PUSTELNIA KAMEDŁÓW W BIENISZEWIE K. KONINA
z informacją dla pielgrzymów

wtorek, 28 lipca 2009, 09:24

Pustelnia Ojców Kamedułów

im. Św. Pięciu Braci Męczenników w Bieniszewie

«O samotności, która nie jesteś dostatecznie znana przez ludzi, z wyjątkiem tych, którzy cię
znają z doświadczenia. O samotności, która nigdy nie będziesz dostatecznie chwalona, ty,
która prowadzisz nędzę ludzką aż do szczęśliwości anielskiej. Ty sama, o umiłowana
samotności, duszom świętym, które płaczą oczekując na tym wygnaniu, ukazujesz ideał tej
wiekuistej radości, której pragniemy i spodziewamy się otrzymać w ojczyźnie»

o. Paweł Giustiniani ECMC

Św. Romuald z Rawenny

Historia kamedułów rozpoczęła się we Włoszech. Założycielem zakonu był św. Romuald,
który urodził się w rodzinie książęcej w Rawennie w pierwszej połowie X wieku. Jako
młodzieniec wstąpił do benedyktynów. Jednak po trzech latach postanowił prowadzić życie
bardziej surowe i samotne pod kierunkiem świątobliwego pustelnika Maryna, żyjącego
w puszczy nieopodal opactwa. Wkrótce Romuald sam stał się ojcem duchowym dla wielu
uczniów, gromadzących się wokół niego. Zakładał pustelnie dla rosnącej liczby swoich
naśladowców. Na początku XI wieku w Campo di Maldoli powstał klasztor i erem, w którym
mnisi poprzez modlitwę, samotność, milczenie, post i pracę, dążyli do zjednoczenia
z Bogiem. Nowy zakon w Kościele został zatwierdzony w 1072 roku przez papieża
Aleksandra II. Obecnie istnieją dwie Kongregacje Kamedułów: Kongregacja Kamedulska
Zakonu św. Benedykta z domem generalnym w Camaldoli oraz obecna w Polsce
Kongregacja Pustelników Kamedułów z Góry Koronnej z siedzibą w Monte Porzio Catone
we Włoszech. Z zakonu kamedułów wywodziło się ponad czterystu świętych,
błogosławionych i sług Bożych. Należeli do niego również późniejsi papieże: Grzegorz IV
i Grzegorz XVI oraz dziesięciu kardynałów i około stu biskupów.

Kongregacja Pustelników Kamedułów z Góry Koronnej

Na początku szesnastego wieku przełożony generalny kamedułów z Camaldoli Paweł
Gustiniani, spragniony bardziej samotnego i surowszego życia, dał nowy bodziec i zachętę do
rozwoju w duchu ideału romualdowego, odnawiając charyzmat pustelniczy w zakonie św.
Romualda. Zakładał eremy, które – po zatwierdzeniu papieskim w 1524 roku – dały
początek nowemu zgromadzeniu Towarzystwu Pustelników Świętego Romualda
nazywanego dziś Kongregacją Pustelników Kamedułów z Góry Koronnej. Instytut
kontemplacyjny, jakim jest wspomniana Kongregacja, łącząc w sobie elementy istotne dla
życia wspólnego, tj. regułę, posługę władzy i posłuszeństwo oraz elementy życia
pustelniczego, jak odosobnienie, milczenie, pilne przestrzeganie przebywania w celi
przedstawia harmonijne zespolenie obu tych rodzajów życia. Życie samotnicze
w kamedulskim zakonie jest całkowicie nastawione na zjednoczenie z Bogiem w ustawicznej
modlitwie i kontemplacji. Dlatego kameduli nie podejmują się działalności duszpasterskiej.
Wyrzekłszy się troski o wszelkie sprawy doczesne, pustelnicy zajmują się własnym postępem
w doskonałości chrześcijańskiej i zjednoczeniem w modlitwie z Trójjedynym Bogiem. Każdy

Strona 1 z 4

Fronda › KORONKA KAMEDULSKA › PUSTELNIA KAMEDŁÓW W BIENISZE...

