1.Kultura – rozumienie pojęcia, cechy, elementy, przykłady
A)
Kulturę
można określić jako ogół wytworów ludzi, zarówno
materialnych, jak i niematerialnych:
duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i
zachowania). Najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i
materialnego dorobku społeczeństwa.
B) Cechy zjawisk kulturowych:
1. K.a ma charakter czasowy tzn. charakteryzuje się rozciągłością w
czasie. Kultura rozumiana w sensie atrybutywnym, jako cecha
ludzkości, zmieniała się, rozwijała i kumulowała w miarę upływu
czasu. Również w sensie dystrybutywnym kultura jako zbiór cech
określonej zbiorowości istnieje zawsze w planie czasowym: rozwija
się, przeżywa rozkwit i upadek, ma swoją historię.
2. K. ma wymiar przestrzenny, tzn. rozciągłość w przestrzeni
zjawisk kulturowych, rozprzestrzenianie się ich po różnych obszarach.
Poszczególne kultury określonych zbiorowości wyodrębniały się
miedzy innymi w wyniku zajmowania ograniczonego obszaru.
Kultura ma wymiar przestrzenny zarówno w sensie atrybutywnym jak
i dystrybutywnym.
3. K.jest systemem, a więc każda pojedyncza kultura ma własną
wewnętrzną logikę. Tworzy wewnętrzną całość. Między jej
elementami zachodzi proces integracji.
4. K.jest prawidłowa. Kultura trwa i zmienia się według pewnych
praw i regularności. Dlatego można ją nie tylko opisywać, ale i także
szukać zasad jej działania.
5. K.jest też mechanizmem (aparatem) adaptacyjnym człowieka,
jest pośrednikiem między człowiekiem, a środowiskiem, które ten
zamieszkuje.
C) Elementy kultury: wiedza, wierzenia, sztuka, moralność, prawa,
obyczaje oraz inne zdolności/ nawyki nabyte przez człowieka jako
członka społeczeństwa.
Przykłady…
D)
Definicje kultury:
Antonina Kłoskowska-Względnie zintegrowana całość obejmująca
zachowania ludzi przebiegające według wspólnych dla zbiorowości
społecznej wzorów wykształconych i przyswajanych w toku integracji
oraz zawierające wytwory takich zachowań.
Edward Tylor - Kultura czyli cywilizacja jest to złożona całość, która
obejmuje wiedzę, wierzenia, sztukę, moralność, prawa, obyczaje,
zdolności i nawyki nabyte przez ludzi jako członków społeczeństwa.
Johan Huizinga- Kultura oznacza kontrolę nad przyrodą.
Kultura Wg Wojciecha J. Burszty (1998):
@sztuczny świat, w którym żyjemy jako członkowie społeczeństwa
@rzeczywistość myślowa albo ideacyjna
@pewien wyróżniony sposób życia człowieka
Relacje Kultura «------»Natura
W. Burszta:
1.N. jest stanem charakteryzującym się chaotycznym
niezróżnicowaniem, kultura jest czymś uporządkowanym i można ją
rozumieć.2.N.jest tym co pierwotne i bezpośrednie, kultura to przede
wszystkim społeczna organizacja, coś, co się „nadbudowuje” na
porządku naturalnym.3.N.jest ciągła, kultura nieciągła.4.W n. istnieje
„wolność”, kultura to człowieczeństwo.5.N. to zwierzęcość, kultura to
reguły i normy.6.N. to zjawisko biologiczne, kultur jest.Mentalna.7.N.
jest światem nie przetworzonym, kultura przetworzonym.
WNIOSKI:
#Do n. należy wszystko, co jest w ludziach obecne zawsze i wszędzie,
do kultury zaś to, co występuje tylko niekiedy i w niektórych
miejscach.#Do natury należy to, co spontaniczne, a do kultury to co
podyktowane przez normę.#Natura stanowi całość samowystarczalną,
zrozumiałą bez uwzględnienia kultury, kultura natomiast nie może
być zrozumiana bez odniesienia do natury.
Cechy kultury wg W. Burszty:
Kultury się uczymy.,K. wywodzi się z biologicznych,
środowiskowych, psychicznych i historycznych elementów ludzkiej
egzystencji.,K. jest zorganizowana.,K. jest wieloaspektowa.,K. jest
dynamiczna.,K. jest zmienna.,W k. występują pewne prawidłowości,
które pozwalają analizować je metodami naukowymi.,Kultura jest
instrumentem przystosowania jednostki do całokształtu otoczenia oraz
zdobycia środków dla twórczej ekspresji
A)Pojęcia:
Etnocentryzm
– główny wyznacznik samowartościowania grup
społecznych i podstawa do ich samoidentyfikacji.
