monter nawierzchni kolejowej 712[05] z2 04 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Kilian

Wykonanie naprawy rozjazdów kolejowych 712

[05].Z2.04

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

inż. Andrzej Zieliński
inż. Artur Wilk

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Kilian

Konsultacja:
mgr inż. Krzysztof Wojewoda

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 712

[

]

.Z2.04

„Wykonanie naprawy rozjazdów kolejowych”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu monter nawierzchni kolejowej.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Grupyfikacja, charakterystyka rozjazdów kolejowych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Metody montażu rozjazdów

4.2.

Materiał nauczania

4.3.

Pytania sprawdzające

4.4.

Ćwiczenia

4.5.

Sprawdzian postępów

4.3. Wymiana rozjazdów

4.3.

Materiał nauczania

4.4.

Pytania sprawdzające

4.5.

Ćwiczenia

4.6.

Sprawdzian postępów

4.4. Odbiory robót

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Zasady kwalifikacji do napraw materiałów rozjazdowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizowania stanowiska pracy

do robót związanych z wykonaniem naprawy głównej rozjazdów kolejowych, zapoznasz się
z materiałami, maszynami i narzędziami, które są stosowane w trakcie tych robót.

W poradniku zamieszczono:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

posiadać, aby przystąpić do realizacji jednostki modułowej „Wykonanie naprawy
głównej rozjazdów kolejowych”

2. Cele kształcenia tej jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń

i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy wskazaną literaturę oraz
inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które zawierają:

−

pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,

−

wykaz materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnych do realizacji ćwiczenia,

−

sprawdzian postępów umożliwiający sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu
ćwiczeń.

4. Sprawdzian osiągnięć, który umożliwi sprawdzenie wiadomości i umiejętności jakie

powinieneś opanować podczas realizacji programu tej jednostki modułowej. Sprawdzian
osiągnięć powinieneś wykonać według instrukcji załączonej w poradniku.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Po przyswojeniu materiału spróbuj zaliczyć sprawdzian z zakresu jednostki modułowej.

Jednostka modułowa „Wykonanie naprawy głównej rozjazdów kolejowych”, której treść

teraz poznasz jest konieczna do zapoznania się z procesem remontów jednego z elementów
infrastruktury kolejowej niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania transportu
kolejowego.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W trakcie pobytu na ćwiczeniach na terenie kolejowym musisz bezwzględnie

przestrzegać zaleceń wydanych przez szkolącego przed rozpoczęciem zajęć, przestrzegać
regulaminów, przepisów bhp i higieny pracy, wynikających z rodzaju wykonywanych prac.
Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

712[05].Z2.04

Wykonywanie naprawy rozjazdów

kolejowych

712[05].Z2.03

Wykonywanie naprawy podtorza

i toru kolejowego

712[05].Z2

Utrzymanie i naprawa drogi

kolejowej

712[05].Z2.01

Badanie i ocena stanu drogi

kolejowej

712[05].Z2.02

Wykonywanie prac

bieżącego utrzymania dróg

kolejowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się techniczną terminologią kolejową,

−

przestrzegać zasad bezpiecznej pracy, przewidywać i zapobiegać zagrożeniom,

−

dobrać odzież ochronną i sprzęt ochrony osobistej,

−

stosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

rozpoznawać i charakteryzować podstawowe typy szyn i rozjazdów,

−

dobrać i zastosować narzędzia pomiarowe,

−

wykonywać podstawowe pomiary parametrów toru i rozjazdów,

−

znać zasady transportu i składowania materiałów nawierzchni kolejowej,

−

znać zasady osygnalizowania miejsca robót,

−

znać zasady działania maszyn, urządzeń, i sprzętu znajdujących zastosowanie
w/w robotach,

−

znać zasady postępowania z materiałami odzyskanymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowiska pracy do naprawy rozjazdów kolejowych,

−

zastosować przepisy i instrukcje obowiązujące przy naprawie nawierzchni kolejowej,

−

wskazać zadania baz rozjazdowych

−

dobrać materiały do naprawy rozjazdu,

−

odczytać dokumentację naprawy rozjazdów,

−

rozróżnić technologie montażu rozjazdów kolejowych,

−

zrywać

montować

torze

rozjazdy

skrzyżowania

torów

ręcznie

i mechanicznie,

−

wypełnić karty odbioru zmontowanych rozjazdów,

−

określić dopuszczalne tolerancje wymiarowe przy montażu rozjazdów,

−

zastosować żurawie kolejowe,

−

zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

dobrać środki ochrony indywidualnej do

naprawy rozjazdów kolejowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Grupyfikacja, charakterystyka rozjazdów kolejowych

4.1.1. Materiał nauczania

Rozjazdy kolejowe są to urządzenia, które umożliwiają przejeżdżanie pojazdów

kolejowych z jednego toru na drugi. Stanowią one części składowe nawierzchni kolejowej.
Do podstawowych parametrów technicznych charakteryzujących nawierzchnię kolejowa
należy szerokość toru i typ szyny. Szerokość toru jest mierzona pomiędzy bocznymi
wewnętrznymi powierzchniami główek szyn o 14 mm poniżej powierzchni tocznych
w odcinkach toru prostego. Gdy szerokość ta wynosi 1435 mm, nazywa się ją szerokością
normalną. Typy szyn są znormalizowane; ich symbol określa przybliżoną masę jednego metra
wyrażoną w kilogramach. Poniżej przedstawiono rysunki podstawowych typów szyn
stosowanych na PKP tj. UIC60 i S49.

Rys. 1. Szyna UIC60

[

1, zał. 4b

]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Szyna S49

[

1, zał. 4b

]

Ważnymi parametrami technicznymi rozjazdu są skos i promień. Skos rozjazdu stanowi

tangens kąta zawartego między osią toru zasadniczego i osią toru zwrotnego. Promieniem
rozjazdu nazywa się promień przejścia toru zasadniczego w tor zwrotny. Promień jest
mierzony w osi torów i wyrażony w metrach.

Do najważniejszych wymiarów należy długość budowy i odległość środka

geometrycznego rozjazdu od jego początku i końca.

Rozjazdy są produkowane w trzech odmianach:

−

ze stykami łubkowanymi przewidziane do nawierzchni kolejowej grupycznej,

−

ze stykami spawanymi stosowane w torach bezstykowych,

−

przystosowane do izolacji, przeznaczone do nawierzchni kolejowej zelektryfikowanej.

Rozjazdy normalnotorowe z szyn UIC60 i S49 mają zamknięcia nastawcze suwakowe,
natomiast rozjazdy normalnotorowe z szyn typu S42 są produkowane zamknięciami
hakowymi.
Rozjazdy normalnotorowe wykonuje się z następujących typów szyn:

UIC60 – wysokość 172 mm, masa 1m 60,34 kg
S49 – wysokość 149 mm, masa 1m 49,43 kg
S42 – wysokość 140 mm, masa 1m 42,48 kg

Szyny są produkowane według PN-70/H-93421
Iglice do rozjazdów wykonuje się z trzech rodzajów kształtowników:

I60 – wysokość 139 mm, masa 1m 76,00 kg
I49 – wysokość 116 mm, masa 1m 62,00 kg
I42 – wysokość 100 mm, masa 1m 57,00 kg

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Typy rozjazdów określa się według typu szyn, z których są wykonane podstawowe części

składowe. Rozjazdy dzielą się na normalnotorowe typu S42,S49,UIC60. Na sieci PKP oraz na
bocznicach prywatnych występują również rozjazdy starszych typów lecz mają one znaczenie
marginalne i są stopniowo zastępowane rozjazdami typu S49.

Następnie rozróżnia się poszczególne rodzaje rozjazdów i skrzyżowań torów:
Rz – zwyczajne,
Rpj – podwójne jednostronne,
Rłj – łukowe jednostronne,
Rłd – łukowe dwustronne,
Rkp – krzyżowe pojedyncze
Rkpd – krzyżowe podwójne,
St – skrzyżowania torów,

Rozróżnia się ponadto odmiany rozjazdów zależnie od kierunku odchylenia toru zwrotnego:
p – prawe,
l – lewe,
zależnie od rodzaju iglic:
c – z iglicami czopowymi,

s – z iglicami sprężystymi,
ss – z iglicami szynowo-sprężystymi,

zależnie od zastosowanych podrozjazdnic:

d – drewniane,
b – betonowe,
z – stalowe,

oznaczenie odmiany rozjazdu:

S – rozjazd przeznaczony do spawania złączy,

oznaczenie rodzaju zastosowanych dziobów w krzyżownicach:

m – manganowe,
k – kuto zgrzewane.

Przykładowe oznaczenia rozjazdów:

Rz S49–190–1:9 psdS
Rozjazd zwyczajny z szyn S49 o promieniu łuku R = 190 m, skosie 1:9, prawy z iglicami
sprężystymi na podrozjazdnicach drewnianych w odmianie do spawania.

Rkpd S42–190–1:9 cd
Rozjazd krzyżowy podwójny z szyn S42 o promieniu łuku R = 190 m, skosie 1:9,
z iglicami czopowymi na podrozjazdnicach drewnianych.

Rz UIC60–300–1:9 lssdS
Rozjazd zwyczajny z szyn UIC60 o promieniu łuku R = 300 m, skosie 1:9, lewy,
z iglicami szynowo-sprężystymi na podrozjazdnicach drewnianych w odmianie do
spawania.

