do życia w określonym celu, aby naprawiać, poprawić,
zmienić, skorygować skazanego. W realizacji tego celu priorytetową rolę odgrywa personel
więzienny. Aby sprostać takiemu wyzwaniu, musi się on charakteryzować wielostronną
zdolnością radzenia sobie w tych niezwykle osobliwych warunkach.

Bibliografia:

H. Machel ,,Orientacja w funkcjonowaniu”
M. Ciosek- ,,Psychologia sądowa i penitencjarna”
S. Przybyliński ,,Podkultura więzienna- wielowymiarowość rzeczywistości penitencjarnej”