ZESZYTY NAUKOWE WSOWL
Nr 3 (149) 2008 ISSN 1731-8157
Szymon NIEDZIELA
∗∗∗∗
KONFLIKT IZRAELSKO - PALESTYŃSKI
1
PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
Konferencja międzynarodowa w Annapolis (stan Maryland) z 27-28 XI
2007 r. rozbudziła nadzieję na wznowienie procesu pokojowego na Bliskim Wscho-
dzie
2
. Impas w stosunkach izraelsko-palestyńskich spowodowany wybuchem tzw.
drugiej Intifady 28 IX 2000 r. groził trwałym odejściem od stołu negocjacyjnego
w kierunku rosnącej konfrontacji. Rzeczywistość po raz kolejny zweryfikowała tę
optymistyczną wizję. Analiza wydarzeń politycznych w regionie w 2008 r. potwier-
dza słowa premiera Ehuda Olmerta - ,,nawet 50 konferencji i spotkań między mną
a Mahmudem Abbasem nie wystarczy, by wygasić zarzewie wojny”
3
.
∗
mgr Szymon NIEDZIELA
1
Określenie ,,konflikt izraelsko-palestyński” jest najczęściej stosowaną przez analityków i komentato-
rów formą nazewnictwa. Nie jest ona jednak całkowicie adekwatna do przedstawianego problemu.
Antagonizm rozgrywa się bowiem na linii: Izrael – Autonomia Palestyńska (Zachodni Brzeg Jordanu i
Strefa Gazy) oraz śydzi (obywatele państwa Izrael) i Palestyńczycy (obywatele Izraela mieszkający
np. w Jerozolimie lub w Galilei). Bardziej precyzyjnym i wyczerpującym określeniem jest konflikt
Ŝ
ydowsko – palestyński.
2
Przez konflikt bliskowschodni w nauce o stosunkach międzynarodowych najczęściej rozumiemy
wojny izraelsko-arabskie oraz kwestię palestyńską. Istnieją jednak róŜne wersje zasięgu geopolitycz-
nego pojęcia Bliski Wschód. W polskiej nomenklaturze geograficzno – politologicznej Bliski Wschód
oznacza takie państwa jak: Izrael, Egipt, Syrię, Liban, Jordanię. W nauce brytyjskiej i amerykańskiej
uŜywa się wtedy pojęcia Near East (francuska wersja Proche Orient, hiszpańska Oriente Próximo).
To, co my nazywamy Środkowym Wschodem (region Zatoki Perskiej, Afganistan) to Middle East
(odpowiednio w innych językach Moyen Orient i Medio Oriente). Bardzo często na Zachodzie specja-
liści posługują się pojęciem łącznym Middle East and North Africa co zawiera w sobie przestrzeń
geopolityczną od Maroka po Iran. Subregiony tego obszaru to Maghreb (Maroko, Algieria, Tunezja,
Libia), Maszrek (Egipt, Syria, Jordania, Irak, Półwysep Arabski), Azja Mniejsza, region Zatoki Per-
skiej. W kontekście planu rozwiązania konfliktu palestyńskiego znanego pod nazwą „Mapa drogowa”
Amerykanie posługiwali się terminem Greater Middle East (od Maroka po Pakistan i Azję Środko-
wą). Nomenklatura stricte geograficzna posługuje się pojęciami: Afryka Północna i Azja Zachodnia.
W publikacjach polskojęzycznych jako Middle East rozumiemy Bliski Wschód i Środkowy Wschód.
3
D. Dombey, T. Buck, Bush sees Mideast peace deal this year, [w:] “Financial Times” z 06.01.2008r.
Szymon NIEDZIELA
84
1. Narastanie kryzysu politycznego w Strefie Gazy
4
Premier Izraela Ehud Olmert w wywiadzie udzielonym dziennikowi „Jerusalem
Post” stwierdził, Ŝe warunkiem niezbędnym ostatecznego porozumienia pokojowego
będzie podział Jerozolimy między Izrael a przyszłe państwo palestyńskie. Premier pod-
kreślił teŜ, Ŝe Państwo śydowskie będzie musiało wycofać się do granic sprzed 5 VI
1967 r. z wyjątkiem największych kolonii (Maale Adumim) w Cisjordanii. Olmert za-
znaczył, Ŝe alternatywą dla koncepcji niepodległej Palestyny jest tylko perspektywa
dwunarodowego Izraela, w którym Palestyńczycy z czasem byliby Ŝywiołem dominują-
cym, stawiając pod znakiem zapytania istnienie Państwa śydowskiego
5
. Atmosfera pa-
nująca w społeczeństwie izraelskim i w Cisjordanii wskazywała stan oczekiwania na
przełomowy akt w trudnym i Ŝmudnym procesie pokojowym. Nadzieje te pobudzały
kolejne enuncjacje George’a Busha. Prezydent Stanów Zjednoczonych zapowiedział
w wywiadzie dla „Jedijot Ahronot”, Ŝe ostateczne rozwiązanie nastąpi pod koniec
2008 r.
6
. Strona Ŝydowska jeszcze raz przypomniała, Ŝe pokój jest wprost proporcjonal-
ny do stopnia opanowania przez władze Autonomii Palestyńskiej ruchów ekstremi-
stycznych (Hamas i Islamski DŜihad)
7
.
Tymczasem utrzymywał się stan dualizmu władzy w Palestynie. Cisjordania za-
rządzana przez Fatah Mahmuda Abbasa w większości opowiedziała się za podjęciem
próby kolejnej rundy wysiłków pokojowych po konferencji w Annapolis. Strefa Gazy
coraz bardziej stawała się corpus separatum pod zarządem Hamasu. Obszar nazywany
„największym więzieniem świata”
8
ze względu na blokadę gospodarczą i tranzytową
zarządzoną przez Izrael pogrąŜał się w katastrofie humanitarnej. Dodatkowo narastał
antagonizm między Fatahem a Islamskim Ruchem Oporu Hamas. Niestety skutecznie
uniemoŜliwiał on rozwiązanie problemu blokady. Mahmud Abbas zgadzał się na roz-
mieszczenie w Strefie zagranicznych obserwatorów i przejęcie kontroli nad ekstremi-
stami. Kategorycznie odrzucił te koncepcje Hamas
9
. Na początku stycznia w starciach
4
Strefa Gazy obejmuje obszar ok. 360km
²
zamieszkały przez 1,5mln ludzi. Dzieli się na pięć jednostek
administracyjnych: Północna Gaza, miasto Gaza, Deir El-Balah, Khan Yunis i Rafah. W staroŜytności
kontrolowana przez Egipt, Asyrię, Babilonię, Persję, Arabów i Turcję Osmańską. Po I wojnie świato-
wej jako mandat Wielkiej Brytanii z ramienia Ligii Narodów. W l. 1918-1967 Strefę Gazy zajął Egipt.
Region znajdował się w ciągłej zapaści gospodarczej i był niedoinwestowany. Dodatkowo sytuację
ekonomiczną pogarszał napływ ogromnej ilości uchodźców palestyńskich po wojnie izraelsko-
arabskiej 1948-1949. Po wojnie sześciodniowej (5-10 VI 1967r.) Gazę anektował Izrael. Rozpoczęła
się kolonizacja ziem przez osadników Ŝydowskich. Permanentny zastój ekonomiczny, bezrobocie oraz
brak perspektyw na zmianę były gruntem, na którym dojrzewał ekstremizm palestyński. W 1987r.
szejk Ahmed Yassin utworzył Islamski Ruch Oporu Hamas (Harakat al.-Mukawama al.-Islamiyyah).
Wycofanie kolonii Ŝydowskich w 2005r. nie oznaczało dla Gazy rozpoczęcia szczęśliwego okresu.
Zob. szerzej: D. Kuttab, Gaza hier et aujourd’hui, [w:] „Association France Palestine Solidarité”
z 29.01.2008r., [online]. [dostęp: 29.01.2008]. Dostępny w Internecie: http://www.france-
palestine.org/article7990.html.
5
“Jerusalem Post” z 01.01.2008r. Za: M. Bôle-Richard, Ehoud Olmert présente comme inéluctable un
partage de Jérusalem avec les Palestiniens, [w:] “Le Monde” z 02.01.2008r.
6
“Financial Times” z 06.01.2008 r., op. cit.
7
T. Buck, Israel rejects easing of West Bank curbs, [w:] “Financial Times” z 30.12.2007 r.
8
L. Jiménez, Israel destruye el Ministerio del Interior de Hamás en Gaza, [w:] „El País” z 19.01.2008r.
9
T. Hocine, Territoires palestiniens: Des promesses sans lendemain, [w:] „El Watan” z 29.01.2008r.,
[online]. [dostęp: 29.01.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.elwatan.com/spip.php?page=article&id_article=85820.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
85
frakcyjnych zginęło 7 Palestyńczyków, a 40 zostało rannych. Śmierć poniósł lider Ha-
masu z Khan Yunis Mahmoud Abu Taha i jego 10-letni syn. Eskalacja konfliktu uzmy-
słowiła walczącym podmiotom, Ŝe krwawy owoc ich waśni działa na korzyść Izraela.
Skłoniło to przywódców stron do wypracowania jakiejkolwiek formy dialogu. Lider
Hamasu Mahmoud Zahar zapowiedział gotowość do konstruktywnych negocjacji pod
auspicjami państw arabskich
10
. W styczniu doszło teŜ do uderzeń powietrznych lotnic-
twa izraelskiego na wybrane cele w Gazie. Były to represalia za ostrzał terytorium Pań-
stwa śydowskiego rakietami „Kassam”
11
. Tylko w czasie jednej takiej akcji śmierć po-
niosło 8 Palestyńczyków
12
.
