1

HANDEL MIĘDZYNARODOWY

1. Polega na wymianie towarów i usług

⇒

(głównie o charakterze konsultingowym,

poza tym chodzi o sprzedaż patentów i licencji oraz o usługi budowlane i serwisowe.

2. Należałoby wyjaśnić kilka pojęć:

•

Import – sprowadzanie towarów i usług z zagranicy

•

Eksport – wywóz towarów i usług za granicę

•

Reeksport – wywóz za granicę dóbr pochodzących z importu

•

Saldo wymiany towarowej – różnica między eksportem i importem towarów i

usług

•

bilans handlowy, czyli zestawienie wartości towarów wywiezionych za granicę

i wartości towarów przywiezionych z zagranicy (różnica między wartością dóbr
sprzedanych a zakupionych)

•

bilans płatniczy – różnica między wpływami a wydatkami państwa (bilans

handlowy powiększony o wpływy z turystyki, odpłatność za przewozy towarów
tranzytem, spłaty kredytów zagranicznych)

•

Saldo obrotów bieżących – jest to saldo wymiany towarowej skorygowane o

saldo przekazów

•

Saldo obrotów kapitałowych – różnica pomiędzy wielkością eksportu i importu

kapitałów (czyli pieniędzy)

Są to główne elementy bilansu płatniczego kraju. Jeżeli kraj ma długotrwałe
ujemne saldo obrotów bieżących (lub wymiany towarowej) to znaczy, że inny kraj
udziela mu kredytu. Jeżeli saldo jest dodatnie – kraj udziela kredytu innym
państwom.

3. Wymiana towarów i usług rozwija się głównie, jeżeli gospodarka kraju cechuje się

specjalizacją produkcji (nastawienie na produkowanie pewnego rodzaju wyrobów),
społeczeństwo jest zintegrowane i ciągle rośnie popyt na coraz to nowe towary. Duże
znaczenie ma również dobrze rozwinięta komunikacja, stabilizacja ekonomiczna i
polityczna, nierównomierne rozmieszczenie bogactw i zróżnicowanie kosztów
wytwarzania poszczególnych wyrobów.

4. W dzisiejszych czasach zmniejsza się znaczenie tradycyjnej wymiany (towar za

towar). Rośnie znaczenie transakcji wiązanych a coraz większe znaczenie ma
pośrednictwo w wymianie. Jak widać są to kontakty wielostronne.

5. Wymiana handlowa nie polega dzisiaj na umowach między państwami. Obecnie same

firmy w poszczególnych krajach nawiązują bezpośrednie kontakty z firmami
zagranicznymi. Samo państwo ma jednak wpływ na charakter tej wymiany. W jaki
sposób? Poprzez różnego rodzaju instrumenty ekonomiczne, takie jak:

•

Cła na wyroby importowane

•

Opodatkowanie importu

•

Cła eksportowe (subwencje)

•

Manipulowanie kursem danej waluty

•

Udzielanie kredytów eksportowych.

Niemałe znaczenie mają również instrumenty administracyjne. Chodzi o kontyngenty
importowe i eksportowe (np. jeśli firma motoryzacyjna sprowadza samochody
określonej marki to aby je sprzedać określa cenę za auto ale w tej cenie może
przywieść tylko daną liczbę samochodów), lub zakazy wywozu i przywozu
określonych produktów. Przypomnijcie sobie historię z wściekłymi krowami. To nie
był oczywiście przypadek tzw. wojny ekonomicznej tylko konieczność spowodowana
troską o zdrowie ludzi. Ale wyobraźcie sobie, że np. francuska firma zamówiła w

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

2

waszym przedsiębiorstwie 100 wagonów porzeczek. Gdy już wszystko zostało
ustalone okazało się, że wasze porzeczki są konkurencyjne w stosunku do owoców
rodzimych przedsiębiorców. Francuzi zaczęli strajkować, bo ludzie będą kupować
nasze porzeczki (są tańsze) a nie ich. Rząd wydaje zarządzenie, że nasze porzeczki nie
mogą przekroczyć francuskiej granicy, gdyż .....zostały spryskane środkiem
chemicznym, który jest szkodliwy dla zdrowia. Zostaliście na lodzie a Francuzi
ochronili swój rodzimy rynek. To był przykład instrumentu administracyjnego.