Rz UIC60–1200–1:18,5 psbSm
Rozjazd zwyczajny z szyn UIC60 o promieniu łuku R = 1200 m, skosie1:18,5, prawy
z iglicami sprężystymi na podrozjazdnicach betonowych w odmianie do spawania
z dziobem ze staliwa manganowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozjazdy zwyczajne
W torach najczęściej jest stosowany rozjazd zwyczajny, umożliwiający dwa kierunki

jazdy – prosty i odgałęźny. Tor prosty nazywa się torem zasadniczym, a tor łukowy
odgałęziony – torem zwrotnym. Obydwa te tory mają toki szynowe zewnętrzne i wewnętrzne;
tokiem zewnętrznym są szyny leżące po zewnętrznej stronie łuku zwrotnego. Kierunek
rozjazdu określa się patrząc na rozjazd z miejsca przed początkiem odchylenia się toru
zwrotnego od toru zasadniczego. Jeżeli tor zwrotny odchyla się w prawo, rozjazd ma kierunek
prawy, a jeśli tor zwrotny odchyla się w lewo, kierunek rozjazdu jest lewy.

Rys. 3. Rozjazd zwyczajny

[

2, s. 5

]

Zasadniczymi częściami składowymi i elementami geometrycznymi rozjazdu

zwyczajnego są (Rys. 3):

−

początek rozjazdu – 1 (w styku przed iglicowym),

−

koniec rozjazdu – 2 (w styku poza krzyżownicą),

−

środek geometryczny rozjazdu – 0, który jest punktem przecięcia się osi toru
zasadniczego z osią toru zwrotnego,

−

promień r łuku toru zwrotnego,

−

kąt rozjazdu

, leżący między osiami toru zasadniczego i zwrotnego,

−

skos rozjazdu, czyli tg

Rozjazd składa się z trzech zasadniczych zespołów:

−

zwrotnicy – 3,

−

krzyżownicy z kierownicami i szynami tocznymi – 4 i 5,

−

szyn łączących – 6

Zwrotnica służy do kierowania zestawów kołowych taboru kolejowego na tor zasadniczy

lub na tor zwrotny. Składa się ona z dwóch przesuwanych poprzecznie i zaostrzonych z jednej
strony o specjalnym przekroju, tzw. iglic, oraz dwóch szyn nieruchomych przekroju
zbliżonym do zwykłego, zwanych opornicami. W toku zewnętrznym toru zwrotnego leży
iglica łukowa, która przylega powierzchnią obrobioną do opornicy prostej, znajdującej się
w toku zewnętrznym toru zasadniczego. Natomiast w toku wewnętrznym toru zasadniczego
leży iglica prosta, która przylega do opornicy łukowej, znajdującej się w toku wewnętrznym
toru zwrotnego. W rozjeździe prawym iglica prosta wraz z opornicą łukowa tworzy tzw.
półzwrotnicę prawą, a iglica łukowa z opornicą prostą tzw. półzwrotnicę lewą. W rozjeździe
lewym kierunki są odwrotne.

Zależnie od konstrukcji iglic i sposobu łączenia ich końców z szynami łączącymi

rozróżnia się trzy rodzaje iglic: czopowe, sprężyste i szynowo-sprężyste.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Końce iglic czopowych znajdują się w osadzie czopowej i są połączone z szynami

łączącymi za pomocą odpowiednich urządzeń.

Końce iglic są przekuwane na profil szynowy i sztywno łączone z szynami łączącymi za

pomocą spoin i łubków. Na pewnej długości tych iglic znajdują się wcięcia w stopkach, które
umożliwiają sprężynowanie.

Iglice szynowo-sprężyste składają się z dwóch części. Część przednia ma profil iglicowy

jej koniec jest przekuty na profil szyny normalnej. Druga część stanowi szynę normalną
przyspawaną oporowo-elektrycznie do części przedniej. Wycięcia wykonane w stopce szyny
stanowią część sprężystą iglicy.

Krzyżownica jest częścią rozjazdu, w której następuje przecięcie toków szyn. Umożliwia

ona wraz z kierownicami swobodne przechodzenie kół pojazdów kolejowych przez miejsce
krzyżowania się szyn.

W rozjazdach zwyczajnych są stosowane krzyżownice pięciu rodzajów zależnie od

sposobu wykonania;

−

szynowe z dziobami z szyn zwykłych złączonych śrubami,

−

szynowe z dziobami z szyn klockowych złączonych śrubami,

−

szynowe klejono-sprężone z dziobnicą laną,

−

szynowe z dziobami z szyn klockowych złączonych przez spawanie łukiem
elektrycznym,

−

monoblokowe.

Pierwszy z wymienionych rodzajów krzyżownic jest stosowany w rozjazdach z szyn typu

S42, dwa ostatnie w rozjazdach z szyn typu UIC60, a pozostałe — w rozjazdach z szyn typu
S49 i UIC60.

Krzyżownice szynowe składają się z dwóch dziobów (długiego i krótkiego) i z dwóch

szyn skrzydłowych. Wymaganą szerokość rowków miedzy główkami szyn zapewniają
odpowiednie wkładki dystansowe. Dla zapewnienia właściwych warunków eksploatacyjnych
wskazane jest, aby dziób długi krzyżownicy leżał w torze zasadniczym rozjazdu. Jeżeli
konstrukcja rozjazdu na to pozwala, wykonuje się dzioby do rozjazdów UIC60 i S49 jako
zgrzewane z dwóch odcinków — z szyny normalnej i z szyny klockowej.

W krzyżownicach klejono-sprężonych z dziobnicą laną dzioby zastępuje jednolity odlew

staliwny złączony z szynami skrzydłowymi klejem epoksydowym i śrubami.

Krzyżownice z dziobami z szyn klockowych złączonych przez spawanie lukiem

elektrycznym są stosowane tylko w rozjazdach UIC60 o dużych promieniach. Ich konstrukcja
rożni się od krzyżownic szynowych złączonych śrubami tym, ze dziobnica jest wykonana
z szyn klockowych złączonych spoiną, a następnie połączona z szynami skrzydłowymi klejem
epoksydowym i śrubami. Najbardziej zużywające się powierzchnie toczne krzyżownicy są
utwardzone cieplnie.

Krzyżownice monoblokowe są wykonane jako jednolity odlew staliwny obrabiany

mechanicznie.

Rola kierownic polega na prowadzeniu kół pojazdów przez wolną przestrzeń znajdującą

się pomiędzy tzw. gardzielą a początkiem ostrza dzioba, co umożliwia wejście koła we
właściwy żłobek krzyżownicy.

Pod względem konstrukcyjnym rozróżnia się kierownice stałe stosowane w rozjazdach

typu S42 i S49 i kierownice nastawne występujące w rozjazdach typu UIC60.
W kierownicach nastawnych w miarą zużywania się prowadnic w czasie eksploatacji istnieje
możliwość regulacji szerokości rowków prowadzących bez potrzeby demontażu przez
umieszczenie między kształtownikiem kierownicy a wspornikami podkładek dystansowych
o odpowiedniej grubości.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozjazdy lukowe zwyczajne.
W torach łukowych należy stosować rozjazdy łukowe, które mają zarówno tor

zasadniczy, jak i zwroty w łuku, przy czym łuki obu tych torów mogą być skierowane w tą
samą stronę lub w strony przeciwne. W związku z tym rozróżnia się rozjazdy łukowe
jednostronne (Rys. 2) i dwustronne (Rys. 3).

Rys. 4.

Rozjazd łukowy zwyczajny jednostronny

[

2, s.6

]

Rys. 5. Rozjazd łukowy zwyczajny dwustronny

[

2, s.6

]

Kierunek rozjazdu łukowego dwustronnego określa się jak w rozjeździe zwyczajnym nie

łukowym przyjmując za tor zasadniczy tor o większym promieniu. Jeżeli w rozjeździe
łukowym dwustronnym obydwa tory są wyłukowane tym samym promieniem, to taki rozjazd
jest symetryczny. Rozjazd łukowy zwyczajny wykonuje się przez wyłukowanie toru
zasadniczego i toru zwrotnego rozjazdu zwyczajnego podstawowego. Łukowaniu podlegają
zwrotnice, szyny łączące, kierownice i częściowo krzyżownice. Długość toków szyn
zewnętrznych i wewnętrznych w rozjeździe wyłukowanym jest zmieniana w szynach
łączących, natomiast długość opornic, iglic, krzyżownic i kierownic z szynami tocznymi
pozostaje taka sama jak w rozjeździe prostym. Przymocowanie podkładek do podrozjazdnic
w rozjeździe łukowym jest identyczne jak w rozjeździe prostym. Zmienia się tylko układ
podrozjazdnic zależnie od wielkości i kierunku łuku, według którego rozjazd jest
wyłukowany.

Rozjazdy podwójne.
Rozjazdy podwójne zwane również skupionymi mają trzy kierunki jazdy – jeden
kierunek prosty (tor zasadniczy) i dwa kierunki odgałęzione (tory zwrotne). Stosowane są

w celu skrócenia połączeń torów, np. w razie braku miejsca na inne połączenia. Rozjazdy
podwójne mogą być jednostronne, dwustronne i symetryczne.

Rozjazd podwójny jednostronny (Rys. 6) – zależnie od tego, w którą stronę odchylają się

obydwa tory zwrotne – może być prawy lub lewy. Składa się on z następujących zespołów:

−

dwóch zwrotnic,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,

−

szyn łączących.