2010-04-16

http://fronda.pl/jacek333/blog/marek2

eremita zamieszkuje celę oddzieloną od innych i wychodzi z niej tylko z konieczności. Cela
określa wymiar pustelniczy życia kamedulskiego i stanowi dla mnicha przestrzeń życiową
jego postępu duchowego.

Kameduli w Polsce

Od samego początku można dostrzec bliskie związki kamedułów z Polską. Z klasztoru
Pereum we Włoszech, gdzie opatem był św. Romuald, w 1001 roku wyruszyło do Polski
dwóch mnichów: Benedykt i Jan, aby założyć pustelnię. Na miejscu dołączyło do nich trzech
Polaków. W listopadzie 1003 roku pięciu eremitów: Benedykt, Jan, Mateusz, Izaak i Krystyn
poniosło śmierć męczeńską i wkrótce zostali kanonizowani przez papieża Jana XVIII. Kult
Pięciu Braci Męczenników w okolicach Kazimierza Biskupiego przyczynił się do
późniejszego powstania klasztoru bernardynów w tym mieście, a następnie pustelni
kamedułów w Bieniszewie.

Na stałe zakon kamedułów pojawił się na ziemiach polskich stosunkowo późno, bo dopiero
w 1604 roku, w związku z fundacją eremu w Krakowie. Stamtąd wysyłano zakonników do
nowopowstających eremów w Rytwianach, Warszawie, Bieniszewie, Wigrach, Szańcu
i Pożajściu. Pustelnie kamedulskie uważane były przez zaborców za miejsca krzewienia
patriotyzmu i ostoję polskości, dlatego okres zaborów przetrwał tylko erem w Krakowie
na Bielanach.

Pustelnia im. Pięciu Braci Męczenników w Bieniszewie

Według przekazu zachowanego w kronikach zakonnych w wigilię Ofiarowania Najświętszej
Maryi Panny 20 listopada 1662 r siedemnastoletniej Zofii z Bochlewa ukazała się pięknie
ubrana Pani, która wskazała jej wzgórze z rosnącą na nim samotną sosną. Oczom
dziewczyny ukazał się wówczas nieziemski widok białych mnichów oddających chwałę Bogu.
Matka Boża zapowiedziała, że wkrótce w miejscu tym powstanie klasztor, w którym
zakonnicy będą poprzez nieustanną modlitwę i kontemplację wypraszać łaski dla wszystkich
ludzi. Zofia, wypełniając polecenie otrzymane podczas objawienia, opowiedziała o wszystkim
ojcu Antoniemu Krzesikowskiemu, który był kierownikiem duchowym kasztelana Alberta
Kadzidłowskiego. Ten pod wpływem niesamowitej opowieści zdecydował się wspomóc
finansowo fundację klasztoru na Sowiej Górze, w miejscu wskazanym przez Maryję.
Wkrótce z Krakowa przybyli pierwsi mnisi, którzy zamieszkali gościnnie u ojców
bernardynów w Kazimierzu Biskupim, potem zaś w Gosławicach, prowadząc jednocześnie
starania związane z budową pierwszych zabudowań klasztornych. Fundacja dokonana przez
Kadzidłowskiego została potwierdzona w dokumencie królewskim wystawionym 1 sierpnia
1663 roku. Początkowo wzniesiono kościół drewniany, którego budowa zakończyła się
w 1672 roku. Jednak już 17 października 1666 roku została odprawiona na terenie Eremu
pierwsza Msza Święta przy licznym udziale wiernych. W 1741 roku w klasztorze wybuchł
pożar, w wyniku którego spłonęła znaczna część kościoła z głównym ołtarzem oraz
cudownym obrazem Matki Bożej Pocieszenia z Dzieciątkiem. Cudowny obraz został
zastąpiony nowym wizerunkiem, czczonym również przez okoliczną ludność. Przygotowania
do wznoszenia murowanego kościoła pod wezwaniem Narodzenia NMP prowadzono od 1747
roku. Jednak ze względu na bardzo skromne fundusze, znaczące prace budowlane
wykonano w latach 1760-1781. Świątynia została dedykowana 14 maja 1797 roku.

