2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców
i innych osób kieruj¹cych pracownikami

Stanis³aw Wójcik

Rozdzia³ 2/7.

2. Szkolenia

2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kieruj¹cych pracownikami

lipiec 2005

Spis treœci

1. Uczestnicy szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

2. Cel szkolenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

3. Forma szkolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

4. Program szkolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

5. TreϾ szkolenia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

5.1. Wybrane regulacje prawne z zakresu bhp. . . .

4

5.2. Identyfikacja, analizy i ocena zagro¿eñ czynnikami

wystêpuj¹cymi w procesach pracy oraz oceny
ryzyka zawodowego zwi¹zanego z tymi
zagro¿eniami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

5.3. Organizacja i metody kszta³towania bezpiecznych

i higienicznych warunków pracy . . . . . . . . . . .

8

5.4. Analiza okolicznoœci i przyczyn wypadków

przy pracy i chorób zawodowych i zwi¹zana
z tym profilaktyka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

5.5. Organizacja i metodyka szkolenia w dzie-

dzinie bhp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

9

5.6. Postêpowanie w razie wypadków i w sytuacjach

zagro¿eñ, w tym zasady udzielania pierwszej
pomocy w razie wypadku . . . . . . . . . . . . . . . .

9

5.7. Skutki ekonomiczne niew³aœciwych warunków

pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

5.8. Ochrona przeciwpo¿arowa i ochrona œrodo-

wiska naturalnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

1. Uczestnicy szkolenia

Szkolenie tego typu kierowane jest do:

l

pracodawców – osób fizycznych bêd¹cych pracodawcami lub reprezentuj¹cych
pracodawcê w zakresie spraw zwi¹zanych z bhp,

l

osób kieruj¹cych pracownikami – kierowników, mistrzów, brygadzistów.

2. Cel szkolenia

Celem pierwszego szkolenia okresowego jest:

l

przygotowanie pracodawcy do wykonywania ci¹¿¹cych na nim obowi¹zków
w zakresie bhp oraz

l

rozszerzenie i pog³êbienie wiedzy i umiejêtnoœci nabytych przez osoby kie-
ruj¹ce pracownikami podczas szkolenia wstêpnego (i ewentualnie szkolenia
okresowego w zwi¹zku z zatrudnieniem na innym stanowisku).

lipiec 2005

1

OPINIE

Rozdział 2/7.

W trakcie szkolenia nale¿y skoncentrowaæ siê g³ównie na tematach dotycz¹cych:

l

oceny zagro¿eñ wystêpuj¹cych w procesach pracy oraz ryzyka zwi¹zanego
z tymi zagro¿eniami,

l

kszta³towania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

l

ochrony pracowników przed zagro¿eniami zwi¹zanymi z wykonywan¹ prac¹.

Podczas kolejnych szkoleñ okresowych dla pracodawców i innych osób kieru-
j¹cych pracownikami nale¿y aktualizowaæ i uzupe³niaæ wiedzê i umiejêtnoœci
nabyte uprzednio.

3. Forma szkolenia

Wymagane formy prowadzenia szkolenia tego typu to:

l

seminarium,

l

kurs lub

l

samokszta³cenie kierowane.

Środki
dydaktyczne

W trakcie szkolenia wymagane jest stosowanie odpowiednich œrodków dydak-
tycznych np. filmów, tablic pogl¹dowych, prezentacji na foliach itp. Nale¿y tak-
¿e wykorzystywaæ techniki komputerowe (prezentacje multimedialne i Internet).
Przypomnijmy, ¿e okresowe szkolenie dziedzinie bhp dla pracodawców i innych
osób kieruj¹cych pracownikami odbywa siê w czasie pracy i na koszt pracodawcy.

Je¿eli szkolenie ma formê samokszta³cenia kierowanego, to nale¿y podkreœliæ, ¿e
jego uczestnicy powinni otrzymaæ materia³y umo¿liwiaj¹ce przyswojenie wie-
dzy i nabycie umiejêtnoœci zawartych w programie szkolenia. Powinny to byæ np.:

l

skrypty,

l

wyci¹gi z przepisów,

l

listy pytañ kontrolnych, czy

l

testy.

Szkolenie nale¿y przeprowadziæ na podstawie szczegó³owego programu opraco-
wanego przez organizatora szkolenia.

Organizatorem szkolenia pracodawcy nie mo¿e byæ on sam – mo¿e prowadziæ je
wy³¹cznie jednostka zewnêtrzna uprawniona do takiej dzia³alnoœci na podstawie
przepisów o systemie oœwiaty.