Rys. 6. Rozjazd podwójny jednostronny

[

2, s.11

]

Rozjazd podwójny dwustronny (Rys. 7) — zależnie od tego, w którą stronę odchyla się

od toru zasadniczego pierwszy tor zwrotny — może być prawo-lewy lub lewo-prawy.
Rozjazd ten jest zbudowany z podobnych zespołów jak rozjazd podwójny jednostronny.

Rys. 7. Rozjazd podwójny dwustronny

[

2, s.12

]

Rozjazd podwójny symetryczny (Rys. 8) charakteryzuje się tym, że początki odchylania

się obydwóch torów zwrotnych (prawego i lewego) leżą w jednym punkcie, a promienie
odchylania się torów zwrotnych są jednakowe.

Rozjazd taki składa się z następujących zespołów:

−

zwrotnicy z podwójną parą iglic,

−

trzech krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,

−

szyn łączących.

Rys. 8.

Rozjazd podwójny symetryczny

[

2, s.12

]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rozjazdy krzyżowe.
Rozjazdy krzyżowe, zwane również angielskimi, umożliwiają wzajemne łączenie

krzyżujących się torów. Każdy taki rozjazd zastępuje dwa rozjazdy zwyczajne.

Rozjazdy krzyżowe są stosowane na szeroka skalę, gdyż zajmują mniej miejsca niż dwa

rozjazdy zwyczajne i eliminują dwukrotną zmianę kierunku jazdy, konieczną podczas
przejazdu taboru kolejowego przez tor zwrotny pierwszego rozjazdu zwyczajnego na tor
zwrotny drugiego rozjazdu zwyczajnego.

Rozróżnia się dwa rodzaje rozjazdów krzyżowych - krzyżowe pojedyncze i krzyżowe

podwójne.

W obydwóch rodzajach iglice mogą mieścić się w granicach czworoboku rozjazdu, to

znaczy, ze mogą leżeć pomiędzy liniami prostopadłymi do dwusiecznych kątów krzyżownic
zwyczajnych przeprowadzonymi przez ich punkty geometryczne; mogą też znajdować się
poza granicami czworoboku rozjazdu. Warunki geometryczne i konstrukcyjne nie pozwalają
na zastosowanie w rozjazdach krzyżowych o promieniach większych niż 205 m iglic leżących
wewnątrz czworoboku rozjazdu. Dlatego w rozjazdach krzyżowych o dużych promieniach,
np. w rozjazdach krzyżowych S49-300–1:9 i S49–500–1:9, iglice leżą poza granicami
czworoboku.

Rozjazd krzyżowy pojedynczy (Rys. 9) jest przewidziany na trzy kierunki jazdy i składa

się z następujących zespołów:

−

dwóch zwrotnic,

−

dwóch krzyżownic podwójnych,

−

dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,

−

szyn łączących.
W rozjeździe krzyżowym pojedynczym z iglicami leżącymi poza obrębem czworoboku

rozjazdu zamiast krzyżownic zwyczajnych są stosowane krzyżownice potrójne.

Rys. 9.

Rozjazd krzyżowy pojedynczy

[

2, s.13

]

Rozjazd krzyżowy podwójny (Rys. 10) jest przewidziany na cztery kierunki jazdy

i składa się z następujących zespołów:

−

czterech zwrotnic,

−

dwóch krzyżownic potrójnych z kierownicami i szynami tocznymi,

−

dwóch krzyżownic podwójnych,

−

szyn łączących.
W rozjeździe krzyżowym podwójnym z iglicami leżącymi wewnątrz czworoboku

rozjazdu zamiast krzyżownic potrójnych stosuje się krzyżownice zwyczajne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 10.

Rozjazd krzyżowy podwójny

[

2, s.13

]

Skrzyżowania torów
Przecięcie się dwóch torów na jednym poziomie bez urządzeń do przejścia taboru

kolejowego z jednego toru na drugi nazywa się skrzyżowaniem torów.

Tory krzyżujące się mogą być proste lub łukowe. Zależnie od wielkości kąta przecięcia

rozróżnia się skrzyżowania torów o małych i dużych skosach.

Do skrzyżowań torów o małych skosach (Rys. 11) zalicza się te, w których tory

przecinają się pod kątem do 30°.

Rys. 11. Skrzyżowanie torów o małym skosie

[

2, s.14

]

Skrzyżowania takie składają się z następujących zespołów:

−

dwóch krzyżownic podwójnych,

−

dwóch krzyżownic zwyczajnych z kierownicami i szynami tocznymi,

−

szyn łączących.
W skrzyżowaniach torów o dużym skosie (Rys. 12), tory przecinają się pod kątem od 31°

do 90°. Skrzyżowania te są stosowane często również wtedy gdy w jednym poziomie przecina
się tor normalny z torem wąskim. W skład tych skrzyżowań wchodzi kilka szyn złączonych
ze sobą śrubami w czterech węzłach

Prowadzenie kół zapewniają kierownice mocowane śrubami do szyn. Aby zapewnić

łagodniejsze przejście zestawów kołowych przez węzły krzyżujących się szyn, stosuje się
często pomiędzy szyną toczną a kierownicą podwyższone długie wkładki tworzące żłobek,
w którym obręcze kół toczą się obrzeżami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Skrzyżowanie torów o dużym skosie

[

2, s.14

]

Przepisy i instrukcje obowiązujące przy utrzymaniu i naprawie nawierzchni kolejowej.

Na sieci PKP obowiązują następujące instrukcje dotyczące nawierzchni kolejowej Id-1

”Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych”; Id-4 „Instrukcja
o oględzinach, badaniach technicznych i utrzymaniu rozjazdów.

Rys. 13.

Instrukcje Id-1 i Id-4

Na posterunkach ruchu znajdują się D-830 „Książka badania technicznego rozjazdów,

skrzyżowań torów w jednym poziomie oraz wyrzutnie płóz hamulcowych na górkach
rozrządowych”; D-831”Dziennik oględzin, rozjazdów, skrzyżowań torów w jednym poziomie
oraz wyrzutnie płóz hamulcowych na górkach rozrządowych”. Do rejestracji pomiarów
geometrycznych rozjazdów służą „Arkusze badania technicznego rozjazdów”.

Instrukcja Id-1 określa:

−

zasady grupyfikacji linii i torów,

−

wymagania techniczne utrzymania nawierzchni,

−

zasady prowadzenia diagnostyki nawierzchni,

−

warunki bezpiecznej eksploatacji toru bezstykowego,

−

zakres i zasady prowadzenia konserwacji nawierzchni,

−

warunki bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót torowych,

−

załączniki zawierające rysunki, tabele i wykresy dotyczące wymagań stawianych
nawierzchni kolejowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Instrukcja Id-4 określa:

−

postanowienia ogólne,

−

nadzór nad przestrzeganiem postanowień instrukcji,

−

oględziny rozjazdów ich zasady i terminy,

−

zasady prowadzenia dziennika D831,

−

badania techniczne rozjazdów, ich zasady i terminy,

−

zasady wykonywania napraw, konserwacji i remontów rozjazdów,

−

zasady wykonywania zapisów o dokonywaniu napraw,

−

załączniki zawierające rysunki, tabele i wzory obowiązujących dokumentów dotyczących
rozjazdów.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś

przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są podstawowe typy szyn na PKP

2. W jakich odmianach są produkowane rozjazdy

3. Jakie są podstawowe rodzaje rozjazdów

4. Jak określamy kierunek rozjazdu

5. Jakie są podstawowe części składowe rozjazdu zwyczajnego

6. Z jakich powodów stosowane są rozjazdy łukowe

7. Z jakich powodów stosowane są rozjazdy krzyżowe

8. Jakie są podstawowe części skrzyżowania torowego

9. Jak nazywa się instrukcja obowiązująca na PKP o rozjazdach

10. W której instrukcji omówiono szczegółowo zasady BHP przy wykonywaniu robót

torowych

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poligonie terenowym rozpoznaj na gruncie podstawowe elementy konstrukcji

rozjazdów na przykładzie rozjazdu Rz UIC60-300-1:9 lssdS.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący rozjazdów kolejowych,
2) ustawić się przed stykiem iglicowym rozjazdu Rz UIC60-300-1:9 lssdS,
3) rozwinąć skrót oznaczenia rozjazdu,
4) wskazać poszczególne bloki rozjazdu,
5) wskazać iglicę łukową,
6) pokazać miejsca pomiaru długości rozjazdu,
7) pokazać i określ półzwrotnice w rozjeździe, wskaż krzyżownicę,
8) pokazać kierunek zasadniczy i zwrotny rozjazdu,
9) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat rozjazdu Rz UIC60 – 300 – 1:9 lssdS,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na poligonie terenowym rozpoznaj na gruncie podstawowe elementy konstrukcji

rozjazdów na przykładzie rozjazdu Rkpd S42 –190 – 1:9 cd.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący rozjazdów kolejowych,
2) ustawić się przed stykiem iglicowym rozjazdu Rkpd S42 –190 – 1:9 cd,
3) rozwinąć skrót oznaczenia rozjazdu,
4) wskazać krzyżownicę podwójną i pojedynczą,
5) pokazać miejsca pomiaru długości rozjazdu,
6) pokazać i określ półzwrotnice w rozjeździe,
7) dokonać oceny wykonania ćwiczenia

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schemat rozjazdu Rkpd S42 –190 – 1:9 cd,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Na poniższych rysunkach przedstawione są różne rodzaje rozjazdów kolejowych.

