Krawiec_743[01].Z3.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o przygotowaniu materiałów

odzieżowych do produkcji przemysłowej, organizacji procesu technologicznego w krojowni,
wykonywaniu rysunku układu szablonów na materiale, warstwowaniu i rozkroju materiałów
oraz znakowaniu i numerowaniu wykrojów.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś
bez problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do opracowania treści jednostki
modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań. Zaliczenie testu potwierdzi opanowanie
materiału całej jednostki modułowej,

−

literaturę uzupełniającą.

Schemat układu jednostek modułowych

743[01].Z3

Technologia kroju i szycia

743[01].Z3.01

Organizowanie procesu

technologicznego w krojowni

743[01].Z3.02

Wykonywanie obróbki termicznej

odzieży

743[01].Z3.03

Wykonywanie połączeń elementów

odzieży

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej, ochrony środowiska oraz wymaganiami ergonomii,

−

posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji odzieży,

−

określić etapy wytwarzania odzieży w przemysłowych zakładach odzieżowych,

−

posłużyć się dokumentacją technologiczną wyrobu odzieżowego,

−

dokonać klasyfikacji maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle odzieżowym,

−

scharakteryzować maszyny i urządzenia do warstwowania i rozkroju materiałów
oraz wykrawania elementów wyrobów odzieżowych,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia do warstwowania materiałów,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia do rozkroju materiałów i wykrawania elementów
odzieżowych,

−

zastosować zasady kontroli jakości materiałów przed rozkrojem,

−

posłużyć się terminologią dotyczącą norm zużycia materiałów w przemysłowej produkcji
odzieży,

−

określić czynniki wpływające na zużycie materiałów w przemysłowej produkcji odzieży,

−

zastosować sposoby normowania zużycia materiałów w krojowni,

−

zastosować rodzaje układów szablonów,

−

ułożyć szablony na wyrób odzieżowy,

−

wykonać rysunek układu szablonów na materiale,

−

określić kolejność prac w krojowni,

−

określić rodzaje warstwowania materiałów,

−

zastosować zasady prawidłowego warstwowania materiałów,

−

scharakteryzować techniki wykrawania elementów wyrobów odzieżowych,

−

wykroić elementy odzieży z materiałów podstawowych, wkładów ocieplających,
podszewek,

−

dokonać kontroli jakości wykrojów,

−

zastosować zasady numerowania wykrojów,

−

skompletować elementy odzieży i dodatki,

−

scharakteryzować zasady wykrawania skór zgodnie z modelem odzieży,

−

scharakteryzować zastosowanie programu komputerowego wspomagającego pracę
w krojowni,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Normowanie zużycia materiałów odzieżowych w produkcji

przemysłowej

4.1.1. Materiał nauczania

Przemysł odzieżowy jest działem gospodarki, który obejmuje zarówno produkcję

przemysłową, jak i wytwórczość rzemieślniczą. Proces przemysłowej produkcji odzieży
znacznie różni się od procesu wytwarzania produkcji rzemieślniczej.

Przemysłowa produkcja odzieży nazywana również konfekcją, polega na wytwarzaniu

wyrobów odzieżowych na podstawie antropometrycznych wymiarów ciała dla anonimowych
odbiorców bez uwzględnienia indywidualnych cech figury i szycia dużych ilości jednakowych
egzemplarzy.

Produkcja rzemieślnicza nazywana miarową szyje się odzież dla konkretnego klienta,

na miarę, uwzględniając jego zalecenia.

Proces produkcyjny w przedsiębiorstwie odzieżowym składa się z procesu

technologicznego wyrobu odzieżowego i procesów pomocniczych

Schemat podziału procesu produkcyjnego

Proces produkcyjny

Rozkrój materiałów

(krojenie)

Proces technologiczny

Obróbka klejowa

(klejenie)

Obróbka mechaniczna

(szycie)

Obróbka parowo-cieplna

(prasowanie)

Wykończanie

Procesy pomocnicze

Proces obsługowy

Planowanie ewidencji

Magazynowanie artykułów

technicznych

Remont maszyn i urządzeń

Transport wewnętrzny

i zewnętrzny

Ochrona zakładu

Proces przygotowawczy

Przygotowanie dokumentacji

Procesu produkcyjnego

Magazynowanie materiałów

odzieżowych

Przygotowanie materiałów

do rozkroju

Kontrola jakości materiałów

odzieżowych i gotowej odzieży

Magazynowanie gotowej odzieży

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W czasie procesu technologicznego wyrobu odzieżowego następuje przetwarzanie

materiałów podstawowych i dodatków krawieckich w wyrób gotowy. Proces ten trwa
począwszy od momentu wydania materiału odzieżowego z magazynu do momentu przyjęcia
przez magazyn wyrobu gotowego.

Proces technologiczny wyrobu odzieżowego jest procesem złożonym i dzieli się na fazy

(etapy)  technologiczne  takie  jak:  rozkrój  materiałów,  klejenie  elementów,  szycie,  prasowanie
i wykończanie  odzieży.  Faza  technologiczna  składa  się  z  wielu  operacji  technologicznych.
Operacja  technologiczna  obejmuje  wszystkie  czynności  (główne  –  zabieg  technologiczny
i czynności pomocnicze) wykonywane bez przerwy na jednym stanowisku pracy przez jednego
pracownika  lub  grupę  pracowników  w  celu  dokonania  określonych  zmian  formy,  wyglądu
zewnętrznego  oraz  właściwości  fizycznych  i  chemicznych  przedmiotów  pracy,  np. przecięcie
układu  materiału  na  części,  zeszycie  szwów  bocznych  w  bluzce  damskiej,  rozprasowanie
szwów barkowych w bluzce damskiej itp.

Proces pomocniczy przy produkcji odzieży nie wpływa bezpośrednio na obrabiane

elementy i wyrób gotowy, lecz zabezpiecza prawidłową realizację procesu technologicznego.
Do procesu pomocniczego zalicza się: przygotowanie dokumentacji procesu produkcyjnego
odzieży

(dokumentacji

techniczno-technologicznej,

dokumentacji

organizacyjno

– produkcyjnej), przygotowanie materiałów (surowców), kontrolę jakości (systemy
zarządzania jakością), transport wewnętrzny i zewnętrzny, magazynowanie itp.
Dokumentacja technologiczna wyrobu odzieżowego

Przygotowanie

dokumentacji

procesu

produkcyjnego

prac

związanych

z przygotowaniem  materiałów  odzieżowych  do  rozkroju  musi  wyprzedzać  w  czasie  etap
rozpoczęcia  produkcji  odzieży.  W  dziale  przygotowania  produkcji  pracownicy  opracowują
dokumentację  techniczną  zwaną  również  techniczno-technologiczną  dla  określonego  wyrobu
odzieżowego,  tworzą  układy  szablonów  i  ustalają  normy  zużycia  materiałów  odzieżowych
oraz projektują dokumentację organizacji produkcji.

Dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego jest zbiorem dokumentów

opisowych i rysunkowych określających metody i środki wytwarzania wyrobu. Dokumentacja
ta określa konstrukcję i technologię, według której ma być wykonany konkretny wyrób oraz
inne dane jak:

−

normy, którymi należy się posługiwać przy ocenie jakości produkcji,

−

parametry, jakie powinien mieć wyrób odzieżowy, aby mógł być uznany za w pełni
użytkowy,

−

ilość użytych materiałów odzieżowych i dodatków,

−

określone wielkości danego modelu odzieżowego,

−

metody wytwarzania,

−

rodzaj maszyn i urządzeń potrzebnych do przeprowadzenia obróbki elementów i montażu
wyrobu odzieżowego.
Obecnie nie ma w zakładach odzieżowych jednolitej dokumentacji techniczno-

-technologicznej, gdyż każdy zakład odzieżowy, w zależności od jego wielkości, wykonywanej
produkcji (asortymentu) i wielkości serii produkcyjnej stosuje kompletną lub skróconą
dokumentację. W poradniku zamieszczono przykład wybranych elementów dokumentacji
techniczno-technologicznej.

Pełną dokumentację stanowi zbiór niżej wymienionych dokumentów:

−

rysunek modelu odzieży,

−

rysunki techniczne wyrobu odzieżowego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 2. Rysunek techniczny bluzki damskiej a) przód, b) tył

Opisowa część dokumentacji

−

opis ogólny (dane ogólne) określa istotne, charakterystyczne cechy modelu odzieży, takie
jak: asortyment, fason, przeznaczenie użytkowe itp. oraz zawiera informacje, których
nie można pokazać na rysunku modelowym np. rodzaj podszewki, wkładu ocieplającego.
Zdania powinny być krótkie, zawierające jednoznaczne określenia dla pracowników.

Opis modelu bluzki damskiej (przykład)

Bluzka damska lekko dopasowana zaszewkami pionowymi w przodzie i tyle. Zapinana

z przodu na 5 guzików. Kołnierz na odcinanej stójce zapinanej na jeden guzik. Rękawy długie
z mankietami zapinanymi na jeden guzik. Kołnierz, mankiety i obłożenia podklejone wkładem
klejowym. Kołnierz i mankiety przestębnowane na 0,5 cm od krawędzi. Dół bluzki
wykończony obrębem i przestębnowany na 1,0 cm od brzegu.

−

wymagania  techniczne  zawierają  podstawowe  normy  i  warunki,  których  przestrzeganie
jest  niezbędne  przy  produkcji  określonego  wyrobu  odzieżowego.  W  wymaganiach
technicznych występują normy i przepisy w zakresie technologii, opakowania, transportu,
przechowywania  i  użytkowania  odzieży  oraz  metod  kontroli  jakości  wyrobów
odzieżowych.  Poza  tym  jest  opracowywana  tabela  wielkości  odzieży,  przykład
zamieszczono poniżej.

Tabela 1. Tabela wielkości odzieży (przykład). Wymiary w centymetrach.

Wzrost

152

158

164

170

176

Obwód klatki

piersiowej

Obwód bioder

100

104

100

108

104

112

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W wymaganiach technicznych wymienia się nazwy, symbole i desenie materiałów

odzieżowych  (tkanin)  oraz  dodatków  krawieckich  użytych  przy  produkcji  zaprojektowanego
wzoru  odzieży.  Określa  się  warunki  wykonania:  rodzaj  maszyn  i  urządzeń  odzieżowych
potrzebnych  do  przeprowadzenia  obróbki elementów  i montażu  wyrobu odzieżowego; rodzaj
ściegu  maszynowego  i  jego  parametry  (symbol  ściegu,  gęstość  ściegu)  oraz  rodzaj  szwów
i ich parametry (symbol szwu, szerokość szwu).
Wymagania techniczne (przykład dla bluzki damskiej)
Normy i przepisy:

−

PN-81/P-84503 Wyroby konfekcyjne. Zasady oznaczania wielkości

−

PN-82/P-04608 Wyroby włókiennicze. Użytkowanie wyrobów włókienniczych. Znaki
informacyjne o sposobie konserwacji

−

PN-83/P-84506 Wyroby konfekcyjne. Badania odbiorcze

−

PN-83/P-84501 Wyroby konfekcyjne. Szwy

−

PN-83/P-84502 Wyroby konfekcyjne. Ściegi

−

PN-85/P-84507 Wyroby konfekcyjne. Stopnie jakości

−

PN-92/P-84750 Wyroby konfekcyjne z płaskich wyrobów włókienniczych. Wyznaczanie
wymiarów

−

PN-P-84509 kwiecień 1997 Wyroby odzieżowe. Pakowanie, przechowywanie i transport

Wykaz materiałów i dodatków
Tkanina zasadnicza – skład surowca: 52% bawełny, 48% poliester

a) kolor – dowolny,
b) deseń – gładki.

Dodatki:

a)  nici poliestrowe 120 – 150 m,
b)  guziki poliestrowe dwudziurkowe w kolorze tkaniny zasadniczej Ø 1,1 cm – 9 szt.,
c)  etykieta firmowa – 1 szt.,
d)  taśma z oznakowaniem wielkości – 1szt.,
e)  znak informacyjny o sposobie konserwacji – 1 szt.,
f)  wkład klejowy (bawełniany, rodzaj kleju – polietylen).

Warunki wykonania

Maszyny i urządzenia: stębnówka, maszyna obrzucająca trzynitkowa – overlock,

dziurkarka bieliźniana, guzikarka, prasa do klejenia.

Szwy zgodne z PN-83/P-84501:

−

odległość szwu stębnowego od krawędzi 0,7 cm,

−

szwy zeszycia kołnierza, mankietów i przodów z obłożeniami 0,7 cm +0,7 cm,

−

szwy doszycia pliski do rozporka 0,5 cm + 0,5 cm,

−

dół bluzki podwinięty i przestębnowany 1,0 cm od linii dołu.

Stębnowanie: kołnierza, mankietów 0,5 cm od krawędzi.
Zalecane gęstości ściegów:

−

stębnówka (301) 4÷5 ściegów na 1,0 cm szwu,

−

overlock (504) 7÷8 ściegów na 1,0 cm szwu,

−

dziurkarka 14÷16 ściegów na 1,0 cm szwu,

−

guzikarka 12÷14 ściegów.

Zalecane parametry procesu klejenia (prasa płytowa):

−

temperatura płyty górnej 160÷170

−

temperatura płyty dolnej 80

−

docisk 30 N/cm

−

czas 16 s.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zestawienie konstrukcyjnych części składowych jest pomocniczym dokumentem, który

opracowuje się w postaci tabeli.

Tabela 2. Zestawienie konstrukcyjnych części składowych bluzki damskiej.

Rodzaj materiału odzieżowego

Lp.

Wyszczególnienie

elementów

Tkanina

zasadnicza

Wkład

klejowy

Przód

Tył

Rękaw

Kołnierz wierzchni

Kołnierz spodni

Stójka wierzchnia

Stójka spodnia

Mankiet wierzchni

Mankiet spodni

Obłożenie przodu

Pliska do rozporka

Razem

Dokument ten wykorzystywany jest w:

a) krojowni, podczas sporządzania układów kroju na materiale odzieżowym, podczas

kompletowania wykrojów różnych elementów w paczki, np. przodów, tyłów, rękawów,
kołnierzy,

b) szwalni na stanowisku szykowacza, podczas sprawdzania wykrojów pod względem

ilościowym.
Opis obróbki technologicznej zawiera ogólne wytyczne wykonania odzieży z podziałem na

fazy technologiczne, tj. krojenie, klejenie, szycie, prasowanie, wykończanie oraz pakowanie.

