GENETYKA (prelekcja 6)

CECHY POLIGENOWE ILOŚCIOWE:

→ uwarunkowane czynnikami genetycznymi i środowiskowymi;
→ dają się zmierzyć;
→ natężenie można wyrazić liczbowo;

→ rozkład ich natężenia w populacji jest ciągły (krzywa Gaussa);

→

w każdej populacji:

•

są osobniki o minimalnym i maksymalnym natężeniu cechy;

•

większość osobników wykazuje pośrednie (przeciętne) natężenie cechy (osobnik ma połowę
wszystkich możliwych allel warunkujących daną cechę);

→ badanie rozkładu kulek w aparacie Galtona – model badania rozkładu w populacji natężenia cech

ilościowych o zmienności ciągłej;

POMIARY ANTROPOMETRYCZNE GŁOWY:

→

należy pamiętać o takim jej ustawieniu, aby linia frankfurcka (prosta przebiegająca poziomo,
stycznie do dolnej krawędzi oczodołu i do górnej krawędzi otworu słuchowego zewnętrznego) była

równoległa do podstawy;

→ DŁUGOŚĆ GŁOWY (G-OP):

 G – GLABELLA – punkt leżący w miejscu najbardziej wysuniętym ku przodowi kości czołowej,

między łukami brwiowymi, nad nasadą nosa, w linii środkowej;



OP – OPISTHOKRANION – punkt położony w miejscu najdalej wysuniętym ku tyłowi czaszki
na kości potylicznej w linii środkowej;

→

SZEROKOŚĆ GŁOWY (EU-EU):



EU – EURYON – punkt położony na czaszce najbardziej bocznie od linii środkowej (najczęściej
na kości ciemieniowej lub skroniowej);

→ WYSOKOŚĆ GŁOWY (T-V):

 T – TRAGION – punkt położony na górnej krawędzi guzka ucha;



V – VERTEX – najwyżej położony punkt na głowie ustawionej w płaszczyźnie frankfurckiej,
będący górną granicą wzrostu osobnika;

→ WYSOKOŚĆ CZASZKI (BA-BR):

→ BA – BASION – punkt leżący na przednim brzegu kości potylicznej w linii środkowej;
→ BR – BREGMA – połączenie szwu wieńcowego ze strzałkowym w linii środkowej;

WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY:

100

⋅

=

D

S

W

→

ocena ukształtowania czaszki w różnych populacjach;

→ ocena ewolucyjnych zmian w kształtowaniu się głów;

METODY POMIARU POJEMNOŚCI CZASZKI:

→ metoda bezpośrednia – Brocá:

→ do zamkniętej czaszki wsypujemy kaszę i mierzymy jej objętość;

→ metoda pośrednia – Lee Pearsona:

 3 wartości wymiarów:

•

największa szerokość;

•

największa długość;

•

największa wysokość;

 czaszki (basion-bregma);
 głowy (tragion-vertex);

PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA:

01

,

406

)

11

)(

11

)(

11

(

000337

,

0

+

−

−

−

⋅

=

W

S

D

P

M

6

,

206

)

11

)(

11

)(

11

(

0004

,

0

+

−

−

−

⋅

=

W

S

D

P

K

D – długość czaszki/głowy (w mm!);
S – szerokość czaszki/głowy (w mm!);

W – wysokość czaszki/głowy (w mm!);

POD WZGLĘDEM UZĘBIENIA SSAKI DZIELI SIĘ NA:

→

krótkozębne – korzenie kształtują się wcześnie; mały otwór wierzchołkowy; korony - ograniczony
wzrost;

→ długozębne – korzenie kształtują się późno; otwarty szeroko kanał i otwór wierzchołkowy; korony

długie, rosną przez całe życie;

W TOKU EWOLUCJI ZĘBÓW U HOMINIDAE:
1. tendencje do zmniejszania liczby zębów, przy zachowaniu wszystkich rodzajów (heterodoncja –

siekacze, kły przedtrzonowce, trzonowce);

2.

utrata przerwy (diastema);

3. formowanie się łuku parabolicznego;

4. przewaga wielkości drugiego trzonowca i zmniejszenie drugiego przedtrzonowca;
5. zmniejszenie się wymiarów zębów;

PRZEJAWY ATAWIZMU:
→ występowanie czwartego zęba trzonowego;
→ występowanie diastemy;

RODZAJE ZGRYZU:

→

obcęgowaty – labidoncja (wyeliminowany w wyniku ewolucji);

→

nożycowaty – psalidoncja (dla rasy białej);

→

dachówkowaty – stegodoncja (u ok. 33% osób rasy żółtej);