Organizacja
zajęć

Szkolenie powinno trwaæ co najmniej 16 godzin lekcyjnych. Nie trzeba koniecznie
prowadziæ zajêæ w jednym bloku. Dopuszczalne jest roz³o¿enie szkolenia na po-
szczególne etapy i prowadzenia go nawet d³u¿ej ni¿ przez 2 dni. Wydaje siê, ¿e takie
roz³o¿enie szkolenia w czasie mo¿e byæ wskazane lub nawet konieczne – zw³asz-
cza, jeœli jest ono prowadzone w formie samokszta³cenia kierowanego.

4. Program szkolenia

Podstaw¹ opracowania programu szkolenia okresowego dla okreœlonego stanowi-
ska lub grupy stanowisk w zak³adzie pracy powinien byæ ramowy program szkole-
nia. Program takiego okresowego szkolenia dla pracodawców i osób kieruj¹cych
pracownikami zosta³ okreœlony w Rozdziale IV Za³¹cznika 1 do wymienionego
wczeœniej rozporz¹dzenia MGiP z 27.7.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie

2

lipiec 2005

OPINIE

2. Szkolenia

Rozdział 2/7.

Materiały
pomocnicze

bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860). Program ten jest na-
stêpuj¹cy.

Lp.

Temat szkolenia

Liczba

godzin

lekcyjnych

1.

Wybrane regulacje prawa pracy dotycz¹ce bezpieczeñstwa i higieny
pracy, z omówieniem Ÿróde³ prawa miêdzynarodowego (dyrektyw
WE, konwencji MOP), w szczególnoœci:

l

obowi¹zki w zakresie bhp oraz odpowiedzialnoœæ za naruszenie
przepisów i zasad bhp,

l

ochrona pracy kobiet i m³odocianych,

l

profilaktyczna opieka zdrowotna nad pracownikami,

l

szkolenie w dziedzinie bhp,

l

organizacja nadzoru i kontroli warunków pracy.

3

2.

Identyfikacja, analiza i ocena zagro¿eñ czynnikami szkodliwymi dla
zdrowia, uci¹¿liwymi i niebezpiecznymi wystêpuj¹cymi w procesach
pracy oraz oceny ryzyka zawodowego zwi¹zanego z tymi zagro¿e-
niami.

3

3.

Organizacja i metody kszta³towania bezpiecznych i higienicznych
warunków pracy z uwzglêdnieniem stanowisk wyposa¿onych w mo-
nitory ekranowe; zarz¹dzanie bezpieczeñstwem i higien¹ pracy.

3

4.

Analiza okolicznoœci i przyczyn wypadków przy pracy i chorób za-
wodowych oraz zwi¹zana z nimi profilaktyka; omówienie przyczyn
charakterystycznych wypadków przy pracy, ze szczególnym uwzglêd-
nieniem wypadków powsta³ych na skutek niew³aœciwej organizacji
pracy, oraz zwi¹zanej z nimi profilaktyki.

2

5.

Organizacja i metodyka szkolenia w dziedzinie bhp (z uwzglêdnieniem
metod prowadzenia instrukta¿u stanowiskowego) oraz kszta³towanie
bezpiecznych zachowañ pracowników w procesach pracy.

2

6.

Zasady postêpowania w razie wypadku w czasie pracy i w sytuacjach
zagro¿eñ (np. po¿aru, awarii), w tym zasady udzielania pierwszej po-
mocy w razie wypadku.

1

7.

Skutki ekonomiczne niew³aœciwych warunków pracy (np. œwiadcze-
nia z tytu³u warunków pracy, sk³adka na ubezpieczenia spo³eczne
pracowników).

1

8.

Problemy ochrony przeciwpo¿arowej i ochrony œrodowiska natural-
nego.

1

9.

Razem:

minimum

16

1 godzina lekcyjna = 45 minut

Program opracowa³:

Po konsultacji z pracownikami zatwierdzi³:

...........................................

..........................................................................

(imiê i nazwisko)

(data, imiê i nazwisko, funkcja, podpis)

lipiec 2005

3

2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

OPINIE

Rozdział 2/7.