Etnocentryzm, postawa charakteryzująca się pełną aprobatą członków
własnej grupy społecznej, jej wywyższaniem, połączona zazwyczaj z
niechęcią lub negacją członków innej grupy. Konsekwencją
etnocentryzmu jest często fanatyzm, rasizm, nacjonalizm.
Jądro kultury – ta część kultury danego społeczeństwa, która tworzy
zintegrowaną całość i jest podzielana przez wszystkich, dostatecznie
enkulturowanych jego członków, układ podstawowych cech w
kulturze powtarzających się w innych kulturach tego samego typu
Enkulturacja – proces nabywania kompetencji kulturowej, uczenia
się kultury, proces wrastania w kulturę danego społeczeństwa- w
procesie tym jednostka staje się integralnym jego członkiem i
nosicielem kultury
B)
Wymiary kultur G. Hofstedego
–Szczegółowe przykłady dla
wybranego.
Hofstede wyróżnił następujące
wymiary kultur narodowych
:
Dystans władzy (Power Distance Index – PDI) – określa relacje
między przełożonymi i podwładnymi oraz między władzą a
obywatelem. Określa również stopień akceptacji dla nierówności
społecznych, skłonność przełożonych do konsultacji z podwładnymi,
czyli stopień autorytarności władzy, oraz oczekiwany stopień
posłuszeństwa wobec rodziców, przełożonych i władzy.
Kolektywizm i indywidualizm (Indvidualism – IDV) – wyznacza
proporcje między wagą przykładaną do dobra jednostki i grupy.
Większość społeczeństw jest społeczeństwami kolektywistycznymi, w
których pozycję jednostki wyznacza przynależność do grupy. Grupa
popiera swoich członków w zamian za co oni pozostają lojalni wobec
grupy. W nielicznych społeczeństwach indywidualistycznych pozycję
jednostki wyznaczają jej własne przymioty. Od ludzi oczekuje się
niezależności i samodzielności. Kolektywizm często (choć nie
zawsze) jest częściowo skorelowany z dystansem władzy.
Kobiecość i męskość (Masculinity – MAS) – ten szczególny wymiar
wskazuje na zróżnicowanie ról poszczególnych płci. W każdej
kulturze role kobiece to dbanie o sferę uczuć i zachowanie harmonii, a
role męskie to asertywność i „przebojowość”. Jednak w kulturach
kobiecych zachowania obu płci są podobne i zbliżają się do bieguna
kobiecego, podczas gdy w kulturach męskich jest większe
zróżnicowanie między rolami przypisywanymi płciom. Jednocześnie
zachowania obu płci są bliższe bieguna męskiego niż w kulturach
kobiecych. Co ciekawe aspekt ten nie wpływa znacząco na liczbę
kobiet robiących karierę zawodową. Choć w kulturach kobiecych jest
mniej barier utrudniających kobiecie robienie kariery, to kobiety na
ogół nie odczuwają takiej potrzeby. Z kolei w kulturach męskich, choć
kobiecie trudniej jest osiągnąć sukces zawodowy, to jednocześnie
kobiety wykazują więcej męskich cech, pomocnych przy
przełamywaniu barier.
Unikanie niepewności (UncertaintyAvoidance Index – UAI) –
Hofstede pisze, że „unikanie niepewności możemy (...) zdefiniować
jako stopień zagrożenia odczuwany przez członków danej kultury w
obliczu sytuacji nowych, nieznanych, lub niepewnych.” Innymi słowy
określa ono stopień w jakim są oni skłonni zaakceptować
nieprzewidywalność stosunków społecznych i niepewność
przyszłości. Wysokie UAI związane jest też m.in. z wysokim
poziomem niepokoju, publicznym okazywaniem emocji oraz
wysokim spożyciem alkoholu.
Orientacja długoterminowa (Long Term Orientation – LTO) –
wymiar ten nie został wyodrębniony w badaniach IBM
przeprowadzonych przez Hofstedego. Odkrył go dopiero Michael
Bond w badaniu celowo unikającym wpływów zachodnich. W efekcie
uzyskał cztery wymiary kultury, z których trzy pokrywały się z
wymiarami Hofstedego. W wynikach jego badań nie znalazło się
unikanie niepewności, zamiast tego wykryto kolejny wymiar,
nazwany dynamizmem konfucjańskim, ponieważ wartości z OBU
jego biegunów znalazły się w myślach Konfucjusza. W wymiarze tym
chodzi przede wszystkim o rozróżnienie między długo- i
krótkoterminowym nastawieniem w życiu. Orientacja długoterminowa
skupia się na przyszłości, a krótkoterminowa na teraźniejszości i
przeszłości. Orientacja długoterminowa: – wytrwałość –
kształtowanie relacji według statusu – zapobiegliwość – poczucie
wstydu. Orientacja krótkoterminowa: – ustatkowanie i równowaga
– zachowanie „twarzy” – poszanowanie tradycji – odwzajemnianie
pozdrowień, przysług i prezentów.