Opis sposobu krojenia materiałów odzieżowych jest uzupełnieniem innych dokumentów

technologicznych,  które  otrzymuje  krojownia,  tj.  szablonów  przemysłowych,  układów
szablonów  odzieżowych  i  zestawienia  konstrukcyjnych  części  składowych.  Opis  sposobu
krojenia  materiałów  opracowuje  się  w  przypadkach,  kiedy  sposób  wykrawania  odbiega
od ogólnie  przyjętych  zasad np. krojenie materiałów odzieżowych w kratę, pasy, duże wzory,
które  wymagają  pasowania,  krojenie  aksamitów,  welurów  itp.  w  takich  przypadkach  zmiany
opisuje  się  w  dokumentacji.  W  przypadkach  typowych  opis  krojenia  jest  pominięty
w dokumentacji technicznej.

Opis obróbki technologicznej w fazach szycia, klejenia, prasowania i wykończania zawiera

ogólne wytyczne wykonania elementów wyrobu odzieżowego i ich montażu z uwzględnieniem
najnowszych osiągnięć techniki. Opis wykonania wyrobu odzieżowego opracowuje się
w układzie chronologicznym zgodnym z procesem technologicznym z podziałem na elementy
składowe tego wyrobu.

W opisie wykonania obróbki technologicznej, należy podać sposób wykonania operacji

technologicznej,  określić  rodzaj  i  typ  maszyn  specjalnych,  rodzaj,  numer  lub  inny  znak
tożsamości  oprzyrządowania  (jeśli  występuje  przy  maszynie).  W  operacjach  termicznej
obróbki,  w  opisie  wykonania  należy  określić  parametry  klejenia  i  prasowania  (dopuszczalną
temperaturę  prasowania  i  czas  prasowania).  Dane  te  są  niezbędne  przy  łączeniu  w  jednym
wyrobie  odzieżowym  różnego  rodzaju  materiałów  odzieżowych  wykonanych  z  włókien
naturalnych i syntetycznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dokument ten jest potrzebny przy opracowaniu dokumentacji organizacyjno-

-produkcyjnej, a w szczególności:

−

ustalaniu zakresu zadań (czynności) na poszczególnych stanowiskach pracy,

−

ustalaniu maszyn i urządzeń na poszczególnych stanowiskach pracy,

−

wyznaczaniu normy czasu na wykonanie operacji na stanowisku pracy.

Przykład opisu wykonania wybranych elementów
Opis obróbki technologicznej bluzki damskiej (przykład)
Krojenie
Kroić w oparciu o układy szablonów z zachowaniem linii prostej zaznaczonej na szablonach.
Łączenie i formowanie elementów bluzki damskiej
Tył
Zaszewki złożyć według oznaczeń i zszyć od dołu do stracenia.
Przód
Zaszewki  piersiowe  złożyć  według  oznaczeń  i  zszyć.  Zaszewki  przewinąć  do  dołu
i przeprasować.  Zaszewki  od pasa w dół zeszyć według oznaczeń i przeprasować w kierunku
do  krawędzi  przodu.  Wewnętrzne  krawędzie  obłożeń  przodów  obrzucić  na  overlocku.
Krawędzie przodów i obłożenia złożyć prawymi stronami i zeszyć od góry w dół.
Boki i szwy barkowe
Złożyć  prawymi  stronami  do  środka  boki  przodów  z  bokami  tyłu  i  zeszyć.  W  lewy  szew
boczny  podłożyć  wszywkę  pielęgnacyjną  10  cm  od  dołu  bluzki.  Następnie  krawędzie  boków
obrzucić  na  overlocku.  Barki  przodów  i  barki  tyłu  złożyć  prawymi  stronami  do  środka
i zeszyć. Następnie krawędzie boków obrzucić na overlocku.
Mankiety
Na lewą stronę mankietu wierzchniego nałożyć wkład klejowy i przykleić na prasie do klejenia.
Mankiety złożyć prawymi stronami do środka i zeszyć. Wywrócić mankiety, uformować brzegi
i przestębnować 0,5 cm od krawędzi.
Rękawy
Krawędzie  rozporka  wykończyć  pliską  na  maszynie  stębnówce  z  lamownikiem.  Zamocować
rozporki  w  górnej  części.  Zeszyć  rękawy  na  stębnówce,  a  następnie  obrzucić  na  overlocku.
Ułożyć zakładki według oznaczeń w dole rękawów i wszyć mankiety szwem wpuszczanym.
Kołnierz
Na lewą stronę kołnierza wierzchniego nałożyć wkład klejowy i przykleić na prasie do klejenia.
Wierzchnią  warstwę  kołnierza  z  wkładem  nałożyć  na  spodnią  warstwę  kołnierza  prawymi
stronami  do  wewnątrz  i  zeszyć.  Zszyte  warstwy  wywrócić.  Krawędzie  kołnierza  uformować
i przestębnować  0,5  cm  od  brzegu.  Na  lewą  stronę  stójki  wierzchniej  nałożyć  wkład  klejowy
i przykleić  na  prasie  do  klejenia.  Stójki  złożyć  prawymi  stronami  do  wierzchu,  między  stójki
wkładając wykonany kołnierz i zeszyć. Stójkę przewinąć do wierzchu i przestębnować 0,2 cm
od krawędzi.
Montaż
Spodnią  krawędź  stójki  wszyć  do  podkroju  szyi.  Krawędź  stójki  wierzchniej  podwinąć,
nakrywając  stębnówkę  wszycia  i  przestębnować  brzegiem,  podkładając  wszywkę  firmową
i wszywkę  z  oznaczeniami  wielkości  bluzki  damskiej  w  połowie  długości  szwu  wszycia
kołnierza. Rękawy wszyć do podkroju pachy. Następnie krawędzie wszycia rękawa do pachy
obrzucić na overlocku.
Dół bluzki
Dół bluzki podwinąć do spodu 1,2 cm i przestębnować 1,0 cm od brzegu dołu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dziurki
Dziurki  w  prawym  przodzie  i  w  mankietach  wykonać  według  tabeli  wymiarów  bluzki
damskiej.
Guziki
Guziki  w  lewym  przodzie  przyszyć  według  dziurek  wykonanych  w prawym  przodzie. Guziki
w mankietach przyszyć według oznaczeń w tabeli wymiarów bluzki damskiej. Guzik zapasowy
przyszyć do łatki.
Wykończenie
Bluzkę oczyścić z końców nici i wyprasować.
Cechowanie
Wszywkę  z  oznaczeniem  wielkości  bluzki  damskiej  i  wszywkę  firmową  zamocować
na wewnętrznej  stronie  bluzki  w  połowie  długości  szwu  wszycia  kołnierza.  Wszywkę
informacyjną  o  sposobie  konserwacji  zamocować  po  wewnętrznej  stronie  szwu  bocznego
w odległości

10 cm

dołu

bluzki.

Oznaczenia sposobu konserwacji zgodnie

z PN-82/P-04608. Etykieta jednostkowa zawierająca dane dotyczące:

−

nazwy, adresu i znaku firmowego producenta,

−

nazwy wyrobu i numer wzoru,

−

symbol i skład surowcowy materiału zasadniczego,

−

wielkość wyrobu,

−

znaki stopnia jakości i kontroli odbioru,

−

rok i miesiąc produkcji wyrobu

oraz opis oznaczeń konserwacji według normy.
Składanie i pakowanie
Zapiąć guziki w bluzce. Bluzkę złożyć i włożyć do torby foliowej. Torbę zakleić. Bluzki jednej
wielkości pakować po 10 sztuk do kartonu. Kartony zakleić taśmą, na krótszym boku kartonu
nakleić etykietę zbiorczą.

Tabela wymiarów wyrobu odzieżowego podaje wartości wymiarowe wyrobu gotowego,

oznaczone  symbolami  cyfrowymi  i  literowymi  na  rysunku  technicznym.  Nazwy  odcinków
konstrukcyjnych  i  sposób  mierzenia  muszą  być  jednoznacznie  formułowane  przez
konstruktora,  aby  nie  budziły  wątpliwości  przy  sprawdzaniu  wymiarów  odzieży  przez
pracowników  kontroli  jakości  (brakarzy).  Wymiary  elementów odzieży są ustalone oddzielnie
dla  każdej wielkości  wyrobu,  zmieniają się one  proporcjonalnie  do  wymiarów  figury ludzkiej.
Dla  większości  wymiarów  elementów  odzieży  przewiduje  się  dopuszczalne  odchylenia
(tolerancja).  Dokument  ten  jest  potrzebny  przy  sprawdzaniu  wyrobów  odzieżowych  przez
końcową  kontrolę  jakości  w  zakładzie  odzieżowym  i  odbiorcę.  Przykład  tabeli  wymiarów
wyrobu odzieżowego wybranych elementów bluzki damskiej

Tabela. 3. Tabela wymiarów na bluzkę damską (przykład) – wymiary w cm.

Wyszczególnienie

Wielkość odzieży i jej wymiary

Wzrost

152

158

164

170

176

Obwód klatki piersiowej

100

104

100

104

Obwód bioder

100

104

108

112

108

112

Dopuszczalne

odchylenie

60,0

61,5

63,0

64,5

66,0

1,0

1. Tył
a) długość tyłu
b) szerokość tyłu

38,0

39,0

40,0

41,0

42,0

41,0

42,0

0,5

63,0

64,5

66,0

67,5

69,0

1,0

2. Przód
a) długość przodu
b) szerokość na linii piersi

47,0

49,0

51,0

53,0

55,0

53,0

55,0

1,0

54,0

55,5

57,0

58,5

60,0

1,0

16,5

17,0

17,5

18,0

18,5

18,0

18,5

0,5

3. Rękawy
a) długość rękawa
b) szerokość rękawa u góry
c) długość mankietu

23,0

24,0

25,0

26,0

27,0

26,0

27,0

0,5

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4,0

–

d) szerokość mankietu
e) długość rozporka

6,0

6,5

7,0

0,3

48,0

0,5

8,0

–

4. Kołnierz
a) długość kołnierza
b) szerokość kołnierza
z tyłu
c) szerokość kołnierza
z przodu przy ostrym końcu

8,5

–

7,0

–

9,0

–

1,5

–

2,0

–

5. Dziurki
a) odległość od wszycia
kołnierza do środka dziurki
b) odległość między
dziurkami i guzikami
c) odległość dziurek
i guzików od krawędzi
przodu
d) odległość dziurek
i guzików od górnej i
dolnej krawędzi mankietów
e) odległość dziurek
i guzików od bocznej
krawędzi mankietów

1,5

–

Rys. 3. Szablony odzieżowe a) podstawowy, b) pomocniczy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szablony przemysłowe opracowuje się na podstawie rysunku siatki stopniowania

szablonów  podstawowych.  Służą  one  do  wykonania  rysunków  układów  szablonów
i do sprawdzania  jakości  wykrojów  wyrobów  odzieżowych.  Wykonuje  się  je  z  kartonu
lub preszpanu.  Krawędzie  i  naroża  szablonów  winny  być  ostemplowane  w  celu  stwierdzenia
ewentualnego  ich  uszkodzenia.  Szablony  powinny  mieć  znaki  montażowe  i  oznaczenie,  linię
prostą  nitki  osnowy  w  tkaninie  lub  kolumienek  oczek  w  dzianinie  oraz  nazwę  wyrobu
odzieżowego, jego element i wielkość odzieży.

Komplet szablonów odzieżowych jest to zbiór szablonów przy pomocy których, można

wykroić wszystkie elementy odzieży danego rodzaju i wielkości.

Układy szablonów

Układy szablonów wykonuje się w celu:

−

ustalenia norm zużycia materiału odzieżowego,

−

wykonania wzorca, według którego sporządza się rysunki kroju w krojowni.
Układy szablonów sporządza się dla jednego lub kilku kompletów szablonów

odzieżowych.  Szablony  jednego  lub  kilku  kompletów  układa  się  na  tkaninie,  papierze
lub specjalnym  stole  w  taki  sposób,  aby  suma  powierzchni  między  nimi  (tzw.  wypady
wewnętrzne)  była  jak  najmniejsza.  Szerokość  układu  odpowiada  szerokości  materiału
odzieżowego przeznaczonego do rozkroju.
Zasady projektowania układu szablonów

Projekt układu szablonów w dużym stopniu zależy od doświadczenia i umiejętności

pracownika.  Ogólną  wskazówką  dla  osób  wykonujących  układy  szablonów  jest  zasada
ułożenia w pierwszej kolejności dużych szablonów itp. tyłu, przodu, rękawów na wyznaczonej
powierzchni  układu,  następnie  szablony  mniejsze  itp.  kieszenie,  klapki,  kołnierze,  które
powinny  wypełnić  wolne  powierzchnie  między  dużymi  szablonami.  Inne  wytyczne  dotyczą
orientacji  położenia  szablonów  względem  kierunku  nici  osnowy  w  tkaninie,  dopasowywania
wzorów  tkanin  w  wykrojach  odzieży.  Po  ułożeniu  wszystkich  elementów  szablonów  wyrobu
odzieżowego i obrysowaniu, należy na każdym elemencie napisać jego nazwę lub numer części
konstrukcyjnej oraz jego wielkość.
Na koniec należy sprawdzić wszystkie czasy i porównać z danymi w dokumencie „Zestawienie
konstrukcyjnych  części  składowych  wyrobu  odzieżowego”,  czy  żadna  z  części
konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego w układzie szablonów nie została pominięta.

Poza wyżej wymienionymi zasadami w zakresie układania szablonów odzieży należy

zwrócić uwagę na następujące warunki i odpowiednio podjąć decyzję:

−

na materiale odzieżowym z wyraźnym włosem szablony muszą być tak ułożone,
aby kierunek włosa we wszystkich elementach gotowego wyrobu biegł w jednym kierunku
z góry na dół np. w tkaninach wełnianych a z dołu do góry np. w aksamitach, welurach.