5. TreϾ szkolenia

5.1. Wybrane regulacje prawne z zakresu bhp

Źródła prawa

Poniewa¿ Polska jest cz³onkiem Unii Europejskiej i nale¿y do spo³ecznoœci miêdzy-
narodowej, dlatego Ÿród³em prawa krajowego jest nie tylko nasza ustawa zasadni-
cza – Konstytucja RP, ale tak¿e przyjête przez nasze pañstwo konwencje miêdzy-
narodowe i traktaty za³o¿ycielskie Wspólnot Europejskich (stanowi¹ce prawo
pierwotne). W zakresie prawa pracy, w tym spraw dotycz¹cych bezpieczeñstwa
i higieny pracy s¹ to:

l

konwencje Miêdzynarodowej Organizacji Pracy, np.:

o

konwencja MOP Nr 62 z 23.6.1937 r. w sprawie przepisów o bezpieczeñ-
stwie w przemyœle budowlanym (podana do powszechnej wiadomoœci
w Dz.U. z 1951 r. Nr 11, poz. 83),

o

konwencja MOP Nr 119 z 25.6.1963 r. dotycz¹ca zabezpieczenia maszyn
(podana do powszechnej wiadomoœci w Dz.U. z 1977 r. Nr 14, poz. 53);

l

dyrektywy (jako prawo wtórne) Unii Europejskiej, np:

o

Dyrektywa Rady z 12.6.1989 r. o wprowadzeniu œrodków w celu zwiêksze-
nia bezpieczeñstwa i poprawy zdrowia pracowników podczas pracy (Dy-
rektywa Ramowa); 89/391/EWG (Dz.Urz. WE L 183 z 29.6.1989 r.),

o

Dyrektywa Rady z 29.5.1990 r. w sprawie minimalnych wymagañ zdrowia
i bezpieczeñstwa podczas rêcznego przemieszczania ciê¿arów w przypadku
mo¿liwoœci wyst¹pienia zagro¿enia, zw³aszcza urazów krêgos³upa u pra-
cowników (czwarta szczegó³owa dyrektywa w rozumieniu art. 16 pkt 1 Dy-
rektywy 89/391/EWG); 90/269/EWG (Dz.Urz. WE L 156 z 21.6.1990 r.),

o

Dyrektywa Rady z 30.11.1989 r. o minimalnych wymaganiach bezpieczeñ-
stwa i ochrony zdrowia dotycz¹cych stosowania przez pracowników œrod-
ków ochrony indywidualnej w miejscu pracy (trzecia dyrektywa szczegó-
³owa w rozumieniu art. 16 pkt 1 Dyrektywy 89/391); 89/656/EWG (Dz.Urz.
WE L 393 z 30.12.1989 r.),

o

Dyrektywa Komisji z 8.6.2000 r. ustanawiaj¹ca pierwsz¹ listê indykatyw-
nych wartoœci granicznych nara¿enia na czynniki zewnêtrzne podczas pra-
cy – w zwi¹zku z wykonaniem dyrektywy Rady 98/24/EWG w sprawie
ochrony zdrowia i bezpieczeñstwa pracowników przed ryzykiem zwi¹za-
nym z czynnikami chemicznymi w miejscu pracy; 2000/39/WE (Dz.Urz.
WE L 142 z 16.6.2000 r.),

o

Dyrektywa Rady z 22.6.1994 r. w sprawie ochrony pracy osób m³odych;
94/33/WE (Dz.Urz. WE L 216 z 20.8.1994 r.),

o

Dyrektywa Rady z19.10.1992 r. w sprawie wprowadzenia œrodków s³u¿¹cych
wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeñstwa i zdrowia pracownic
w ci¹¿y, pracownic, które niedawno rodzi³y i pracownic karmi¹cych piersi¹
(dziesi¹ta dyrektywa szczegó³owa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy
89/391/EWG); 92/85/EWG (Dz.Urz. WE L 348 z 28.11.1992 r.).

Dyrektywy stanowi¹ tylko o celach do osi¹gniêcia przez w³adze krajowe. Obo-
wi¹zuj¹cym prawem s¹ krajowe akty prawne oparte na tych dyrektywach, np. dy-
rektywa 90/269/EWG zosta³a wdro¿ona do prawa krajowego przez rozporz¹dzenie
Ministra Pracy i Polityki Spo³ecznej z 14.3.2000 r. w sprawie bezpieczeñstwa i higie-
ny pracy przy rêcznych pracach transportowych (Dz.U. Nr 26, poz. 313, ze zm.).

4

lipiec 2005

OPINIE

2. Szkolenia

Rozdział 2/7.