17 I 2008 r. Izrael zarządził całkowitą blokadę Strefy Gazy. Premier Ehud Ol-
mert tłumaczył tak drastyczne posunięcie rządu ciągłymi atakami terrorystycznymi ze
strony ultrasów hamasowskich z południa. Waszyngton wezwał Jerozolimę do minima-
lizacji odwetu oraz unikania celów cywilnych. Amerykanie wyrazili jednak zrozumienie
dla decyzji rządu izraelskiego kwalifikując ją jako „suwerenne prawo do obrony”
13
. Na
obszarze Strefy zamieszkałej przez 1,5mln ludzi zaczęło brakować najbardziej elemen-
tarnych produktów: gazu, ropy naftowej, prądu, medykamentów, pieczywa, nabiału,
wody pitnej, cukru i oleju. Doprowadziło to do zakłóceń w pracy szpitali i ośrodków
zdrowia. Zdesperowana ludność pragnąc za wszelką cenę wydostać się z zamkniętego
obszaru przedostała się na teren sąsiedniego Egiptu dokonując wyłomów w granicznym
murze w Rafah. Prezydent Hosni Mubarak powiedział – „Kazałem ich wpuścić. Niech
się najedzą, zrobią zakupy i wracają. Pod warunkiem, Ŝe nie mają przy sobie broni”
14
.
17 I miał miejsce zmasowany nalot sił powietrznych Izraela na Gazę w odwecie za wy-
strzelenie rakiet „Kassam” na miasta Sderot i Aszkelon. Południowy Izrael znalazł się
w podobnej sytuacji jak północne miasto Hajfa będące celem rakietowych ataków He-
zbollahu w 2006 r. Bilans strat wśród Palestyńczyków był bardzo duŜy. Zginęło 19 osób
w tym 13 bojowników brygad Izz ad-Din al.-Kassam
15
oraz syn Mahmuda Zahara.
Pierwszego syna Zahar stracił w 2003 r. na skutek zbombardowania domu przez my-
ś
liwce F-16. Rozgoryczony powiedział później – „Oto rezultat wizyty Busha. Zachęcił
Izraelczyków do niszczenia narodu palestyńskiego”
16
. Palestyńczycy z Gazy w rela-
cjach udzielanym zagranicznym reporterom wielokrotnie powtarzali, Ŝe nie wszyscy
popierają Hamas. Potwierdzali jednomyślnie, Ŝe od 1967 r. nie było dla mieszkańców
Strefy gorszych dni
17
. Bezwzględne retorsje Izraela w stosunku do Palestyńczyków
10
T. El-Khodary, Leaders call for talks after Gaza clashes, [w:] „International Herald Tribune”
z 01.01.2008r.
11
W celu obrony przed rakietami „Kassam” i „Grad” armia izraelska zaopatrzyła się w dwa systemy:
,,Nautilus” – polegający na uŜyciu wiązki laserowej do zestrzelenia pocisków oraz „Phalanx” – szyb-
kostrzelne działko przeciwlotnicze.
12
Tropas israelíes matan al menos a ocho palestinos en una incursión en Gaza, „El País” z 03.01.2008r.
13
La Bande de Gaza placée sous blocus général, [w:] „Le Monde” z 18.01.2008r.
14
M. Kazimierczak, Gaza uciekła na zakupy, [w:] „Gazeta Wyborcza” z 24.01.2008r.
15
Izz ad-Din al.-Kassam to zbrojne ramię Hamasu (Brygady Męczenników Al.-Aqsa to zbrojne ramię
Fatah a Brygady Al.-Quds to wojskowe skrzydło Islamskiego DŜihadu). Za: S. Niedziela, Konflikt
izraelsko-palestyński: geneza, przebieg, inicjatywy pokojowe, [w:] „Przegląd Historyczno-Wojskowy”
4/2004.
16
Razzi contro Israele ieri strage a Gaza, [w:] „Corriere della Sera” z 18.01.2008r.
17
S. Emerqui, Cualquier lugar es mejor que esta zona podrida de Gaza, [w:] „El Mundo”
z 23.01.2008r.
Szymon NIEDZIELA
86
z Gazy mogą doprowadzić do ich masowego exodusu w kierunku półwyspu Synaj. Być
moŜe o to chodzi politykom z Jerozolimy. W podobny sposób po 1967 r. pozbyto się
setek tysięcy Palestyńczyków z Zachodniego Brzegu Jordanu, którzy uciekli do sąsied-
niej Jordanii
18
. Zamknięcie dopływu produktów spoŜywczych, nośników energii i me-
dykamentów oraz ataki powietrzne jednoznacznie kwalifikują te czyny jako zbrodnię
wojenną – twierdzili specjaliści z kairskiego „Al - Ahram Hebdo”
19
. Specjalny wysłan-
nik ONZ ds. ochrony praw człowieka John Dugard w komunikacie ogłoszonym w Ge-
newie potwierdził doniesienia, Ŝe lotnictwo izraelskie atakowało cele naleŜące do bo-
jowników Hamasu oraz obiekty cywilne.
2. Wizyta George’a Busha w Autonomii Palestyńskiej
Prezydent Stanów Zjednoczonych George Bush od dłuŜszego czasu występował
na arenie międzynarodowej w charakterze inicjatora i protagonisty wznowienia procesu
pokojowego na Bliskim Wschodzie ze szczególnym uwzględnieniem kwestii palestyń-
skiej. NaleŜy podkreślić duŜy osobisty wkład przywódcy Ameryki w zorganizowanie
konferencji w Annapolis. G. Bush chciałby zapewne przypieczętować swoją drugą ka-
dencję (upływa w styczniu 2009 r.) pozytywnym akcentem międzynarodowym w sytu-
acji impasu w Iraku i stagnacji gospodarczej. W podobnych okolicznościach znalazł się
premier Ehud Olmert. Potrzebował sukcesu w sprawach palestyńskich by przyćmić nie-
korzystne dla niego wyniki śledztwa „Komisji Winogradowa” wskazujące na liczne
i raŜące błędy popełnione w czasie interwencji w Libanie w 2006 r.
20
.
JuŜ w Annapolis prezydent zapowiedział swoją wizytę w Izraelu i w Autonomii
Palestyńskiej. Rozpoczęła się ona 8 I 2008 r. JuŜ na lotnisku Bush powiedział – „To
historyczny moment i historyczna szansa. Jednak nie jestem naiwny. To będzie bardzo
trudne przedsięwzięcie. Ameryka nie będzie narzucać wizji przyszłego państwa pale-
styńskiego”
21
. Przywódca Stanów Zjednoczonych w licznych enuncjacjach wykazywał
ogromny optymizm. WyraŜał przekonanie, Ŝe ostateczny traktat podpisany zostanie do
stycznia 2009 r. i w tym czasie powinno ukonstytuować się niepodległe państwo pale-
styńskie. Zwrócił teŜ uwagę, Ŝe dłuŜej moŜe potrwać uregulowanie i rozwiązanie kon-
fliktu w Gazie
22
. „Naród palestyński zasługuje na niepodległość” – powiedział prezy-
dent
23
. W trakcie wizyt i spotkań z kolejnymi prezydentami Bliskiego Wschodu po-
twierdziła się teza, Ŝe kwestia palestyńska moŜe być tak naprawdę dyplomatycznym
parawanem rzeczywistego celu, jakim okazała się próba zmontowania sojuszu państw
18
M. Salmawy, Faut-il ouvrir les frontières avec Gaza?, [w:] “Al-Ahram Hebdo” z 30.01.–05.02.2008r.
19
Crimes de guerre israéliens, [w:] “Al.-Ahram Hebdo” z 23-29.01.2008r., [online].
[dostęp: 29.01.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.hebdo.ahram.org.eg/arab/ahram/2008/1/23/marab2.html.
20
S. Erlanger, S. Lee Myers, Bush gets a warm welcome in Israel, [w:] „International Herald Tribune”
z 09.01.2008r.
21
Ibidem.
22
Analitycy z dziennika „Haaretz” słusznie przestrzegali, Ŝe jeŜeli George Bush chce postępu na Za-
chodnim Brzegu Jordanu, musi skoncentrować się na Strefie Gazy. za: A. Benn, Analysis: Bush can
spur peace talks but can’t solve Gaza issue, [w:] “Haaretz” z 09.01.2008r., [online]. [dostęp:
09.01.2008]. Dostępny w Internecie: http:/www.haaretz.com/hasen/spages/943151.html.
23
M. Bôle-Richard, Selon George Bush l’Etat palestinien sera créé avant javier 2009, [w:] ”Le Monde”
z 09.01.2008r. Zob. teŜ: Israele – Palestina, presto accordo di pace, [w:] „Corriere della Sera”
z 10.01.2008r.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
87
arabskich przeciwko Iranowi. Podczas rozmów w Egipcie, Kuwejcie, Zjednoczonych
Emiratach Arabskich, Bahrajnie i Arabii Saudyjskiej prezydent USA często nawiązywał
do sprawy zagroŜenia ze strony posiadającego technologię nuklearną Iranu. W czasie
spotkania z Szimonem Peresem temat irański był waŜniejszy od problemu palestyńskie-
go.
3. Koncepcje rozwiązania konfliktu
Sytuacja polityczna w Strefie Gazy od wielu miesięcy charakteryzowała się sil-
nym antagonizmem wewnętrznym między dominującym na tym obszarze Hamasem
a zwolennikami rządzącego Autonomią Fatahu. Coraz częściej dokonywano ataków
terrorystycznych na sąsiednie miasta izraelskie Aszkelon i Sderot. Wystrzeliwane
z prowizorycznych wyrzutni naziemnych rakiety „Kassam” stanowiły ciągłe zagroŜenie
dla bezpieczeństwa Południowego Izraela. Władze Ŝydowskie przeprowadziły serię
uderzeń odwetowych. Znany izraelski pisarz Amos Oz słusznie zauwaŜył na łamach
hiszpańskiego dziennika „El País”, Ŝe metoda „atak za atak” do niczego nie prowadzi.
Ponowna okupacja Gazy nie uchroni śydów przed rakietami „Kassam”. Poza tym roz-
wiązanie siłowe moŜe sprawić, Ŝe w oczach opinii światowej zostanie to przedstawione
jako pojedynek Dawida (Palestyńczycy) z Goliatem (śydzi). Gaza stanie się wtedy pa-
lestyńską Masadą, w której czołgi i śmigłowce toczą walkę z obozami dla uchodźców.