Rozpoznaj rodzaje rozjazdów i nazwij ich części składowe.

Rysunki do ćwiczenia 3

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rysunkami przedstawiającymi rozjazdy kolejowe,
2) rozpoznać rodzaje rozjazdów przedstawione na rysunkach,
3) scharakteryzować rozjazdy rozpoznane na rysunkach,
4) rozpoznawać poszczególne elementy składowe rozjazdów,
5) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

−

tablice poglądowe z rodzajami rozjazdów kolejowych,

−

schematy rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać różnicę między szyną UIC60 a S49



2) wymienić części składowe rozjazdu zwyczajnego



3) zmierzyć długość rozjazdu



4) pokazać kierunek zasadniczy i zwrotny rozjazdu



5) określić rodzaje skrzyżowań torowych



6) podać rodzaje rozjazdów podwójnych



7) wymienić nazwy i podać zakres Id-1 i Id-4



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Metody montażu rozjazdów

4.2.1. Materiał nauczania

Rozróżniamy trzy rodzaje montażu rozjazdów:

−

montaż terenowy,

−

montaż bazowy,

−

montaż bazowo-terenowy.
Montaż terenowy charakteryzuje się wykonywaniem zasadniczych czynności

montażowych w terenie w miejscu wbudowania rozjazdu lub w pobliżu tego miejsca.

Do montażu terenowego zaliczamy:

−

montaż rozjazdów z materiałów stalowych nadesłanych przez huty na otrzymanych
z nasycalni podrozjazdnicach, bez otworów na wkręty,

−

montaż rozjazdów z materiałów stalowych nadesłanych przez huty na otrzymanych
z nasycalni podrozjazdnicach z otworami na wkręty,

−

montaż rozjazdów ze stalowej nawierzchni szynowej nadesłanej przez huty na
otrzymanych z nasycalni podrozjazdnicach uzbrojonych w podkładki stalowe
rozjazdowe.
Montaż

bazowy

charakteryzuje

się

wykonywaniem

zasadniczych

czynności

montażowych rozjazdów w bazie, po czym wysyła się rozjazdy w postaci trzech bloków na
miejsce wbudowania, na zwykłych lub specjalnych platformach kolejowych. Montaż
rozjazdów w bazach stałych prowadzi się dla zaspokojenia potrzeb większego okręgu
kolejowego. Stała baza montażu rozjazdów ma szereg stanowisk montażowych dla różnych
kierunków skosów i promieni.

Montaż bazowo-terenowy charakteryzuje się wykonaniem zasadniczych czynności

montażowych w bazie, po czym odpowiednio oznakowane i opisane części rozjazdowe
rozmontowuje się i przesyła do stacji wbudowania. W terenie na miejscu budowy zgodnie
z oznakowaniem montuje się ponownie rozjazd i wbudowuje się go w tory. Bez względu na
rodzaj montażu, kolejność następujących po sobie czynności przy montowaniu rozjazdów
tego samego rodzaju jest jednakowa. Montowanie rozjazdów zwyczajnych odbywa się
w następujący sposób.

Roboty przygotowawcze
Skompletowanie na składowisku materiałowym doboru podrozjazdnic według długości

podanych w schemacie danego typu rozjazdu, skompletowanie na składowisku materiałowym
materiałów złączowych w potrzebnych ilościach, przewiezienie skompletowanych materiałów
drewnianych i stalowych do miejsca montażu.

Roboty zasadnicze
Rozłożenie na stanowisku montażowym podrozjazdnic ściśle według schematu danego

typu rozjazdu, rozpoczynając od styku przediglicowego, rozłożenie odpowiednich podkładek
stalowych na podrozjazdnicach (gdy podrozjazdnice nie są uzbrojone w podkładki).

Na podrozjazdnicach układamy półzwrotnicę I (Rys. 14) i tok zewnętrzny toru prostego

2 i 3 wraz z kierownicą, po założeniu łubków przytwierdzamy szyny do podrozjazdnic
najpierw podzłączowych, a następnie pośrednich. Następnie układamy półzwrotnice 4, szyny
łączące 5 i szyny toczne toru zwrotnego 6 wraz z kierownicą oraz lekko przymocowujemy

je do podrozjazdnic i łączymy styki łubkami. Następnie układamy i przytwierdzamy

szynę łączącą toku prostego wewnętrznego 7, krzyżownicę 8 oraz szynę łączącą toku
zewnętrznego toru zwrotnego, po przeprowadzeniu korekty krzywizny. Przy montowaniu
rozjazdu trzeba stale posługiwać się toromierzem dla utrzymania prawidłowej szerokości toru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14.

Kolejność montowania poszczególnych części rozjazdu zwyczajnego

[

3, s.97

]

Montowanie rozjazdów krzyżowych — roboty przygotowawcze są takie same jak przy

montażu rozjazdów zwyczajnych.

Roboty zasadnicze:
rozłożenie podrozjazdnic na stanowisku montażowym ściśle według schematu danego

typu rozjazdu, rozpoczynając układanie od środka rozjazdu do jednego i drugiego końca;

ułożenie na podrozjazdnicach części stalowych rozjazdu w kolejności jak na Rys. 15;

najpierw układa się ze szczególną, starannością obie krzyżownice podwójne uważając, aby
były symetryczne do obu przecinających się torów, po czym układa się zwrotnice,
krzyżownice zwyczajne i szyny łączące. Wszystkie te części przymocowuje się do
podrozjazdnic najpierw prowizorycznie według toromierza, a po zbadaniu, ze krzyżownice
podwójne i krzyżownice zwyczajne są położone na osiach wzajemnie do siebie
prostopadłych, przytwierdza się całość do podrozjazdnic.

Rys. 15. Kolejność montowania poszczególnych części rozjazdu krzyżowego

[

3, s.97

]

Montaż skrzyżowania torów wykonuje się podobnie jak montaż rozjazdów krzyżowych,

rozkładając podrozjazdnice od środka w stronę obu końców skrzyżowania, po czym układa
się obie krzyżownice podwójne, obie krzyżownice zwyczajne, a następnie szyny łączące.
Przed przytwierdzeniem nawierzchni stalowej do podrozjazdnic należy sprawdzić wzajemne
położenie względem siebie krzyżownic podwójnych i zwyczajnych.

Przy montowaniu rozjazdów z podkładkami stalowymi, w których są wypukłości (noski)

przy otworach na wkręty, muszą być przed przytwierdzeniem nawierzchni stalowej do
podrozjazdnic nawiercone odpowiednie wgłębienia w podrozjazdnicach równolegle
z wierceniem otworów na wkręty, aby podkładki po zakręceniu wkrętów przylegały całą
dolną powierzchnią do górnej powierzchni podrozjazdnic.

Zagłębienia na noski wykonuje się za pomocą odpowiedniego rozwiertaka nasadzonego

na wiertło do wiercenia otworów na wkręty. Rozwiertak jest osadzony na trzpieniu wiertła
w taki sposób, że jednocześnie z wywierceniem otworu na wkręt zostaje wywiercone
zagłębienie na nosek podkładki rozjazdowej. Przy montowaniu rozjazdów należy rozróżniać:

−

odmianę niespawaną, gdzie wszystkie złącza są połączone łubkami i ściągnięte śrubami,

−

odmianę niespawaną przystosowaną do izolacji, gdzie luzy w stykach szynowych należy
powiększyć do 8 mm dla umieszczenia wkładek izolacyjnych,

−

odmianę spawaną, gdzie wszystkie złącza przewidziane do spawania powinny mieć luzy:
14 ± 1 mm w rozjazdach typu UIC60 oraz 12 ± 1 mm w rozjazdach typu S49. Wymagane
luzy uzyskuje się przez zastosowanie odpowiedniej długości szyn łączących.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Jednym z podstawowych materiałów pomocniczych przy montażu rozjazdów

i skrzyżowań torów są ich plany ogólne (rysunki zestawieniowe).

Plany takie zawierają zasadnicze wymiary całego układu, długości poszczególnych

toków szynowych, rozkład i rozstawy podrozjazdnic oraz rozmieszczenie wszystkich
podkładek podszynowych.

Technologie montażu rozjazdów bazach i na miejscu wymiany.
Dążeniem ogólnym jest, aby rozjazdy były montowane tylko w bazach montażowych, co

pozwala na uzyskanie dużej dokładności montażu. Baza montażowa rozjazdów musi mieć
takie wymiary, aby w niej można było wyładowywać części rozjazdowe przychodzące do
montażu, montować rozjazdy na stanowiskach montażowych i składować gotowe bloki
rozjazdowe w odpowiedniej kolejności. Stanowiska montażowe mogą być jednostronne,
przeznaczone do montowania rozjazdów o jednym tylko kierunku zwrotu, lub dwustronne, na
których można montować rozjazdy o dowolnym kierunku zwrotu.

Na stanowisku montażowym dwustronnym montowanie rozjazdu prawego zaczyna się

z jednego końca, a rozjazdu lewego z przeciwnego końca. Do mechanicznego montażu
przydziela się pełnoobrotowy żuraw o udźwigu 15 T, poruszający się po torze.