4. Język i symbole:
Symbole a znaki:
@Znak wskazuje na coś poza sobą i zastępuje to @Znaki dzieli się na
dwa rodzaje naturalne, konwencjonalne- symbole- są arbitralne ("
narzucany w sposób niedopuszczający sprzeciwu”), stworzonymi
przedstawieniami, które zyskują znaczenie dzięki umowie społecznej
@Znak jest dwuelementowy (dwuwarstwowy) sposób
funkcjonowania informacji, 1. Nośnik informacji (obraz, gest, kolor,
zjawisko atmosferyczne, wyraz, zdanie, dźwięk)- jest to materialna
warstwa znaku. 2. Sama informacja- niematerialna warstwa znaku.
@Kultura to proces transformacji znaków, który nigdy się nie kończy
Symbole (jako elementy kultury):
@Symbole są znakami, są formami wyrazu udostępniającymi sens,
który przedstawia unoszona w słowie intencja znacząca (Burszta)
@Odnosi się do każdego przedmiotu, który służy jako nośnik
wyobrażenia, to „wyobrażenie” jest znaczeniem symbolu @Są one
namacalnymi przedstawieniami pojęć, abstrakcjami ujętymi w
naocznych formach, konkretnym wcieleniem idei, postaw, sądów,
tęsknień i wierzeń @Cechą ludzkiej rzeczywistości jest wszechobecny
symbolizm, uniwersalny jako zasada i partykularny w formach
konkretnych realizacji @Symbol oddaje istotę funkcjonowania
człowieka w kulturze
Cechy języka:
>Uczymy się go>Wywodzi się z biologicznych, środowiskowych,
psychicznych i historycznych elementów ludzkiej
egzystencji>zorganizowany(gramatyka)>wieloaspektowy>dynamiczn
y>zmienny>występują w nim prawidłowości, które pozwalają go
analizować metodami naukowymi>jest instrumentem przystosowania
jednostki do całokształtu otoczenia oraz nabycia środków dla twórczej
ekspresji
5. Model Kazimierza Dobrowolskiego –
chłopska kultura tradycyjna
.
Podstawowe warunki chłopskiej kultury tradycyjnej:
@
patriarchalny ustrój rodziny
- silna pozycja ojca,
podporządkowanie dzieci ich zależność materialna i mentalna
@współżycie kilku generacji
@selekcja dziedzictwa kulturowego - odrzucenie mniej istotnych
elementów dla danej społeczności, a przyswojenie innych istotnych
elementów
@powtarzalność i anonimowość wytworów z uwzględnieniem
praktycznej użyteczności
@silna więź społeczna, silne poczucie wspólnoty wewnątrz wsi\
@swoiste narzędzia transmisji kultury- lapidarne, zwięzłe
sformułowania, często wierszowane, których treść zawierała
obserwacje meteorologiczne, wiedze o klimacie, wiadomości
związane z rolnictwem i hodowlą, wskazania religijno- moralne,
mądrość życiowa
@
rola spotkania towarzyskie
, dwa rodzaje- I rodzaj- zebrania w
domu, karczmie, w drodze do kościoła(osobno mężczyźni, osobno
kobiety), na jarmark, II rodzaj: spotkania sąsiedzkie związane z
obrzędami, skubaniem pierza, przędzeniem.
@potęga autorytetów - autorytet osoby najstarszej, o największym
znaczeniu z racji doświadczenia życiowego, autorytet urządzenia-
wiele urządzeń wykazywało trwałość przez stulecia
@
rola magii i religii
- wierzenia, które nie zawsze
mają uzasadnienie logiczne, ich podstawą jest silna
wiara (synkretyzm chrześcijaństwa, zabobonów i miejsc mocy)
@uniformizm kulturowy- nacisk społeczny, wspólny zasób kulturowy
dla członków danej społeczności, lęk przed sankcjami i wyśmianiem
@cechy społeczności wioskowej- silna więź społeczna, instytucja
pomocy sąsiedzkiej, grupowe osiedlanie się w miastach, odrębność na
zewnątrz, wspólnota dóbr kulturowych(cech językowe, odzież), mit
grupowej wartości, lepsze zbiorowe samopoczucie
6. Z. Melosik, Młodzież a przemiany kultury współczesnej:
Społeczeństwo konsumpcji- grupa młodych konsumentów, którzy
stanowią obiekt reklamy, głównie w dwóch dziedzinach: sportu i
wolnego czasu oraz mody i ubioru. To społeczeństwo jest
komercjalizowane przez media.