Przemoc i pogłębiające się ubóstwo zasili bez wątpienia szeregi fundamentalistów
24
.
Racjonalizm i roztropność Oza nie przełoŜyły się niestety na rzeczywistość polityczną.
4 II br. zamachowcy-samobójcy wysadzili się w powietrze w miejscowości Dimona
zabijając jedną osobę i raniąc jedenaście
25
. Był to pierwszy atak samobójczy od stycznia
2007 r., kiedy to trzech Izraelczyków poniosło śmierć w wyniku eksplozji ładunku
w mieście Ejlat. Władze izraelskie wysunęły przypuszczenie, Ŝe Palestyńczycy mogli
przedostać się na terytorium Państwa śydowskiego z obszaru Egiptu
26
. Zamach w Di-
monie został jednoznacznie potępiony przez przywódców Autonomii Palestyńskiej.
Oburzenie wyraził prezydent Mahmud Abbas. Minister spraw wewnętrznych Abdelra-
zek al-Yehiya w czasie wizyty w ParyŜu stwierdził – „Takie akcje oddalają nas od nie-
podległości. Prowadzą nas do punktu wyjścia – terroryzmu”
27
.
Tsahal w ramach represaliów przeprowadził dwa ataki na Gazę. Celem była
miejscowość Abbassane w pobliŜu Khan Younes. Zginęło sześciu bojowników Hama-
su
28
. śydowską opinią publiczną wstrząsnęła enuncjacja jednego z działaczy palestyń-
skich. Dr Abu Osama Abed al-Ma’aki stwierdził, Ŝe jest to zaledwie początek zama-
chów samobójczych. Minister obrony Izraela gen. Ehud Barak wezwał do intensyfikacji
24
A. Oz, No debemos invadir Gaza, [w:] „El País” z 19.02.2008r.
25
Zamachowcami byli 22-letni Luaj Lagwani i 24-letni Musa Arafat. Obaj mieszkali w Strefie Gazy.
Jeden z nich zdąŜył zdetonować ładunek, drugiego zastrzeliła policja. Do zamachu przyznały się Bry-
gady Męczenników Al.-Aqsa (zbrojne skrzydło Fatahu). Przed mieszkaniem Lagwaniego zebrał się
tłum ludzi chcących złoŜyć hołd jemu i jego rodzinie. Ojciec powiedział, Ŝe syn przyniósł dumę całej
rodzinie. Za: Samobójczy zamach w Izraelu, [w:] „Gazeta Wyborcza” z 05.02.2008r.
26
J. Kershner, Israeli is killed by suicide bomber in shopping center, [w:] “International Herald Trib-
une” z 04.02.2008r.
27
G. Paris, Le Ministre de l’Intérieur palestinien: pour Israël on n’en fait jamais assez, [w:]
“Le Monde” z 05.02.2008r.
28
Israel lanza dos ataques en el sur de Gaza y mata ocho milicianos de Hamás, [w:] “El País”
z 05.02.2008r.
Szymon NIEDZIELA
88
uderzeń na Gazę w celu zniszczenia potencjalnych obozów Hamasu skąd wystrzeliwane
są rakiety „Kassam”. Zdaniem Baraka naleŜy uskutecznić trzyelementową strategię:
atak, sankcje i fortyfikacja mieszkań w Aszkelonie i Sderot
29
. Poza tym strona Ŝydow-
ska wysunęła przypuszczenie, Ŝe nasilający się ostrzał z Gazy moŜe świadczyć o tym,
Ŝ
e Palestyńczycy nabyli duŜe ilości uzbrojenia w Egipcie kiedy w styczniu br. przeła-
mano mur graniczny w Rafah
30
. Własną propozycję odnośnie częściowego wygaszenia
konfliktu w Gazie złoŜył były premier Wielkiej Brytanii Tony Blair. Jako przedstawi-
ciel tzw. „kwartetu” (USA, Rosja, Unia Europejska, NATO) złoŜył wizytę w Jerozoli-
mie na początku lutego br. Blair stwierdził, Ŝe pokój jest moŜliwy, ale wspólnota mię-
dzynarodowa winna pomóc władzom Autonomii w zapewnieniu bezpieczeństwa (np.
wyszkolenie pierwszych 700 Ŝołnierzy). Ostateczny sukces – zdaniem premiera – jest
równieŜ silnie uzaleŜniony od postawy strony Ŝydowskiej. Izrael musi zrobić wszystko,
by wspomóc gospodarkę palestyńską. Jednym z najtrudniejszych wyzwań będzie próba
neutralizacji Hamasu. Ostracyzm manifestowany w stosunku do tej organizacji utwier-
dzi ją na pozycjach integrystycznych
31
. Mniej optymistyczny był premier Autonomii
Palestyńskiej Salam Fayyad. W wywiadzie udzielonym agencji „Reuters” w Teksasie
wyraził przekonanie, Ŝe w 2008 r. nie uda się osiągnąć traktatu pokojowego z Izra-
elem
32
.
Stan permanentnego zagroŜenia ostrzałem z terytorium Gazy wpłynął znacząco
na radykalizację postaw społeczeństwa oraz polityków izraelskich. Minister bezpie-
czeństwa wewnętrznego Avi Dichter przedstawił niepokojące dane statystyczne mówią-
ce, Ŝe 20% mieszkańców miasta Sderot opuściło swoje domostwa w obawie przed ra-
kietami „Kassam”
33
. Ludzie ci domagają się od rządu natychmiastowych działań pre-
wencyjnych i odwetowych. Podobne enuncjacje wyszły z ust innych polityków. Mini-
ster budownictwa Zeev Boïm nazwał Ismaila Haniyeh „głową węŜa”, którą naleŜy
ś
ciąć. Jego zdaniem likwidując przywódców Islamskiego Ruchu Oporu, rozwiąŜe się
problem terroryzmu na Bliskim Wschodzie. Stosując podobny algorytm walki z inte-
gryzmem palestyńskim, Izraelczycy pozbyli się w 2004 r. dwóch liderów Hamasu (byli
nimi szejkowie Ahmed Jassin i Abdel Aziz ar-Rantissi). Najbardziej radykalny plan
w stosunku do Gazy przedstawił minister spraw wewnętrznych Izraela Meir Sheetrit.
Proponuje on całkowite wymazanie tych regionów Strefy, skąd wystrzeliwane są rakie-
29
A. Harel, Barak vows harsher IDF response if Qassam fire continous, [w:] “Haaretz” z 07.02.2008r.
[online]. [dostęp: 07.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/952154.html.
30
Pomoc Hamasowi mogą udzielać co najwyŜej integrystyczne ugrupowania egipskie. Rząd Hosni
Mubaraka zwalcza u siebie fundamentalistów islamskich, więc nie wspiera takich samych organizacji
poza granicami państwa. Wsparcie materialne moŜe być adresowane do społeczeństwa palestyńskie-
go.
31
P. Saint-Paul, Blair: la paix est possible cette année au Proche Orient, [w:] “Le Figaro”
z 07.02.2008r.
32
Palestinian PM says he sees no peace accord with Israel in 2008, [w:] “Haaretz” z 08.02.2008r.,
[online]. [dostęp: 08.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/952490.html
33
Od 2001r. na Sderot spadło ponad 4tys rakiet „Kassam”. Spowodowały one 10 ofiar śmiertelnych,
setki rannych i tysiące dotkniętych psychozą strachu. Na 22tys. mieszkańców 3,5tys leczy się z tego
powodu w poradniach psychiatrycznych. Za: S. Amar, Sdérot: ville blessée sous le feu de Gaza, [w:]
„Libération” z 20.02.2008r.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
89
ty. Wcześniej powinno się ewakuować z tych obszarów ludność cywilną
34
. Bardzo czę-
sto w dyskusjach nad zagroŜeniem ze strony Hamasu pojawia się motyw irański.
Tel Awiw od dawna wskazuje Persów jako protektorów wszystkich ugrupowań integry-
stycznych na Bliskim Wschodzie
35
. Rzecznik izraelskiego rządu Mark Regev oświad-
czył, Ŝe Hamas podobnie jak libański Hezbollah jest szkolony przez specjalistów z Ira-
nu
36
. Doniesienia te zostały częściowo potwierdzone w enuncjacjach jednego z liderów
ugrupowania „Izz ad-Din al-Qassam” (zbrojne ramię Hamasu) na łamach londyńskiego
dziennika „The Sunday Times”. Stwierdził on, Ŝe w ciągu dwóch ostatnich lat Hamas
wysłał na przeszkolenie z zakresu obsługi broni i materiałów wybuchowych do Iranu
150 bojowników i do Syrii 650
37
.
PowyŜsze zapowiedzi „zduszenia” Hamasu nie były tylko werbalną groźbą.
15 II br. w wyniku eksplozji ładunku wybuchowego w obozie dla uchodźców El Bure-
idŜ w Gazie śmierć poniósł jeden z przywódców Islamskiego Dzihadu Ayman Fayed.
Zginęła teŜ jego Ŝona i dwóch synów. Około 50 osób było rannych, w tym wiele dzieci.
Hamas wskazał jednoznacznie na Izrael jako sprawcę tragedii. Jerozolima zdementowa-
ła te oskarŜenia. Korespondenci donosili teŜ, Ŝe przyczyną wybuchu mógł być magazyn
rakiet „Kassam” znajdujący się w mieszkaniu Fayeda
38
.
Kolejnym politykiem europejskim, który udał się na Bliski Wschód na początku
br., był francuski minister spraw zagranicznych Bernard Kouchner. ParyŜ pragnie za-
manifestować swoją obecność i wolę czynnego uczestnictwa w sprawach regionu. Ko-
uchner rozpoczął swoją podróŜ (16-17 II) od spotkania z Palestyńczykami w Betlejem.