Przy montowaniu rozjazdów w bazach montażowych mogą mieć zastosowanie dwie

technologie:

−

gdy do montowania rozjazdów używa się podrozjazdnic z nawierconymi według
szablonów otworami na wkręty,

−

gdy do montowania rozjazdów używa się podrozjazdnic bez nawierconych otworów na
wkręty.
Technologia 1.
Nasycalnie przysyłają na bazę montażową rozjazdów nasycone podrozjazdnice,

skompletowane doborami, z nawierconymi otworami na wkręty i zagłębieniami na noski.
Huty wysyłają komplety stalowe różnych typów rozjazdów na bazę montażową rozjazdów,
zgodnie z rozdzielnikiem. Podrozjazdnice układa się na odpowiednich stanowiskach
montażowych w kolejności zgodnej ze schematem, według kresek podziałowych
oznaczonych na szynie ograniczającej. Następnie na odpowiednich podrozjazdnicach układa
się podkładki stalowe według ich symboli, zgodnie ze schematem, i przytwierdza się je
wkrętami do podrozjazdnic. Na podkładkach stalowych rozkłada się przekładki drewniane,
a następnie układa się za pomocą żurawia stalową nawierzchnię szynową według przymiarów
regulujących zgodnie ze schematem wzajemne położenie względem toku toru prostego
zewnętrznego pozostałych toków szynowych. Na stykach łączy się toki szynowe łubkami. Po
ostatecznym wyregulowaniu położenia podrozjazdnic oraz wyregulowaniu położenia toków
szynowych rozjazdu w planie przymocowuje się śrubami stopowymi nawierzchnię szynową
do podkładek.

Technologia 2.
Obecnie stosowania na PKP, polega na montowaniu rozjazdów na podrozjazdnicach

drewnianych nie nawierconych. Montaż rozjazdów tą technologią może być wykonywany
w ruchomych bazach montażowych rozjazdów lub w bazach montażowych stałych. Montaż
w bazach ruchomych może mieć zastosowanie na większych stacjach, gdy wymiana obejmuje
większa liczbę rozjazdów, w razie skupienia robót inwestycyjnych. Jeżeli rozjazdy
zmontowane przewozi się na miejsce wymiany w częściach, to nie chcąc stracić dokładności,
jaką uzyskuje się na bazie, należy wykonać bardzo starannie oznakowanie zmontowanego
rozjazdu. Oprócz oznaczenia typu, skosu i promienia numeruje się każdą podrozjazdnicę, a na
szyjce szyny toku zewnętrznego toru zasadniczego powtarza się ten sam numer. Oprócz
numerów wypisanych białą farbą olejną znaczy się na podkładce i na stopce szyny kreskę
farbą żółtą. Cyfry i kreski wykonuje się za pomocą szablonów. Po zewnętrznej stronie toru

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zasadniczego na wszystkich podrozjazdnicach wyznacza się prostą linie za pomocą lekkiego
nacięcia specjalną piłą tarczową ułatwiający powtórny montaż rozjazdu na miejscu wymiany.

Po zmontowaniu rozjazdu i sprawdzeniu jego wymiarów, w zależności od środków

transportu, którymi dysponujemy, rozjazd rozdziela się na bloki i wysyła blokami do miejsca
wymiany albo rozbiera na części i wysyła w stanie zdemontowanym. Przy wysyłaniu
rozjazdu w częściach należy go oznakować w taki sam sposób, jak podano w opisie. Do
montowania rozjazdów na miejscu wymiany musi być stosowana taka technologia, aby układ
geometryczny montowanych rozjazdów i wszystkie wymiary były zgodne ze schematem oraz
aby jakość wykonywanych robót przy montażu nie odbiegała od wymagań technicznych.

Zachowanie tych warunków będzie możliwe, gdy rola toromistrza przy montowaniu

rozjazdów ograniczy się do przytwierdzenia nawierzchni stalowej do ponumerowanych
i nawierconych już centralnie podrozjazdnic. Cel ten będzie osiągnięty przy zastosowaniu
następującej technologii.

Podrozjazdnice nawierca się w stanie surowym w nasycalniach z uwzględnieniem

zagłębień na noski, po czym nasyca się i numeruje, a następnie doborami wysyła się do
miejsca montażu rozjazdów. Nawierzchnia stalowa wysyłana jest kompletami z hut do
miejsca montażu rozjazdów. Montaż każdego rozjazdu przeprowadza się możliwie najbliżej
miejsca wymiany na prowizorycznym stanowisku montażowym tak zbudowanym, aby
zapewniało możliwość prawidłowego zmontowania rozjazdu w planie i w profilu.

Najpierw rozkłada się na stanowisku montażowym podrozjazdnice w kolejności według

numeracji i w odstępach zgodnych ze schematem rozjazdu. Następnie rozkłada się podkładki
stalowe i wkręty na właściwych podrozjazdnicach według symboli, zgodnie ze schematem,
po czym podkładki przykręca się do podrozjazdnic wkrętami. Na podkładkach układa się
przekładki i sprawdza się rozstaw podrozjazdnic według łaty podziałowej poprawiając, gdzie
trzeba, położenie podrozjazdnic. Na podkładkach stalowych układa się stalową nawierzchnię
szynową częściami, w kolejności zgodnej z opisem na wstępie rozdziału 4.4.1. Przed
przymocowaniem stalowej nawierzchni szynowej do podkładek należy ostatecznie
wyregulować położenie podrozjazdnic według kresek podziałowych na szynach po
uprzednim dokładnym ustawieniu według węgielnicy końców szyn w złączu przediglicowym.
Jako ostatnią czynność wykonuje się przytwierdzenie nawierzchni szynowej rozjazdu do
podkładek stalowych śrubami stopowymi.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś

przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie występują rodzaje montażu rozjazdów

2. Jakie są różnice między montażem bazowym i terenowym

3. Jaka jest kolejność montowania części rozjazdu zwyczajnego

4. Od których części rozpoczynamy montaż rozjazdu krzyżowego

5. Jakie są różnice w montażu rozjazdu odmiany niespawanej i spawanej

6. Jakie czynności należy wykonać przed wysłaniem rozjazdu w częściach z bazy

montażowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poligonie terenowym rozpoznaj na gruncie podstawowe czynności przy montażu

rozjazdów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący montażu rozjazdów kolejowych,
2) określić kolejność rozłożenia na stanowisku montażowym podrozjazdnic w oparciu

o schemat rozjazdu,

3) określić kolejność rozłożenia na stanowisku montażowym poszczególnych części

rozjazdu zwyczajnego,

4) zaobserwować różnicę w konstrukcji podkładek zależnie od miejsca przeznaczenia,
5) wziąć udział w pomiarze parametrów rozjazdu w trakcie montażu.
6) wziąć udział w wierceniu otworów w podrozjazdnicach,
7) wziąć udział w przykręcaniu mechanicznym wkrętów i śrub stopowych,
8) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na poniższym rysunku przedstawiono rozjazd. Podaj kolejność jego montażu i nazwij

poszczególne elementy.

Rysunek do ćwiczenia 2

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami montażu rozjazdów kolejowych,
2) rozpoznać części rozjazdowe na rysunkach,
3) scharakteryzować rozjazd rozpoznany na rysunku,
4) rozpoznawać poszczególne elementy składowe rozjazdów,
5) przedyskutować rozwiązanie na forum grupy,
6) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

−

tablice poglądowe z rodzajami rozjazdów kolejowych,

−

schematy rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać różnicę między montażem terenowym i bazowym



2) wymienić kolejność montażu części rozjazdu zwyczajnego



3) odróżnić w trakcie montażu rozjazd odmiany spawanej



4) określić dlaczego numeruje się podrozjazdnice przed wysyłką

zdemontowanego rozjazdu na miejsce zabudowy



5) określić na ile bloków dzielimy rozjazd zwyczajny, a na ile krzyżowy

podwójny



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Wymiana rozjazdów

4.3.1. Materiał nauczania

Obecnie wymianę rozjazdów wykonuje się przy użyciu dźwigów kolejowych jak również

w sprzyjających warunkach dźwigów kołowych. Pozwala to na znaczne zmniejszenie
nakładów robocizny poprawienie jakości wykonywanych robót oraz skrócenie czasu
zamknięć torów na stacji i szlakach. Podstawowym żurawiem używanym na sieci PKP jest
żuraw EDK300.

Rys. 16.

EDK 300 [7]

Rys. 17. EDK 750 i EDK 300 [7]

Sprawne i terminowe przeprowadzenie wymiany rozjazdu jest uzależnione od

dokładnego wykonania robót przygotowawczych. Roboty te przeprowadzamy w rozjeździe
przewidzianym do wymiany i rozjeździe nowym. Roboty przygotowawcze powinny być
wykonane przed zamknięciem toru i dzielą się na roboty wykonywane na kilka dni przed
wymianą i roboty wykonywane bezpośrednio przed zamknięciem toru w dniu wymiany.

Do robót, które trzeba wykonać na kilka dni przed wymianą rozjazdu, należy

nasmarowanie olejem osiowym śrub, które trzeba będzie odkręcić, aby demontowany rozjazd
rozdzielić na bloki, ustalić przebiegi kabli teletechnicznych aby ich nie uszkodzić przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

usuwaniu starej podsypki. Ustalić i zabezpieczyć ewentualne wstawki szynowe które muszą
być wbudowane po usunięcie starego rozjazdu i jego połączeń z torami przyległymi.