Prawa
i obowiązki

Podczas realizacji tego etapu programu nale¿y szczegó³owo omówiæ (w przypadku
pierwszego szkolenia okresowego) lub tylko przypomnieæ (gdy szkolenie jest kolej-
nym) uczestnikom szkolenia zakres obowi¹zków i uprawnieñ pracodawcy oraz
pracowników, w tym osób kieruj¹cych pracownikami wynikaj¹cy z Kodeksu
pracy (w art. 207–209 uregulowano podstawowe obowi¹zki i uprawnienia praco-
dawcy, w art. 210 i 211 zapisano prawa i obowi¹zki pracownika, a art. 212 zawiera
obowi¹zki osoby kieruj¹cej pracownikami) i innych ustaw i rozporz¹dzeñ w zale¿-
noœci od dziedziny dzia³alnoœci uczestników.

PRZYKŁAD

Dla pracodawców prowadz¹cych dzia³alnoœæ w zakresie wykonywania prac podwodnych, przepisy
Kodeksu pracy nale¿y uzupe³niæ o obowi¹zki i uprawnienia wynikaj¹ce z ustawy z 17.10.2003 r.
o wykonywaniu prac podwodnych (Dz.U. Nr 199, poz. 1936, ze zm.).

Podstawowe prawa i obowi¹zki zarówno pracodawców, jak i pracowników oma-
wiane by³y w ramach szkolenia wstêpnego ogólnego (instrukta¿u ogólnego). Nale-
¿y zatem siêgn¹æ po program tamtego szkolenia, zaktualizowaæ go i uzupe³niæ.
Uzupe³niaj¹c program instrukta¿u ogólnego nale¿y po³o¿yæ nacisk na szczegó-
³owe omówienie praw i obowi¹zków w zakresie bezpieczeñstwa i higieny pra-
cy oraz czasu pracy, jako czynnika wp³ywaj¹cego na jej bezpieczny i higieniczny
przebieg.

Z obowi¹zkami wobec pracowników wi¹¿e siê sprawa odpowiedzialnoœci za ich
spe³nienie. Odpowiedzialnoœæ karna pracodawców i osób kieruj¹cych pracowni-
kami wynika m.in. z art. 281 i 283 Kp oraz z art. 22 ustawy z 24.6.1983 r. o spo³ecznej
inspekcji pracy (Dz.U z Nr 35, poz. 163, ze zm.). Wiêcej na ten temat w szkoleniu
pracodawców wykonuj¹cych zadania s³u¿by bhp.

Nastêpnie nale¿y omówiæ regulacje prawne w zakresie:

l

szczególnej ochrony pracy kobiet (m.in.: uprawnienia zwi¹zane z rodziciel-
stwem, wymagane warunki œrodowiska pracy, rêczne prace transportowe) na
podstawie:

o

art. 176–189

1

Dzia³u VIII Kodeksu pracy (tj. Dz.U z 1998 r. Nr 21, poz. 94,

ze zm.) oraz

o

rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 10.9.1996 r. w sprawie wykazu prac
szczególnie uci¹¿liwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114,
poz. 545, ze zm.);

l

szczególnej ochrony pracy m³odocianych (m.in.: dopuszczalnoœæ zatrudnia-
nia, zasady zawierania i rozwi¹zywania umów o pracê, obowi¹zek nauki, wy-
miar i rozk³ad czasu pracy, ochrona zdrowia, prace wzbronione, urlopy), na
podstawie:

o

art. 190–206 Dzia³u IX Kodeksu pracy,

o

rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 24.8.2004 r. w sprawie wykazu prac
wzbronionych m³odocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych
z tych prac (Dz.U. Nr 200, poz. 2047),

o

rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 28.5.1996 r. w sprawie przygotowania
zawodowego m³odocianych i ich wynagradzania (Dz.U. Nr 60, poz. 278,
ze zm.),

o

rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 5.12.2002 r. w sprawie
przypadków, w których wyj¹tkowo jest dopuszczalne zatrudnianie m³odo-

lipiec 2005

5

2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

OPINIE

Rozdział 2/7.

cianych, którzy nie ukoñczyli gimnazjum oraz osób nie maj¹cych 16 lat, któ-
re ukoñczy³y gimnazjum oraz osób nie maj¹cych 16 lat, które nie ukoñczy³y
gimnazjum (Dz.U. Nr 214, poz. 1808),

o

rozporz¹dzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 1.7.2002 r. w spra-
wie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. 113, poz. 988, ze zm.);

l

profilaktycznej ochrony zdrowia pracowników (m.in.: ryzyko zawodowe,
urz¹dzenia ograniczaj¹ce lub eliminuj¹ce szkodliwe dla zdrowia czynniki œro-
dowiska pracy, badania i pomiary tych czynników, stosowanie odzie¿y i obu-
wia roboczego oraz œrodków ochrony indywidualnej, zaplecze higieniczno-sa-
nitarne, œrodki do udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku, zapewnienie
posi³ków i napojów, badania lekarskie), na podstawie:

o

art. 226–233 oraz 237

6

–237

10

Kp,

o

rozporz¹dzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26.9.1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny pracy (tj. Dz.U. z 2003 r.
Nr 169, poz. 1650),

o

rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia i Opieki Spo³ecznej z 30.5.1996 r. w spra-
wie przeprowadzania badañ lekarskich pracowników, zakresu profilaktycz-
nej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wyda-
wanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. Nr 69, poz. 332,
ze zm.),

o

rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 28.5.1996 r. w sprawie profilaktycznych
posi³ków i napojów (Dz.U. Nr 60, poz. 279);

o

rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia z 20.4.2005 r. w sprawie badañ i po-
miarów czynników szkodliwych dla zdrowia w œrodowisku pracy (Dz.U.
Nr 73, poz. 645);

l

szkolenia w dziedzinie bhp (m.in.: wymagane kwalifikacje pracowników
i zwi¹zane z tym dokumenty – np. energetyczne, poddozorowe, operatorów
maszyn; programy szkoleñ; warunki dopuszczenia do pracy; obowi¹zki in-
formacyjne wzglêdem pracowników), na podstawie:

o

art. 237

2

– 237

4

Kp,

o

rozporz¹dzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 27.7.2004 r. w sprawie szko-
lenia w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860)
oraz

o

szczegó³owych rozporz¹dzeñ dotycz¹cych konkretnych dziedzin dzia³al-
noœci.

l

organizacji nadzoru i kontroli warunków pracy (m.in.: organy upowa¿nione
do kontroli wraz z ich uprawnieniami i obowi¹zkami), na podstawie:

o

art. 18

4

i 18

5

oraz 237

11

Kodeksu pracy,

o

ustawy z 6.3.1981 r. o Pañstwowej Inspekcji Pracy (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 124,
poz. 1362, ze zm.),

o

ustawy z 14.3.1985 r. o Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej (tj. Dz.U. z 1998 r.
Nr 90, poz. 575, ze zm.),

o

ustawy z 23.5.1991 r. o zwi¹zkach zawodowych (tj. Dz.U. z 2001 r. Nr 79,
poz. 854, ze zm.),

o

ustawy z 24.6.1983 r. o spo³ecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163,
ze zm.),

o

rozporz¹dzenia Rady Ministrów z 2.9.1997 r. w sprawie s³u¿by bezpieczeñ-
stwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 109, poz. 704, ze zm.).

6

lipiec 2005

OPINIE

2. Szkolenia

Rozdział 2/7.

Nale¿y tu szczególnie podkreœliæ, ¿e s³u¿ba bhp (równie¿ pracownik, któremu pra-
codawca powierzy³ wykonywanie jej zadañ) podlega bezpoœrednio pracodawcy.
Osoby te nie mog¹ ponosiæ jakichkolwiek niekorzystnych dla nich nastêpstw z po-
wodu wykonywania ich zadañ i uprawnieñ.

Za stan bhp w zak³adzie odpowiada pracodawca, a nie pracownik s³u¿by bhp.

Uk³adaj¹c szczegó³owy plan szkolenia warto zajrzeæ te¿ do rozdzia³ów 1, 2, 3, 5,
8 TECZKI, traktuj¹cych o zasadach prowadzenia kontroli przez Pañstwow¹ Inspek-
cjê Pracy, szkoleniach w zakresie bhp, badaniach lekarskich, ocenie ryzyka zawodo-
wego, odzie¿y roboczej i œrodków ochrony indywidualnej.

5.2. Identyfikacja, analizy i ocena zagro¿eñ czynnikami
wystêpuj¹cymi w procesach pracy oraz oceny ryzyka
zawodowego zwi¹zanego z tymi zagro¿eniami

Prawid³owo prowadzone szkolenie musi daæ jego uczestnikom wiedzê nt. klasyfi-
kacji czynników szkodliwych i niebezpiecznych wystêpuj¹cych w procesach
pracy, szczególnie tych dotycz¹cych ich zakresu dzia³ania. Uczestnicy szkolenia
powinni tak¿e posi¹œæ umiejêtnoœæ rozpoznawania i wartoœciowania (analizy i oce-
ny) zagro¿eñ. Najwa¿niejsze metody rozpoznawania i oceniania zagro¿eñ to:

l

pomiary i badania stê¿eñ i natê¿eñ czynników szkodliwych,

l

listy kontrolne,

l

instrukcje obs³ugi maszyn i urz¹dzeñ technicznych,

l

analiza zdarzeñ wypadkowych,

l

analiza kart charakterystyk substancji niebezpiecznych.