Zostało to bardzo pozytywnie odczytane przez gospodarzy. Miesiąc wcześniej G. Bush
nie spotkał się z merem Betlejem (Victor Bataresh) z powodu jego członkostwa w Lu-
dowym Froncie Wyzwolenia Palestyny (Amerykanie wpisali tę organizację na listę
ugrupowań terrorystycznych). Plan zaproponowany przez francuskiego polityka prze-
widywał: natychmiastowe i nieodwołalne zamroŜenie kolonizacji Zachodniego Brzegu
Jordanu i wschodniej Jerozolimy przez śydów
39
, zaprzestanie ostrzału Izraela rakietami
34
M. Bôle-Richard, Le Gouvernement israélien veut frapper la direction du Hamas, [w:] „Le Monde”
z 12.02.2008r.
35
Bush dice que existe una nueva oportunidad para la paz a su llegada a Israel , [w:] “El Mundo”
z 09.01.2008. Zob. teŜ: M. Naïm, C. Lesnes, Visite de George Bush: l’Iran éclipse le dossier palesti-
nien, [w:] “Le Monde” z 09.01.2008r.
36
M. Bôle-Richard, Le Hamas en renforçant son armement a ouvert à Gaza un second front pour Israël,
[w:] “Le Monde” z 05.03.2008r.
37
R. Margalit, Report: Hamas leader says hundreds of militants trained in Iran and Syria, [w:]
“Haaretz”
z
09.03.2008r.,
[online].
[dostęp:
09.03.2008].
Dostępny
w
Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/962279.html) oraz Iran hoduje wilki Hamasu, [w:] „POLSKA
The Times” z 11.03.2008r.
38
J. M. Muñoz, Hamás y Yihad acusan a Israel de una matanza en Gaza, [w:] “El País” z 16.02.2008r.
39
W lutym br. premier Ehud Olmert zapowiedział wstrzymanie ,,dzikiego” osadnictwa na Terytoriach
Okupowanych jednak z wyłączeniem wschodniej Jerozolimy. Jak donosił libański dziennik „L’Orient
le Jour”, w latach 2000-2007 władze izraelskie odrzuciły 94% wniosków palestyńskich o pozwolenie
na budowę (Cisjordania i wschodnia Jerozolima). Palestyńczycy otrzymali 91 pozwoleń, Ŝydowscy
osadnicy 18 472. Nakaz zburzenia nielegalnych nieruchomości dotknął 4 993 Palestyńczyków i 2 900
ś
ydów. Obecnie na Zachodnim Brzegu Jordanu mieszka 283tys Izraelczyków i we wschodniej Jero-
zolimie 200tys. Zob. szerzej: J. M. M. Muñoz, La colonización sigue en Cisjordania, [w:] „El País”
z 20.02.2008r. oraz L’État hébreu favorise les colons au détriment des Palestiniens accuse la Paix
Szymon NIEDZIELA
90
,,Kassam”, likwidację posterunków wojskowych Tsahalu na terytoriach palestyńskich,
zniesienie blokady Strefy Gazy oraz utrzymanie jedności Palestyńczyków z Cisjordanii
i Gazy
40
. Na początku marca br. w ParyŜu gościł nestor polityki izraelskiej Szimon Pe-
res. Prezydent Nicolas Sarkozy wypowiedział wtedy bardzo znamienne słowa, które
w prostej formie zawierają chyba klucz do rozwiązania konfliktu bliskowschodniego –
„Jestem przekonany, Ŝe największą gwarancją dla bezpieczeństwa Izraela będzie utwo-
rzenie niepodległego państwa palestyńskiego przed 2009 r.”
41
.
Z inicjatywą pokojową wystąpił równieŜ premier Kataru szejk Hamed bin Jas-
sem al-Thani. Na spotkaniu z Yossi Beilinem w Doha podkreślił, Ŝe dyplomacja Kataru
moŜe pełnić rolę pośrednika w rozmowach izraelsko-palestyńskich. Szejk al-Thani na-
woływał stronę Ŝydowską do wysiłku wypracowania jakiegokolwiek modus vivendi
z Hamasem, gdyŜ do ustanowienia pokoju nie wystarczy Zachodni Brzeg Jordanu i Ma-
hmud Abbas, lecz równieŜ Strefa Gazy
42
.
Bardzo niekorzystnym zjawiskiem z punktu widzenia przyszłej, niepodległej Pa-
lestyny są pogłębiające się scysje na linii Autonomia-Gaza (Hamas-Fatah; Mahmud
Abbas-Ismail Haniyeh). Antagonizm ten jest coraz częściej przedstawiany w mediach
jako spór manichejski: postępowy i liberalny Zachodni Brzeg Jordanu oraz integry-
styczna i pełna terrorystów Gaza. Jest to woda na młyn tych wszystkich podmiotów,
które dąŜą do siłowego rozwiązania problemu palestyńskiego. Ucierpiałoby wtedy
1,5 mln cywilów w Gazie, a nie tylko bojownicy Hamasu. Analiza wewnętrznego kry-
zysu w Autonomii oraz polityki amerykańskiej pozwala wysnuć przypuszczenie, iŜ Sta-
ny Zjednoczone oraz Izrael prowadzą strategię uprzywilejowanego traktowania Cisjor-
danii jako przyszłego państwa palestyńskiego, wspierania umiarkowanego Fatahu na
czele z prezydentem Mahmudem Abbasem oraz zasilania nowego państwa dotacjami.
Waszyngton i Tel Awiw chcą w ten sposób doprowadzić do całkowitej izolacji Gazy
i Hamasu oraz odwrócenia się Palestyńczyków z Zachodniego Brzegu Jordanu od
swych braci ze Strefy
43
. Pośrednio strategia ta została wyartykułowana przez wicepre-
zydenta USA Dicka Cheneya w czasie jego wizyty w Izraelu w marcu 2008 r. Powie-
dział on, Ŝe największym zagroŜeniem dla pokoju na Bliskim Wschodzie jest Hamas
wspierany przez Iran i Syrię. By ograniczyć rosnący wpływ tych organizacji, naleŜy –
zdaniem amerykańskiego dygnitarza – popierać Fatah Mahmuda Abbas
44
.
18 III 2008 r. pojawiła się szansa na zawieszenie broni i tymczasowy pokój
w łonie ruchu palestyńskiego. Rolę pośrednika spełniał prezydent Jemenu Ali Abdallah
Saleh. W stolicy państwa Sanie do stołu rokowań zasiedli jeden z liderów Hamasu Mu-
sa Abu Marzuk i przedstawiciel Fatahu Azzam al-Ahmed. Zabrakło głównych przy-
maintenant, [w:] „L’Orient le Jour” z 22.02.2008r, [online]. [dostęp: 22.02.2008]. Dostępny w Inter-
necie: http://www.lorientlejour.com/page.aspx?page=article&id=365402.
40
C. Hennion, Bernard Kouchner mesure les limites du dialogue israélo-palestinien, [w:] „Le Monde”
z 19.02.2008r.
41
A. Barluet, Sarkozy souhaite un État palestinien dès cette année, [w:] „Le Figaro” z 10.03.2008r.
42
B. Ravid, Qatar willing to broker cease-fire agreement between Israel and Hamas, [w:] “Haaretz”
z 25.02.2008r. [online]. [dostęp: 25.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/957777.html.
43
Incontournable Hamas, [w:] “Le Monde” z 05.03.2008r.
44
Hamas Trying to torpedo Mideast talks, Cheney says, [w:] “International Herald Tribune”
z 24.03.2008r.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
91
wódców: Chaleda Meszala (Hamas) i Mahmuda Abbasa (Fatah). Udało się jednak pod-
pisać 23 III tzw. „Deklarację z Sany”. Zawierała ona dwustronne wyraŜenie woli po-
wrotu na drogę dialogu i współpracy na bazie wcześniejszych porozumień z Kairu
(2005r.) i Mekki (2007 r.). Proponowano równieŜ przeprowadzenie przyspieszonych
wyborów parlamentarnych i prezydenckich w Autonomii oraz utworzenie rządu pojed-
nania narodowego. Zapowiedziano wznowienie negocjacji w najbliŜszym terminie
45
.
Wewnętrzne pęknięcie w ruchu palestyńskim jest czynnikiem utrudniającym walkę
o niepodległe państwo. W społeczeństwie zaszły bardzo niebezpieczne procesy zaniku
ogólnonarodowej toŜsamości. Były szef „Brygad Męczenników Al-Aqsa” z DŜeninu
Zakariya Zubeidi stwierdził z goryczą, Ŝe dzisiaj więcej ludzi powie: jestem z Hamasu
lub z Fatahu niŜ jestem Palestyńczykiem. Zwolennicy tych ugrupowań identyfikują się
bardziej z flagami i emblematami własnych partii niŜ ze sztandarem Palestyny. To za-
powiedź naszego upadku – mówi Zubeidi. Politycy Autonomii są skorumpowani. Nie
potrafią zamienić krwi szahidów na korzyści polityczne. Intifada umarła wraz ze śmier-
cią Jasira Arafata
46
.
Tymczasem publicity Palestyńczyków z Gazy ulegało dalszemu pogorszeniu.
27 II br. w wywiadzie udzielonym arabskiemu dziennikowi ukazującemu się w Londy-
nie „Al-Hayat” prezydent Autonomii Palestyńskiej Mahmud Abbas stwierdził, Ŝe Ha-
mas ma powiązania z Al-Kaidą. Szef wywiadu armii izraelskiej gen. Amos Yadlin po-
twierdził te doniesienia, dodając, Ŝe to eksperci „Al-Kaidy” z Iranu i Syrii szkolili Pale-
styńczyków w obsłudze rakiet „Kassam”. Udało się zidentyfikować dwie grupy posia-
dające kontakty z „Bazą”: „Miecz Islamu” i „Armia Islamu”. ZałoŜone zostały przez
członków wpływowego klanu palestyńskiego Dogmouch
47
.
Kwestia palestyńska stała się znów obecna w debacie międzynarodowej za
sprawą proklamowania niepodległości Kosowa (17 II 2008 r.). Stany Zjednoczone
i Unia Europejska wystąpiły jednoznacznie po stronie Kosowarów argumentując, Ŝe
w tym regionie stanowią 90% populacji. Podobnie rzecz ma się od 1948 r. z Palestyń-
czykami. W Cisjordanii i w Gazie jest ich zdecydowana większość, mimo to nie mają
swojego państwa. Dlatego coraz częściej słyszało się pytanie: skoro Kosowo, dlaczego
nie Palestyna? Zachód uznał niepodległość nowego tworu geopolitycznego na Bałka-
nach. Jednak gdy 15 XI 1988 r. ogłoszono deklarację niepodległości Palestyny, Amery-
kanie przyjęli pozycję całkowicie odmienną – broniąc zasady nienaruszalności granic
48
.