W dniu wymiany przed zamknięciem toru, należy tak zgrupować sprzęt i materiały aby

uniknąć zbyt długich tras wywożenia wybudowanych elementów i przywożenia nowych ze
względu na minimalną prędkość roboczą żurawia EDK.

Po planowym zamknięciu koniecznych do wymiany rozjazdu torów przystępujemy do

robót zasadniczych, są to:

−

rozdzielenie na bloki starego rozjazdu,

−

wyjęcie przy użyciu żurawia EDK kolejnych bloków rozjazd i odwiezienie na miejsce
przeznaczone do demontażu całkowitego lub na platformy kolejowe,

−

usunięcie zanieczyszczonej podsypki do warstwy filtracyjnej ładowarką.

Rys. 18. Zdjęcia ilustrujące kolejne etapy wymiany rozjazdu [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w zależności od potrzeb miejscowych ułożenie siatek lub geowłókniny dla poprawienia
funkcjonowania warstwy filtracyjnej i wzmocnienia podłoża,

−

rozłożenie warstwy czystego tłucznia i zagęszczenie jej walcem wibracyjnym,

−

ułożenie bloków nowego rozjazdu,

−

połączenie bloków rozjazdu i przyległych torów łubkami,

−

zasypanie klatek rozjazdu czystym tłuczniem z wagonów samowyładowczych,

−

wykonanie pomiarów geodezyjnych i podbicie rozjazdu podbijarką rozjazdową,

−

wyregulowanie zamknięć nastawczych i podłączenie urządzeń srk.

Przed dokonaniem odbioru eksploatacyjnego rozjazdu należy sprawdzić:

−

wszystkie części ruchome, pracujące z tarciem, powinny być dokładnie dopasowane,
szczególną uwagę należy zwracać na dokładne ułożenie iglic na siodełkach ślizgowych
oraz na przyleganie dosuniętej iglicy do opornicy i do wszystkich opórek iglicowych;

−

różnica wysokości powierzchni tocznych opornicy i iglicy nie może przekraczać 1.5 mm
w rozjazdach S49, a 1.9 mm w rozjazdach UIC60;

−

powierzchnie boczne i toczne w stykach iglic i krzyżownic z przyległymi szynami
powinny być dokładnie dopasowane;

−

wartości luzów w stykach między szynami elementów rozjazdu powinny być zgodne
z dokumentacją nie większe niż ± 1 mm;

−

iglice powinny tak szczelnie przylegać do opornic, aby papier lub blacha o grubości 0,3
mm przyciśnięta do opornicy ostrzem iglicy nie mogła być wyciągnięta; szerokość
szczeliny nie może być nigdy większa niż 1 mm;

−

wszystkie drobne części składowe rozjazdów powinny być założone w miejscach
i ilościach przewidzianych dla danego typu rozjazdu;

−

ściągi iglicowe powinny być dokładnie dostosowane do przesuwu iglic, i zabezpieczone
śrubami bezpieczeństwa;

−

zamknięcia nastawcze suwakowe powinny być dokładnie zmontowane zgodnie
z dokumentacją oraz instrukcją Id-4;

−

śruby przytrzymujące opórki (prowadnice) zamknięć nastawczych muszą być dokręcone
i zabezpieczone przed odkręceniem.
Przy układaniu rozjazdu bardzo ważną dla jego dalszej eksploatacji sprawą jest jego

odwodnienie. Jeżeli jest niedostateczne należy wymienić warstwę filtracyjną lub użyć
specjalnej technologii z zastosowaniem geowłókniny jak też siatek wzmacniających podtorze.

Geowłókninę rozkłada się na wyrównane torowisko po usunięciu starego

zanieczyszczonego tłucznia i przykrywa warstwą czystego. Po jego zagęszczeniu walcem
układa się bloki rozjazdu. Geowłóknina ma za zadanie przepuszczać wody opadowe w głąb
torowiska, a zatrzymywać kapilarne podciąganie wody do warstwy tłucznia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19.

Geowłóknina z siatką wzmacniającą podtorze [10]

Roboty wykończeniowe wykonywane są po otwarciu rozjazdu dla ruchu taboru.
Polegają one na uzupełnieniu i uporządkowaniu podsypki tłuczniowej, oczyszczeniu

z zanieczyszczeń i zakonserwowaniu wszystkich części ruchomych w rozjeździe.
W następnych dniach jeżeli jest to rozjazd odmiany spawanej wykonuje się spawy termitowe.

Po przejechaniu po rozjeździe pociągów o obciążeniu co najmniej 0,6Tg dokonuje się

ostatecznego podbicia podbijarką rozjazdową dla dokonania odbioru ostatecznego.

Jeżeli wymieniamy rozjazd krzyżowy podwójny to z racji jego długości i ciężaru musimy

użyć dwóch dźwigów EDK 300.

Rys. 20. Dwa żurawie EDK 300 do wymiany rozjazdu Rkpd i PR [7]

Dawniej wymieniano rozjazdy również ręcznie, obecnie nie stosuje się tej metody ze

względu na jej pracochłonność i konieczność zatrudnienia dużej liczby pracowników.

Rys. 21.

Podbijarka rozjazdowa [7]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś

przygotowany do wykonania ćwiczeń.

4. Jakie występują rodzaje robót przy wymianie rozjazdów

5. Jaki typ żurawia stosowany jest najczęściej przy wymianie rozjazdów

6. Jaka jest kolejność wykonywania robót przy wymianie rozjazdu zwyczajnego?
7. Kiedy wykonuje się ostateczne podbicie rozjazdu

8. Jaką maszyną wykonuje się podbicie rozjazdu

9. Czy można wymienić rozjazd Rkpd jednym żurawiem EDK 300

10. Do czego służy goewłóknina

11. W jakiej instrukcji znajdziesz informacje o zamknięciach rozjazdowych

12. Jakich wagonów używa się do przewozu tłucznia

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poligonie terenowym w miejscu wymiany rozjazdu rozpoznaj i określ rodzaje

prowadzonych robot.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący wymiany rozjazdów kolejowych,
2) określić kolejność zestawienia maszyn i sposób ich użycia,
3) określić kolejność rozłożenia bloków rozjazdu,
4) zaobserwować różnicę między podsypką tłuczniową nową a usuwaną z torowiska,
5) zaobserwować stan warstwy filtracyjnej po zdjęciu starej podsypki,
6) skomentować stan podrozjazdnic w wybudowanym rozjeździe,
7) skomentować stan nawierzchni stalowej w wybudowanym rozjeździe,
9) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poligon terenowy,

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

−

pomoce audiowizualne z robót wymiany rozjazdów,

−

schematy rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Określ co należy sprawdzić przed oddaniem do eksploatacji nowo ułożonego rozjazdu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący wymiany rozjazdów kolejowych,
2) odróżniać poszczególne fazy robót,
3) odróżniać poszczególne elementy rozjazdu,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

−

Instrukcje Id-1; Id -4

−

schematy rozjazdów,

−

pomoce audiowizualne z robót wymiany rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Nazwij i powiedz do czego służą przedstawione na zdjęciach maszyny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący wymiany rozjazdów kolejowych,
2) odróżniać poszczególne fazy robót,
3) odróżniać poszczególne maszyny torowe.

[7]

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

−

zdjęcia z robót wymiany rozjazdu,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wskazać różnicę między wymianą ręczną a mechaniczną



2) wymienić kolejność robót przy wymianie rozjazdu zwyczajnego



3) wskazać zastosowanie podbijarki rozjazdowej



4) określić kiedy wykonujemy roboty wykończeniowe



5) określić dlaczego stosuje się geowłókninę



6) określić jakiego żurawia używa się do wymiany rozjazdu



7) określić jakimi wagonami przewozimy tłuczeń



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Odbiory robót

4.4.1. Materiał nauczania

Wysoka jakość robót przy montażu i układaniu nowego rozjazdu, a następnie staranne

utrzymanie są obok konstrukcji i materiału podstawowymi czynnikami wpływającymi na jego
żywotność. Uzyskanie wysokiej jakości robót nie jest możliwe bez ścisłych i jednoznacznie
określonych odbiorów. Odbioru rozjazdu dokonuje się dwukrotnie:

−

po jego całkowitym zmontowaniu w bazie lub obok miejsca ułożenia (odbiór robót
montażowych),

−

po całkowitym ukończeniu wszystkich robot w torze i po przejściu określonego
obciążenia.
Każdy odbiór powinien być udokumentowany technicznie.
Doświadczenie wykazuje, że sporządzanie opisowych protokołów z różnymi ocenami

typu „jakość robot dobra" nie prowadzi do oczekiwanych wyników i dlatego odbiór rozjazdu
powinien być ograniczony do:

−

sprawdzenia wymiarów wskazanych w karcie odbioru,

−

wpisania tych wymiarów do karty, porównania z wymiarami nominalnymi i ustalenie czy
różnice mieszczą się w odchyłkach dopuszczalnych.
W przypadku zgodności wymiarów (spełnienia warunków) roboty należy uznać za

wykonane dobrze i odebrane. W razie przekroczenia odchyłek dopuszczalnych stwierdzone
nieprawidłowości powinny być usunięte. Sprawdzenie usunięcia nieprawidłowości nie musi
mieć charakteru powtórnego pełnego odbioru, chociaż z drugiej strony należy pamiętać, żew
niektórych przypadkach poprawienie jednego wymiaru może pogorszyć inne wymiary z nim
związane (np. w krzyżownicy). W takich przypadkach nie można wiec ograniczać się do zbyt
wyrywkowego sprawdzenia.