Społeczeństwo/Kultura konsumpcji
- zjawisko nieograniczonej
konsumpcji, świat konsumpcji dla młodego pokolenia jest światem
obowiązującym, normalnym i naturalnym często przez tworzenie
nienaturalnych potrzeb.
Globalny nastolatek-
kształtowany przez kulturę popularną i
ideologię konsumpcji , nastolatek pragmatyczny, łatwo komunikuje
się , tolerancyjny, sceptyczny wobec głębszego uczestnictwa,
niewrażliwy na różnice kulturowe, nie ma korzeni.
Amerykanizacja-
jednostronny przepływ wartości kulturowych ze
Stanów Zjednoczonych do reszty świata. Ameryka kojarzona jest z
wolnością i różnorodnością i miejscem dla każdego.
Kulturatypu Instant
-Fast food, Fast sex, Fast car. Natychmiastowość
komunikacji, nieumiejętność czekania.
Kultura upozorowania
- młodzież żyje w świecie zdominowanym
przez mass media, które kreują rzeczywistość, wizerunek medialny
zastępuje ideały, a bohater telewizyjny prawdziwego bohatera. Brak
zdolności rozróżniania między kształtem i cieniem.
7. D. Kubinowski – Scharakteryzuj: juwenalizację, globalizację,
liberalizację, indywidualizację, mediatyzację i wirtualizację.
JUWENALIZACJA
- proces eksponowania w obiegu kulturowym
wartości i wzorów charakterystycznych dla życia młodzieży i
postrzegania ich jako pierwszoplanowych w całym społeczeństwie.
@Wyeksponowanie we współczesnej kulturze takich postaw
życiowych młodzieży jak: spontaniczność, żywiołowość, aktywność,
ale także krytycyzm, idealizm i optymizm.
@Odwrócenie tradycyjnego modelu przekazu kulturowego- dzieci
stają się n-lami dorosłych.
@Wzrost zainteresowania prospektywną orientacją życiową,
popularność zabiegów i działań rewalidacyjnych.
@Proces ten powoduje: osłabienie zainteresowania przeszłością,
historią, dziedzictwem kulturowym; podważanie autorytetu ludzi
starszych, rodziny i instytucji życia publicznego; legitymizacja
alternatywnych wobec tradycjonalistycznych dróg sukcesu
życiowego; niechęć do zobowiązań i unikanie odpowiedzialności za
siebie i drugiego człowieka; fascynację nowością, życie chwilą;
gloryfikacja przyjemności i rozrywki; zwiększenie zainteresowania
sprawami seksu w coraz młodszym wieku; „udawanie dorosłych”
przez osoby niedojrzałe; zagubienie i niepewność wobec wielości i
konieczności wyborów egzystencjonalnych; przerwanie
międzypokoleniowego, bezpośredniego przekazu kulturowego;
osłabienie się kompetencji rodziców nowej generacji w zakresie
tradycji; potoczna marginalizacja/ przemilczanie problemów choroby,
starości, śmierci
GLOBALIZACJA
wg E. Wnuk-Lipińskiego proces ten może przybierać postać 1)
homogenizacji (kulturowy imperializm i dominacja jednych kultur nad
drugimi, co powoduje zanik lub folkloryzację peryferii oraz
„westernizację” całego świata) 2) hybrydyzacji (wszczepianie w
tkankę kultur lokalnych, wybranych elementów globalnego obiegu
kulturowego, które są przez nie przetwarzanie i wtórnie przyswajane)
@Kryzys tożsamości, szczególnie narodowej ( relatywizacja,
fragmentacja i detradycjonalizacja tej tożsamości)
@Wirtualne zmniejszenie się dystansów czasowych i przestrzennych
@Zwiększenie potocznej świadomości różnorodności tradycji
kulturowych świata, z jednoczesnym nasilaniem się zjawiska ich
stopniowego zanikania
@Tożsamość kulturowa „z wyboru” zajmuje miejsce tej ugruntowanej
lokalnie
@Obok siebie stoją elementy kultury „wysokiej” i popularnej
@Standaryzacja w stylu Fast food i renesans bogactwa lokalnej
kuchni tradycyjnej
@Technicyzacja codziennego życia i poszukiwanie „higieny
cywilizacyjnej” w nieskażonym środowisku naturalnym