45
Difficult mediation Yemenite entre le Fateh et le Hamas, [w:] ,,L’Orient le Jour” z 19.03.2008r.,
[online].
[dostęp:
19.03.2008].
Dostępny
w
Internecie:
http://www.lorient-
lejour.com.1b/page.aspx?page=article&id=367575 oraz Fatah delegates to leave Yemen without
Hamas deal, [w:] “Haaretz” z 20.03.2008r., [online]. [dostęp: 20.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/966622.html) Zob. teŜ: A. Meddi, Les divisions interpalesti-
niennes perdurent, [w:] “El Watan” z 24.03.2008r., [online]. [dostęp: 24.03.2008]. Dostępny w Inter-
necie: http://www.elwatan.com/spip.php?page=article&id_article=90288.
46
Marching toward total ruin, [w:] “Haaretz” z 04.06.2008r., [online]. [dostęp: 04.06.2008]. Dostępny
w Internecie: http://www.haaretz.com/hasen/spages/971604.html.
47
M. Bôle-Richard, Mahmoud Abbas accuse le Hamas d’aider al.-Qaida à s’implanter à Gaza, [w:]
“Le Monde” z 29.02.2008r.
48
J. Whitbeck, If Kosovo why not Palestine?, [w:] “Al-Ahram” z 27.02.2008r., [online]. [dostęp:
27.02.2008]. Dostępny w Internecie: http://weekly.ahram.org.eg/2008/885/op140.htm.
Szymon NIEDZIELA
92
Na początku marca br. Izrael i Autonomia Palestyńska stanęły na progu kolejnej
wojny. W odpowiedzi na wystrzeliwane wciąŜ rakiety „Kassam” i „Grad” Tsahal wtar-
gnął do Strefy Gazy. Ponad 2 tys. Ŝołnierzy wspieranych przez broń pancerną i lotnic-
two rozpoczęło krwawą operację „Gorąca zima”. Niestety zawarty w tej nazwie środek
literacki – oksymoron okazał się trafiony. W czasie „czarnej soboty” i „czarnej niedzie-
li” zginęło 70 Palestyńczyków
49
, w tym wiele kobiet i dzieci. Prezydent Autonomii Pa-
lestyńskiej zawiesił proces pokojowy rozpoczęty w Annapolis
50
. ,,To, co się dzieje
w Gazie jest gorsze od Holokaustu – powiedział Abbas”
51
. 2 III br. na specjalnej sesji
Rady Bezpieczeństwa ONZ sekretarz generalny Ban Ki-Moon potępił agresję Izraela
jako nieproporcjonalnie duŜy odwet, w którym giną cywile i dzieci
52
. Wydarzenia
z początku marca 2008 r. moŜna nazwać masakrą. Cmentarze w Strefie Gazy zapełniły
się nowymi mogiłami i setkami opłakujących swych bliskich. Premier Ehud Olmert
utrzymuje, Ŝe atak miał charakter prewencyjny. Zniszczono infrastrukturę terrorystycz-
ną, która byłaby wykorzystana przeciwko Izraelowi. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe na
Zachodnim Brzegu Jordanu teŜ giną Palestyńczycy, choć z tego obszaru nie są odpalane
rakiety na terytorium Izraela
53
.
Od wielu miesięcy antagonizm Ŝydowsko-palestyński ogniskował się przede
wszystkim na obszarze Strefy Gazy. Jednak juŜ na początku marca br. terroryzm islam-
ski powrócił na teren Izraela. 6 III zamachowiec o niezidentyfikowanej przynaleŜności
wdarł się do jesziwy Merkaz Harav w zachodnio jerozolimskiej dzielnicy Kiryat Moshé.
Strzelając z broni automatycznej zabił 8 osób, a 9 zranił. Terrorystę zastrzelił jeden ze
studentów. Gmach jesziwy (jednej z najznamienitszych w Izraelu) był wypełniony roz-
modlonymi i zagłębionymi w lekturze ludźmi. Trwało święto Purim. Studenci myśleli
początkowo, Ŝe strzały to fajerwerki odpalone z okazji 84-lecia szkoły. Za chwilę prze-
konali się, Ŝe to zaplanowana masakra. Prezydent Autonomii Palestyńskiej Mahmud
Abbas kategorycznie potępił zamach jako akt ślepej przemocy skierowanej przeciwko
49
Powiększa to i tak krwawy bilans walk od początku roku. Według obliczeń izraelskiej Organizacji
Obrony Praw Człowieka B’Tselem od 1 stycznia do 27 lutego 2008 zginęło 150 Palestyńczyków. Za:
L’armée israélienne intensifie ses raids à Gaza, [w:] „Le Monde” z 29.02.2008r.
50
NaleŜy mieć nadzieję, Ŝe tak kategoryczne enuncjacje ze strony polityków palestyńskich i izraelskich
częściowo podyktowane są presją ze strony społeczeństwa. Całkowite odejście od ducha Annapolis
cofnęłoby Bliski Wschód do początków II Intifady.
51
„NajdłuŜszym holokaustem historii” nazywa okupację Gazy i Cisjordanii Aly El-Ghatit na łamach
egipskiego tygodnika „Al.-Ahram Hebdo”. Zob. szerzej: En Palestine c’est la plus longue shoah de
l’histoire, [w:] „Al-Ahram Hebdo” z 12.03.2008r., [online]. [dostęp: 12.03.2008]. Dostępny w Inter-
necie: http://hebdo.ahram.org.eg/arab/ahram/2008/3/12/eve4.htm. W kwietniu 2008r. Ŝydowską opi-
nią publiczną wstrząsnął artykuł, który ukazał się na łamach amerykańskiego dziennika „The Was-
hington Post”. Jego autor, jeden z liderów Hamasu Mahmud al.-Zahar porównał sytuację Palestyń-
czyków w Strefie Gazy odciętej od świata blokadą ekonomiczną oraz bombardowaną przez izraelskie
lotnictwo do tragedii śydów w warszawskim getcie 1943r. Zahar pisał, Ŝe Ŝydowscy Ŝołnierze za-
chowują się podobnie jak Niemcy pod dowództwem Jürgena Stroopa. Tezy te zostały poddane bardzo
ostrej krytyce przez wielu przedstawicieli izraelskiego Ŝycia publicznego. Paralelizm taki nie został
jednak nakreślony po raz pierwszy. W 2007r. niemiecki biskup Gregor Maria Hanke po powrocie
z Bliskiego Wschodu powiedział wstrząśnięty, Ŝe palestyńskie miasto Ramallah przypominało mu
warszawskie getto. Za: P. Zychowicz, Hamas: Gaza jak Warszawa 1943, [w:] „Rzeczpospolita”
z 19-20.04.2008r.
52
M. Zawadzki, Wielka wojna w Gazie?, [w:] „Gazeta Wyborcza” z 03.03.2008r.
53
M. Bôle-Richard, L’armée israélienne s’est retirée de Gaza sans avoir mis fin aux tirs palestiniens,
[w:] „Le Monde” z 03.03.2008r.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
93
ludności cywilnej. Przedstawiciele Hamasu wydali oświadczenie, w którym informują,
Ŝ
e ta organizacja nie ma nic wspólnego z tragedią w Jerozolimie. Światowe mass media
pokazywały jednak zdjęcia z Gazy, na których tysiące ludzi wyraŜało radość z powodu
kolejnego ciosu zadanego syjonistom
54
. Trudno było ustalić organizację, która zapla-
nowała zamach w Jerozolimie. Kontrolowana przez libański Hezbollah telewizja
,,Al-Manar” podała, Ŝe atak przeprowadziła nieznana dotąd formacja „Galilee Freedom
Battalions – the Martyrs of Imad Mughniyeh”. Analitycy i komentatorzy wskazywali na
fakt, Ŝe Mughniyeh został zabity 12 II br. w Damaszku wskutek eksplozji samochodu-
pułapki. Hezbollah wskazał na słuŜby specjalne Izraela jako sprawcę jego śmierci.
W konsekwencji lider Partii Boga Hassan Nasrallah ogłosił 14 II otwartą wojnę z Pań-
stwem śydowskim
55
.
Strefa Gazy moŜe okazać się detonatorem procesu pokojowego na Bliskim
Wschodzie. Na razie strony konfliktu (Izrael, Autonomia, Hamas) tkwią na swoich po-
zycjach. Niewiele zmieniły wizyty i rozmowy polityków i dyplomatów (C. Rice,
B. Kouchner, inicjatywa katarska). Do stołu negocjacyjnego śydów i Palestyńczyków
na pewno nie przybliŜy mur, który władze Izraela zamierzają wybudować na granicy
z Egiptem. Jego pierwszy odcinek powstał w pobliŜu portu Ejlat
56
. Palestyńska mło-
dzieŜ utworzyła inny mur. Na granicy Strefy z Izraelem (tzw. szlak Saladyna) powstał
pod koniec lutego br. 40-kilometrowy Ŝywy ludzki łańcuch. Czy będzie to wystarczają-
ca bariera dla pocisków „Kassam” oraz izraelskich śmigłowców? Trudno w to uwie-
rzyć, jedno jest jednak pewne. Dwa narody Ŝyjące w klinczu paroksyzmu wojny pragną
normalnie Ŝyć. Trzeba wierzyć, Ŝe słowa: „szalom” i „salaam” będą jeszcze powszech-
nie słyszalne na Ziemi Świętej. Władze Izraela wstrząśnięte rozmiarem zbrodni zapo-
wiedziały ustami premiera Ehuda Olmerta kontynuację zdecydowanej walki w celu
identyfikacji i destrukcji kaŜdego gniazda islamskiego terroryzmu. Nie zamknięto jed-
nak furtki do rokowań. Rzecznik izraelskiego ministerstwa spraw zagranicznych powie-
dział – „Zamachowcy chcą zniszczyć niepowtarzalną szansę na pokój. My będziemy
kontynuowali rozmowy z Abbasem”
57
. Za pozytywny symptom polityki Izraela uznać
teŜ naleŜy zapowiedź zamroŜenia nowych, Ŝydowskich inwestycji mieszkaniowych na
Zachodnim Brzegu Jordanu. Minister Spraw Zagranicznych Tzipi Livni w czasie wizyty
na Uniwersytecie Harvarda 12 III 2008 r. powiedziała do studentów – „Zdecydowali-
ś
my się na wstrzymanie nowych osiedli”
58
. Determinizm w utrzymaniu za wszelką cenę
54
I. Lis, Y. Ettinger, A. Havel, Eight killed when terrorist opens fire in library at Jerusalem, [w:]
“Haaretz” z 07.03.2008r., [online]. [dostęp: 07.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/961696.html)oraz S. Erlanger, I. Kershner, 8 killed in Jerusa-
lem school attack, [w:] “International Herald Tribune” z 07.03.2008r.