Odbiór robot montażowych

Odbioru robot dokonuje się po całkowitym ukończeniu montażu. Wyniki wpisuje się na

pierwszej stronie karty odbioru (Rys. 22). Karta ta zawiera przykład wypełnienia dla rozjazdu
Rz S60-190-1:9 pssd. Układ karty dla innych typów rozjazdów jest taki sam. W czasie
odbioru sprawdza się szerokość toru i żłobków, krzywiznę toru zwrotnego, skok i przyleganie
iglic do opornic, przyleganie iglic do opórek iglicowych, oparcie iglic na siodełkach
podiglicowych, rozstaw podrozjazdnic, dokładność ułożenia podkładek, dokręcenie wkrętów
i śrub oraz oznakowanie rozjazdu. Przy wpisywaniu do karty wymiarów nominalnych należy
kierować się rysunkami montażowymi. Przy dłuższych rozjazdach (R>500 m) wystarczy
wpisać i sprawdzić strzałki w odstępach 2-metrowych. Wymiary szerokości i krzywizny
przekraczające odchyłki dopuszczalne podkreśla się. Po doprowadzeniu ich do właściwych
granic wpisuje się je w rubryce „wymiary poprawione". Trzeba przy tym sprawdzić ponownie
i wpisać te wymiary, które przy pierwszym pomiarze mieściły się w odchyłkach
dopuszczalnych, lecz które mogły ulec zmianie podczas dokonywanej korekty.

Po sprawdzeniu usunięcia innych wykazanych w karcie nieprawidłowości należy to

odnotować, po czym podpisem stwierdzić dokonanie odbioru robót montażowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 22.

Karta odbioru rozjazdów

[

3, s.153

]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23.

Karta odbioru rozjazdów

[

3, s.154

]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odbiór ostateczny

We właściwie zmontowanym rozjeździe po ułożeniu, podbiciu i wyregulowaniu trzeba

przed otwarciem ruchu tylko wyrywkowo sprawdzić zasadnicze wymiary. Ze względu na
nieuniknione odkształcenia, jakie wystąpią w pierwszych dniach eksploatacji, dokładne
i szczegółowe pomiary nie są niezbędne. Po przejściu po rozjeździe pociągów o ciężarze 0,6
Tg lub upływie dwóch tygodni od odbioru eksploatacyjnego należy ponownie podbić
podrozjazdnice, nasunąć rozjazd, uzupełnić i oprofilować podsypkę, dokręcić śruby i wkręty,
wyregulować w razie potrzeby (najczęściej nieznacznym przesunięciem szyn na podkładkach)
szerokość toru i żłobków, przyleganie iglic i zamknięcie nastawcze. Po wykonaniu tych robót
należy wykonać niwelacje toru zasadniczego rozjazdu w odstępach 4 m, wrysować profile
obu toków tego toru oraz odcinków przyległych po 20 m z każdej strony rozjazdu. Na drugiej
stronie karty odbioru, wpisać pozostałe wymiary i dane do pozycji obwiedzionych grubymi
liniami i sprawdzić, czy nie są przekroczone odchyłki dopuszczalne. W razie zgodności
wyników należy potwierdzić podpisem dokonanie odbioru robót, a w razie niezgodności
odbioru można dokonać dopiero po usunięciu wszystkich nieprawidłowości. Wymiary
szerokości torów i żłobków stwierdzone przy odbiorze ostatecznym należy wpisać również do
arkusza badania technicznego rozjazdów, który odtąd staje się podstawowym dokumentem
pomiarowym rozjazdu. Sprawdzanie odchyłek dopuszczalnych wymaga odpowiednich
przyrządów. Na przykład przyleganie i oparcie iglic powinno być mierzone za pomocą
szczelinomierzy, położenie w planie i profilu teodolitem i niwelatorem.

Instrukcja Id-1 „Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych”

precyzuje w załączniku Nr 15 pkt. 10 które parametry należy sprawdzić, są to:
1) szerokości toru i żłobków w wyznaczonych miejscach,
2) krzywiznę toru zwrotnego,
3) skok i przyleganie iglic do opornic i opórek,
4) przyleganie iglic do podkładek ślizgowych,
5) prawidłowość przylegania elementów stalowych rozjazdu do podrozjazdnic,
6) położenie rozjazdu w płaszczyźnie pionowej i poziomej w stosunku do znaków regulacji

z pomiarem odcinków przyległych z obu stron rozjazdu,

7) wzajemne położenie toków szynowych,
8) prawidłowość wykonania robót spawalniczych oraz protokół ich odbioru,
9) prawidłowość odwodnienia rozjazdu,
10) prawidłowość oprofilowania podsypki,
11) prawidłowość wyprofilowania i utwardzenia ław torowiska.
12) w rozjazdach z ruchomymi dziobami krzyżownic – skok i przyleganie do szyn

skrzydłowych,

13) przyleganie dzioba do podkładek ślizgowych i opórek.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 24.

Arkusz badania technicznego rozjazdów

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś

przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Kiedy dokonujemy odbioru technicznego rozjazdu

2. Jakim dokumentem dokonujemy odbioru

3. Jaka jest odchyłka od wymiaru nominalnego w trakcie montażu

4. Jakie elementy sprawdza się w czasie odbioru

5. Kiedy dokonujemy odbioru ostatecznego

6. Jakie wymiary wpisujemy do arkusza badania technicznego rozjazdów

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na poligonie terenowym w miejscu wymiany rozjazdu wykonaj czynności związane

z odbiorem rozjazdu kolejowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący odbiorów rozjazdów kolejowych,
2) pod kierunkiem toromistrza wykonać pomiary szerokości rozjazdu i porównać z kartą

odbioru,

3) zmierzyć szczelinomierzem przyleganie iglic do opórek,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poligon terenowy,

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

zdjęcia z robót wymiany rozjazdu,

−

schematy rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Na podstawie instrukcji Id-1 załącznik 15 omówić zasady odbiorów robót.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący odbiorów rozjazdów kolejowych,
2) odróżnić poszczególne odbiory robót,
3) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja Id -1

−

tablica poglądowa z podziałem rozjazdu na elementy składowe,

−

schematy rozjazdów,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić z jakich części składa się karta odbioru rozjazdu



2) wymienić odbiory robót



3) wskazać jakich pomiarów dokonujemy w torze zwrotnym



4) określić jakim przyrządem mierzymy oparcie iglic na siodełkach

podiglicowych



5) określić jakiej instrukcji znajdziesz zasady dokonywania odbioru robót



6) określić jakim dokumencie wpisujemy pomiary szerokości rozjazdu



7) określić po jakim czasie dokonuje się odbioru ostatecznego



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Zasady kwalifikacji do napraw materiałów rozjazdowych

4.5.1. Materiał nauczania

Utrzymanie rozjazdów polega na usuwaniu wszelkich usterek i uszkodzeń, zauważonych

podczas oględzin i badań technicznych. Usuwanie usterek i uszkodzeń w rozjeździe wykonuje
się poprzez naprawę lub wymianę uszkodzonych albo zużytych części. Od planowego
i właściwego utrzymania rozjazdów zależy czas ich pracy w torach oraz bezpieczeństwo
ruchu taboru.

Konieczność nieplanowej wymiany rozjazdu lub jego części składowej zachodzi

w przypadku uszkodzenia bądź zniszczenia rozjazdu wywołanego np. wykolejeniem taboru
oraz w razie wykrycia następujących uszkodzeń i wad części składowych lub akcesorii
rozjazdowych:

−

pęknięcie iglicy, opornicy lub szyny łączącej,

−

wyszczerbienie iglicy, przy którym zachodzi niebezpieczeństwo najechania obrzeża koła
przez iglicę na opornicę lub mogące spowodować pęknięcie iglicy,

−

pęknięcie elementów połączenia lub spawu iglicy z szyną łączącą,

−

pęknięcie klamry, prowadnicy, drążka suwakowego lub innych elementów
w suwakowym zamknięciu nastawczym albo pęknięcie haka, łapki, opórki lub podpórki
w hakowym zamknięciu nastawczym, brak bolca, śruby lub opórki ograniczającej
przesuw suwaka w suwakowym zamknięciu nastawczym, zdarcie gwintów śrub
przymocowujących prowadnice suwakowych zamknięć nastawczych do opornic,

−

uszkodzenie urządzeń usztywnienia iglic oraz zamknięć nastawczych niewrażliwych na
pełzanie iglic,

−

pęknięcie krzyżownicy (dzioba lub szyny skrzydłowej)

−

rozerwanie śrub w krzyżownicy.
Części rozjazdów z wymienionymi wadami powinny być zastąpione częściami nowymi

lub staroużytecznymi lub jeśli jest to możliwe napawane.