−

na materiale odzieżowym w pasy lub kratę szablony należy ułożyć tak, aby wzory
w łączeniu były do siebie dopasowane i tworzyły zamierzony rysunek, itp. na linii zszycia
tyłu z przodami, na linii wszycia rękawa z tyłem i przodem itp.

−

na materiale odzieżowym w duże asymetryczne wzory szablony należy układać w jednym
kierunku,

−

wszystkie  zaznaczone  na  szablonie  środki  przodu, tyłu, rękawa itp. powinny być ułożone
równolegle  do  nitek  osnowy  w  tkaninie,  z  wyjątkiem  tych  przypadków,  kiedy
dla osiągnięcia efektów dekoracyjnych należy ułożyć  inaczej skosy, pasy w poprzek.
W  ramach  systemu  zarządzania  jakością  w  przedsiębiorstwach  odzieżowych

są opracowywane specjalne instrukcje, w których określa się jakie, i w którym miejscu
dopuszczalne są odchylenia szablonów od nitek osnowy w tkaninie itp. w ubraniach roboczych
i ochronnych, a także dotyczące sztukowania elementów odzieży itp. kołnierza spodniego,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

obłożeń przodu poniżej pierwszego guzika w wybranych wyrobach odzieżowych i inne
zalecenia mające na celu zabezpieczenie wysokiej jakości i wyglądu estetycznego gotowej
odzieży.

Pracownicy działu przygotowania produkcji na podstawie charakterystyki materiału

odzieżowego  przeznaczonego  do  produkcji,  rodzaju  wyrobu  odzieżowego  (asortymentu,
fasonu)  oraz  liczby  sztuk  poszczególnych  wielkości  odzieży  w  danej  partii  produkcyjnej
dobierają  odpowiedni  rodzaj  układu  szablonów.  Przez  nich  opracowane  układy  szablonów
dla danych  wielkości  określonego  fasonu  odzieży  i  dla  danej  szerokości  materiału  określają
optymalne zużycie materiału odzieżowego.

Rodzaje układów szablonów:

−

układ pojedynczy – układ kompletu szablonów jednej sztuki odzieży lub w produkcji
miarowej,

−

układ łączony – układ dwóch lub więcej kompletów szablonów odzieży. Jest to układ
racjonalny i im dłuższy jest układ łączony, tym mniejsze są straty przy odcinaniu materiału
w końcach nakładu podczas warstwowania materiałów,

−

układ jednokierunkowy wykonuje się na materiale odzieżowym o wyraźnie zaznaczonym
kierunku włosa lub wzoru. W tym przypadku wszystkie szablony należy układać zgodnie z
takim kierunkiem włosa czy wzoru, jaki jest przewidziany w dokumentacji
techniczno – technologicznej,

−

układ dwukierunkowy – komplet szablonów wyrobu odzieżowego układa się na materiale
o gładkiej powierzchni w dwóch kierunkach. Jest on bardziej ekonomiczny niż układ
jednokierunkowy,

−

układ wielokierunkowy – jest to układ szablonów elementów konstrukcyjnych odzieży
w różnych kierunkach. Stosowany jest do rozkroju drelichów, tkanin podszewkowych,
wkładów klejowych, włóknin.

−

układ jednokierunkowy – jest to układ szablonów elementów konstrukcyjnych dwóch
lub więcej kompletów szablonów wyrobów odzieżowych tej samej wielkości i tego
samego wzoru odzieży

−

układ asymetryczny zawiera tylko połowę elementów kompletu szablonów wyrobu
odzieżowego i sporządza się go dla materiałów złożonych (prawą stroną do prawej – PP),

−

układ symetryczny, przedstawia układ wszystkich elementów kompletu szablonów wyrobu
odzieżowego i sporządza się go dla materiałów rozłożonych (prawą stroną do lewej –
PL),

−

układ  sekcyjny  zwany  bezresztkowym,  jest  to  układ  kompletu  szablonów  wyrobu
odzieżowego  złożony  z  części  (sekcji)  oddzielonych  od  siebie  linią  prostą.  Układ
ten umożliwia  wykorzystanie  odcinków  materiałów  o  różnych  długościach  (resztek),
co stanowi bardzo ważny czynnik oszczędności materiałów i obniżki kosztów produkcji.
Wymienione  rodzaje  układów  szablonów  nie  wyczerpują  w  pełni  ich  klasyfikacji,

gdyż jeden i ten sam układ szablonów może być jednocześnie układem: jednokierunkowym,
łączonym i symetrycznym lub dwukierunkowym, łączonym i asymetrycznym. Przykłady
układów szablonów przedstawiono poniżej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Czynniki wpływające na zużycie materiałów w przemysłowej produkcji odzieży.

Na sposób ułożenia szablonów w układzie i na wielkość powierzchni zajmowanej przez

ten układ ma wpływ wiele czynników.

Do czynników mających wpływ na projekt układu szablonów i zależnych od pracownika

wykonującego układy (tzw. czynników subiektywnych) należą:

−

sposób ułożenia poszczególnych szablonów w układzie np. odchylenie szablonów
względem kierunku nitki osnowy w tkaninie, kierunkowość układów (jednokierunkowe,
dwukierunkowe),

−

sposób  łączenia  kompletów  szablonów  np.  ilość  kompletów  szablonów  (połowa,  jeden,
dwa  lub  więcej  kompletów  szablonów  w  jednym  układzie),  te  same  lub  różne  wielkości
odzieży itp.
Pracownik  w  tym  przypadku  wybierając  sposób  układania  szablonów  musi  stosować
się do założeń technologicznych i jakościowych w dokumentacji.
Do  czynników  mających  wpływ  na  projekt  układu  szablonów  i  niezależnych

od pracownika wykonującego układy (tzw. czynniki obiektywne) należą:

−

sposób warstwowania tkaniny (w stanie rozłożonym lub złożonym),

−

szerokość materiału przeznaczonego do rozkroju (dla różnych szerokości zużycie
materiału jest inne, ponieważ różne szerokości mogą wpływać na usytuowanie szablonów
w układzie),

−

deseń materiału np. w pasy, kratę, wzory itp.

−

błędy surowcowe np. zgrubienia nici w tkaninie itp. (szablony należy tak układać,
aby w gotowym wyrobie błędy te były jak najmniej widoczne lub żeby zostały pominięte).
Obecnie w przemysłowej produkcji odzieży stosowane są dwie metody tworzenia

układów szablonów: ręczna i automatyczna.

Metoda ręczna polega na układaniu szablonów (zgodnie z zasadami sporządzania

układów)

obok

siebie,

następnie

obrysowywaniu

konturów

tych

szablonów

lub fotografowaniu  za  pomocą  aparatu  fotograficznego  lub  specjalnych  urządzeń.  Otrzymany
układ  szablonów  w  skali  1:4  (tzw.  miniaturka)  lub  sfotografowany  układ  szablonów  stanowi
wzorzec  na  podstawie  którego  w  krojowni  są  wykonywane  układy  kroju  na  materiale
odzieżowym.

Automatyczne sporządzanie układów szablonów sterowane komputerem odbywa

się w etapach:

−

stopniowanie szablonów,

−

projektowanie miniaturowego układu szablonów,

−

drukowanie rysunku układu szablonów na ploterze w skali 1:1.

Pojęcia i terminy stosowane w normowaniu zużycia materiałów (tkanin)

Wielkość odzieży określają wymiary odcinków konstrukcyjnych wyrobu odzieżowego

odpowiadające głównym wymiarom ciała ludzkiego, które zapisane są w tabeli wymiarów.

Procentówka produkcyjna oznacza procentowy udział (ilość) poszczególnych wielkości

w całej partii wyrobów odzieżowych (serii wyrobów, zamówieniu odbiorcy).

Teoretyczna norma zużycia materiałów odzieżowych jest to suma powierzchni elementów

szablonów wyrobu odzieżowego powiększona o procentowy wskaźnik wypadów
wewnętrznych (branżowe średnioważone wskaźniki wypadów wewnętrznych opracowane
dla poszczególnych asortymentów odzieży).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasady normowania zużycia materiałów odzieżowych w produkcji przemysłowej

Normowanie zużycia materiałów odzieżowych służy do sporządzania planów

zaopatrzenia, określania stanowisk pracy w stosunku do zaplanowanej produkcji
oraz rozliczania i kontroli zużycia materiałów odzieżowych.

Materiały odzieżowe w produkcji przemysłowej zawarte w wyrobie odzieżowym wylicza

się  na  jednostkę  wyrobu  przy  zastosowaniu  znanych  w  przemyśle  odzieżowym  metod
normowania. W przemyśle odzieżowym stosuje się materiały odzieżowe podstawowe i dodatki
krawieckie  np.  wkłady  klejowe,  guziki,  nici  itp.  Normy  jednostkowe  służą  jako  wytyczne  do
racjonalnego  rozkroju  materiałów  i  rozliczenia  zlecenia  produkcyjnego  oraz stanowią
podstawę do kalkulacji cen odzieży.
Normy jednostkowe zużycia materiałów odzieżowych są obliczane jako jednostkowe
Norma zużycia jednostkowa jest określona długością układu szablonów na odcinku

Normy zużycia materiałów odzieżowych opracowuje się na podstawie:

−

dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego,

−

szablonów wyrobów odzieżowych przewidzianych do produkcji,

−

procentowego udziału (ilości) poszczególnych wielkości wyrobu odzieżowego w danej
partii produkcyjnej,

−

branżowych i zakładowych wskaźników wypadów wewnętrznych,

−

rodzaju układu szablonów odzieżowych np. pojedynczy, łączony, sekcyjny, symetryczny,
asymetryczny,

−

instrukcji dotyczącej zasad układania szablonów dla określonych materiałów odzieżowych.
Mając dane: powierzchnię szablonów, wskaźnik wypadów wewnętrznych i procentówkę

produkcyjną można wyliczyć normy teoretyczne dla jednej lub kilku sztuk odzieży w jednym
układzie szablonów, a następnie średnioważoną teoretyczną normę zużycia materiałów
odzieżowych dla całej partii wyrobów odzieżowych.

Normę teoretyczną zużycia materiału odzieżowego wylicza się według wzoru:

−

dla jednego kompletu szablonów,

⋅

−

⋅

)

100

(

100

gdzie:

N – norma teoretyczna zużycia materiału odzieżowego [m],

S – powierzchnia kompletu szablonów wyrobu odzieżowego dla wielkości wytypowanej

do układu teoretycznego [m

W – branżowy wskaźnik wypadów wewnętrznych dla danego asortymentu [%

]

b – szerokość materiału odzieżowego [m].

Powierzchnię szablonów wyrobu odzieżowego (S) można ustalić na podstawie jednej

z niżej podanych metod:

−

metodą planimetrowania polegającą na wyznaczaniu powierzchni szablonów za pomocą
urządzenia zwanego planimetrem,

−

metodą komputerowego projektowania szablonów.

−

dla dwu lub kilku sztuk odzieży połączonych w jednym układzie szablonów

⋅

−

⋅

)

100

(

100

)

...

(

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:

N – norma teoretyczna zużycia materiału odzieżowego [m],

– powierzchnia szablonów kolejnych sztuk odzieży w układzie szablonów [m

W – wskaźnik wypadów wewnętrznych dla danego asortymentu [%

]

b – szerokość materiału odzieżowego [m].

W ten sposób należy wyliczyć teoretyczne długości wszystkich układów dla danej partii

produkcyjnej.

Średnioważoną teoretyczną normę zużycia materiałów odzieżowych wylicza się według

wzoru:

ŚWT

trn

⋅

100

...

gdzie:

ŚWT – średnioważona norma teoretyczna zużycia materiału (tkaniny) na jednostkę

wyrobu odzieżowego [m],

...

⋅

– iloczyn teoretycznej długości układu szablonów i procentowego udziału

układu [m],

n – liczba sztuk odzieży w układzie.

Średnioważona teoretyczna norma zużycia materiałów odzieżowych określa w sposób

teoretyczny, średnią wielkość zużycia materiału odzieżowego na jednostkę wyrobu i służy
do wstępnego określenia zapotrzebowania materiału dla danej partii wyrobów.

Norma techniczna zużycia materiału ustalana jest na podstawie układu szablonów

dla jednego lub kilku wyrobów odzieżowych.

Długość sporządzonych układów porównuje się z normami teoretycznymi. Jeżeli norma

techniczna  zużycia  materiału  jest  równa  lub  mniejsza  niż  norma  teoretyczna,  to  metodę
ustalania norm  technicznych  (ułożenia szablonów) należy uznać za prawidłową. A jeśli norma
techniczna  jest większa niż norma teoretyczna, to należy ulepszyć sposób ułożenia szablonów
tak, żeby była ona jak najbardziej zbliżona do normy teoretycznej.

Faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych wylicza się według wzoru:

100

⋅

−

tech

gdzie:

W – faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych [%],

tech

– powierzchnia danego układu szablonów [m

S – powierzchnia szablonów ułożonych w danym układzie szablonów [m

Średnioważoną normę techniczną wylicza się w celu porównania jej ze średnioważoną

normą teoretyczną i dokonania oceny prawidłowości opracowania norm dla całej partii
produkcyjnej.

Średnioważoną normę techniczną wylicza się według wzoru:

ŚWN

techn

tech

⋅

100

...

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:

tech

ŚWN

– średnioważona norma techniczna zużycia materiału na jednostkę wyrobu

odzieżowego [m],

tech

...

⋅

– iloczyn technicznej długości układu szablonów i procentowego udziału

układu [m],

n – liczba sztuk odzieży w układzie.

Norma faktyczna wynika z praktycznego rozkroju materiałów (tkanin) w zespołach

potokowych w krojowni. Wielkość normy faktycznej znana jest po dokonaniu rozkroju
materiału.

Normę kalkulacyjną (katalogową) wylicza się na podstawie jednostkowej technicznej

normy  zużycia  materiału  odzieżowego,  zwiększonej  o  straty  powstałe  w  wyniku  resztek
(0,6%)  dla  wszystkich  materiałów  odzieżowych  oraz  straty  z  powodu  kurczliwości  (0,7%)
tylko  dla  materiałów  bawełnianych  i  wełnianych  z  udziałem  poniżej  50%  włókien
syntetycznych.
Oblicza się według wzoru:

100

)

100

(

⋅

gdzie:

– norma kalkulacyjna [m],

– jednostkowa norma zużycia materiału odzieżowego [m],

W – wskaźnik strat na resztki [%],

– wskaźnik strat z powodu kurczliwości [%].