@Wysoki poziom konsumpcji w krajach wysoko rozwiniętych i
ogromne obszary głodu, chorób i ubóstwa
@Upowszechnienie systemu demokracji parlamentarnej i groźba
kolejnych masowych ataków terrorystycznych
@Spotęgowanie zjawiska relatywizmu kulturowego
LIBERALIZACJA
@Osłabienie normatywnej efektywności i funkcji kultury
@Rozpowszechnienie się liberalnej filozofii życiowej wśród
współczesnej młodzieży
@Upowszechnienie się tolerancji, a nawet szacunku dla odmienności
@Funkcjonowanie większości państw opiera się na poszanowaniu
praw człowieka, eksponowaniu zasad równości i wolności
@Neutralizacja postaw i zachowań dawniej kontrowersyjnych
społecznie
@Pluralizm w wielu dziedzinach kultury
@Opieranie życia na zliberalizowanej obyczajowości i
zrelatywizowanej moralności
@Negatywne skutki: Trywializacja uczciwości, wierności, cnoty;
kryzys instytucji tradycyjnie odpowiedzialnych za ład moralny;
masowe, medialne obnażanie intymności i seksualności człowieka;
homoseksualizm i biseksualizm jako wzory kulturowe; rozszerzanie
się na coraz to nowe kraje prawnego usankcjonowania aborcji na
życzenie, eutanazji, związków i małżeństw homoseksualnych oraz
adoptowania przez nie dzieci; akceptacja nihilizmu; fascynacja złem i
ciemnymi stronami człowieczeństwa
@A. Giddens: instrumentalne traktowanie idei wolności człowieka
może doprowadzić do destrukcji wymiaru osobowego człowieka
INDYWIDUALIZACJA
@Mocne wyeksponowanie w kulturze podmiotowości każdego
człowieka
@Poczucie indywidualnej odpowiedzialności za losy świata jako
miejsca życia ludzi, a nie tylko spełnianie bezpośrednich potrzeb
własnych i innych ludzi (Obuchowski)
@Jednostkowa niepowtarzalność jednostki (nie każdego zadowala to
co masowe i powtarzalne
@Obecnie tożsamość kulturowa jest kategorią zmienną, o dużej
dynamice, czasowym czy wręcz chwilowym wyborem, nierzadko
przedmiotem zabawy
@Osłabia się tradycyjny społeczny, wspólnotowy wymiar tożsamości
@Religijność z wyboru, zanikanie więzi lokalnych i sąsiedzkich,
osłabianie się znaczenia kultur regionalnych i narodowych
@Namiastki względnie trwałych wspólnot dawnego typu np. w
postaci subkultur młodzieżowych czy różnych społeczności
wirtualnych
@M. Jędrzejewski klasyfikuje: subkultury religijno-terapeutyczne i
ekologiczno-pacyfistyczne, subkultury buntu społeczno-
obyczajowego, subkultury ucieczki i izolacji i subkultury kreatywne
@Obecnie jednostkowe, swobodne wybory są jednak przeważnie
wynikiem medialnej manipulacji. Indywidualizacja jest tylko rzekomą
wolnością wyboru, gdyż nasze decyzje są uwikłane w manipulacje
marketingowe.
MEDIATYZACJA I WIRTUALIZACJA
@Media masowe i globalne stały się narzędziami ilościowego i
jakościowego rozwoju kulturowego, pojawiły się nowe formy
twórczości, w tym kreacje multimedialne, ma miejsce niespotykana
dotąd demokratyzacja uczestnictwa w kulturze oraz technologiczne
wzmocnienie procesu upowszechniania kultury
@Ludzie mają możliwość bezpośredniego przeżywania ważnych
wydarzeń historycznych, uczestnictwa w życiu religijnym,
kulturalnym, poznawania nowych ludzi i społeczeństw, za sprawą
powszechnie dostępnych domowych urządzeń audiowizualnych
@Usprawnienie dzięki Internetowi funkcjonowania społeczeństwa
obywatelskiego, uruchomienie aktywności w skali globalnej (grupy
dyskusyjne, samopomocowe), natychmiastowy dostęp do ogromnej
wiedzy na każdy temat w warunkach domowych, przy minimalnym
nakładzie środków i czasu
@Zmiana komunikacji międzyludzkiej- zmiany w języku,
maksymalna skrótowość form przekazu