→

zgryz nieprawidłowy;

PAMIĘTAJMY, ŻE:

→ tzw. dziedziczne bezzębie mężczyzn (cecha recesywna, sprzężona gonosomalnie);
→ brak szkliwa (cecha dominująca sprzężona gonosomalnie);

WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA:

→ informacja o wydolności organizmu i jego możliwościach termoregulacyjnych;
→ stosowany do określenia podstaw przemiany materii;
→ wykorzystywany jako jeden z mierników, stanowiących punkt odniesienia dla oceny wyników

sportowych;

WSKAŹNIKI NP. ROHRERA CHARAKTERYZUJĄ PROPORCJE WAGOWO-WZROSTOWE:

→ ocena ogólnej budowy ciała;
→ ocena zmiany proporcji ciała z wiekiem;
→ ocena stopnia odżywienia;
→ ocena wpływu czynników środowiska na rozwój osobniczy człowieka;

WSKAŹNIK SZEROKOŚCIOWO-DŁUGOŚCIOWY GŁOWY:
(klasyfikacja wg Martina i Sallera)

♂

♀

dolichocephalus (długogłowy)

X – 75,9

X – 76,4

mesocephalus (średniogłowy)

76,0 – 80,9

77,0 – 81,9

brachycephalus (krótkogłowy)

81,0 – 85,4

82,0 – 86,4

hyperbrachycephalus (nadkrótkoglowy)

85,5 - X

86,5 - X

HOMO SAPIENS – DIAGRAM ZĘBOWY:

8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 7 8

-- - brak zęba
K – korona protetyczna

U – ząb do usunięcia
W – wypełnienie

WSKAŹNIK REHRERA:

masa ciała (g)

V

B

−

wysokość (cm)

♀

♂

smukły

X – 1,24

X – 1,37

średni

1,25 – 1,36

1,38 – 1,58

tęgi

1,37 - X

1,59 - X

PRZYBLIŻONA POJEMNOŚĆ CZASZKI/GŁOWY WG LEE PEARSONA:

01

,

406

)

11

)(

11

)(

11

(

000337

,

0

+

−

−

−

⋅

=

W

S

D

P

M

6

,

206

)

11

)(

11

)(

11

(

0004

,

0

+

−

−

−

⋅

=

W

S

D

P

K

mikrocefalia

< 1149 cm

3

małogłowie

1150 – 1449 cm

3

średnia pojemność

1450 – 1649 cm

3

duża pojemność

1650 – 1949 cm

3

makrocefalia

> 1950 cm

3

WYSOKOŚĆ GŁOWY:

)

(

)

(

t

b

V

B

W

−

−

−

=

B – basis – podstawa

WSKAŹNIK POWIERZCHNI CIAŁA WG ISAKSSONA:

1

100

)

(

+

+

=

dH

P

PC

P – masa ciała (kg)

dH – różnica wysokości ciała w stosunku do 160cm

♂

♀

bardzo mała

< 1,67

< 1,50

mała

1,68 – 1,72

1,51 – 1,54

średnia

1,73 – 1,83

1,55 – 1,61

duża

1,84 – 1,89

1,62 – 1,65

bardzo duża

> 1,90

> 1,66

100

)

(

:

3

⋅

−

V

B

masa

PORÓWNAN

IE CZASZEK

Homo sapiens

T

<M



ortognatyzm

wydatny

środek podstawy

czas

zki

brak

–

kresy karkow

e

brak

–

łuki

brwiow

e

brak

krótka,

sz

eroka

U

małe

niewysunięte

poza linię

zębó

w

ok.

1

35

0cm

3

Pa

n Ples

T

>M



prognatyzm

niewydatny

środek podstawy

czas

zki

minima

lny

słabo

za

znaczone

słabo

za

znaczone

pośrednia

U

małe

niewysunięte

poza linię

zębó

w

51

5cm

3

Gorilla sp.

T

>M



prognatyzm

niewydatny

tylna

c

zęść podstawy

czaszki

wydatny

wydatne

jest

długa

, wąska

V

duże

wysunięte

poza linię

zęb

ów

32

5 – 6

50 cm

3

cec

ha

pr

oporcja

trz

ewioczas

zki

(T) do

mó

zgoczasz

ki

(M)

stopień

wysklepienia

czasz

ki

położenie k

ośćca

twar

zy

kościec nosa

położenie otwo

ru

potylicznego

grz

ebień

potyliczny

wały

nadoczodoło

we

wcięcie pozaoc

zodołowe

kształt

szc

zęki

kształt

łuku

z

ębodołoweg

o

wielkość kłów

położenie kłów

pojemność

czas

zki