55
Attentato a Gerusalemme, otto morti, [w:] “Corriere della Sera” z 07.03.2008r.
56
Israël va construire des tronçons de barrières fortifiées à sa frontière avec l’Egypte, [w:] “L’Orient
Le Jour” z 07.02.2008r., [online]. [dostęp: 07.02.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.lorientlejour.com/page.aspx?page=article&id=364084)
57
J. M. Muñoz, Ocho muertos en un atentado contra una escuela religiosa judía en Jerusalén, [w:]
„El País” z 06.03.2008r.
58
Livni: Israel to halt West Bank settlement activities, [w:] „Haaretz” z 13.03.2008r., [online]. [dostęp:
13.03.2008]. Dostępny w Internecie: http://www.haaretz.com/hasen/spages/963691.html. Oświadcze-
nie Tzipi Livni złoŜone na Uniwersytecie Harvarda jest tylko werbalną deklaracją dobrej woli nie ma-
jącą poświadczenia w rzeczywistych aktach rządu izraelskiego. Premier Ehud Olmert zgodził się na
budowę 750 budynków mieszkalnych na osiedlu Givat Zeev w Cisjordanii, 8 km od wschodniej Jero-
zolimy na gruntach odebranych Palestyńczykom. W ten sposób śydzi realizują koncepcję „Wielkiej
Szymon NIEDZIELA
94
„ducha Annapolis” okazali równieŜ decydenci Autonomii. W wywiadzie udzielonym
arabskiej telewizji „Al-Arabiya” Mahmud Abbas stwierdził, Ŝe zawarte zostało nieofi-
cjalne porozumienie między Izraelem a Hamasem. Integryści palestyńscy z Gazy zobo-
wiązali się do zaprzestania ostrzeliwania Izraela. Tel Awiw oświadczył, Ŝe nie będzie
dokonywał ataków odwetowych
59
. Negocjacje odbyły się dzięki pośrednictwu egip-
skiemu. Od wielu miesięcy władze w Kairze obserwują u siebie rosnące wpływy impor-
towanego z Gazy integryzmu islamskiego
60
. ReŜim Hosni Mubaraka dąŜy do ograni-
czenia wpływu ugrupowań fundamentalistycznych w Ŝyciu politycznym Egiptu. We-
dług doniesień prasowych strony negocjacji postanowiły ustanowić monitorowanie gra-
nicy Izraela ze Strefą oraz wzmoŜoną kontrolę samej Gazy. Funkcja ta ma być powie-
rzona Ŝołnierzom Gwardii Prezydenckiej Mahmuda Abbasa. Miejscami rozmieszczenia
będą: Karni, Sufa, Kerem Shalom i Rafah. Bardzo waŜnym warunkiem artykułowanym
przez Hamas było izraelskie moratorium na aresztowanie Palestyńczyków w Cisjorda-
nii
61
. Czynnikiem mobilizującym strony konfliktu do ponownego zainicjowania roz-
mów pokojowych była wizyta amerykańskiej sekretarz stanu Condoleezy Rice na Bli-
skim Wschodzie na początku marca 2008 r. Między 8 a 12 III udało się zminimalizować
napięcie na linii Izrael-Autonomia pomimo wstrząsu, jakim był zamach na jerozolimską
jesziwę. Zaczęto mówić o niejawnym zawieszeniu broni. Jednak juŜ 12 III dopiero co
zawiązana nić dialogu pękła. Siły specjalne Izraela zastrzeliły w Tulkarem i w Betlejem
5 bojowników Islamskiego DŜihadu i Brygad Męczenników al-Aqsa. W ramach retorsji
Palestyńczycy wystrzelili 12 rakiet na Sderot
62
. Mimo niesprzyjających okoliczności
nadal podtrzymywano szanse na pokój. 14 III doszło do negocjacji, których stronami
byli: minister obrony Izraela gen. Ehud Barak, premier Autonomii Palestyńskiej Salam
Fayyad oraz emisariusz amerykański William Fraser. Niestety spotkanie odbywało się
pod presją bieŜących ataków odwetowych Tsahalu na Gazę. Prezydent Mahmud Abbas
Jerozolimy” polegająca na otaczaniu jej wschodniej części osiedlami kolonów w celu uzyskania ko-
rzystnego bilansu demograficznego. Izrael dąŜy do połączenia w zwartą całość osiedla: Givat Zeev,
Gosh Etzion, Maale Adumim, Pisgat Zeev i French Hill. Strona palestyńska odbiera tę „politykę fak-
tów budowlanych” jako chęć całkowitej inkorporacji Jerozolimy przez Izrael. 31.03.2008r. organiza-
cja „Pokój Teraz” opublikowała raport, w którym stwierdzono, Ŝe od czasu konferencji w Annapolis
(27-28.11.2008) do marca 2008r. strona izraelska wybudowała 495 nowych budynków mieszkanio-
wych. Minister Obrony zaakceptował plany oddania w najbliŜszym czasie 946 mieszkań, a mówi się
o zakrojonej na szeroką skalę strategii inwestycyjnej zwłaszcza wokół wschodniej Jerozolimy zakła-
dające powstanie 3 648 obiektów. Polityka budowlanych „faktów dokonanych” moŜe doprowadzić do
odcięcia Jerozolimy od przyszłego państwa palestyńskiego Zob. szerzej: La colonisation se poursuit
activement en Cisjordanie, [w:] „Le Monde” z 01.04.2008 oraz J. Baker, Le Grand Jérusalem im-
plique un petit nombre de Palestiniens, [w:] „Association France Palestine Solidarité” z 18.03.2008r.,
[online].
[dostęp:
18.03.2008].
Dostępny
w
Internecie:
http://www.france-
palestine.org/article8427.html.
59
Doniesienia telewizji „Al.-Arabiya” zostały zdementowane przez stronę izraelską. Zob. szerzej:
B. Ravid, A. Harel, Abbas: Israel has agreed to cease-fire with Hamas, [w:] “Haaretz” z 11.03.2008r.,
[online]. [dostęp: 11.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/962403.html.
60
A. Howeidy, More than Gaza, [w:] “Al.-Ahram Weekly”, [online]. [dostęp: 27.02.2008]. Dostępny
w Internecie: http://weekly.ahram.org.eg/2008/887/fr1.htm.
61
A. Issacharoff, Hamas – Israel deal would put Abbas’s men at Gaza crossings, [w:] “Haaretz”
z 12.03.2008r., [online]. [dostęp: 12.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/963474.html.
62
M. Bôle-Richard, La reprise des violences interrompt la trêve tacite entre le Hamas et Israël, [w:]
“Le Monde” z 14.03.2008r.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
95
stwierdził, Ŝe Izrael prowadzi czystkę etniczną we wschodniej Jerozolimie. Przypo-
mniano teŜ, Ŝe jednym z warunków trwałej normalizacji stosunków politycznych będzie
uwolnienie z izraelskich więzień tysięcy w duŜym stopniu bezprawnie przetrzymywa-
nych Palestyńczyków
63
. Rzecznik izraelskiego rządu Mark Regev oskarŜył Abbasa
o podŜeganie opinii publicznej do konfliktu. Pod koniec marca inicjatywa negocjacyjna
wyszła z Kairu. Egipcjanie od lat starają się pełnić rolę mediatora w konflikcie bliskow-
schodnim. 27 III 2008 r. przedstawiciel egipskich słuŜb specjalnych Omar Sulejman
spotkał się delegatami Hamasu i Islamskiego DŜihadu. Propozycja zakładała stopniowe
i strefowe łagodzenie sytuacji na obszarze Strefy Gazy. Odsunięto na przyszłość pełną
normalizację sytuacji w Cisjordanii. Plan ten nie uzyskał akceptacji dyplomatów pale-
styńskich Ŝądających kompleksowego rozwiązania wszystkich kwestii spornych na ca-
łym terytorium przyszłego państwa palestyńskiego (Gaza, Zachodni Brzeg Jordanu
i Wschodnia Jerozolima). Wysiłki pokojowe znów nie powiodły się
64
.
Porozumienie z Annapolis przewidywało cykliczne spotkania bilateralne Abbas-
Olmert. Do pierwszych rozmów doszło 19 II. Niestety juŜ 2 III z powodu narastającej
akcji odwetowej Izraela na Strefę Gazy Palestyńczycy nałoŜyli moratorium na dalsze
rokowania. Strony zasiadły po raz drugi do stołu rokowań 7 IV 2008 r.
65
. WyraŜono
determinację do zespolenia wysiłków, by przed końcem 2008 r. osiągnąć finalne poro-
zumienie. Mahmud Abbas i Ehud Olmert wezwali, by bieŜące utrudnienia (zamachy
terrorystyczne i uderzenia armii izraelskiej) nie zatrzymały procesu pokojowego
66
.
NajwaŜniejszym pozytywnym osiągnięciem szczytu było oświadczenie o kontynuowa-
niu podobnych konferencji dwustronnych w celu wypełnienia postanowień z Annapolis.
