ŚRODKI PIENIĘŻNE 

RACHUNKOWOŚĆ 

I

NWESTYCJE

 

KRÓTKOTERMINOWE

 - 

BILANS

 

III. Inwestycje krótkoterminowe 

1.

Krótkoterminowe aktywa finansowe 

a)

W jednostkach powiązanych 

−

Udziały lub akcje 

−

Inne papiery wartościowe 

−

Udzielone pożyczki 

−

Inne krótkoterminowe aktywa finansowe 

b)

W pozostałych jednostkach (..) 

c)

Środki pieniężne i inne aktywa pieniężne 

−

Środki pieniężne w kasie i na rachunkach 
bankowych 

−

Inne środki pieniężne 

−

Inne aktywa pieniężne 

2.

Inne inwestycje krótkoterminowe 

 

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 



Środki pieniężne obejmujące krajowe i 
zagraniczne środki płatnicze  mogą być 
przechowywane w kasie lub na rachunkach 
bankowych. Za ich pomocą regulowane są 
różnego rodzaju należności i zobowiązania między 
kontrahentami.  
 

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 

Środki pieniężne krajowe i zagraniczne 

obejmują: 



środki płatnicze przechowywane w kasach 
jednostki (banknoty i monety) oraz bony 
skarbowe; 



pieniądze zgromadzone na rachunkach 
bankowych lub w formie lokat pieniężnych; 



czeki i weksle obce, płatne w okresie nie 
dłuższym niż 3 miesiące od daty ich 
wystawienia; 



metale szlachetne, jeśli nie są zaliczane do 
rzeczowych składników majątku obrotowego. 
 

O

BRÓT

 

ŚRODKAMI

 

PIENIĘŻNYMI

 



Rozliczenia środków pieniężnych mogą być 
dokonywane w formie gotówkowej lub 
bezgotówkowej i dotyczyć transakcji wyrażonych w 
walucie  polskiej i obcej.  



Obrót gotówkowy realizowany jest w każdej 
jednostce gospodarczej za pośrednictwem kasy. 



 Obrót bezgotówkowy realizuje się za 
pośrednictwem banków, w których jednostka 
gospodarcza posiada otwarte rachunki.  



Forma rozliczeń zależy od zawartych umów  z 
innymi podmiotami, a także od ograniczeń 
wynikających  z obowiązkowych regulacji prawnych. 
 

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 

W

 

KASIE

 



Za pośrednictwem kasy jest dokonywany obrót 
gotówkowy. 



Gotówkę w kasie stanowią środki pieniężne w 
walucie polskiej lub obcej. 



W kasie mogą być również przechowywane 
czeki obce i weksle obce, zaliczane księgowo 
do innych środków pieniężnych. 

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 

W

 

KASIE

 



Wpłaty gotówki dokumentowane są własnymi 

dowodami kasowymi – „Dowód wpłaty – KP” 

wystawianym przez kasjera lub inne upoważnione 

osoby. 



Wypłaty gotówki następują na postawie 

rozchodowych dowodów kasowych, którymi są: 

-

Źródłowe dowody wypłat z kasy, np. faktury 

(rachunki), listy wypłat wynagrodzeń, dowody 

wpłat na rachunki bankowe (potwierdzone 

stemplem bankowym) 

-

Zastępcze własne dowody wypłat gotówki, jeżeli 

wypłata nie może być udokumentowana źródłowym 

dowodem kasowym. „Kasa wypłaci – KW” 
 

R

APORT

 

KASOWY

 



Wszystkie wpłaty i wypłaty gotówki z kasy, 
odpowiednio udokumentowane, są na bieżąco 
wpisywane do raportu kasowego. 



Raport kasowy obejmuje treść operacji 
gospodarczych oraz dokonane na ich 
podstawie wpłaty i wypłaty, łączne obroty 
oraz saldo początkowe i końcowe gotówki. 



Raport kasowy wraz z dołączonymi dowodami 
kasowymi kasjer przekazuje księgowemu. 



RK stanowi podstawę do zbiorczych 
księgowań obrotów kasowych na koncie 
„KASA”, stanowiąc zarazem analitykę do tego 
konta. 

W

YCENA

 

ŚRODKÓW

 

PIENIĘŻNYCH

 



Środki pieniężne wykazuje się w księgach 
rachunkowych w wartości nominalnej, z tym, 
że środki pieniężne w walutach obcych 
wykazuje się w księgach rachunkowych w 
wartości nominalnej, przeliczone na złote 
polskie według odpowiednich kursów 
walut. 