Kalkulacyjna norma zużycia materiału odzieżowego jest podstawą do wyliczenia kosztu

wyrobu odzieżowego.

Kalkulacyjna norma zużycia dla materiałów odzieżowych w kratę i w pasy ustala

się na podstawie:

−

jednostkowej normy zużycia materiału gładkiego, powiększonej o dodatek będący
iloczynem wielkości kraty lub pasów przez liczbowy wskaźnik zwiększenia zużycia
(branżowe wskaźniki wzrostu zużycia materiałów w kratę lub w pasy),

−

wykonanych układów szablonów na występujące wielkości raportów krat i pasów
w materiałach odzieżowych przeznaczonych do produkcji.

Kalkulacyjne  normy  zużycia  na  materiałowe  dodatki  krawieckie  np.  podszewki,  wkłady
klejowe oraz na dodatki takie jak, tkaniny futerkowe na podpinki do płaszczy, kurtek ustala się
na  podstawie  średnioważonej  wielkości  wynikającej  z  całej  partii  produkcyjnej  wyrobów
odzieżowych podobnie jak dla materiałów podstawowych.
Kalkulacyjne  normy  zużycia  na  dodatki  w  odzieży  z  tworzyw  skóropodobnych  np.  klapki,
kołnierze  wylicza  się  z  powierzchni  każdego  układu  na  podstawie  średnioważonej  wielkości
wynikającej z całej partii produkcyjnej wyrobów odzieżowych.

Jednostkowe normy zużycia materiałów odzieżowego dla bielizny pościelowej i stołowej

ustala się na podstawie wymiaru wyrobu odzieżowego powiększonego o wymagane dodatki na
szwy i podwinięcia np. poszwy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakimi cechami charakteryzuje się proces technologiczny wyrobu odzieżowego?
2.  Jakie etapy wytwarzania odzieży występują w przemysłowych zakładach odzieżowych?
3.  Jakie  informacje  wykorzystywane  w  krojowni  zawiera  dokumentacja  technologiczna

wyrobu odzieżowego?

4. Jakie informacje zawiera dokument „zestawienie konstrukcyjnych części składowych

wyrobu odzieżowego”?

5.  Jakie znasz rodzaje układów szablonów?
6.  Jakie znasz zasady prawidłowego ułożenia szablonów w układzie szablonów?
7.  Jakie znasz metody sporządzania układów szablonów?
8.  Jak można objaśnić pojęcie procentówki produkcyjnej?
9.  Jak można objaśnić pojęcie jednostkowej normy zużycia materiałów odzieżowych?
10. Jak ustala się techniczną normę zużycia materiału (tkaniny)?
11. Jak oblicza się faktyczny wskaźnik wypadów wewnętrznych?
12. Jak  oblicza  się  średnioważoną  techniczną  normę  zużycia  materiału  na  jednostkę  wyrobu

odzieżowego?

13. Jakie znasz czynniki wpływające na zużycie materiałów w przemysłowej produkcji

odzieży?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj elementy dokumentacji techniczno-technologicznej wyrobu odzieżowego

wykorzystywane w krojowni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) zapoznać się z dokumentami przykładowej dokumentacji techniczno-technologicznej

wyrobu odzieżowego wykorzystywanymi w krojowni,

3)  dokonać analizy wybranych dokumentów,
4)  zapisać ich nazwy oraz określić zastosowanie,
5)  zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

dokumentacja techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego (przykład),

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj rysunek układu szablonów pojedynczy, jednokierunkowy i symetryczny

dla bluzki damskiej z tkaniny o szerokości 1,40 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) odszukać w materiale nauczania czynniki decydujące o zastosowaniu określonego rodzaju

układu szablonów,

3)  dokonać wyboru określonego rodzaju układu szablonów,
4)  wykonać rysunek określonego układu szablonów,
5)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,
6)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru milimetrowego,

−

przybory kreślarskie (linijka, ołówki, gumka), skalówka 1:5, przybory do pisania,

−

komplet szablonów (bluzki damskiej) w skali 1:5,

−

dokumentacja techniczno-technologiczna bluzki damskiej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Wykonaj rysunek układu szablonów łączony (dwa komplety szablonów), dwukierunkowy

i symetryczny dla tkaniny o szerokości 1,40 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
2) odszukać w materiale nauczania czynniki decydujące o zastosowaniu określonego rodzaju

układu szablonów,

3)  dokonać wyboru określonego rodzaju układu szablonów,
4)  wykonać rysunek określonego układu szablonów,
5)  dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia,

zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru milimetrowego (materiał zastępczy do ćwiczenia),

−

przybory kreślarskie (linijka, ołówki, gumka), skalówka 1:5, przybory do pisania,

−

dwa komplety szablonów wyrobu odzieżowego w skali 1:5 (asortyment wyrobu
odzieżowego i ich wielkości ustala nauczyciel),

−

dokumentacja techniczno – technologiczna wyrobów odzieżowych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Dobierz odpowiedni rodzaj układu szablonów do następujących materiałów z:

−

gładkiej tkaniny bawełnianej,

−

tkaniny jedwabnej z wzorem jednokierunkowym,

−

tkaniny bawełnianej w kratę,

−

weluru.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  odszukać w materiale nauczania informacje na temat sporządzania układów szablonów,
3)  dobrać odpowiedni rodzaj układu szablonów,
4)  zapisać przy nazwie materiału wybrany rodzaj układu szablonów,
5)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania, klej,

−

katalogi tkanin,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Oblicz teoretyczną normę

N zużycia materiału odzieżowego na bluzkę damską

o wielkości 164/96/104, której powierzchnia szablonów wynosi 1,1 m

, a wskaźnik wypadów

wewnętrznych dla grupy bluzek damskich wynosi 15%. Szerokość tkaniny wynosi 0,9 m.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowisko pracy,
2)  odszukać wzór w materiale nauczania,
3)  wykonać obliczenie,
4)  zapisać wyniki,
5)  sprawdzić poprawność obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 6

Oblicz normę kalkulacyjną

N zużycia materiału odzieżowego na spódnicę damską

bawełnianą mając dane:
N

= 1,3 m ( techniczna norma zużycia materiału na jedną sztukę),

= 0,6 % (wskaźnik strat na resztki),

= 0,7 % (wskaźnik strat z powodu kurczliwości).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać wzór w materiale nauczania,
2)  wykonać obliczenia,
3)  zapisać wyniki,
4)  sprawdzić poprawność obliczeń.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

kalkulator,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie procesu technologicznego wyrobu odzieżowego

w przemysłowym zakładzie odzieżowym?



2) określić etapy wytwarzania odzieży (procesu technologicznego)

w przemysłowym zakładzie odzieżowym?



3) posłużyć się dokumentacją technologiczną wyrobu odzieżowego?



4) wskazać

elementy

wyrobie

odzieżowym

wymienione

w dokumencie „Zestawienie konstrukcyjnych części składowych
wyrobu odzieżowego”?



5) określić rodzaje układów szablonów?



6) zastosować zasady prawidłowego układania szablonów w układzie?



7) sporządzić układ szablonów dla wybranego wyrobu odzieżowego?



8) określić czynniki wpływające na zużycie materiałów w przemysłowej

produkcji odzieży?



9) zastosować odpowiedni rodzaj układu szablonów w zależności od

rodzaju materiału, asortymentu i fasonu odzieży?



10) wyjaśnić pojęcie technicznej normy zużycia materiałów odzieżowych?



11) ustalić techniczną normę jednostkową zużycia materiałów?



12) obliczyć normę kalkulacyjną zużycia dla różnych materiałów

odzieżowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Maszyny i urządzenia do warstwowania i rozkroju

materiałów odzieżowych

4.2.1. Materiał nauczania

Zasadnicze znaczenie dla podziału maszyn i urządzeń odzieżowych mają ich właściwości

techniczne i użytkowe, które określają przeznaczenie produkcyjne.
Klasyfikacja  maszyn  i  urządzeń  odzieżowych  decyduje  o  ich  zastosowaniu.  Maszyny
odzieżowe  są  stosowane  do  rozkroju  materiałów  odzieżowych,  przyklejania  wkładów
klejowych  do  elementów  wyrobu  odzieżowego,  łączenia  elementów  wyrobu  odzieżowego
(szycie), prasowania  oraz  wykończania odzieży. Poniżej  przedstawiono przykładowy schemat
podziału maszyn i urządzeń.

Schemat podziału maszyn i urządzeń odzieżowych w zależności od ich przeznaczenia

Podział maszyn i urządzeń odzieżowych

w zależności od ich przeznaczenia

Rozkrój materiałów

Klejenie

Szycie

Prasowanie

Wykończenie

Przeglądarki

Układarki

Krajarki ręczne
i taśmowe

Prasy do
wykrawania
wykrojnikami

Agregaty krojcze

Przyrządy do
znakowania

Klejarki

Stębnówki

Łańcuszkowe

Fastrygówki

Obrzucarki

Pikówki

Podszywarki

Żelazka

Maszyny
prasowalniczee
e

Manekiny
prasowalnicze

Agregaty
prasowalnicze

Plisowarki

Dziurkarki

Guzikarki

Ryglówki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Elementem tnącym w krajarkach taśmowych jest nóż w postaci taśmy o zamkniętym

obwodzie, posiadającym krawędź tnącą. Maszyna ta, wyposażona jest w stół z płytą o dużym
zasięgu,  na  którym  układa  się  nakład  lub  część  nakładu  przeznaczonego  do  wykrawania.
Przeznaczony do wykrawania nakład posuwa się do pionowo biegnącej krawędzi tnącej noża,
a  następnie  nakład  przesuwa  się  wzdłuż  konturu  wykrawanego  elementu  odzieży.  Wysokość
rozkrawanych  nakładów  może  wynosić  do  0,3  m.  Pod  płytą  stołu  w  pobliżu  miejsca
wykrawania  elementów  odzieży  znajduje  się  specjalne urządzenie (ssawka odkurzacza), które
odprowadza  zbierające  się  podczas  pracy  pył  i  kurz.  W  czasie  obsługi  krajarki  taśmowej
szczególnie  niebezpieczne  dla  krojczego  może  być  nagłe  zerwanie  się  taśmy  noża.
Aby nie dopuścić  do  wypadku,  w  maszynach  tych  zastosowano  specjalne  urządzenie
elektromagnetyczne, które w chwili zerwania taśmy włącza się i powoduje jej zatrzymanie.

Krajarki taśmowe mogą być również wyposażone w specjalne urządzenia zabezpieczające

przed wypadkiem obsługującego maszynę pracownika, są to: urządzenia do okresowego
ostrzenia krawędzi tnącej noża, specjalne ruchome ochraniacze noża taśmowego, pochłaniacze
iskier powstających w czasie ostrzenia noży itp.

W zakładach odzieżowych do rozkroju materiałów odzieżowych stosuje się różne typy

krajarek ręcznych i krajarek taśmowych. Dla każdego typu opracowywana jest instrukcja
obsługi oraz karta maszyny. Przed podjęciem pracy z wykorzystaniem krajarek należy
zapoznać się z dokumentacją załączoną do maszyny.
Prasy do wykrawania wykrojnikami

Prasy do wykrawania wykrojnikami znajdują zastosowanie przede wszystkim przy

krojeniu skóry, materiałów powlekanych i laminatów oraz w produkcji seryjnej i masowej
odzieży głównie roboczej.

Rys. 12. Schemat wycinania wykrojnikami: 1 - wykrojnik, 2 - nakład materiału, 3 - podłoże sprężyste na płycie

prasy, 4 - ostrze wykrojnika, 5 - listwy, F - siła dociskowa (prasy) [2, s. 15]

Wykrojnik (rys. 12) ma postać noża odzwierciedlającego zamknięty kontur wykrawanego

elementu  odzieży.  Mogą  one  być  odlewane ze  stali  lub wyginane  według  szablonu  sposobem
mechaniczno-termicznym  z  taśmy  stalowej  odpowiednio  zaostrzonej.  Do  wykrawania
elementów  odzieży  wykrojniki  mogą  być  łączone  w  komplety  odpowiadające  rysunkowi
układu szablonów, a następnie ustawiane ostrzami na nakładzie materiału.
Nacisk prasy powoduje ruch roboczy wykrojnika (1) w dół. Pod działaniem siły (F) wykrojnik
(1) zagłębia się swym ostrzem w nakład materiału (2), który umiejscowiony jest na sprężystym
podłożu  na  płycie  prasy  (3).  W  wyniku  tego  działania  następuje  wycinanie  wykrojów
elementów odzieży. Wycinanie wykrojnikami jest bardzo dokładne i wydajne.

W zakładach odzieżowych do wykrawania elementów odzieży wykrojnikami stosuje

się różne typy pras i agregatów np. agregat składający się z prasy i stołu z przesuwnymi
płytami, na których wykonuje się więcej niż jeden nakład. Zastosowanie takiego agregatu
sprzyja lepszej organizacji pracy i pełniejszemu wykorzystaniu wykrojników i pras.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie są zasady klasyfikacji maszyn i urządzeń odzieżowych?
2.  Jakie maszyny i urządzenia są stosowane w krojowni?
3.  Jakie przeznaczenie ma przeglądarka?
4.  Jaką maszynę stosuje się do warstwowania materiałów odzieżowych?
5.  Jakie  maszyny  stosuje  się  do  rozkroju  nakładu  materiałów  odzieżowych  na  mniejsze

części?

6.  Jaka jest zasada działania krajarki ręcznej z nożem wielokątnym?
7.  Jaką maszynę stosuje się do wykrawania elementów odzieży?
8.  W jakie specjalne urządzenia zabezpieczające krojczego przed wypadkiem wyposażona jest

krajarka taśmowa?

9. Jaka jest zasada wycinania wykrojów wyrobów odzieżowych na prasie do wykrawania

wykrojnikami?

10. Jaka jest różnica między sposobem wykrawania elementów wyrobów odzieżowych

na maszynie taśmowej i prasie do wykrawania wykrojnikami?