Złączki podlegają wymianie w następujących przypadkach:

−

łubki są pęknięte lub zniekształcone albo z wytartymi powierzchniami przylegania,

−

łubki na stykach izolowanych są pęknięte lub zniekształcone albo z wytartymi
powierzchniami przylegania,

−

podkładki są uszkodzone, wytarte, wygięte lub z wyrobionymi otworami
umożliwiającymi poprzeczne ruchy podkładek i zmianę szerokości toru,

−

śruby są zgięte z wytartym trzpieniem, uszkodzonym naśrubkiem,

−

wkręty i haki mają oderwane główki są podcięte, a wkręty mają uszkodzony gwint,

−

pierścienie sprężyste są pęknięte lub nie sprężynujące,

−

łapki są pęknięte lub wytarte,

−

dyble drewniane lub z tworzyw sztucznych w podkładach i podrozjazdnicach
betonowych są nadmiernie zniszczone.
Instrukcja Id-4 w załączniku 5 określa dopuszczalne zużycie części rozjazdów, zasady

dokonywania konserwacji i naprawy bieżącej rozjazdów, kryteria wymiany rozjazdów i ich
części składowych.

Zużycie podrozjazdnic wpływa na przyśpieszenie degradacji technicznej nawierzchni

stalowej i wpływa ujemnie na parametry eksploatacyjne torów. Zakwalifikowane w trakcie
badań technicznych podrozjazdnice powinny być wymienione na nowe lub staroużyteczne
w zależności od kategorii torów. Aby zapewnić długotrwałą pracę podrozjazdnic w rozjeździe
musi on być należycie odwodniony i okresowo podbijany podbijarkami rozjazdowymi.
Mniejsze usterki należy usuwać poprzez ręczne podbicie podrozjazdnic.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Podbijarki rozjazdowe PR i Unimat [7]

Do regulacji położenia w planie i profilu rozjazdów na podrozjazdnicach betonowych

oraz rozjazdów o dużych promieniach (R >500 m) ze względu na ich ciężar używa się
podbijarki rozjazdowej typu „Unimat”.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś

przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaką metodą można naprawić uszkodzoną część rozjazdu

2. Jakich maszyn używamy do regulacji położenia w planie i profilu rozjazdów

3. Jakie znasz typy podrozjazdnic

4. Jaka instrukcja reguluje zasady utrzymania rozjazdów kolejowych

5. Jaka usterka decyduje o wymianie krzyżownicy

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj przyczyny nieplanowej wymiany części rozjazdowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący zasad kwalifikacji do napraw materiałów

rozjazdowych

2) wypisać elementy rozjazdu które mogą być wymienione i podać przyczyny wymiany.
3) zaprezentować wykonane zadanie,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zdjęcia przedstawiające różne uszkodzenia części rozjazdowych,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Scharakteryzuj przyczyny konieczności wymiany złączek torowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący zasad kwalifikacji do napraw materiałów

rozjazdowych,

2) wypisać złączki torowe które muszą być wymienione i podać przyczyny wymiany,
3) zaprezentować wykonane zadanie,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zdjęcia przedstawiające różne uszkodzenia złączek torowych,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Scharakteryzuj rodzaje napraw i podaj zakresy robót.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przypomnieć sobie materiał dotyczący zasad kwalifikacji do napraw materiałów

rozjazdowych,

2) wypisać rodzaje napraw i podać zakresy robót odnoszące się do nich,
3) zaprezentować wykonane zadanie,
4) dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

zdjęcia przedstawiające różne rodzaje robót,

−

instrukcja Id-4,

−

kartki papieru A4 i przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia i literatura rozdziału 6 poradnika.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić typy podbijarek rozjazdowych



2) wymienić typy podrozjazdnic



3) wskazać jaki typ wkrętów stosuje się w nawierzchni UIC60



4) określić jakiej maszyny używa się do podbicia rozjazdu na

podrozjazdnicach betonowych



5) określić jakiej instrukcji znajdziesz zasady utrzymania rozjazdów



6) określić jak długo powinny być eksploatowane podrozjazdnice betonowe



7) określić ile wynosi średnia żywotność rozjazdu UIC60 (mln ton brutto)



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi.

Tylko jedna jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Rozjazdy kolejowe są stosowane do

a) przejeżdżania taboru z jednego toru na drugi.
b) obracania wagonów.
c) napraw taboru.
d) załadunku materiałów.

2. Symbol typu szyny określa

a) przybliżoną masę.
b) szerokość stopki.
c) wysokość szyny.
d) wytwórcę.

3. Promień rozjazdu to

a) promień przejścia toru zwrotnego w tor boczny.
b) promień przejścia toru zasadniczego w tor zwrotny.
c) długość rozjazdu.
d) tangens kąta zawartego między osią toru zasadniczego i osią toru zwrotnego.

4. Oznaczenie Rz określa

a) rozjazd łukowy jednostronny.
b) rozjazd zwyczajny.
c) rozjazd krzyżowy.
d) skrzyżowanie torów.

5. Na rysunku przedstawiono

a) rozjazd łukowy jednostronny.
b) rozjazd zwyczajny.
c) rozjazd krzyżowy.
d) skrzyżowanie torów.

6. Skrzyżowanie torów to

a) odmiana obrotnicy.
b) odmiana rozjazdu zwyczajnego.
c) przecięcie się dwóch torów na jednym poziomie bez urządzeń do przejścia taboru

kolejowego z jednego toru na drugi.

d) przecięcie się dwóch torów na różnych poziomach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Kierunek rozjazdu to

a) kierunku odchylenia toru zasadniczego.
b) miejsce położenia rozjazdu w torze głównym.
c) wielkość odchylenia toru zwrotnego.
d) kierunku odchylenia toru zwrotnego.

8. Przepisy utrzymania rozjazdów znajdują się w instrukcji

a) Id –1.
b) Id –4.
c) Id –8.
d) Ir –1.

9. Pojęcie pojazd kolejowy oznacza

a) pojazd szynowy.
b) pojazd dostosowany do poruszania się na własnych kołach po torach kolejowych.
c) drezyna.
d) pociąg.

10. Tory główne zasadnicze to tory

a) tory stacyjne przystosowane do jazd pociągowych.
b) tory zelektryfikowane.
c) tory główne na stacjach będące przedłużeniem torów szlakowych.
d) tory głównych szlaków kolejowych.

11. Montaż z wykonywaniem zasadniczych czynności montażowych w miejscu wbudowania

rozjazdu lub w pobliżu tego miejsca to
a) montaż bazowy.
b) montaż bazowo-terenowy.
c) montaż terenowy.
d) montaż mieszany.

12. Montaż rozjazdu krzyżowego rozpoczynamy od

a) kierownic.
b) krzyżownic podwójnych.
c) szyn łączących.
d) wewnętrznych półzwrotnic.

13. W rozjeździe odmiany spawanej złącza szynowe są

połączone łubkami i ściągnięte śrubami.

powinny mieć luzy 14±1 mm w rozjazdach typu UIC60; 12 ±1 mm typu S49.

połączone tymczasowo.

połączone łubkami i ściągnięte dwoma śrubami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Przedstawiona na zdjęciu maszyna to

a) żuraw EDK 300.
b) wagon samowyładowczy.
c) lokomotywa.
d) oczyszczarka OT-400.

15. Instrukcja „Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych” to

a) Id –1.
b) Id –4.
c) Id –8.
d) Ir –1.

16. Przy odbiorze rozjazdu należy sprawdzić parametry określone w instrukcji Id-1 podane

a) w załączniku Nr1.
b) w załączniku Nr13.
c) w załączniku Nr15.
d) w załączniku Nr48.

17. Średnia żywotność podrozjazdnic z drewna twardego wynosi

a) ~15 lat.
b) ~25 lat.
c) ~35 lat.
a) ~45 lat.

18. Odbioru ostatecznego zabudowanego rozjazdu dokonujemy po

a) zakończeniu robót i otwarciu dla ruchu taboru.
b) upływie dwóch tygodni od odbioru eksploatacyjnego, wykonaniu stabilizacji

mechanicznej lub po przeniesieniu obciążenia co najmniej 0,6 Tg.

c) miesiącu bezawaryjnej eksploatacji.
d) zgłoszeniu przez wykonawcę zakończenia wszystkich robót.

19. Pomiary wykonane w trakcie odbioru ostatecznego rozjazdu wpisujemy

a) do książki D 830.
b) do arkusza badania technicznego rozjazdów.
c) wykonujemy oddzielny protokół.
d) na rysunku rozjazdu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20. Przedstawiona na zdjęciu maszyna to

a) żuraw EDK 300.
b) wagon samowyładowczy.
c) podbijarka rozjazdowa.
d) oczyszczarka OT-400.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wykonanie naprawy rozjazdów kolejowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Id-1 (D-1) Warunki techniczne utrzymania nawierzchni na liniach kolejowych.

Warszawa 2005

2. Gola P. ;Witek W.: Katalog Rozjazdy kolejowe normalnotorowe. Wema 1976
3. Bałuch H.; Czubaczyński J.; Pelc S: Montaż i wymiana rozjazdów. WKiŁ 1975
4. Zamięcki H.: Budowa i utrzymanie dróg kolejowych. Tom I WKŁ 1978
5. Id-4 (D-6) Instrukcja o oględzinach, badaniach technicznych i utrzymaniu rozjazdów

Warszawa 2005

6. Id-8 (D-6) Instrukcja o oględzinach, badaniach technicznych i utrzymaniu rozjazdów

Warszawa 2005

7. Materiały reklamowe PNI zamieszczone na stronie http://pni.net.pl
8. www.il.pw.cdu.pl
9. www.transportszynowy.ndl.pl
10. Materiały ze szkolenia LOIIB. Lublin 2007

Literatura uzupełniająca

−

Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 10.09.1998 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich
usytuowanie. Dz.U. RP nr 151 z 15.12.1998 r