GENETYKA (prelekcja 6)
CECHY POLIGENOWE ILOŚCIOWE:
→ uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi;
→ dają się zmierzyć;
→ natężenie można wyrazić liczbowo;
→ rozkład ich natężenia w populacji jest ciągły (krzywa Gaussa);
→
w każdej populacji:
•
są osobniki o minimalnym i maksymalnym natężeniu cechy;
•
większość osobników wykazuje pośrednie (przeciętne) natężenie cechy (osobnik ma połowę
wszystkich możliwych allel warunkujących daną cechę);
→ badanie rozkładu kulek w aparacie Galtona – model badania rozkładu w populacji natężenia cech
ilościowych o zmienności ciągłej;
POMIARY ANTROPOMETRYCZNE GŁOWY:
→
należy pamiętać o takim jej ustawieniu, aby linia frankfurcka (prosta przebiegająca poziomo,
stycznie do dolnej krawędzi oczodołu i do górnej krawędzi otworu słuchowego zewnętrznego) była
równoległa do podstawy;
→ DŁUGOŚĆ GŁOWY (G-OP):
G – GLABELLA – punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej,
między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej;
OP – OPISTHOKRANION – punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki
na kości potylicznej w linii środkowej;
→
SZEROKOŚĆ GŁOWY (EU-EU):
EU – EURYON – punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej (najczęściej
na kości ciemieniowej lub skroniowej);
→ WYSOKOŚĆ GŁOWY (T-V):
T – TRAGION – punkt położony na górnej krawędzi guzka ucha;
V – VERTEX – najwyżej położony punkt na głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej,
będący górną granicą wzrostu osobnika;
→ WYSOKOŚĆ CZASZKI (BA-BR):
→ BA – BASION – punkt leżący na przednim brzegu kości potylicznej w linii środkowej;
→ BR – BREGMA – połączenie szwu wieńcowego ze strzałkowym w linii środkowej;
WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY:
100
⋅
=
D
S
W
→
ocena ukształtowania czaszki w różnych populacjach;
→ ocena ewolucyjnych zmian w kształtowaniu się głów;
METODY POMIARU POJEMNOŚCI CZASZKI:
→ metoda bezpośrednia – Brocá:
→ do zamkniętej czaszki wsypujemy kaszę i mierzymy jej objętość;
→ metoda pośrednia – Lee Pearsona:
3 wartości wymiarów:
•
największa szerokość;
•
największa długość;
•
największa wysokość;
czaszki (basion-bregma);
głowy (tragion-vertex);
PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA:
01
,
406
)
11
)(
11
)(
11
(
000337
,
0
+
−
−
−
⋅
=
W
S
D
P
M
6
,
206
)
11
)(
11
)(
11
(
0004
,
0
+
−
−
−
⋅
=
W
S
D
P
K
D – długość czaszki/głowy (w mm!);
S – szerokość czaszki/głowy (w mm!);
W – wysokość czaszki/głowy (w mm!);
POD WZGLĘDEM UZĘBIENIA SSAKI DZIELI SIĘ NA:
→
krótkozębne – korzenie kształtują się wcześnie; mały otwór wierzchołkowy; korony - ograniczony
wzrost;
→ długozębne – korzenie kształtują się późno; otwarty szeroko kanał i otwór wierzchołkowy; korony
długie, rosną przez całe życie;
W TOKU EWOLUCJI ZĘBÓW U HOMINIDAE:
1. tendencje do zmniejszania liczby zębów, przy zachowaniu wszystkich rodzajów (heterodoncja –
siekacze, kły przedtrzonowce, trzonowce);
2.
utrata przerwy (diastema);
3. formowanie się łuku parabolicznego;
4. przewaga wielkości drugiego trzonowca i zmniejszenie drugiego przedtrzonowca;
5. zmniejszenie się wymiarów zębów;
PRZEJAWY ATAWIZMU:
→ występowanie czwartego zęba trzonowego;
→ występowanie diastemy;
RODZAJE ZGRYZU:
→
obcęgowaty – labidoncja (wyeliminowany w wyniku ewolucji);
→
nożycowaty – psalidoncja (dla rasy białej);
→
dachówkowaty – stegodoncja (u ok. 33% osób rasy żółtej);
→
zgryz nieprawidłowy;
PAMIĘTAJMY, ŻE:
→ tzw. dziedziczne bezzębie mężczyzn (cecha recesywna, sprzężona gonosomalnie);
→ brak szkliwa (cecha dominująca sprzężona gonosomalnie);
WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA:
→ informacja o wydolności organizmu i jego możliwościach termoregulacyjnych;
→ stosowany do określenia podstaw przemiany materii;
→ wykorzystywany jako jeden z mierników, stanowiących punkt odniesienia dla oceny wyników
sportowych;
WSKAŹNIKI NP. ROHRERA CHARAKTERYZUJĄ PROPORCJE WAGOWO-WZROSTOWE:
→ ocena ogólnej budowy ciała;
→ ocena zmiany proporcji ciała z wiekiem;
→ ocena stopnia odżywienia;
→ ocena wpływu czynników środowiska na rozwój osobniczy człowieka;
WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY:
(klasyfikacja wg Martina i Sallera)
♂
♀
dolichocephalus (długogłowy)
X – 75,9
X – 76,4
mesocephalus (średniogłowy)
76,0 – 80,9
77,0 – 81,9
brachycephalus (krótkogłowy)
81,0 – 85,4
82,0 – 86,4
hyperbrachycephalus (nadkrótkoglowy)
85,5 - X
86,5 - X
HOMO SAPIENS – DIAGRAM ZĘBOWY:
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
-- - brak zęba
K – korona protetyczna
U – ząb do usunięcia
W – wypełnienie
WSKAŹNIK REHRERA:
masa ciała (g)
V
B
−
wysokość (cm)
♀
♂
smukły
X – 1,24
X – 1,37
średni
1,25 – 1,36
1,38 – 1,58
tęgi
1,37 - X
1,59 - X
PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA:
01
,
406
)
11
)(
11
)(
11
(
000337
,
0
+
−
−
−
⋅
=
W
S
D
P
M
6
,
206
)
11
)(
11
)(
11
(
0004
,
0
+
−
−
−
⋅
=
W
S
D
P
K
mikrocefalia
< 1149 cm
3
małogłowie
1150 – 1449 cm
3
średnia pojemność
1450 – 1649 cm
3
duża pojemność
1650 – 1949 cm
3
makrocefalia
> 1950 cm
3
WYSOKOŚĆ GŁOWY:
)
(
)
(
t
b
V
B
W
−
−
−
=
B – basis – podstawa
WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA WG ISAKSSONA:
1
100
)
(
+
+
=
dH
P
PC
P – masa ciała (kg)
dH – różnica wysokości ciała w stosunku do 160cm
♂
♀
bardzo mała
< 1,67
< 1,50
mała
1,68 – 1,72
1,51 – 1,54
średnia
1,73 – 1,83
1,55 – 1,61
duża
1,84 – 1,89
1,62 – 1,65
bardzo duża
> 1,90
> 1,66
100
)
(
:
3
⋅
−
V
B
masa