Przy omawianiu poszczególnych zagro¿eñ s³uchacze powinni poznaæ równie¿:

l

skutki ich oddzia³ywania na organizm cz³owieka (rodzaje urazów lub scho-
rzeñ),

l

szkody materialne, a tak¿e

l

sposoby i œrodki ochrony przed tymi zagro¿eniami.

Nastêpnym etapem realizacji tego tematu szkolenia jest przekazanie wiedzy, jak
dokonywaæ oceny ryzyka zawodowego (ró¿ne stosowane metody oceny ryzyka
zawodowego), czyli jak zapobiegaæ skutkom zagro¿eñ zawodowych. Pomocnym
materia³em do szkolenia mog¹ byæ liczne publikacje na ten temat, a tak¿e Polskie
Normy:

l

PN-N-18002:2000. Systemy zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy.
Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego,

l

PN-EN 1050:1999 Maszyny. Bezpieczeñstwo. Zasady oceny ryzyka.

Pomocna przy opracowywaniu tego elementu szkolenia bêdzie lektura rozdzia³u 5
TECZKI

, gdzie omówiono zasady oceny ryzyka zawodowego i podano przyk³ady

oceny takiego ryzyka dla ró¿nych stanowisk pracy.

lipiec 2005

7

2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

OPINIE

Rozdział 2/7.

5.3. Organizacja i metody kszta³towania bezpiecznych
i higienicznych warunków pracy

Uczestnicy szkolenia, z racji wykonywanych przez siebie funkcji, organizuj¹ prace
w zak³adzie, maj¹ wiêc decyduj¹cy wp³yw na kszta³towanie jej warunków.

Dobra, sprawna organizacja pracy idzie zawsze w parze z bezpieczeñstwem pra-
cy, gdy¿ jakoœæ pracy zale¿y w du¿ej mierze od warunków jej wykonywania, po-
czucia bezpieczeñstwa wœród pracowników i stabilizacji.

Dobre praktyki

Wiele aspektów organizacji pracy wynika z przepisów prawa pracy, w tym z regu-
lacji dotycz¹cych bezpieczeñstwa i higieny pracy. Stosowanie siê do nich nale¿y
do „minimum programowego”, jednak¿e dobre praktyki wykonywania zawodu
zobowi¹zuj¹ do:

l

ci¹g³ego doskonalenia i poprawiania systemów zarz¹dzania oraz

l

d¹¿enia do uzyskania w zak³adzie stanu, który moglibyœmy nazwaæ „kultur¹
bezpieczeñstwa pracy”.

Temu celowi s³u¿y zapewne wprowadzenie systemów zarz¹dzania jakoœci¹, œro-
dowiskiem, a przede wszystkim bezpieczeñstwem i higien¹ pracy. Warto wiêc
przekazaæ uczestnikom szkolenia kierunki i „wytyczne” wynikaj¹ce z Polskich
Norm serii 18000 dotycz¹cych systemów zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹
pracy.

Instrucje
stanowiskowe

Jednym z elementów zarz¹dzania jest wprowadzanie instrukcji dotycz¹cych wyko-
nywanych prac. Temu zagadnieniu nale¿y poœwiêciæ sporo czasu, poniewa¿ to
do kadry kierowniczej nale¿y opracowywanie instrukcji, w tym instrukcji sta-
nowiskowych bhp, a jest to zadanie nie³atwe. Jak opracowaæ instrukcje bezpie-
czeñstwa i higieny pracy przeczytaj¹ Pañstwo w rozdziale 9 TECZKI, który poœwiê-
cono w³aœnie temu zagadnieniu.

Wiêkszoœæ uczestników szkolenia korzysta na co dzieñ z komputera, organizuje
i nadzoruje stanowiska wyposa¿one w komputer. Wskazane by³oby wiêc, aby po-
znali oni równie¿ wymagania bhp i ergonomii przy u¿yciu komputera okreœlone
w rozporz¹dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1.12.1998 r. w sprawie bez-
pieczeñstwa i higieny pracy na stanowiskach wyposa¿onych w monitory ekranowe
(Dz.U. Nr 148, poz. 973).

5.4. Analiza okolicznoœci i przyczyn wypadków przy pracy
i chorób zawodowych i zwi¹zana z tym profilaktyka

Pracodawca jest obowi¹zany systematycznie analizowaæ przyczyny:

l

wypadków przy pracy,

l

chorób zawodowych i innych chorób zwi¹zanych z warunkami œrodowiska
pracy

i na podstawie wyników tych analiz stosowaæ w³aœciwe œrodki zapobiegawcze.