6. Obroty bieżące w handlu zagranicznym
a)są wyznaczane przez eksport i import (towarów i usług), kwoty przekazów
(otrzymywanych lub wysyłanych za granicę)
b) polegają one głównie na kontaktach z sąsiadami lub krajami leżącymi w pobliżu. Jest to
związane z tym, że kontakty handlowe z pobliskimi krajami wiążą się z:

•

Niższymi kosztami wymiany na niedużą odległość

•

Możliwością wyspecjalizowania gospodarki pod kontem potrzeb sąsiadów

•

W przypadku krajów leżących w jednym regionie geograficznym możliwością

uzupełniania nawzajem charakteru swojej gospodarki

•

Przykłady:

- Chiny importują 39% towarów z Japonii i lokują tu 58% swojego eksportu
- Głównymi partnerami Belgii są Niemcy, Francja i Holandia. 57% importu

pochodzi z tych krajów i lokowanych jest w nich 57% eksportu

- Głównymi partnerami Japonii są USA i kraje Azji SE
- Głównymi partnerami USA są Kanada, Meksyk i Japonia

Funkcjonuje tu tak zwana zasada bliskości geograficznej.

1. Struktura importu i eksportu

Międzynarodowa wymiana handlowa opiera się na wymianie towarów i usług. W
przypadku towarów – 78% wartości handlu światowego obejmuje handel : wyrobami
przemysłu elektromaszynowego (ok. 40%), produktami rolnymi (ok. 12%), paliwami
(ok.9%), żywnością (ok. 9%), wyrobami przemysłu chemicznego, rudami metali,
metalami, stalą oraz artykułami tekstylnymi i odzieżą. W tej całej masie towarów aż ¾
stanowią wyroby przetworzone.
Usługi stanowią 22% wartości całego handlu światowego. Ponad 105 to usługi
transportowe i turystyczne. Do największych eksporterów usług należą takie państwa jak:
USA, Francja, Włochy, Niemcy, Wielka Brytania i Japonia. Największymi importerami
usług są: USA, Niemcy, Japonia, Francja i Włochy.
Analizując tę strukturę można zorientować się czy dany kraj należy do KWR czy KSR.
Jest to więc jeden z mierników rozwoju gospodarczego państw. Obrazuje również stopień
specjalizacji danego państwa.

a) w KWR – opiera się głównie na towarach wysoko przetworzonych.

Kraje te eksportują głównie maszyny, środki transportu, elektronikę,
produkty nowoczesnej chemii. Importują natomiast żywność (nie
zawsze!) a przede wszystkim surowce mineralne

b) w KSR zależy przede wszystkim od warunków naturalnych (takich

jak: baza surowcowa czy warunki rolnictwa) i czynników
historycznych ( chodzi głównie o dziedzictwo kolonialne. Byłe kraje
metropolitalne rozwinęły tylko te dziedziny gospodarki, z których
mogły ciągnąć zyski. Mamy więc w KSR rozwinięty przemysł

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

3

wydobywczy i monokultury rolnicze jak banany, bawełna, kauczuk,
kawa itd. Brakuje natomiast przemysłu elektromaszynowego lub jest
on rozwinięty na niskim poziomie).
W efekcie kraje te eksportują głównie surowce mineralne i płody
rolne a importują produkty wysoko przetworzone. Należy w tym
miejscu zwrócić uwagę, że średnie ceny wyrobów gotowych (jak
maszyny, nawozy sztuczne, urządzenia itp.) rosną szybciej niż ceny
surowców mineralnych i surowych płodów rolnych. Rezultatem tego
jest ukryty przepływ do krajów bogatych części wartości
wytworzonych w KSR. Pamiętajmy także, że ceny na większość
wyrobów produkowanych w krajach biednych dyktują kraje bogate.
To one są głównymi odbiorcami tych wyrobów. To tu jest największe
zapotrzebowanie np. na kawę. Taka wymiana w dłuższym czasie
prowadzi do wzrostu zadłużenia KSR.

Większość obrotów w światowym handlu zagranicznym stanowi wymiana pomiędzy

krajami wysoko rozwiniętymi gospodarczo. Pewną, wcale nie taką małą, rolę
odgrywają tzw. „tygrysy azjatyckie” Ich eksport jest bardzo duży (wielki!),
mają zróżnicowany asortyment (każdy znajdzie tu coś dla siebie). Taką ilość wyrobów
(niektóre są bardzo specjalistyczne) mogą wchłonąć tylko inne KWR.