Udział i zaangaŜowanie Mahmuda Abbasa zostało silnie skrytykowane przez liderów
Hamasu. OskarŜono go o niedotrzymanie obietnicy, Ŝe Palestyńczycy nie będą rozma-
wiali dopóty, dopóki nie ustaną zbrojne ataki wojsk izraelskich w Gazie i na Zachodnim
63
Od początku 2008r przez więzienia izraelskie przeszło bądź nadal przebywa 11tys Palestyńczyków.
W tej grupie jest 355 dzieci oraz 98 kobiet. Od rozpoczęcia wojny sześciodniowej (5-10.06.1967r.)
władze Ŝydowskie uwięziły ponad 700tys Palestyńczyków. 195 zmarło wskutek stosowanych tortur
lub zaniedbań medycznych. W Izraelu pretendującym do grona państw naleŜących do cywilizacji za-
chodniej tortury są prawnie dozwolone w procesie penitencjarnym. Dla porównania w ciągu ostatnich
lat Hamasowi udało się pojmać jednego śyda. Był to Ŝołnierz Galaad Shalit. Za: Prisonniers Palesti-
niens, [w:] „El Watan” z 05.03.2008r., [online]. [dostęp: 05.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.elwatan.com/spip.php?page=article&id_article=88783.
64
La trêve tacite israélo-palestinienne vole en éclats, [w:] „L’Orient le Jour” z 14.03.2008r., [online].
[dostęp: 14.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.lorientlejour.com/page.aspx?page=article&id=367178) oraz Le Hamas et le Jihad isla-
mique rejettent la trêve proposée par l’Egypte, [w:] „L’Orient le Jour” z 28.03.2008r., [online]. [do-
stęp: 28.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.lorientlejour.com/page.aspx?page=article&id=368175.
65
Prezydent Autonomii Palestyńskiej Mahmud Abbas i premier Izraela Ehud Olmert spotkali się robo-
czo 13 IV 2008r w Jerozolimie. Nastąpiło to na krótko przed wyjazdem Abbasa do Rosji USA. Być
moŜe atmosfera rozmów i podjęte tam zobowiązania miały wpływ na decyzję rządu izraelskiego
o przyznaniu kolejnych 5tys pozwoleń na legalną pracę na obszarze Izraela i osiedli Ŝydowskim Pale-
styńczykom z Zachodniego Brzegu Jordanu. Za: Nouvelle rencontre Olmert-Abbas à Jérusalem, [w:]
„L’Orient le Jour” z 14.06.2008r., [online]. [dostęp: 14.06.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.lorient-lejour.com.Ib/page.aspx?page=article&id=369638.
66
I. Kershner, Israeli and Palestinians revive peace talks, ,,International Herald Tribune” z 07.04.2008r.
oraz Olmert y Abbas expresan su inquietud pero seguirán negociando un acuerdo de paz, [w:]
“El País” z 07.04.2008r.
Szymon NIEDZIELA
96
Brzegu Jordanu
67
. Tymczasem juŜ 9 IV w aktach przemocy na obszarze Strefy Gazy
ś
mierć poniosło 9 Palestyńczyków i 3 Izraelczyków
68
. Niestety prawie kaŜda inicjatywa
pokojowa torpedowana jest podobnymi akcjami, których efektem jest tylko wzmocnie-
nie skrzydeł ekstremistycznych po obu stronach.
Problem palestyńsko-Ŝydowski oraz stosunki między Hamasem a Fatahem stały
się tematem obrad szczytu Ligi Państw Arabskich, który odbył się pod koniec marca
2008 r. w Damaszku. Prezydent Autonomii Mahmud Abbas w pełnym ekspresji prze-
mówieniu oskarŜył rząd izraelski o hipokryzję mówiąc, Ŝe śydzi z jednej strony wyka-
zują wolę kontynuowania procesu pokojowego, a z drugiej strony wznoszą nowe osie-
dla na ziemiach wykraczających poza granicę sprzed 5 VI 1967 r. (była to granica Izra-
ela i Jordanii przed wybuchem wojny sześciodniowej). Konsekwencją tych poczynań
jest tworzenie zamkniętych enklaw palestyńskich na Zachodnim Brzegu Jordanu oto-
czonych murem Szarona. W kończącej szczyt ,,Deklaracji z Damaszku” zaznaczono, iŜ
państwa arabskie wzywają Izrael do zaakceptowania strategii pokojowej zakładającej
wycofanie się z terytoriów okupowanych w zamian za całkowite zaprzestanie ataków
palestyńskich na obszar Izraela
69
. W ostatnich dniach marca z kolejną wizytą na Bli-
skim Wschodzie gościła amerykańska sekretarz stanu Condoleezza Rice. Pomimo braku
widocznych postępów na drodze do ostatecznego uregulowania konfliktu wyraziła prze-
konanie, Ŝe uda się utworzyć niepodległe państwo palestyńskie do 2009 r. Rice prze-
strzegła Izrael przed dalszymi, nielegalnymi inwestycjami budowlanymi na obszarach
palestyńskich, gdyŜ będzie to stanowiło ogromną przeszkodę dla dalszych wysiłków
pokojowych. Widocznym i odczuwalnym efektem wizyty sekretarz stanu było uzgod-
nienie z rządem izraelskim zlikwidowanie 50 checkpoint’ów na Zachodnim Brzegu Jor-
danu, co ułatwi Palestyńczykom poruszanie się po obszarze Autonomii zwłaszcza po-
między miastami: DŜenin, Tulkarem, Kalkilją i Ramallah. Strona Ŝydowska zapowie-
działa równieŜ liberalizację reŜimu kontrolnego w innych 500 punktach na obszarze
Cisjordanii
70
. Jednak zdaniem palestyńskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych jest
to czysto ,,propagandowa zagrywka” na uŜytek światowej opinii publicznej. NajwaŜ-
niejsze przejścia mające kluczowe znaczenie dla normalnego funkcjonowania gospo-
darczego i komunikacyjnego Zachodniego Brzegu Jordanu są nadal ściśle pilnowane
71
.
ś
ydzi i Palestyńczycy oddalili się od stołu negocjacyjnego z przeświadczeniem,
Ŝ
e tylko konfrontacja siłowa w sposób chirurgiczny zlikwiduje problem. Dowódca sił
67
F. Chahine, Les Palestiniens sans illusion, [w:] “El Watan” z 09.04.2008r., [online]. [dostęp:
09.04.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.elwatan.com/spip.php?page=article&id_article=91419.
68
Do zamachu przyznały się: Islamski DŜihad, Komitety Oporu Ludowego i Brygady MudŜahedinów
(frakcja w łonie Brygad Męczenników Al.-Aqsa). Za: Flambée de violences à Gaza après une attaque
palestinienne, [w:] “Le Monde” z 10.04.2008r.
69
Les dirigeants de la Ligue arabe pressent Israël d’accepter leur plan de paix, [w:] “Le Monde”
z 30.03.2008r.
70
Mideast talks moving in the right direction Rice says, [w:] “International Herald Tribune”
z 31.03.2008r. oraz De la poudre aux yeux, [w:] “Al-Ahram Hebdo” z 02-08.04.2008r., [online].
[dostęp: 08.04.2008]. Dostępny w Internecie:
http://hebdo.ahram.org.eg/arab/ahram/2008/4/2/marab2.htm.
71
Création d’un État palestinien L’Optimisme de Abbas n’est pas partagé, [w:] “El Watan”
z 02.04.2008, [online]. [dostęp: 02.04.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.elwatan.com/spip.php?page=article&id_article=90886.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
97
powietrznych Izraela gen. Ido Nehushtan stwierdził, Ŝe obecność militarna Tsahalu
w Strefie Gazy zapewni bezpieczeństwo Izraelowi. Porównanie Zachodniego Brzegu
Jordanu, objętego reŜimem kontrolnym oraz Libanu i Gazy skąd Hamas i Hezbollah
ostrzeliwują Izrael pozwala wysunąć jednoznaczne wnioski – uwaŜa Nehushtan
72
. Na-
suwa się pytanie: po co śydzi wycofali się z Gazy w 2005 r., realizując ,,Plan Szarona”?
By móc wrócić w 2008 r.? Rację przyznać naleŜy analitykom z algierskiego dziennika
,,El Watan” - „Izrael dąŜy do tego, by ogólny chaos i trudna sytuacja ekonomiczna
doprowadziły do przejęcia władzy w całej Autonomii przez Hamas. Stanowiłoby to pre-
tekst dla Państwa śydowskiego do generalnego rozprawienia się z fundamentalista-
mi”
73
.
W marcu 2008 r. światowa opinia publiczna poruszona została enuncjacjami
przywódcy Al-Kaidy Usamy Ibn Ladina, który wezwał Palestyńczyków do walki o nie-
podległość ,,ogniem i Ŝelazem”. Podkreślił, Ŝe strategia negocjacji i ustępstw prowadzi
donikąd. Tylko konfrontacja zbrojna z uŜyciem wszystkich dostępnych środków i me-
tod zakończy się sukcesem. Ibn Ladin zauwaŜył teŜ, Ŝe warunkiem pomyślnego rozwią-
zania ,,kwestii palestyńskiej” będzie zakończenie amerykańskiej okupacji Iraku
74
. Pe-
symizmem napawa równieŜ radykalny wzrost postaw ekstremistycznych wśród społe-
czeństwa palestyńskiego. SondaŜ przeprowadzony przez ,,Palestinian Center for Policy
and Survey Research” potwierdza, Ŝe 75% respondentów twierdzi, Ŝe negocjacje do
niczego nie prowadzą i naleŜy raczej uŜywać argumentu siły i przemocy
75
. Niestety
wydarzenia i procesy polityczne oraz socjologiczne zachodzące w narodzie palestyń-
skim potwierdzają przypuszczenia, Ŝe Hamas nigdy nie był taki silny jak w czasie naj-
cięŜszych ataków represyjnych Izraela. Paradoksalnie czynnikiem stymulującym popu-
larność tego ruchu były sankcje i blokada Gazy
76
.