11. Jakie urządzenie steruje automatem krojczym?
12. Jakie przyrządy są stosowane do znakowania wykrojów?
13. Jakie urządzenia służą do numerowania wykrojów?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj maszyny i urządzenia odzieżowe w zależności od ich przeznaczenia

produkcyjnego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiale nauczania kryteria klasyfikacji maszyn i urządzeń odzieżowych,
2)  dokonać klasyfikacji maszyn i urządzeń w zależności od przeznaczenia produkcyjnego,
3)  posegregować  maszyny  i  urządzenia  odzieżowe  na  grupy  według  stosowania

w podstawowych działach produkcyjnych,

4)  zapisać nazwy sklasyfikowanych maszyn i urządzeń w grupach,
5)  zapisać przy każdej grupie maszyn i urządzeń krótką charakterystykę,
6)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

plansze ze schematami maszyn i urządzeń odzieżowych, prospekty przedstawiające
maszyn i urządzenia stosowane w przemysłowej produkcji odzieży,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Określ przeznaczenie maszyn i urządzeń stosowanych w krojowni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) odszukać w materiale nauczania charakterystykę maszyn i urządzeń stosowanych

w krojowni,

3)  rozpoznać rodzaje maszyn,
4)  zapisać nazwę maszyny (urządzenia) i jej zastosowanie,
5)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

plansze ze schematami maszyn przygotowawczych i krojczych, prospekty maszyn
i urządzeń stosowanych w krojowni,

−

modele maszyn krojczych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Dobierz w zależności od rodzaju stosowanego urządzenia krojczego maksymalną

wysokość nakładu materiału odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania charakterystykę maszyn krojczych,
2) ustalić maksymalną wysokość nakładu materiału odzieżowego dla krajarki ręcznej

z nożem tarczowym (wielokątnym i okrągłym),

3) ustalić maksymalną wysokość nakładu materiału odzieżowego dla krajarki ręcznej

z nożem pionowym,

4)  ustalić maksymalną wysokość nakładu materiału (tkaniny) dla krajarki taśmowej,
5)  zapisać przy nazwach maszyn krojczych parametry wartości i krótkie ich uzasadnienie,
6)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

plansze ze schematami maszyn krojczych,

−

prospekty maszyn krojczych,

−

modele maszyn krojczych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Porównaj zasadę działania krajarki ręcznej z nożem wielokątnym i krajarki ręcznej

z nożem pionowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiale nauczania charakterystykę krajarek ręcznych,
2)  dokonać analizy działania krajarek ręcznych na podstawie opisów,
3)  rozpoznać różnicę w sposobie działania tych maszyn,
4)  zapisać  przy  nazwach  krajarek  ręcznych  krótką  ich  charakterystykę  oraz  sposób

ich działania,

5) zapisać wnioski z przeprowadzonej analizy działania maszyn,
6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

plansze ze schematami krajarek ręcznych,

−

modele krajarek ręcznych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) sklasyfikować maszyny i urządzenia odzieżowe?



2) wymienić maszyny i urządzenia stosowane w krojowni?



3) określić zastosowanie przeglądarki?



4) określić zastosowanie układarki?



5) dobrać maszyny krojcze do rozkroju nakładu materiału odzieżowego

na części (sekcje)?



6) określić zastosowanie krajarki ręcznej z nożem tarczowym?



7) określić zastosowanie krajarki ręcznej z nożem pionowym?



8) określić zastosowanie krajarki taśmowej?



9) wyjaśnić zasadę wycinania wykrojów odzieżowych na prasie do

wycinania wykrojnikami?



10) dobrać wysokość nakładu materiału odzieżowego przy zastosowaniu

krajarki ręcznej z nożem okrągłym?



11) rozróżnić przyrządy do znakowania wykrojów?



12) zastosować przyrząd do znakowania zewnętrznych i wewnętrznych

miejsc wykrojów odzieżowych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Proces wytwarzania wykrojów

4.3.1. Materiał nauczania

Krojenie materiałów odzieżowych w przemysłowym zakładzie odzieżowym odbywa się w

krojowni.

Struktura organizacyjna krojowni oraz szczegółowy zakres prac w wydziale są określone

w statucie każdego przedsiębiorstwa odzieżowego.

Do zadań krojowni należy:

−

pobieranie materiału z magazynu,

−

warstwowanie materiałów (tworzenie nakładów),

−

wykonywanie rysunku układu szablonów na materiale,

−

rozkrój materiału,

−

kontrola jakości,

−

znakowanie, numerowanie i kompletowanie wykrojów,

−

przekazywanie wykrojów do rozdzielni lub bezpośrednio do szwalni.
Pracą w krojowni kieruje mistrz. Mistrzowi podlegają brygadziści, a brygadzistom

pracownicy bezpośrednio produkcyjni.

W grupie pracowników bezpośrednio produkcyjnych występują takie zawody jak:

kreślarz, nakładacz, krojczy, sortowacz. Pracownicy wykonują najczęściej w krojowni zadania
w systemie akordu zespołowego, a rzadziej akordu indywidualnego.
Przygotowanie materiałów odzieżowych do przemysłowej produkcji odzieży

Materiały odzieżowe przed wprowadzeniem do produkcji odzieży są poddawane ocenie.

W pierwszym etapie przygotowania materiałów do produkcji ustala się między innymi
wymagania dotyczące: oceny metrologicznej materiałów odzieżowych jak tkanin, podszewek,
wkładów klejowych, guzików oraz sprawdzania ilości i jakości tych materiałów w porównaniu
z danymi deklarowanymi przez dostawców.

W przedsiębiorstwach odzieżowych kontrola materiałów odzieżowych może być pełna lub

reprezentatywna  zwana  wyrywkową.  Kontrolę  pełną  najczęściej  stosuje  się  przy  ocenie
jakościowej  materiału  odzieżowego.  Wówczas  sprawdza  się  wszystkie  bele  materiału
odzieżowego.  Kontrolę  reprezentatywną  (wyrywkową)  stosuje  się  przy  kontroli  dodatków
krawieckich jak: guzików, haftek, zamków błyskawicznych. Nie bada się wówczas wszystkich
otrzymanych  od  dostawcy  dodatków  krawieckich,  a  tylko  losowo  wybrane  pudełka  lub
kartony. Na tej podstawie ocenia się jakość całej serii dostarczonych dodatków krawieckich.

W przemyśle odzieżowym stosuje się najczęściej dwie metody badań jakościowych:

−

metodę organoleptyczną,

−

metodę laboratoryjną.
Metoda organoleptyczna polega na ocenie jakości materiałów odzieżowych za pomocą

zmysłów i porównaniu cech jakościowych badanych materiałów z obowiązującymi normami.
Badania organoleptyczne prowadzi się w specjalnym pomieszczeniu zwanym przemierzalnią.

Metodą tą bada się szczegółowo każdą belę materiału odzieżowego i sprawdza się:

−

długość materiału w beli,

−

szerokość materiału w beli,

−

błędy materiałowe,

−

kolor i deseń materiału.

Do badań organoleptycznych stosuje się przeglądarki (zagadnienia dotyczące budowy i obsługi
maszyny zamieszczono w poprzednim rozdziale).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zauważone błędy zaznacza się na materiale odzieżowym kredą lub kolorową nitką,

a następnie opisuje na specjalnym druku (wzór M-6) i przymocowuje się na jednym z końców
materiału (rys. 19).

Rys. 19. Metryczka wewnętrzna [3, s. 225]

W obecnie stosowanych przeglądarkach są umieszczone fotoelektryczne czujniki

rejestrujące długości kontrolowanego materiału, urządzenia do zapisywania szerokości
materiału i urządzenia do nitkowego oznaczania wykrytych wad materiału. Do rejestrowania
danych uzyskanych w czasie badań służą mikrokomputery.

Metoda laboratoryjna polega na sprawdzaniu cech fizycznych i chemicznych materiałów

odzieżowych za pomocą aparatów i urządzeń laboratoryjnych. Badania przeprowadza
się w laboratorium metrologicznym.

Badania laboratoryjne w zależności od rodzaju materiału odzieżowego dotyczą między

innymi takich parametrów materiału jak:

−

kurczliwość,

−

trwałość wybawień,

−

wytrzymałość na tarcie,

−

pilling,

−

wytrzymałość materiału na działanie temperatury.
Laboratorium metrologiczne w zależności od rodzaju produkcji odzieży i możliwości

przedsiębiorstwa może być wyposażone w aparaturę kontrolno-pomiarową, taką jak zrywarki,
przyrząd do oceny pillingu, przyrząd do pomiaru przewiewności, przyrząd do badania
odporności na ścieranie, grubościomierz do materiałów płaskich, pralnice i inne.

Materiały odzieżowe przejrzane, których jakość jest zgodna z jakością deklarowaną

przez dostawcę, są przeznaczone do produkcji. Informacje z przeglądu materiałów
odzieżowych są zapisane w specjalnym dokumencie „Raport przeglądania materiałów
odzieżowych”.

Jeżeli w czasie sprawdzania zostaną stwierdzone odchylenia od normy, które nie mieszczą

się w specjalnych granicach tolerancji, materiał odzieżowy jest reklamowany u dostawcy.

Materiały odzieżowe i dodatki krawieckie przed przekazaniem do krojowni

są przechowywane w magazynach surowca. Materiały odzieżowe mogą być składowane
na podestach lub regałach. Materiały te są posegregowane według rodzaju, szerokości,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gatunku  i symboli.  Takie  ułożenie  materiału  na  podestach  lub  regałach  ułatwia  wydawanie
go do krojowni.  Pomieszczenia  magazynowe  powinny  być  przewiewne  i  suche,  zabezpieczać
materiały  odzieżowe  przed  zamoczeniem,  zabrudzeniem  i  zniszczeniem  przez  pleśń,  bakterie,
mole  i  inne  czynniki  zewnętrzne  –  promienie  słoneczne.  W  magazynie  powinny
być zapewnione

odpowiednie

warunki:

temperatury

wilgotności

powietrza

oraz bezpieczeństwa

przeciwpożarowego.

Mogą

być

instalacje

przeciwpożarowe,

które samoczynnie sygnalizują powstanie pożaru i gaszą go.

Do przewożenia materiałów odzieżowych w magazynie, z magazynu do krojowni

i przewożenia wykrojów z krojowni do rozdzielni i szwalni mogą być stosowane wózki
transportowe lub transport mechaniczny jak podwieszone przenośniki mechaniczne.

Na podstawie Zlecenia produkcyjnego, które jest podstawą do rozpoczęcia produkcji

i wydania materiału odzieżowego z magazynu, pracownicy krojowni pobierają materiał
do produkcji.
Dokument ten wystawiony jest w dziale produkcji w kilku egzemplarzach, z tego jedną kopię
otrzymuje krojownia.

W zleceniu produkcyjnym zawarte są następujące informacje:

−

liczba sztuk odzieży do produkcji określonego wzoru,

−

wielkość odzieży i procentowy udział poszczególnych wielkości odzieży danej partii
produkcyjnej (serii wyrobów),

−

rodzaj i deseń materiału odzieżowego,

−

ilość materiału odzieżowego potrzebna do produkcji, a tym samym do rozkroju.
Warstwowanie materiałów
Warstwowanie materiałów jest operacją, która polega na układaniu warstw materiału

odzieżowego w stos. Stos zwarstwowanych materiałów nazywa się nakładem.
Rodzaje warstwowania

Materiał może być warstwowany:

−

prawą stroną do lewej (PL),

−

prawą stroną do prawej (PP),

−

w układzie zygzakowym (ZZ).

Rys. 20. Sposoby warstwowania materiału [2, s. 10]

Warstwowanie prawą stroną do lewej (PL) stosuje się przy warstwowaniu tkanin

o wzorach jednokierunkowych lub z włosem. Każdą warstwę tkaniny odcina się po ułożeniu na
końcu nakładu. Jeżeli materiał warstwuje układarka, to cykl warstwowania jednej warstwy
odbywa się w czasie dwóch przejazdów wózka po stole.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Warstwowanie prawą stroną do prawej (PP) stosuje się przy warstwowaniu tkanin

o wzorach  jednokierunkowych  lub  z  włosem.  Warstwy  materiału  są  układane  parami  kolejno
prawą  stroną  do  prawej  i  lewą  do  lewej,  w  jednym  kierunku.  Po  obcięciu  warstwy  tkaniny
na końcu  nakładu,  materiał  trzeba  odwrócić  i  dopiero  układać  kolejną  warstwą.  Układarka
pracuje podobnie jak przy warstwowaniu prawą stroną do lewej.

Warstwowanie zygzakowe (ZZ) stosuje się do warstwowania materiałów gładkich

lub o dwukierunkowych  wzorach  geometrycznych.  Układanie  materiału  odzieżowego  polega
na  ciągłym  warstwowaniu  w  dwóch  kierunkach i bez odcinania  warstw  materiału  na  końcach
nakładu.  W  nakładzie  warstwy  są ułożone parami na przemian stroną prawą do prawej i lewą
do lewej.

Zasady prawidłowego warstwowania materiałów.

Podczas wykonywania nakładu materiałów odzieżowych należy zwrócić uwagę na to, aby:

−

stosować materiały o jednakowej szerokości do sporządzania danego nakładu,

−

brzegi materiału pokrywały się i tworzyły z blatem stołu kąt prosty na całej długości
nakładu,

−

w nakładzie materiał powinien być rozłożony równo i swobodnie, nie należy układać
go zbyt luźno, ani też naprężać,

−

na końcach nakładu, warstwy materiału były odcinane równo, po nitce wątku,

−

nie przekraczać maksymalnej liczby warstw materiału odzieżowego w nakładzie.
Wysokość nakładu, czyli liczba warstw materiału odzieżowego ułożonego w stosie zależy

od grubości i rodzaju powierzchni materiału, a także od parametrów elementów tnących
w maszynach krojczych. Jest nią średnica tarczy.

W praktyce za maksymalną liczbę warstw materiału w nakładzie przyjmuje się następujące

wartości:

−

dla tkanin bawełnianych 60÷180 warstw popeliny, flanele, tkaniny sukienkowe letnie,

−

dla tkanin wełnianych 30÷60 warstw tkaniny płaszczowe grube, płaszczowe cieńsze,
ubraniowe,

−

dla tkanin jedwabnych 100÷120 warstw tkaniny sukienkowe, koszulowe,

−

dla tkanin podszewkowych bawełnianych 100÷120 warstw,

−

dla tkanin podszewkowych jedwabnych 50÷60 warstw.