Analiza
okoliczności
wypadku

W tym temacie nale¿y zaprezentowaæ uczestnikom szkolenia, w jaki sposób prze-
prowadziæ analizê przebiegu zdarzeñ zwi¹zanych z wypadkiem, by wychwyciæ
jego przyczyny. Nastêpnie nale¿y omówiæ okolicznoœci typowych dla danej bra-
n¿y wypadków przy pracy oraz zdarzeñ potencjalnie wypadkowych, ze szczegól-
nym zwróceniem uwagi na przyczyny wynikaj¹ce ze:

l

z³ej organizacji pracy,

8

lipiec 2005

OPINIE

2. Szkolenia

Rozdział 2/7.

l

niewiedzy pracowników,

l

zachowañ pracowników.

W tej czêœci szkolenia trzeba tak¿e omówiæ zakres i celowoœæ podjêtych œrodków
prewencyjnych adekwatnych do przyczyn.

Warto zachêciæ uczestników szkolenia, aby podzielili siê w³asnymi doœwiadczenia-
mi w zakresie ustalania przyczyn wypadków przy pracy, czy zdarzeñ potencjalnie
wypadkowych i podejmowanych dzia³añ profilaktycznych na terenie swojego
zak³adu pracy. Pomocne przy opracowywaniu tego tematu bêd¹ tak¿e wiadomoœci
podane w rozdziale 6 TECZKI, dotycz¹ce analizy stanu bhp w zak³adzie pracy.

5.5. Organizacja i metodyka szkolenia w dziedzinie bhp

Dobrze wyszkolony i „ukszta³towany” pracownik to gwarancja bezpieczeñstwa
wypadkowego. Dlatego pracodawcy oraz osoby kieruj¹ce pracownikami powinni
poznaæ, jak w³aœciwie zorganizowaæ (a nierzadko prowadziæ) szkolenie, aby by³o
one nie tylko zgodne z przepisami, ale przede wszystkim przynios³o po¿¹dane
rezultaty. Temu celowi poœwiêcony jest cykl opinii, przyk³adowych instrukta¿y
w TECZCE, które uwzglêdniaj¹ zmiany w przepisach wprowadzone nowym roz-
porz¹dzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z 27.7.2004 r. w sprawie szkolenia
w dziedzinie bezpieczeñstwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860).

Instrukta¿ stanowiskowy pracownika przeprowadza wyznaczona przez praco-
dawcê osoba kieruj¹ca pracownikami lub pracodawca. Powinni oni posiadaæ odpo-
wiednie kwalifikacje i byæ przeszkoleni w zakresie metod prowadzenia instrukta¿u
stanowiskowego. Zatem w ramach szkolenia okresowego dla pracodawców i in-
nych osób kieruj¹cych pracownikami nale¿y uwzglêdniæ æwiczenia w prowadze-
niu takiego instrukta¿u celem nabycia przez uczestników szkolenia umiejêtnoœci
dydaktycznych.

5.6. Postêpowanie w razie wypadków i w sytuacjach zagro¿eñ,
w tym zasady udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku

Zagadnienia te omawiane s¹ ju¿ czêœciowo podczas szkolenia wstêpnego. Rozsze-
rzaj¹c ten temat podczas szkolenia okresowego nale¿y omówiæ zadania i obowi¹zki
wynikaj¹ce z przepisów art. 234 Kodeksu pracy i rozporz¹dzenia Rady Ministrów
z 28.7.1998 r. w sprawie ustalania okolicznoœci i przyczyn wypadków przy pracy
oraz sposobu ich dokumentowania, a tak¿e zakresu informacji zamieszczanych
w rejestrze wypadków przy pracy (Dz.U. Nr 115, poz. 744, ze zm.).

Pierwsza
pomoc

Je¿eli szkolenie prowadzone jest w formie kursu lub seminarium, to oprócz wiedzy
w tym zakresie, wskazane by³oby nauczyæ uczestnika szkolenia umiejêtnoœci prak-
tycznego udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu w wypadku.

Szczegó³owy program szkolenia w zakresie postêpowania w sytuacjach po¿aru
lub awarii powinien wynikaæ z opracowanych w zak³adzie planów na wypadek
wyst¹pienia takich zdarzeñ. S¹ to bardzo indywidualne zagadnienia, st¹d w tym
miejscu tylko uwaga ogólna.

lipiec 2005

9

2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

OPINIE

Rozdział 2/7.