2. Główni importerzy w 1998 roku

•

USA – 17,1%

•

Niemcy – 8,7%

•

Wielka Brytania – 5,9%

•

Francja – 5,4%

•

Japonia – 5,9%

(na tym tle nasz kochany kraj ma 0,9%)

Główni eksporterzy

•

USA – 13,4%

•

Niemcy – 10,6%

•

Japonia – 7,6%

•

Francja – 5,9%

(no i Polska – 0,6%. Oblicz saldo i powiedz które kraje cechuje również ujemne
saldo w handlu zagranicznym...)

Warto nadmienić, że takie kolosy ludnościowe, jak Chiny, Indie czy Brazylia mają
obroty handlowe mniejsze niż Holandia.

3. Znaczenie handlu zagranicznego dla gospodarki poszczególnych krajów.

a) ma on coraz większe znaczenie jeśli kraj rozwija się gospodarczo
b) najlepiej obrazuje go wielkość importu i eksportu na jednego

mieszkańca w $ - w tabeli przedstawiono wielkość obrotów handlu
zagranicznego w danym kraju w $ USA na jednego mieszkańca

KRAJ

OBROTY (1998)

Singapur

54 686

Belgia i Luksemburg

30 427

Irlandia

29 572

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

4

Holandia

24 327

Szwajcaria

22 410

Niemcy

12 240

Malezja

7 521

USA

5 893

Japonia

5 288

Korea S

4 870

Chiny

258

Polska

1 593

Ukraina

644

4. Handel międzynarodowy w poszczególnych fazach rozwoju gospodarczego państw.
1) faza – potrzeby importu i eksportu są bardzo małe. Eksportuje się głównie nadwyżki
żywności i płodów rolnych a importuje produkty trudne do zdobycia

⇓

czas

rośnie skala produkcji i kraj zaczyna się specjalizować . Wtedy rośnie
zapotrzebowanie na surowce i prefabrykaty – import

⇓

kraj zaczyna importować przetworzone wyroby niezbędne do kooperacji
(sam nie produkuje wszystkiego dlatego importuje wyroby kooperacyjne
aby otrzymać produkt finalny)

⇓

produkcja cały czas rośnie a wewnętrzny rynek nie jest w stanie wchłonąć
wszystkiego co wyprodukowano

⇓

kraj zaczyna eksportować nadwyżkę wyprodukowanych wyrobów. Rozwija
się handel międzynarodowy, trwa poszukiwanie nowych rynków zbytu

⇓

rośnie stopa życiowa ludności i zapotrzebowanie na nowe towary (gdy ludzie
mają zapewnione podstawowe wyroby to mogą sobie pozwolić na luksusy.
W miarę rozwoju gospodarczego ich zapotrzebowanie na różne produkty
ciągle rośnie np. odkurzacz, komputer itp. Ta chęć zakupu nowych towarów,
pojawianie się nowinek ułatwiających życie ożywia handel międzynarodowy
5. Pewną rolę w wielkości handlu zagranicznego odgrywa również wielkość kraju.
a) kraje małe charakteryzują się wysoką specjalizacją produkcji, czyli specjalizują się w
produkcji tylko pewnej grupy wyrobów. W ten sposób większość siły roboczej i
kapitału jest wykorzystywana w gałęziach wyspecjalizowanych. W efekcie nie mogą
rozwijać innych dziedzin produkcji (nie ma kto w nich pracować i nie ma na nie
pieniędzy). Kraje takie produkują olbrzymie nadwyżki eksportowe. Niestety muszą
importować półfabrykaty, surowce, dobra inwestycyjne np. na potrzeby rozwoju
rolnictwa.
b) kraje duże dysponują różnorodnymi warunkami rozwoju rolnictwa, surowcami
mineralnymi, mogą kooperować wewnątrz kraju (jeden region z drugim) i mają
olbrzymi rynek zbytu towarów wewnątrz swojego państwa. Efektem jest ograniczenie
potrzeby importu i eksportu. (pamiętajmy, że nie jest tak zawsze np. USA).

6. Znaczenie handlu zagranicznego jest bardzo duże. Jest on ważnym elementem
współpracy międzynarodowej, umożliwia kooperację produkcji, rozwój banków,
handlu i komunikacji. Jednocześnie jest jedną z przyczyn wzrostu dysproporcji
pomiędzy poziomem życia w poszczególnych państwach. Pamiętajmy również, że

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

5

kraje bogate sprzedają brudne technologie krajom ubogim.

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com