Metody warstwowania materiałów odzieżowych

W polskim przemyśle odzieżowym w zależności od wyposażenia zakładów stosuje

się dwie metody warstwowania materiałów: ręczną i mechaniczną.

Warstwowanie ręczne polega na tym, że czynności te wykonują pracownicy

na specjalnych stołach. Najczęściej stosuje się stoły znormalizowane (rys. 21):

−

do warstwowania materiałów węższych o wymiarach płyty stołu 1,10 m x 3,00 m,

−

do warstwowania materiałów szerokich o wymiarach płyty stołu 1,60 m x 3,00 m
(przykład stołu poniżej).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Stół do warstwowania materiału [1, s. 193]

Proces warstwowania ręcznego ułatwiają: wałek zamieszczony na specjalnym stojaku

do rozwijania bel materiału odzieżowego i urządzenie do odcinania i mocowania końców
materiału. Do odcinania warstw materiałów mogą być stosowane elektryczne nożyce tarczowe
lub krajarki z nożem tarczowym.
Warstwowanie mechaniczne.

Do warstwowania mechanicznego są stosowane urządzenia zwane układarkami.

Opis działania maszyny zamieszczono w poprzednim rozdziale.

Proces warstwowania materiałów odzieżowych odbywa się przy pomocy wózka,

na którym są umieszczone bele materiału przeznaczone do tworzenia nakładu.

W zakładach odzieżowych do warstwowania materiałów odzieżowych stosowane są różne

typy układarek. Dla każdego typu opracowana jest instrukcja obsługi i karta maszyny.

Przed podjęciem pracy z wykorzystaniem układarki należy zapoznać się z dokumentacją

obsługi załączoną do maszyny.

Planowanie wysokości nakładów

Zasady planowania wysokości nakładów z materiałów odzieżowych w przemysłowych
zakładach odzieżowych są podobne. Różnice występują głównie w metodzie ustaleń i obliczeń
wysokości nakładów.

Pracownicy krojowni na podstawie danych podanych w zleceniu produkcyjnym ustalają

zasadę

łączenia wielkości odzieży w układach szablonów. Najczęściej łączy

się po dwa komplety  szablonów  elementów  odzieży  dla  osób  dorosłych,  po  dwa  i  więcej
kompletów  szablonów  elementów  odzieży  dziecięcej.  Technikę  łączenia  wielkości  odzieży
przedstawiono na przykładzie poniżej w tabeli 5.  W przykładzie przyjęto zasadę, że najpierw
łączy  się skrajne  wielkości  odzieży  czyli  najmniejsze  wielkości  odzieży  z  największymi,
a później  średnie.  Sposób  łączenia  dwóch  wielkości  odzieży  w  jednym  układzie  szablonów
odzieży  polega  na  tym,  że  najpierw  planuje  się  układ  I,  w  którym  łączymy  skrajne  wielkości
o najmniejszym

udziale

procentowym

serii

produkcyjnej.

Następnie odejmuje

się je od ogólnej  liczby  łączonych  wielkości.  Gdy wyczerpie  się  planowaną  liczbę  procentową
w  danej  wielkości,  należy  zapisać  zero  w  odpowiedniej  kolumnie  tego  wymiaru.  W  ten  sam
sposób  planuje  się  łączenie  wielkości  odzieży  w  następnych  układach.  Następnie  ustala
się procentowy  udział  poszczególnych  układów  szablonów  odzieży  i  liczbę  sztuk  odzieży
poszczególnych układów.
Przykład

Na podstawie zamówienia 2000 sztuk płaszczy damskich, załączonej procentówki tabela 5

i przyjętej zasady łączenia dwóch wielkości odzieży w jednym układzie zaprojektowano liczbę
wyrobów poszczególnych wielkości, wysokość i ilość nakładów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela. 5. Procentówka produkcyjna (przykład) [wymiary w tabeli podane w centymetrach].

Wzrost

152

158

164

170

176

Obwód klatki piersiowej

100

Obwód bioder

100

100 104 100

104

108

104

108

104

108

Udział %

Tabela. 6. Technika łączenia dwóch wielkości odzieży w jednym układzie szablonów (oznaczonym symbolem x)
[opracowanie własne].

Wzrost

152

158

164

170

176

Obwód

klatki

piersiowej

100

Obwód

bioder

100

104

100

104

108

104

108

104

108

Numer
układu

Udział %

Razem

układu

(K)

Liczba

sztuk

odzieży

(W)

Liczba

warstw

materiału

odzieżowego

(H)

pozostało

120

pozostało

200

100

III

pozostało

280

140

pozostało

400

200

pozostało

600

300

pozostało

X X

0 0

400

200

Razem

pozostało

100

2000

1000

−

procentowy udział poszczególnych układów w serii wyrobów,

−

liczbę układów dla danej serii wyrobów odzieżowych.

Liczbę wyrobów tabela 6 otrzymanych podczas rozkroju nakładów z zastosowaniem
poszczególnych układów szablonów oblicza się według następującego wzoru:

100

⋅

gdzie:

W – liczba wyrobów otrzymana podczas rozkroju nakładów z poszczególnych układów

szablonów,

S – wielkość serii produkcji,
K – procentowy udział poszczególnych układów szablonów.

Wylicza się dla:

I układu

100

⋅

100

2000

⋅

= 120 [szt.]

II układu

100

⋅

100

2000

⋅

= 200 [szt.]

III układu

100

⋅

100

2000

⋅

= 280 [szt.]

IV układu

100

⋅

100

2000

⋅

= 400 [szt.]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

V układu

100

⋅

100

2000

⋅

= 600 [szt.]

VI układu

100

⋅

100

2000

⋅

= 400 [szt.]

−

liczbę warstw materiału odzieżowego H tabela 6poszczególnych układów wylicza
się według wzoru:

gdzie:

H – liczba warstw materiału poszczególnych układów,

W – liczba wyrobów otrzymana z rozkroju układów z poszczególnych układów,

n – liczba kompletów szablonów w układzie (w przykładzie n = 2).

Wylicza się dla:

I układu

120

[szt.]

II układu

100

200

[szt.]

III układu

140

280

[szt.]

IV układu

200

400

[szt.]

V układu

300

600

[szt.]

VI układu

200

400

[szt.]

Po wyliczeniu liczby warstw materiału poszczególnych układów szablonów, należy

określić wysokość nakładów.

Liczba paczek wykrojów w nakładzie odpowiada liczbie kompletów szablonów wyrobów

odzieżowych w układzie szablonów.

gdzie:

– liczba paczek w układzie,

n – liczba kompletów szablonów wyrobów odzieżowych w układzie szablonów.

Liczbę sztuk odzieży poszczególnych wielkości w określonej serii produkcyjnej (danym
zamówieniu) wyrobów odzieżowych wylicza się na podstawie:

−

liczby sztuk odzieży w serii produkcyjnej,

−

procentowego udziału poszczególnych wielkości odzieży w danej serii (dane podane
są w procentówce).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

⋅

gdzie:

S – liczba sztuk odzieży określonej wielkości w danej serii produkcyjnej,

S – liczba sztuk odzieży w danej serii produkcyjnej,

K – procentowy udział określonej wielkości odzieży w serii produkcyjnej.

Np. dla wielkości odzieży 152/88/96 B liczbę sztuk odzieży w danej serii produkcyjnej wylicza
się:

2000

⋅

[szt.]

Liczbę sztuk odzieży pozostałych wielkości w danej serii produkcyjnej wylicza się tak samo jak
w wyżej podanym przykładzie.
Wysokość  nakładu  zależy  od  rodzaju  i  grubości  materiału  odzieżowego  oraz  od  parametrów
technicznych  maszyn  krojczych.  W  podanym  przykładzie  płaszczy  damskich  wykonano
z tkaniny  wełnianej.  Praktycznie  ustalona  norma  przewiduje,  że  dopuszczalna  norma  warstw
materiału  odzieżowego  w  stosie  wynosi  30÷50  dla  tej  tkaniny.  Ustalono  w  przykładzie,
że h

max

=50 warstw materiału odzieżowego. Liczbę nakładów poszczególnych układów

szablonów oblicza się według wzoru:

max

gdzie:

N – liczba nakładów poszczególnych układów szablonów,
H – liczba warstw materiału poszczególnych układów szablonów,

max

– maksymalna liczba warstw w nakładzie materiału odzieżowego.

Wylicza się dla:

I układu

max

; 1 nakład + 10 warstw (reszta), należy ułożyć 2 nakłady

np. po 30 warstw w każdym,

II układu

100

max

; 2 nakłady,

III układu

140

max

; 2 nakłady + 40 warstw (reszta), należy ułożyć 3 nakłady np.

2 po 50 warstw i trzeci 40 warstw.

IV układu

200

max

; 4 nakłady,

V układu

300

max

; 6 nakładów,

VI układu

200

max

; 4 nakłady podobnie jak w przypadku IV układu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podobne zasady należy stosować do planowania wysokości nakładów z podszewek,

wkładów klejowych, wkładów ocieplających.

Układy szablonów na materiale odzieżowym

W produkcji przemysłowej w zależności od wyposażenia zakładu odzieżowego stosowane

są różne metody wykonywania rysunku szablonów na materiale odzieżowym. Najczęściej
stosowane metody są opisane poniżej.

Metoda obrysowania konturów szablonów elementów odzieży polega na ręcznym

rozłożeniu  na  materiale  odzieżowym  szablonów i  obrysowaniu  ich  konturów  kredą. Warstwę
materiału  o  długości  równej  układowi  szablonów  należy  odciąć  z  beli  materiału,  ułożyć
na specjalnym  stole  a  następnie  przystąpić  do  rozłożenia  szablonów  zgodnie  z  wzorcem,
po czym należy obrysować kontury rozmieszczonych szablonów.

Podczas wykonywania rysunku układu szablonów na materiale należy zwrócić uwagę

na to, aby:

−

szablony ułożone były zgodnie z oznaczoną na nich linią prostą, która odpowiada
położeniu nitki osnowy w tkaninie,

−

odległość między szablonami była zachowana tak, aby linie konturowe tych szablonów
były dobrze widoczne i czytelne,

−

nie zmieniać kierunku ułożenia szablonów, który jest uwidoczniony na wzorcowym
układzie szablonów,

−

linie konturowe narysowane na materiale były cienkie i dokładne,

−

po narysowaniu elementów na materiale napisać ich wielkość i numer części
konstrukcyjnej zapisanej w dokumencie „Zestawienie konstrukcyjnych części”,

−

sprawdzić czy nie pominięto żadnej z wyszczególnionych w/w części konstrukcyjnych.
Należy sprawdzić ze specyfikacją szablonów.
Metoda znakowania linii konturowych za pomocą trafaretów. Trafaret jest to wykonany

na cienkiej folii, tkaninie powlekanej lub twardym kartonie rysunek układu szablonów. Linie
konturowe szablonów w tym układzie są perforowane za pomocą specjalnych maszyn,
zwanych perforatorkami. Trafaret należy ułożyć na wierzchnią warstwę nakładu, a następnie na
jego powierzchni rozprowadzić sproszkowaną kredę lub talk. Kreda przenika przez otwory w
trafarecie i znaczy linie konturowe szablonów na materiale.

Ze względu na to, że dla każdego układu szablonów należy wykonać inny trafaret,

stosowane są one wyłącznie do produkcji wielkoseryjnej i masowej np. do produkcji ubrań
roboczych, odzieży służbowej itp.

Metoda spryskiwania farbą szablonów i wypadów wewnętrznych. Szablony na materiale

układa  się  zgodnie  z  wzorcem  układu  szablonów,  następnie  szablony  przyciska  się  specjalną
siatką.  Za  pomocą  specjalnego  urządzenia  spryskuje  się  farbą  cały  układ  szablonów.  Farba
powinna być szybkoschnąca, bez zapachu, niebrudząca i bezpieczna dla zdrowia ludzkiego. Po
zdjęciu  szablonów,  kontury  ich  są  dobrze  widoczne,  a  układ  szablonów  na  materiale
przygotowany  do  rozkroju.  W  przemysłowych  zakładach  odzieżowych  metoda  ta  jest  rzadko
stosowana,  przede  wszystkim  do  produkcji  ubrań  roboczych  (rozpylana  farba  brudzi  inne
materiały i wykroje).

Metoda wykonywania układów na papierze i łączeniu ich z materiałem eliminuje prace

związane z wykonywaniem rysunku układu szablonów na materiale (tkaninie). Rysunek układu
szablonów drukuje się na specjalnym papierze, który po jednej stronie jest nasycony klejem.

Układ szablonów narysowany na podklejanym papierze nakłada się na wierzchnią warstwę

nakładu materiału, a następnie przykleja się lekko nagrzanym żelazkiem do materiału.
Wykrawanie elementów odzieży odbywa się razem z naklejonym papierem, który po

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wykrojeniu jest usuwany. Liczba układów szablonów wykonanych na specjalnym papierze
musi odpowiadać liczbie ułożonych nakładów danego układu szablonów.

Układy szablonów na podklejanym papierze mogą być narysowane ręcznie lub

komputerowo, to zależy od wyposażenia zakładu odzieżowego.

Stosowane programy komputerowe umożliwiają uzyskiwanie stopniowania szablonów

niezbędnych do realizacji produkcji danego wzoru odzieży. Następnie na podstawie
wprowadzonych danych komputer sam układa szablony i wybiera najbardziej optymalne
rozwiązanie.

Drukowanie rysunku układu szablonów odbywa się na ploterze w naturalnej wielkości.

Jest to jedna z nowszych metod uzyskiwania rysunku układu szablonów stosowana przy
rozkroju materiałów.

Rozkrój materiałów
W przemysłowej produkcji odzieży rozkrój nakładów odbywa się w dwóch etapach:

−

podział nakładu na sekcje czyli na mniejsze części,

−

wycinanie (wykrawanie) elementów odzieży.
Na wierzchnią warstwę nakładu materiałów należy nanieść rysunek układu szablonów

metodą  przyjętą  w  danym  zakładzie  odzieżowym.  Następnie  przy  zastosowaniu  krajarki
ręcznej  należy  przeciąć  nakład  na  mniejsze  części  zwane  sekcjami.  Wielkość  sekcji  zależy
od rodzaju  asortymentu  odzieży  długość  płaszcza  damskiego  lub  sukni  wieczorowej  mogą
wpłynąć na wydłużenie sekcji. Przeciętna długość sekcji powinna wynosić około 0,70 m x 0,75
m.