Rachunek bankowy 

Kasa 

Rozrachunki z pracownikami 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Rozrachunki z odbiorcami 

  

Rozrachunki z dostawcami 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Sprzedaż 

  

Koszty 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  
  

Rozliczenie niedoborów, 

szkód i nadwyżek 

  

  

  

  

  

  

  

1 

2 

3 

4 

5 

6 

7 

8 

9 

Schemat księgowań na koncie „KASA” 

O

BJAŚNIENIA

 

1.

Pobranie gotówki z banku do kasy 

2.

Przekazanie gotówki z kasy do banku 

3.

Wypłata gotówką wynagrodzeń pracownikom 

4.

Wpłata należności od odbiorców do kasy 

5.

Spłata zobowiązań wobec dostawców gotówką 

6.

Sprzedaż gotówkowa (wyrobów, towarów, 
usług) 

7.

Koszty działalności opłacone gotówką 

8.

Stwierdzony niedobór gotówki w kasie 

9.

Stwierdzona nadwyżka gotówki w kasie 

R

OZLICZENIA

 

BEZGOTÓWKOWE

 

Rozliczenia bezgotówkowe mogą być dokonywane w 

następujących formach: 



polecenie przelewu; 



polecenie zapłaty; 



czeki gotówkowe i rozrachunkowe; 



weksle; 



akredytywa; 



Karty płatnicze; 



rozliczenia saldami; 



rozliczenia planowe. 
 

P

OLECENIE

 

PRZELEWU

 



Polecenie przelewu jest złożoną do banku przez 
dłużnika dyspozycją przekazania środków 
pieniężnych z jego rachunku bankowego na 
rachunek wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję 
dłużnika w trybie przewidzianym w umowie rachunku 
bankowego.  

13 

P

OLECENIE

 

ZAPŁATY

 



Polecenie zapłaty stanowi udzieloną 

bankowi dyspozycję wierzyciela obciążenia 

określoną kwotą rachunku bankowego 

dłużnika i uznania tą kwotą rachunku 

wierzyciela.  



Jest to forma odwrotna niż polecenie 

przelewu.  



Dyspozycja wierzyciela stanowi równocześnie 

jego zgodę na cofnięcie przez bank dłużnika 

obciążenia rachunku dłużnika i cofnięcie 

uznania rachunku wierzyciela w przypadku 

dokonanego przez dłużnika odwołania 

polecenia zapłaty. 
 

14 

A

KREDYTYWA

  



Akredytywa jest upoważnieniem wystawionym przez 
odbiorcę towaru lub usługi  do zablokowania 
odpowiedniej kwoty środków pieniężnych na określony 
czas na rzecz wskazanego dostawcy towaru.  

 



Akredytywa jest tradycyjną metodą rozliczeń, która 
zapewnia realizację interesu dostawcy i odbiorcy. 
Dostawcy zapewnia natychmiastowe otrzymanie 
należności, a odbiorcy pozwala w pełni uzależnić swą 
zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych 
warunków. Akredytywa nadaje się do rozliczeń z nieznanymi 
kontrahentami mającymi siedzibę w innej miejscowości lub ze 
słabo wypłacalnymi partnerami, gdy dostawca pragnie 
dodatkowo zapewnić sobie należną zapłatę. 
 

15 

I

NNE

 

FORMY

 

ROZLICZEŃ

 



Rozliczenie za dostawy i usługi za pomocą kart 

płatniczych 



Rozliczenie saldami polega na okresowym 

rozliczeniu salda należności i zobowiązań z 

danych kontrahentem 



Rozliczenie planowe znajdują zastosowanie 

przy rozliczeniu dostaw realizowanych 

według harmonogramu dostaw i zapłaty za 

nie. Na planowe dostawy odbiorca wpłaca 

zaliczki. 



Każda z form rozrachunku stanowi udzieloną 

bankowi dyspozycję przez dłużnika 

przekazania z jego rachunku określonej 

kwoty na rachunek wierzyciela.  

R

ACHUNEK

 

BANKOWY

 



Do ewidencji środków pieniężnych 
ulokowanych w banku oraz rozliczeń 
dokonywanych za pośrednictwem banku 
służy konto „Rachunek bankowy” 



Księgowania na koncie „Rachunek bankowy” są 
dokonywane na podstawie dokumentów 
otrzymywanych z banku, czyli wyciągów 
bankowych i dołączonych do nich 
dokumentów źródłowych. 



Umożliwia to zachowanie zgodności 
księgowań w jednostce gospodarczej i w 
banku, w którym posiada ona rachunek.  

R

ACHUNEK

 

BANKOWY

 

Kasa 

Rachunek bankowy 

Rozrachunki z 

pracownikami 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Rozrachunki z 

odbiorcami 

  

Rozrachunki z 

dostawcami 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Kredyty bankowe 

  

  

  

  

  

  

  

  
  
  

Sprzedaż 

  

Koszty 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

1 

2 

3 

4 

5 

6 

8 

9 

7 

O

BJAŚNIENIA

 

1.