5.7. Skutki ekonomiczne niew³aœciwych warunków pracy

Wyk³ad z tego tematu nale¿y oprzeæ na przepisach ustawy z 30.10.2002 r. o ubezpie-
czeniu spo³ecznym z tytu³u wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U.
Nr 199, poz. 1673, ze zm.) oraz wydanych rozporz¹dzeñ do tej ustawy, a tak¿e na
danych statystycznych.
Podstawowe rozporz¹dzenia do tej ustawy wyda³ Minister Pracy i Polityki Spo-
³ecznej:

l

18.12.2002 r. w sprawie szczegó³owych zasad orzekania o sta³ym lub d³u-
gotrwa³ym uszczerbku na zdrowiu, trybu postêpowania przy ustalaniu te-
go uszczerbku oraz postêpowania o wyp³atê jednorazowego odszkodowania
(Dz.U. Nr 234, poz. 1974),

l

29.11.2002 r. w sprawie ró¿nicowania stopy procentowej sk³adki na ubezpiecze-
nie spo³eczne z tytu³u wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zale¿no-
œci od zagro¿eñ zawodowych i ich skutków (Dz.U. Nr 200, poz. 1692, ze zm.).

Koszty złych
warunków pracy

Warto równie¿ wskazaæ na inne koszty wynikaj¹ce ze z³ych warunków pracy, ta-
kie jak:

l

straty materialne powsta³e w nastêpstwie wypadków przy pracy (uszkodzenia
maszyn i urz¹dzeñ, strata materia³ów i produktów, przestoje, zaanga¿owa-
nie w likwidacjê skutków wypadku innych pracowników, czy nawet kary
zwi¹zane z nieterminowym wykonaniem zamówienia),

l

z³a jakoœæ produktów,

l

ewentualne grzywny na³o¿one przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

l

utrata dobrego wizerunku firmy.

5.8. Ochrona przeciwpo¿arowa i ochrona œrodowiska
naturalnego

Zagadnienia ochrony przeciwpo¿arowej i ochrony œrodowiska ukierunkowane s¹
równie¿ na ochronê pracownika (jego otoczenia) przed zagro¿eniami zdrowia i ¿y-
cia, a wiêc s¹ czêœci¹ szeroko pojêtego bezpieczeñstwa i higieny pracy.

Pracodawcy bêd¹cy w³aœcicielami, zarz¹dcami lub u¿ytkownikami budynku, obiek-
tu lub terenu ponosz¹ odpowiedzialnoœæ za naruszenie przepisów przeciwpo-
¿arowych. Powinni zatem poznaæ te przepisy. Zawarte s¹ one g³ównie w ustawie
z 24.8.1991 r. o ochronie przeciwpo¿arowej (tj. Dz.U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229,
ze zm.) i aktach wykonawczych do tej ustawy, takich jak rozporz¹dzenia Ministra
Spraw Wewnêtrznych i Administracji z:

l

16.6.2003 r. w sprawie ochrony przeciwpo¿arowej budynków, innych obiektów
budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 121, poz. 1138),

l

16.6.2003 r. w sprawie przeciwpo¿arowego zaopatrzenia w wodê oraz dróg
po¿arowych (Dz.U. Nr 121, poz. 1139),

l

31.7.2001 r. w sprawie szczegó³owych zasad kierowania i wspó³dzia³ania jedno-
stek ochrony przeciwpo¿arowej bior¹cych udzia³ w dzia³aniu ratowniczym
(Dz.U. Nr 82, poz. 895),

l

19.1.1998 r. w sprawie czynnoœci kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony
przeciwpo¿arowej oraz osób uprawnionych do ich przeprowadzania (Dz.U.
Nr 15, poz. 69, ze zm.),

10

lipiec 2005

OPINIE

2. Szkolenia

Rozdział 2/7.

l

16.6.2003 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod wzglêdem
ochrony przeciwpo¿arowej (Dz.U. Nr 121, poz. 1137).

Ci sami pracodawcy, tym razem jako podmioty korzystaj¹ce ze œrodowiska natu-
ralnego, powinni równie¿ chroniæ to œrodowisko tj. zapewniaæ m.in. ochronê po-
wietrza, ochronê przed ha³asem, polami elektromagnetycznymi, do czego zobo-
wi¹zuje ich ustawa z 27.4.2001 r. Prawo ochrony œrodowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627,
ze zm.) i akty wykonawcze do niej.

lipiec 2005

11

2/7. Program szkolenia okresowego pracodawców i innych osób kierujących pracownikami

OPINIE

Rozdział 2/7.