Podczas przekrawania nakładów za pomocą krajarek ręcznych należy zwrócić uwagę

na prawidłową  obsługę  tych  urządzeń.  Podstawę  krajarki  należy  podsunąć  pod  warstwę
przecinanych  materiałów  odzieżowych,  następnie  ustawić  nóż,  który  jest  elementem  tnącym
naprzeciw  przewidywanej  linii  cięcia.  Po  włączeniu  silnika  elektrycznego  krajarkę  należy
przesuwać  wzdłuż  linii  przecięcia  nakładu  lub  wzdłuż  konturu  wykrawanych  elementów
odzieży.  Wykrojone  części  nakładu  są  transportowane  do  krajarki  taśmowej,  gdzie wykonuje
się  wykrawanie  poszczególnych  elementów  odzieży.  Zastosowanie  pomostu  między  stołem
do warstwowania  i  stołem  krajarki  taśmowej pozwala  bez  przemieszczeń warstw w nakładzie
przesunąć przekrojone części do krajarki taśmowej.

Wykrawanie poszczególnych elementów odzieży z nakładu odbywa się na krajarce

taśmowej  zwaną  stacjonarną.  Krajarka  taśmowa  składa  się  ze  stołu  o  dużym  wysięgu,
z korpusu,  urządzenia  napędowego  i  noża  taśmowego  o  obwodzie  zamkniętym.  Zagadnienia
dotyczące  budowy  krajarki  taśmowej  zamieszczono  w  poprzednim  rozdziale.  Część  nakładu
krojczy  przesuwa  ręcznie  po  stole  do  krajarki  taśmowej, a  następnie  ustawia  naprzeciw  noża
taśmowego.  Po  włączeniu  silnika  elektrycznego  krojczy  przesuwa  część  nakładu  względem
noża  taśmowego,  a  nóż  przechodzi  od  góry  prostopadle  do  powierzchni  nakładu,
przez warstwy  materiału  i  przez  otwór  w  płycie  stołu  krajarki  oraz  trzy  lub  cztery  koła
prowadzące  i jedno  napędzające.  Wykrawanie  elementów  z  nakładu  należy  dokładnie
prowadzić  po liniach  konturów  szablonów  w  taki  sposób,  aby  linie  obrysu  były  widoczne
na wykrojach.

W krajarce tej jest zamontowane urządzenie do regulowania prędkości noża taśmowego,

co pozwala na rozkrój różnych materiałów odzieżowych. Tkaniny z włókien syntetycznych
przy dużej prędkości noża topią się i sklejają.
Techniki wykrawania elementów odzieży

W przemysłowej produkcji odzieży rozkrój materiałów odbywa się różnymi metodami

technikami w zależności od wyposażenia zakładu odzieżowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Technika ręcznego prowadzenia urządzenia tnącego, to jest za pomocą krajarek ręcznych

przekrawa się nakład na sekcje. Kierunek przesuwania noża jest równoległy do powierzchni
nakładu. Krajarki ręczne są przesuwane wzdłuż linii przecięcia nakładu.

Technika ręcznego prowadzenia materiału polega na tym, że części nakładu są podsuwane

do noża taśmowego krajarki taśmowej, a następnie prowadzone w czasie rozkroju.
Technika wycinania wykrojów z zastosowaniem prasy i wykrojników. Zagadnienie dotyczące
wykrawania wykrojnikami zamieszczono w poprzednim rozdziale.
Niekonwencjonalne techniki rozkroju materiału. Najbardziej popularne to: laserowe,
plazmowe, hydrauliczne itp.

Stosowane w niektórych zakładach systemy wykrawające elementy odzieży wycinają

wykroje automatycznie. Wykrój jest sterowany komputerem bez potrzeby użycia rysunku
układu szablonów na materiale. Rysunki układów szablonów zarejestrowane są w pamięci
komputera.

Mechaniczny ciąg krojczy nazywany również technologiczną linią krojczą rysunek

22 składa się z kilku stanowisk ustawionych liniowo, na których wykonywane są czynności
niezbędne do rozkroju materiału:

−

warstwowanie materiałów odzieżowych,

−

nanoszenie rysunków układów szablonów na wierzchnią warstwę nakładu,

−

rozkrój nakładu na sekcje,

−

wykrawanie elementów odzieży.

Rys. 22. Mechaniczny ciąg krojczy: 1 - podnośnik bel, 2 - układarka, 3 - nakład materiału, 4 - krajarka ręczna,

5 - krajarka taśmowa, 6 - fotokomórka [1, s. 203]

W mechanicznych ciągach krojczych stosowane są stoły z ruchomą powierzchnią roboczą,

które służą do przemieszczenia nakładów lub ich części na całej jego długości i uniemożliwiają
przesunięcia kolejnych warstw w nakładzie.

W niektórych typach urządzeń na stole przed krajarką taśmową usytuowana

jest fotokomórka. Służy ona do sterowania transportem części nakładu do miejsca dogodnego
ich pobierania przez krojczego, obsługującego krajarkę taśmową.
Zasady wykrawania skór zgodnie z modelem odzieży
Na  odzież  stosuje  się  skóry  ze  zwierząt  hodowlanych.  Mogą  to  być  skóry:  owcze,  kozie,
cielęce,  jagnięce  i  ze  zwierząt  dzikich  jeleni.  Skóra  przeznaczona  na  odzież  powinna
być dobrze  wygarbowana,  a  następnie  poddana  odpowiednim  procesom  wykończalniczym.
Skóry  odzieżowe  powinny  być  przede  wszystkim  miękkie  w  dotyku  i  elastyczne,
o równomiernej grubości, bez zmarszczeń i załamań oraz jednolitej barwie bez plam i zacieków
na całej powierzchni.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. Układy szablonów żakietu damskiego na skórach owczych [7, s. 80]

Szablony elementów wyrobu odzieżowego należy układać w następujący sposób:

−

w jednym kierunku wtedy połysk na powierzchni skóry, odcienie w skórach welurowych
będą jednakowe,

−

aby linia prosta zaznaczona na szablonie była równoległa do linii grzbietowej skóry,

−

aby przody z karczkami, przody, tyły z karczkami, tyły, wierzchnie części rękawów były
ułożone na tej samej skórze, w celu uniknięcia odcieni na powierzchni elementów
symetrycznych,

−

aby przody, rękawy, tyły były ułożone na części grzbietowej skóry,

−

szablony elementów najbardziej narażonych na uszkodzenia mechaniczne (przody, rękawy,
tyły) podczas użytkowania wyrobu powinny być ułożone na części grzbietowej skóry.
Normowanie zużycia podszewek, wkładów klejowych, wkładów ocieplających w odzieży

skórzanej odbywa się według tych samych zasad jak w przypadku wyrobów odzieżowych
z materiałów włókienniczych.

Wykrawanie elementów odzieży ze skóry odbywa się za pomocą krajarki z nożem

pionowym,  krajarki  z  nożem  taśmowym,  za  pomocą  automatu  z  wykrojnikami
oraz z możliwością  zastosowania  systemu  komputerowego.  Aby  zapewnić  racjonalne
wykorzystanie  skóry,  należy  przed  rozłożeniem  szablonów  na  powierzchni  skóry  obliczyć
normę teoretyczną zużycia skór. Normę teoretyczną zużycia skór wylicza się według wzorów
podobnie jak w normowaniu materiałów włókienniczych. Po rozłożeniu szablonów elementów
wyrobu  odzieżowego  na  powierzchni  skóry  należy  obliczyć  faktyczny  wskaźnik  wypadów
wewnętrznych.  Następni  dokonać  analizy  i  oceny  jakości  zaprojektowanego  układu
szablonów.

Wypady wewnętrzne znajdujące się między szablonami i na brzegach skóry, należy

wykorzystać do wykończenia odzieży jak: na klapki, patki, kieszenie.

Kontrola jakości wykrojów

W zakładach odzieżowych istnieją własne kompleksowe systemy kontroli jakości

wyrobów  odzieżowych,  które  mają  na  celu  zapobiec  powstawaniu  błędów  między  innymi
w procesie  technologicznym  w  krojowni.  Kontrolę  międzyoperacyjną  w  krojowni
przeprowadzają pracownicy działu kontroli jakości są nimi brakarze, inspektorzy i pracownicy
działu  produkcyjnego  mistrzowie,  brygadziści  oraz  wytypowani  pracownicy  bezpośrednio

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zatrudnieni  przy  produkcji  wykrojów  stanowiska  samokontroli.  Pracownik  wytypowany
do samokontroli  ocenia  własną  pracę  oraz  jakość wytypowanych  poprzednich  operacji.  Może
to  być  sam  krojczy  lub  inny  pracownik  krojowni.  Im  częściej  i  dokładniej  przeprowadza
się kontrolę, tym lepsza jest jakość wykrojów.

Kontrola jakości wykrojów może być przeprowadzona w dwóch etapach:

−

zaraz po wykrojeniu elementów odzieży w krojowni przy stole krojczego, przez
porównanie wykrojów z szablonami. W zależności od wysokości nakładu można
porównać dwie lub trzy części ułożone na wierzchu, w środku lub w spodzie nakładu,

−

w szwalni przy stole szykowacza podczas przygotowania i sprawdzania wszystkich
wykrojów wyrobu odzieżowego.
Ponadto wysoką jakość produkowanej odzieży na etapie rozkroju materiału zapewniają

dobrze  wykonane  szablony  przemysłowe,  które  są  poprawnie  oznaczone  i  wyraźnie.  Opisane
szablony  zawierają  nazwę  asortymentu,  nazwę  elementu,  wielkość  odzieży,  rodzaj  materiału:
materiał podstawowy, podszewka, wkłady ocieplające czy wkłady klejowe. Poprawnie dobrane
układy  szablonów  do  krojonego  materiału,  dokładne  wykrawanie  elementów  wyrobu
odzieżowego, właściwie oznakowana każda część wykroju.

Błędy w wykrojach mogą powstawać głównie z niedokładnego obrysowania konturów

szablonów na materiale lub niestarannego krojenia. Gdy wykroje są za duże w stosunku
do szablonów, można je przeciąć i dopasować do wymiarów szablonów. Jeśli wykroje
są za krótkie lub za wąskie, należy je przekroić i zmienić wielkość odzieży.

Błędy w wykrojach mogą powodować powstawania odzieży drugiego gatunku. Zadaniem

kontroli  jakości  jest  dokonanie  i  ocena zaistniałych błędów  w  wykrojach  w  celu  wyciągnięcia
wniosków dotyczących usprawnienia produkcji wykrojów.
Pracownicy  kontroli  jakości  zobowiązani  są  do  kontrolowania  jakości  procesu  rozkroju
materiałów  odzieżowych,  opracowania  harmonogramów  kontroli  jakości  oraz  nadzoru
nad funkcjonowaniem samokontroli pracowników w krojowni.

Zasady znakowania wykrojów

W przemysłowej produkcji odzieży do znakowania wykrojów stosuje się różne metody

w zależności od wyposażenia zakładów i rodzaju materiału.

Znakowanie wewnętrznych punktów na wykrojach:

−

przez rozsuwanie nitek w materiałach za pomocą przyrządu z igłą wiertniczą,

−

wprowadzenie farby przez warstwy materiału za pomocą przyrządu z igłą wiertniczą
(farba zanika podczas obróbki cieplnej wykrojów),

−

przez wprowadzenie cieczy fluoryzującej za pomocą przyrządu z igłą,

−

przez przeciąganie i nacinanie nici ręcznie kolejno między warstwami materiału.

Nacinanie  zewnętrznych  punktów  technologicznych  na  krawędziach  wykrojów  wykonuje
się przyrządem  do  ręcznego  nacinania  lub  narzędziem  tnącym  maszyny  krojczej.  Zagadnienia
dotyczące  budowy  przyrządów  do  znakowania  wykrojów  zamieszczono  w  poprzednim
rozdziale.

Zasady numerowania wykrojów

Przed przekazaniem wykrojów do rozdzielni lub szwalni dokonuje się numerowania sztuk

odzieży i ich części, aby zapobiec powstaniu różnic kolorystycznych podczas łączenia
niewłaściwych części konstrukcyjnych odzieży.

Sposób numerowania wykrojów zależy od przyjętego systemu organizacji produkcji

w zakładzie odzieżowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Najczęściej wykroje oznacza się za pomocą samoprzylepnych etykiet. Oznaczenie może

zawierać  numer  zlecenia,  numer  paczki  lub  numer  wykroju.  Etykieta  powinna
być przymocowana  do  wykroju  tak,  aby  była  widoczna  w  kolejnych  fazach  procesu
technologicznego  jak  podczas  szycia,  prasowania  i  wykończania  wyrobu.  Do  numerowania
wykrojów  stosowane  są  różne  typy  urządzeń  zwane  numeratorami.  Zagadnienia  dotyczące
budowy urządzenia zamieszczono w poprzednim rozdziale.

Komputerowe wspomaganie prac w krojowni

W niektórych zakładach planowanie, sterowanie i kontrolę produkcji odzieży

przeprowadza się komputerowo. Taki system komputerowy ułatwia wymianę informacji
między poszczególnymi działami i wydziałami przedsiębiorstwa.

Poza tym za pomocą komputera wykonuje się rysunki modeli odzieży, dowolnie dobiera

się  wzory  i  kolory  materiałów  odzieżowych,  a  następnie  zapisuje  się  w  pamięci  komputera.
W drugim  etapie  prac  projektowych  konstruuje  się  nowe  formy  elementów  odzieży
lub przekształca  stare  szablony,  a  następnie  odbywa  się  stopniowanie  szablonów
i wykonywanie  układów  szablonów.  Wszystkie  opracowane  dane  zachowuje  się  w  pamięci
komputera  i można  je  w  każdej  chwili  wywołać  na  ekranie  monitora  lub  za  pomocą  plotera
wydrukować np. układy szablonów w naturalnej wielkości czyli w skali 1:1, a następnie ułożyć
je na wierzchniej warstwie nakładu.