Podczas rozbiorów zakonnicy zostali zmuszeni do opuszczenia pustelni, w której pozostało
potajemnie, wbrew nakazowi władz carskich, kilku zakonników. W 1846 roku zmarł
w Bieniszewie ostatni mnich o. Karol Pianowski. Majątek klasztorny podlegający
administracji carskiej był grabiony i dewastowany. W tym okresie Mszę Świętą odprawiano
tylko kilkanaście razy w roku. Po powstaniu listopadowym w związku z ograniczeniami
wprowadzonymi przez Rosjan, Eucharystię sprawowano tylko 8 września w święto

Strona 2 z 4

Fronda › KORONKA KAMEDULSKA › PUSTELNIA KAMEDŁÓW W BIENISZE...

2010-04-16

http://fronda.pl/jacek333/blog/marek2

Narodzenia NMP, by uczcić Maryję w cudownym obrazie. W 1880 roku zabudowania
pokamedulskie przejął hrabia Karol Mielżyński, chroniąc je tym samym przed ostateczną
rozbiórką. Zaś w 1906 roku teren klasztoru stał się własnością Stanisława Mańkowskiego,
który po odzyskaniu niepodległości przez Polskę na własny koszt rozpoczął odbudowę
zniszczeń.

Po wielu staraniach i 118 latach nieobecności 2 lipca 1937 roku kameduli powrócili do
Bieniszewa. Pustelnicy przystąpili do remontów: wywiercili studnie o głębokości 96 metrów,
pobudowali nowe domki pustelnicze – eremy. Jeden z nich został ufundowany przez
prymasa Polski – Sługę Bożego kardynała Augusta Hlonda. Nie zdołali jednak w pełni
odbudować swojej pustelni z powodu wybuchu II wojny światowej. W sierpniu 1940 roku
czterech ojców zostało aresztowanych przez Niemców i przewiezionych do obozu
w Sachsenhausen a następnie do Dachau. W obozach zginęli ojcowie: Krystyn Ochoński
oraz Słudzy Boży: o. Alojzy Maciej Poprawa i o. Cherubin Kozik. Dali oni wspaniałe
świadectwo miłości do Chrystusa poprzez swoje życie i męczeńską śmierć. Obozową gehennę
przeżył jedynie o. Florian Niedźwiadek, który powrócił do krakowskiego eremu, tam zmarł
i został pochowany. W okresie wojny klasztor zajęło Hitlerjugend i zorganizowało w nim
swój ośrodek szkoleniowy, dokonując licznych zniszczeń. Kameduli powrócili ponownie do
Bieniszewa po zakończeniu działań wojennych i podjęli trud rekonstrukcji według
zachowanych opisów, zdjęć i rysunków.

Kościół klasztorny jest obiektem późnobarokowym, trzynawowym o układzie bazylikowym.
W archiwalnych dokumentach nie zachowała się informacja o autorze projektu kościoła,
architektonicznie związanego z kręgiem artystycznym wybitnego Włocha Jana
Catenazziego, który w znaczny sposób wpłynął na architekturę Wielkopolski. Świątynia jest
dziełem Czecha Jana Adama Stiera, który współpracował z Catenazzim, oraz Włocha
Pompea Ferrariego. Nie udało się natomiast ustalić autora ażurowego, rokokowego ołtarza
głównego z obrazem Ofiarowania Najświętszej Maryi Panny. Do prezbiterium przylegają
kaplica św. Krzyża i zakrystia. Polichromia w kaplicy św. Krzyża została wykonana w 1756
roku przez pochodzącego ze Śląska Jana Petri. Możemy tutaj również zobaczyć obraz Sądu
Ostatecznego oraz historię św. Huberta i sceny znalezienia św. Krzyża. Na uwagę zasługują
także dębowe stalle intarsjowane w 1755 roku, a w zakrystii rokokowa polichromia,
przedstawiająca widoki polskich pustelni kamedulskich oraz pochodzące z 1760 roku
boazerie i szafy jesionowe. Wnętrze świątyni pokrywają sklepienia żaglowe rozdzielone
parami gurtów. W kościele znajdują się relikwie Pięciu Braci Męczenników i łaskami
słynący obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem. Przy wyjściu z kościoła warto nawiedzić krypty,
w których kończy się ziemska wędrówka zakonników.