Wpłata gotówki z kasy do banku 

2.

Wypłata pracownikom wynagrodzeń przelewem 
bankowym 

3.

Pobranie gotówki z banku do kasy 

4.

Uregulowanie należności przez odbiorcę 

5.

Spłata zobowiązania wobec dostawcy 

6.

Uzyskanie kredytu bankowego z przekazaniem 
środków pieniężnych na rachunek bankowy 

7.

Spłata kredytu bankowego 

8.

Sprzedaż bezgotówkowa 

9.

Koszty działalności opłacone przelewem 
 
 

C

ZEKI

  



należą do najstarszych metod rozliczeń 
pieniężnych. Czek jest pisemnym zleceniem 
bezwzględnego wypłacenia określonej 
kwoty, wydany bankowi przez posiadacza 
rachunku bankowego.  
 

W zależności od sposobu zapłaty rozróżnia się 

czeki:  



gotówkowe;  



rozrachunkowe. 
 

20 

R

ODZAJE

 

CZEKÓW

 



Czek gotówkowy stanowi dyspozycję 
wystawcy czeku do wypłaty z jego 
rachunku kwoty, na która opiewa czek, jego 
okazicielowi; 



Czek rozrachunkowy w odróżnieniu od czeku 
gotówkowego jest złożoną przez dłużnika 
dyspozycją przekazania środków 
pieniężnych z jego rachunku w kwocie 
ujętej w czeku na rachunek wierzyciela. 



Czek rozrachunkowy wystawia dłużnik i 
przekazuje go do realizacji wierzycielowi. 
Na podstawie czeku następuje przelew kwoty z 
rachunku dłużnika na rachunek 
wierzyciela.  



Zgodnie z polskim prawem czekowym czek musi 
zawierać w treści słowo „czek”, bezwarunkowe 
polecenie zapłacenia określonej kwoty 
pieniężnej, oznaczenie miejsca płatności i banku 
czyli trasata, który ma zapłacić oraz datę 
wystawienia i podpisy wystawcy czyli trasanta. 
Trasatem czeku może być wyłącznie bank, a 
trasantem każda osoba fizyczna i prawna mająca 
zdolność do działań prawnych.  
 



Trasat = bank 



Trasant = wystawca czeku 

22 

Rachunek bankowy 

Kasa 

Rozrachunki z 

dostawcami 

  

  

  

  

  

 Sp. 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Zobowiązania czekowe 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

1 

2 

3 

1. Realizacja czeku gotówkowego przez wystawcę 
2. Wydanie czeku rozrachunkowego kontrahentowi 
3. Realizacja czeku rozrachunkowego przez kontrahenta 

Ewidencja czeków własnych u wystawcy 

Rozrachunki z odbiorcami i 

dostawcami 

Inne środki pieniężne 

Kasa 

 Sp. 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  
  

Rachunek bankowy 

  

  

  

  

  

  

  

Ewidencja czeków obcych rozrachunkowych u ich posiadacza 

1 

2 

3 

4 

1. Otrzymano czek rozrachunkowy od kontrahenta tytułem spłaty 

należności 

2. Realizacja obcego czeku  gotówkowego w banku. 
3. Realizacja obcego czeku rozrachunkowego w banku. 
4. Przekazanie obcego czeku kontrahentowi (w drodze indosu) jako 

realizacja zobowiązania. 
 

W

EKSLE

  



Weksel jest to papier wartościowy, w którym 
wystawca (bądź wskazana przez niego osoba) 
zobowiązuje się do bezwarunkowego zapłacenia 
określonej sumy pieniężnej (sumy wekslowej) w 
oznaczonym terminie na rzecz remitenta (osoby, na 
rzecz lub zlecenie, której ma zostać zrealizowana 
płatność) 

25 



Weksel może stanowić formę 
krótkoterminowego kredytu, może być 
wykorzystywany jako forma zapłaty w 
transakcjach kupna - sprzedaży, jako 
zabezpieczenie kredytu. Poza tym, może być 
używany także do regulowania należności w 
wielu operacjach gospodarczych niezwiązanych ze 
sobą, dzięki przenoszeniu praw z niego na inne 
osoby. 
 

26 

W zależności od osoby dłużnika wyróżnia się:  



weksel własny (sola) - wystawca weksla zobowiązuje 
się w nim do zapłaty określonej kwoty. Jeżeli firma nie 
posiada środków na zapłatę zobowiązań to ma 
możliwość wystawić wierzycielowi weksel.  



weksel trasowany (weksel ciągniony) - wystawca 
zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) 
zapłacenie określonej kwoty na rzecz osoby trzeciej 
(remitenta).  
 