4. Wizyta byłego prezydenta USA Jimmy’ego Cartera na Bliskim Wschodzie
Były przywódca Stanów Zjednoczonych i laureat Pokojowej Nagrody Nobla
Jimmy Carter cieszy się duŜym autorytetem zarówno na Bliskim Wschodzie jak
i w całej wspólnocie narodów demokratycznych. NaleŜy przypomnieć jego wielkie za-
sługi w doprowadzeniu do stołu rokowań Egiptu i Izraela w Camp David w 1978 r. Jego
misja w kwietniu 2008 r. złagodzenia rosnącego napięcia wokół kwestii palestyńskiej
i próba ponownego zainicjowania rozmów bilateralnych przy rozszerzonym o Hamas
i Syrię spektrum negocjacyjnym. Jednak przyjęcie Cartera przez władze izraelskie było
bardzo chłodne. Były prezydent od lat stara się wskazać na nieprawidłowości i naduŜy-
cia Państwa śydowskiego na terytoriach okupowanych. DuŜe wzburzenie wśród śydów
wywołała zwłaszcza jego ksiąŜka „Palestyna-pokój nie apartheid”, w której napiętnował
72
A. Harel, Y. Azoulay, Next IAF chief: IDF’s entry into Gaza will stop rocket manufacture, [w:]
“Haaretz”
z
17.03.2008r.,
[online].
[dostęp:
17.03.2008].
Dostępny
w
Internecie:
http://www.haaretz.com/hasen/spages/964792.html.
73
F. Chahine, Conflit israélo-palestinien vers une nouvelle escalade, [w:] El Watan” z 15.03.2008r.,
[online]. [dostęp: 15.03.2008]. Dostępny w Internecie:
http://www.elwatan.com/spip.php?page=article=89577.
74
Un segundo mensaje de Bin Laden insta a usar la violencia con Israel, [w:] “El Mundo”
z 20.03.2008r.
75
E. Bronner, Most Palestinians favor violence over talks, poll shows, [w:] “International Herald Trib-
une” z 18.03.2008r.
76
T. Buck, Hamas rides wave of support despite Gaza’s woes, [w:] “Financial Times” z 23.03.2008r.
Szymon NIEDZIELA
98
reŜim okupacyjny w stosunku do ludności palestyńskiej. Pierwszym przystankiem
w podróŜy Cartera na Bliski Wschód był Izrael. Niestety z powyŜszych względów nie
chcieli się z nim spotkać: premier Ehud Olmert, minister spraw zagranicznych Tzipi
Livni i przywódca opozycji Beniamin Netanyahu. SłuŜby bezpieczeństwa Shin Bet od-
mówiły zapewnienia prezydentowi ochrony. Władze Izraela nie zgodziły się na to, by
Jimmy Carter mógł odwiedzić w więzieniu jednego z liderów palestyńskich Marwana
Barghutiego
77
. Wizytując Zachodni Brzeg Jordanu, były prezydent USA gościł równieŜ
w mauzoleum Jasira Arafata w Ramallah, co pogłębiło dezaprobatę ze strony Tel Awi-
wu i oficjalnych czynników amerykańskich. Carter podkreślał w swych enuncjacjach,
Ŝ
e w proces pokojowy na Bliskim Wschodzie zaangaŜowane muszą być takie podmioty
jak: Syria i Hamas. Izolowanie tego ugrupowania – jego zdaniem – wpłynie na dalszą
radykalizacje postaw
78
. Szczególnie gorące przyjęcie zgotowano Carterowi w Egipcie.
W czasie wykładu na Amerykańskim Uniwersytecie w Kairze były przywódca Ameryki
powiedział – „To, co Izrael robi w Palestynie jest ohydą”. Powtórzył zaprezentowaną
wcześniej tezę o niezbędnym zaangaŜowaniu w wysiłki negocjacyjne wszystkich nur-
tów i ruchów politycznych gdyŜ posiadają oni demokratyczny mandat swojego narodu
wyraŜony w wyborach. Na pytanie jednego ze studentów amerykańskich dlaczego roz-
mawia z terrorystami, Jimmy Carter odpowiedział lapidarnie – „W ciągu 7 lat w wyniku
ostrzału terytorium Izraela rakietami ze Strefy Gazy zginęło 7 śydów, co uwaŜam za
ogromną tragedię. Jednak wskutek akcji odwetowych za jednego śyda śmierć poniosło
30-40 Palestyńczyków”
79
. W podobnej atmosferze przebiegała wizyta w Damaszku.
Carter spotkał się z prezydentem Syrii Baszarem al-Assadem oraz przywódcą Hamasu
na uchodźctwie Khaledem Meshaalem. Po raz kolejny amerykański polityk powtórzył
idée fixe swojego planu wznowienia procesu pokojowego – rozszerzenie podmiotów
negocjacyjnych o Hamas i Syrię. Rozmawiano równieŜ w sprawie uwolnienia izrael-
skiego zakładnika Gilada Shalita więzionego przez ekstremistów palestyńskich. Pozy-
tywnym wynikiem tych spotkań było późniejsze oświadczenie Chaleda Meshaala –
„Akceptujemy utworzenie państwa palestyńskiego w granicach z 4 VI 1967 r. ze
Wschodnią Jerozolimą jako stolicą i prawem uchodźców do powrotu”. Jednak w enun-
cjacji tej nie było słowa o uznaniu państwa Izrael. Choć postawa taka zawiera w sobie
duŜo nieprzejednania i konfrontacji, to jednak za sukces dyplomatyczny uznać naleŜy
fakt, Ŝe Hamas zgodził się współuczestniczyć w procesie pokojowym zainicjowanym
w Annapolis w listopadzie 2007 r. Na częste zarzuty Izraela i administracji USA Carter
odpowiedział - „Problem polega na tym, Ŝe śydzi i Amerykanie nie chcą rozmawiać
z Hamasem, a nie na tym , Ŝe ja to robię”
80
.
Kilkudniowy pobyt Jimmy’ego Cartera miał bardzo pozytywny wpływ na sytu-
ację polityczną w regionie Bliskiego Wschodu. Amerykański prezydent potrafił wyper-
swadować swoim rozmówcom, iŜ jedyną szansą na kompleksowe porozumienia poko-
jowe będzie multilateralna płaszczyzna negocjacyjna: Izrael, Autonomia Palestyńska,
Hamas, Syria i Egipt. Doprowadziło to do pierwszych pojednawczych gestów ze strony
77
J. M. Muñoz, Carter el apestado, [w:] “El País” z 16.04.2008r.
78
Carter meets with a leading member of Hamas, [w:] “International Herald Tribune” z 15.04.2008r.
79
D. Dridi, Jimmy Carter accueilli comme une star au Caire, [w:] “El Watan” z 19.04.2008r.
80
M. Bôle-Richard, Jimmy Carter dresse un bilan positif de son dialogue avec le Hamas, [w:]
“Le Monde” z 22.04.2008r. oraz P. Saint-Paul, Le Hamas accepte un État palestinien dans les fron-
tières de 1967r., [w:] “Le Figaro” z 21.04.2008r.
KONFLIKT IZRAELSKO – PALESTYŃSKI PO KONFERENCJI W ANNAPOLIS
99
ugrupowań integrystycznych. Szef rządu hamasowskiego w Gazie Ismail Haniyeh za-
powiedział gotowość do zawarcia rozejmu z Izraelem pod warunkiem całkowitego za-
przestania uderzeń armii izraelskiej na obszarze Strefy i Cisjordanii. Równocześnie
stwierdzono, Ŝe Islamski Ruch Oporu popiera ideę przyszłego państwa palestyńskiego
w granicach z 4 VI 1967 r. i prawem uchodźców do powrotu. W wypowiedzi Haniyeh
znalazły się równieŜ słowa o nieuznaniu prawa Izraela do istnienia
81
. Nadzieja na pokój
pojawiła się równieŜ w stosunkach izraelsko-syryjskich. W kwietniu 2008 r. premier
Turcji Recep Tayyip Erdogan poinformował Syryjczyków o gotowości premiera Ehuda
Olmerta do kompromisu w myśl zasady ,,ziemia za pokój”. Tel Awiw godził się na
przywrócenie syryjskiej suwerenności na obszarze Wzgórz Golan w zamian za zaprze-
stanie wspierania przez Damaszek fundamentalistów islamskich w Libanie i Palestynie.
Oficjalne czynniki Ŝydowskie nie potwierdziły tych rewelacji
82
.
JeŜeli frakcje fundamentalistyczne zdominują Ŝycie polityczne Autonomii i Izra-
ela, nadzieja na pokój w regionie Bliskiego Wschodu, która narodziła się po konferen-
cji w Annapolis, okaŜe się kolejną deklaracją polityczną bez pokrycia. Potrzebna jest
być moŜe zmiana mentalności wielu przywódców po obu stronach barykady. Przykła-
dem jest więziony w Izraelu lider Tanzimu Marwan Barghouti. Napisał on list, którego
treść mogłaby się stać fundamentem pojednania i pokoju - ,,Ja Marwan Barghouti
oświadczam, Ŝe podobnie jak większość Palestyńczyków jestem gotowy do zawarcia
historycznego porozumienia, które doprowadzi do pokojowego i stabilnego współistnie-
nia państwa Izrael i Palestyny na bazie decyzji podjętych przez wspólnotę międzynaro-
dową”
83
.
Artykuł recenzował: mjr dr Mariusz CIEŚLA
81
Une trêve doit être appliquée à Gaza et en Cisjordanie, affirme le Hamas, [w:] “L’Orient Le Jour”
z 24.04.2008r.
82
Israël serait prêt à des ouvertures sur le Golan, selon la Syrie, [w:] “Le Monde” z 24.04.2008r.
83
Warto przytoczyć oryginalną wersję - ,,I Marwan Barghouti am telling you that I and the majority of
the Palestinian people are ready for a historic agreement based on international decisions that will
allow a Palestinian and Israeli state to coexist side by side in peace and stability”. Za: H. Hualem,
Barghouti peace overture to be read at Peace Now rally, [w:] “Haaretz” z 08.04.2008r., [online]. [do-
stęp: 08.04.2008]. Dostępny w Internecie: http://www.haaretz.com/hasen/spages/972871.html.