Przed fasadą wschodnią i zachodnią kościoła ryzalitowo wysunięte są części środkowe, ujęte
w pary pilastrów i zwieńczone szczytami wolutywnymi. Na dwóch wieżach umieszczono
w latach 1925 i 1939 hełmy wykonane według starego wzoru. Wejście na teren klasztoru
prowadzi przez bramę z pierwszej połowy XVIII wieku, później przebudowanej.

Drogi Pielgrzymie

Miejsce, do którego przybyłeś, jest uświęcone modlitwą i pracą duchowych synów św.
Romualda, żyjących według własnych Konstytucji i Reguły św. Benedykta z Nursji.
Pustelnia im. Pięciu Braci Męczenników to jeden z dwóch czynnych dzisiaj eremów
kamedulskich i jedyny ściśle kontemplacyjny, pustelniczy zakon męski w Polsce. Podobnie
jak Chrystus, który często wstępował na górę, żeby się modlić, kameduli mieszkają z dala od

Strona 3 z 4

Fronda › KORONKA KAMEDULSKA › PUSTELNIA KAMEDŁÓW W BIENISZE...

2010-04-16

http://fronda.pl/jacek333/blog/marek2

ludzkich siedzib, aby w samotności dążyć do zjednoczenia z Bogiem już tu,
na ziemi.

Każdego dnia mnisi modlą się wspólnie w bieniszewskiej pustelni za Ciebie, cały Kościół
i świat w następujących godzinach: 4.00-7.15; 11.45-12.10; 14.00-14.25; 16.15-16.45; 17.30-
19.30. Stąd prośba, abyś ten święty czas uszanował, nie zakłócając go poprzez hałas lub
dzwonienie do furty.

Mężczyźni mogą codziennie wejść do kościoła w następujących godzinach: 8.00; 8.30; 9.00;
9.30; 10.30; 11.00; 14.30; 15.00; 15.30; 16.00; 16.30.

W każdą niedzielę odprawiana jest Msza Święta z udziałem wszystkich chętnych wiernych.
Furta jest wówczas otwarta w godzinach: 10.00-11.30.

Bibliografia

Florkowscy M. i M., Kameduli, Kraków 2005.

Leksykon Kościoła katolickiego w Polsce, Warszawa 2003.

Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce. Informator o życiu konsekrowanym, Warszawa 1998.

Paszek S., Klasztor OO. Kamedułów w Bieniszewie, Konin 2001.

Paszek S., Rutecki L., Pustelnia bieniszewska. Zarys dziejów, Konin 2000.

Pustelnia OO. Kamedułów w Puszczy kazimierskiej . Rys historyczny od założenia eremu do
czasów obecnych skreślony przez jednego z ojców kamedułów, Bieniszew 1938.

Rusin S., Zakony na ziemi konińskiej, Konin 1993.

Zakon OO. Kamedułów Pustelników. Jego historia, ustrój i stan obecny, Kraków 1935.

Polska. Ilustrowany przewodnik. Praca pod red. M. i P. Pilichowie, Warszawa 2000.

Łęcki W., Wielkoposka, Przewodnik po miejscach ładnych i ciekawych, Poznań 2003.

Zarewicz L., Zakon kamedułów. Jego fundacye i dziejowe wspomnienia w Polsce i Litwie,
Kraków 1971.

Opinii wyrażanych przez użytkowników portalu Fronda.pl nie należy utożsamiać z poglądami
redakcji.

Tylko zalogowani użytkownicy mogą dodawać komentarze.

Strona 4 z 4

Fronda › KORONKA KAMEDULSKA › PUSTELNIA KAMEDŁÓW W BIENISZE...

2010-04-16

http://fronda.pl/jacek333/blog/marek2