27 

D

YSKONTOWANIE

 

WEKSLA

 



Operacje dyskonta weksli polegają na 
nabywaniu weksli przez banki. Bank 
nabywający weksel staje się jego kolejnym 
indosariuszem i może go przedstawić do 
redyskonta w innym banku. Bank 
dyskontujący weksel nie płaci jego pełnej 
kwoty, lecz potrąca z góry pewną kwotę zwaną 
dyskontem. Wielkość potrąconego dyskonta 
zależy od wysokości stopy dyskontowej i 
okresu liczonego od daty operacji do dnia 
płatności weksla.  
 

28 

E

WIDENCJA

 W

EKSLI

 



Do ewidencji weksli własnych wystawionych 
dla innego podmiotu gospodarczego służy 
konto „Zobowiązania wekslowe”. 



Dla weksli obcych otrzymanych od innych 
jednostek służy konto „Inne środki pieniężne”. 

Kasa                  

Rachunek 

bankowy 

Koszty 

finansowe 

Zobowiązania 

wekslowe 

Rozrachunki z 

dostawcami 

  

  

  

  

  

  

  

 Sp. 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Pozostałe 

przychody 

operacyjne 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Ewidencja weksli własnych (u wystawcy) 

1 

2a 

2b 

3 

4 

1.Koszty związane z emisją weksli (zakup blankietów, opłata skarbowa) 
2. Wystawienie weksla kontrahentowi: 
a) Kwota netto równa kwocie rozrachunku. 
b) Naliczone z góry oprocentowanie weksla – dyskonto. 
3. Wykup weksla przez wystawcę. 
4. Przedawnienie weksla własnego. 

Ewidencja weksli obcych u posiadacza 

Rozrachunki z odbiorcami i 

dostawcami 

Inne środki pieniężne 

Koszty i przychody 

finansowe 

  

  

  

  

  

  

 Sp. 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Rachunek bankowy 

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

  

Pozostałe koszty 

operacyjne 

  

  

  

Weksle obce indosowane 

lub dyskontowane 

  

  

  

  

  

  

     3c 

  

      4a 

  

1a 

1b 

3b 

2 

3a 

4 

5 

O

BJAŚNIENIA

 

1. Otrzymanie weksla od kontrahenta: 
a) Kwota należności (netto). 
b) Oprocentowanie weksla (poz 1a+poz 1b = pełna suma wekslowa) 
2. Wykupienie weksla przez dłużnika. 
3. Odsprzedaż weksla bankowi: 
a) Zdyskontowanie weksla obcego w banku w kwocie nominalnej 

pomniejszonej o dyskonto (kwota netto). 

b) Dyskonto weksla (pobrane oprocentowanie) 
c) Równolegle księgowanie w ewidencji pozabilansowej. 
4. Przekazanie weksla obcego w drodze indosu innemu 

kontrahentowi. 

a) Równolegle księgowanie w ewidencji pozabilansowej. 
5. Odpisanie weksli przedawnionych (nieściągalnych).  

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 

W

 

DRODZE

 

Fakt przekazywania gotówki do banku powoduje 

powstanie kategorii środki pieniężne w drodze, rzez 
którą należy rozumieć: 



środki pieniężne znajdujące się w danym momencie 
między kasą jednostki gospodarczej a jej rachunkiem 
lub rachunkami bankowymi  



środki pieniężne znajdujące się między rachunkami 
jednostki gospodarczej , gdy te są prowadzone przez 
różne banki lub różne oddziały banku, np. przelewy z 
rachunku oddziału na rachunek centrali. 
 

33 



Konto "Środki pieniężne w drodze" może 
służyć do bieżących ewidencji albo tylko do 
ujęcia operacji na przełomie okresów 
sprawozdawczych.  



Wszelkie wpłaty na rachunek bankowy 
niepotwierdzone przez bank wyciągiem 
bankowym 



Ewidencja prowadzona do tego konta powinna 
być na tyle szczegółowa, aby umożliwiała 
ustalenie poszczególnych kwot 
znajdujących się w drodze pomiędzy różnymi 
kontami bankowymi oraz pomiędzy kasą a 
bankiem i bankiem a kasą. 
 
 

34 

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 

W

 

DRODZE

 

 E

WIDENCJA

 

ŚRODKÓW

 

PIENIĘŻNYCH

 

NA

 

KONCIE

 

Ś

RODKI

 

PIENIĘŻNE

 

W

 

DRODZE

 

 

35 

1

3

2

Objaśnienia:
1. ujęcie przekazania gotówki z kasy na rachunek bankowy
2. ujecie oddania czeków i weksli obcych do dyskonta

Kasa

Środki pieniężne w 

drodze

Rachunek bankowy

Inne środki pieniężne