Informacje o właściwościach materiałów odzieżowych znajdujących się w magazynie

surowca mogą być zapisane w pamięci komputera, a następnie wykorzystane do wykonania
nakładów.

Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony

środowiska obowiązujące w krojowni.

Zagadnienia dotyczące przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie

odzieżowym obowiązują wszystkich jego pracowników.

W krojowni podobnie jak w innych wydziałach produkcyjnych duży wpływ na warunki

bhp mają między innymi, takie czynniki jak: estetyczne urządzenie i organizacja stanowisk
pracy, właściwa temperatura i wilgotność powietrza, wentylacja, zachowanie czystości
oraz prawidłowe oświetlenie miejsc pracy. Najbardziej właściwym jest oświetlenie dzienne.

Oświetlenie sztuczne powinno być jak najbardziej zbliżone do oświetlenia naturalnego.

Na stanowisku kontroli jakości tkanin oświetlenie powinno być o natężeniu ok. 800 lux,
a na stanowiskach w krojowni około 600 lux.

Przy doborze oświetlenia górnego (ogólnego) i oświetlenia miejscowego usytuowanego

na stanowiskach roboczych, należy zwrócić uwagę na właściwe i równomierne natężenie
światła, właściwe padanie promieni świetlnych w miejscach warstwowania i rozkroju materiału
oraz zabezpieczenie przed możliwością odbijania się promieni świetlnych.

Praca na maszynach krojczych stwarza dla pracownika największe zagrożenie. Wszystkie

elementy ruchome, wystające poza korpus krajarek muszą być szczelnie osłonięte.

W krajarkach urządzenia elektryczne powinny mieć odpowiednie zabezpieczenia chroniące

przed porażeniem prądem są nimi wyłączniki ochronne, uziemienie i zerowanie ochronne.

Poza tym maszyny krojcze mają własne charakterystyczne wymagania dotyczące

bezpieczeństwa ich pracy. Krajarki taśmowe powinny być wyposażone w specjalne urządzenie
elektromagnetyczne,  które  w  chwili  zerwania  taśmy  służy  do  jej  zatrzymania,  muszą  być
wyposażone  w  osłony  noża,  urządzenia  pochłaniające  iskry  powstające  podczas  ostrzenia
noża,  urządzenie  odpylające  kurz  i  pył,  które  powstają  w  czasie  krojenia.  Krajarkę  taśmową
pracownik powinien obsługiwać w rękawiczkach ochronnych z dzianej siatki metalowej.

Krajarki ręczne muszą być wyposażone w ochraniacze tarczy lub noża pionowego, które

zabezpieczają pracownika przed skaleczeniem dłoni lub palców.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas pracy na maszynach krojczych a w szczególności na krajarkach taśmowych

pracownicy muszą być skoncentrowani i zachować dużą ostrożność. Krajarki powinny
podlegać systematycznej i dokładnej kontroli, głównie stanu noża, osłon, napięcia noża.

Odpady powstające podczas wykrawania elementów odzieży, należy natychmiast usuwać

do specjalnych pojemników, gdyż leżące na podłodze mogą stać się przyczyną wypadku.
Pomieszczenia  krojowni  powinny  być  wyposażone  w  sprzęt  do  gaszenia  pożarów.  Są  nimi
gaśnice, przeciwpożarowe instalacje elektryczne i wodne.
Transport  materiałów  odzieżowych  i  wykrojów  elementów  odzieży  w  krojowni,
aby nie powodować zagrożenia powinien odbywać się zgodnie z przepisami bhp:

−

wózki transportowe muszą być w dobrym stanie technicznym,

−

używanie wózków o napędzie elektrycznym wymaga przestrzegania przepisów ruchu
drogowego,

−

drogi komunikacyjne powinny mieć gładką i twardą nawierzchnię oraz powinny
być dobrze oświetlone,

−

stanowiska  pracy  z  maszynami  krojczymi  i  urządzeniami  do  warstwowania  materiałów
odzieżowych  powinny  być  usytuowane  w  bezpośredniej  odległości  od  dróg
komunikacyjnych i torowisk przenośników mechanicznych.
Wszystkie  maszyny  i  urządzenia  krojcze  oraz  maszyny  do  warstwowania  powinny

posiadać instrukcje obsługi uwzględniające wymagania dotyczące bezpieczeństwa pracy. Przed
podjęciem pracy przy maszynach krojczych, układarkach, urządzeniach do znakowania
obowiązkiem pracowników jest zapoznanie się z instrukcjami obsługi i bezwzględne
ich przestrzeganie.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie etapy prac występują w krojowni?
2.  Jakie rodzaje kontroli jakości materiałów odzieżowych są stosowane przed rozkrojem?
3.  Jakie są metody kontroli jakości materiałów odzieżowych przed rozkrojem?
4.  Jakie są rodzaje warstwowania materiałów odzieżowych?
5.  Jakie są zasady prawidłowego warstwowania materiałów odzieżowych?
6.  Jakie są metody wykonywania rysunku układu szablonów na materiale?
7.  Jakie  są  zasady  prawidłowego  wykonania rysunku układu  szablonów na materiale metodą

obrysowania konturów szablonów?

8.  Jakie są techniki wykrawania elementów odzieży?
9.  Jakie zasady stosowane są podczas wykrawania skór?
10. Jakie są metody sprawdzania jakości wykrojów?
11. Jakie są metody oznaczania punktów technologicznych na wykrojach?
12. Jakie są zasady numerowania wykrojów?
13. Do jakich zadań w krojowni można zastosować komputer?
14. Jakie zagrożenie dla pracownika istnieje podczas obsługi krajarki taśmowej?
15. Jakie zagrożenie dla pracownika istnieje podczas obsługi krajarek ręcznych?
16. Jakie  zagrożenie  dla  pracownika  istnieje  podczas  obsługi  maszyn  z  urządzeniami

i przewodami elektrycznymi?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj rodzaje prac występujących w krojowni zakładu odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  odszukać w materiale nauczania opis prac występujących w krojowni,
2)  zapisać kolejność ich występowania,
3)  przy nazwie rodzaju pracy sporządzić krótką jej charakterystykę,
4)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Wykonaj układ szablonów na materiale ze wzorem jednokierunkowym metodą

obrysowania konturów szablonów na podstawie wzorca układu szablonów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowiska pracy,
2) odszukać w materiale nauczania informacje dotyczące sposobu wykonania układu

szablonów metodą obrysowania konturów szablonów,

3) dokonać analizy toku postępowania,
4) narysować prostokąt o wymiarach odpowiadających szerokości układu i długości układu

zgodnie z miniaturką układu szablonów,

5)  ułożyć szablony zgodnie z wzorcem układu szablonów,
6)  obrysować kontury szablonów,
7)  dokonać analizy wykonanego ćwiczenia,
8)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru milimetrowego,

−

przybory kreślarskie: linijka, ołówki, gumka, skalówka 1:5,

−

przybory do pisania,

−

dokumentacja techniczna, wzorzec układu szablonów,

−

komplet szablonów wyrobu odzieżowego w skali 1:5 (asortyment wyrobu odzieżowego
i jego wielkość ustala nauczyciel),

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Dobierz przykłady zastosowania różnych sposobów warstwowania materiałów: prawą

stroną do lewej, prawą stroną do prawej i warstwowania w układzie zygzakowym
oraz przedstaw je graficznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zorganizować stanowiska pracy,
2)  odszukać w materiale nauczania charakterystykę sposobów warstwowania materiałów,
3)  graficznie przedstawić sposoby warstwowania,
4)  zapisać

przy

każdym

rysunku

sposobu

warstwowania

materiału

przykłady

ich zastosowania,

5) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania, ołówek, linijka, gumka,

−

katalogi materiałów odzieżowych: tkanin, podszewek, wkładów klejowych, wkładów
ocieplających i inne,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Wymień zasady prawidłowego sporządzania nakładu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania informacje dotyczące zasad prawidłowego układania

warstw materiału w nakładzie,

2) zapisać warunki prawidłowego wykonywania nakładu materiałów odzieżowych,
3) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 5

Określ techniki wykrawania elementów wyrobów odzieżowych oraz scharakteryzuj

sposoby ich realizacji.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania informacje dotyczące sposobów rozkroju nakładów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) wyszukać techniki wykrawania elementów wyrobów odzieżowych i zapisać je na arkuszu

papieru,

3) zapisać przy rodzaju techniki wykrawania elementów wyrobów odzieżowych krótką

jej charakterystykę oraz wymienić zastosowane maszyny lub urządzenia,

4) dokonać analizy ćwiczenia

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalogi maszyn i urządzeń krojczych,

−

plansze schematów maszyn krojczych, prospekty maszyn krojczych,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 6

Scharakteryzuj etapy rozkroju materiałów przy zastosowaniu technologicznej linii

krojczej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania informacje dotyczące stosowania technologicznej linii

krojczej,

2)  dokonać analizy działania tego urządzenia,
3)  zapisać etapy prac wykonanych w systemie,
4)  zapisać przy każdym etapie prac krótką jego charakterystykę,
5)  zapisać  wnioski  dotyczące  zastosowania  technologicznej  linii  krojczej  i  tradycyjnych

metod pracy,

6) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

katalogi maszyn i urządzeń krojczych,

−

plansze przedstawiające schematy technologicznej linii krojczej,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 7

Scharakteryzuj zasady wykrawania elementów wyrobu odzieżowego ze skóry.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania zagadnienia dotyczące zasad wykrawania elementów

wyrobu odzieżowego ze skóry,

2) wyszukać sposoby układania szablonów elementów wyrobu odzieżowego na skórach

i zapisać je na arkuszu papieru,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) określić techniki wykrawania elementów wyrobów odzieżowych ze skóry i zapisać

je na arkuszu papieru,

4) określić możliwości wykorzystania wypadów wewnętrznych skóry i zapisać je na arkuszu

papieru,

5) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

Ćwiczenie 8

Przeprowadź kontrolę jakości wykrojów wyrobu odzieżowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) odszukać w materiale nauczania zagadnienia dotyczące zasad przeprowadzania kontroli

jakości wykrojów w krojowni,

3)  porównać wykroje elementów wyrobu odzieżowego z szablonami,
4)  ocenić jakość wykrojonych elementów wyrobu odzieżowego,
5)  zapisać uwagi i wnioski z przeprowadzonej kontroli jakości wykrojów,
6)  zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

komplet wykrojów wybranego wyrobu odzieżowego,

−

komplet szablonów wybranego wyrobu odzieżowego,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 9

Wykonaj operację znakowania i numerowania wykrojów elementów bluzki damskiej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy,
2) odszukać w materiale nauczania zagadnienia dotyczące zasad znakowania i numerowania

wykrojów wyrobów odzieżowych,

3) odczytać na wykrojach bluzki damskiej punkty określające miejsce zeszycia zaszewek

w przodach i tyle, miejsce naszycia kieszeni oraz miejsce spotkań elementów wyrobu,

4) wypełnić samoprzylepne etykiety zapisując: numer zlecenia, numer paczki, numer wykroju

bluzki damskiej,

5)  przykleić wypełnione samoprzylepne etykiety do wykrojów elementów bluzki damskiej,
6)  zapisać wnioski i uwagi z wykonanego ćwiczenia,
7)  zaprezentować pracę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

przybory do pisania,

−

urządzenie do znakowania ,

−

komplet wykrojów bluzki damskiej,

−

komplet szablonów bluzki damskiej,

−

druki etykiet samoprzylepnych,

−

poradnik dla ucznia.

Ćwiczenie 10

Określ możliwości zastosowania programu komputerowego wspomagającego prace

w krojowni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać w materiale nauczania zagadnienia dotyczące sposobów zastosowania programu

komputerowego wspomagającego pracę w krojowni,

2) określić rodzaj prac wykonywanych w krojowni przy zastosowaniu programu

komputerowego,

3) zapisać nazwy tych prac oraz ich krótką charakterystykę,
4) zaprezentować pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

arkusz papieru formatu A4,

−

zestaw komputerowy z programem wspomagającym pracę w krojowni,

−

prospekty z zestawami komputerowymi,

−

prospekty z urządzeniami krojczymi sterowanymi komputerowo,

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura zgodna z punktem 6 poradnika.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować proces technologiczny w krojowni?



2) określić rodzaje kontroli jakości materiałów odzieżowych przed

rozkrojem?



3) określić metody kontroli jakości materiałów odzieżowych przed

rozkrojem?



4) zastosować rodzaje warstwowania materiałów odzieżowych?



5) zastosować

zasady

prawidłowego

warstwowania

materiałów

odzieżowych?



6) rozróżnić metody wykonywania rysunku układu szablonów na

materiale?



7) zastosować zasady prawidłowego wykonania rysunku układu

szablonów metodą obrysowania konturów szablonów?



8) wykonać układ szablonów na materiale?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Udzielaj  odpowiedzi  na  załączonej karcie odpowiedzi,  stawiając  w  odpowiedniej rubryce

znak X. W przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

5. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru, w tym:

−

zadania 1,2,4,6,7,8,9,10,11,12,13,14,15,17 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 3,5,16,18,19,20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Do każdego zadania dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Za każdą prawidłową
odpowiedź otrzymasz 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak otrzymasz 0 punktów.

6. Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

7. Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

–

instrukcja,

–

zestaw zadań testowych,

–

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Fazą procesu technologicznego wyrobu odzieżowego jest

a)  przeglądanie materiałów odzieżowych.
b)  rozkrój materiału odzieżowego.
c)  wykonanie układu szablonów wyrobu odzieżowego.
d)  opracowanie wzoru odzieży do produkcji.

2. Zbiór dokumentów opisowych i rysunkowych określających metody i środki wytwarzania

wyrobu odzieżowego to dokumentacja
a)  pomiaru czasu pracy.
b)  techniczno-technologiczna wyrobu odzieżowego.
c)  normowania zużycia materiałów odzieżowych.
d)  konstrukcji wyrobu odzieżowego.

3. Bezresztkowy układ szablonów wyrobu odzieżowego to układ

a)  jednokierunkowy.
b)  dwukierunkowy.
c)  asymetryczny.
d)  sekcyjny.