Projekt nr PO KL 04.01.01-00-

029/09 pt.„Dostosowanie modelu kształcenia studentów filologii polskiej do wyzwań współczesnego

rynku pracy (ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju kompetencji informatycznych oraz informacyjno medialnych)”.

Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM w Poznaniu

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Prezentacja „Jak działają słowa”

współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Czynniki pochodzące z przekazu i

kontekstu

I. Czynniki pochodzące z przekazu:

• apele logiczne czy emocjonalne
• dane statystyczne a przykład osobisty
• porządek argumentacji
• formułowanie wniosków
• strategie porządkowania żądań
- foot in the door
- door in the face
• język

Pewien guru usiłował wyjaśnić jakiemuś audytorium, że

ludzie silniej niż na rzeczywistość reagują na słowa. Żyją

wręcz słowami, żywią się nimi. Jakiś mężczyzna wstał i

zaprotestował:

- Nie zgadzam się z tym, że słowa wywierają na nas aż taki

wielki wpływ. - Na co guru odparł:

- Siadaj, skurwysynie! - Zsiniały ze złości mężczyzna

wykrzyknął:

- I to pan nazywa siebie osobą oświeconą, guru, mistrzem,

powinien pan się wstydzić! - Na co guru odparł:

- Proszę mi wybaczyć, sir. Poniosło mnie. Naprawdę, proszę

o wybaczenie. To nie było zamierzone. Przepraszam. -

Mężczyzna w końcu się uspokoił. Wówczas guru powiedział:

- Wystarczyły dwa słowa, aby wywołać w panu burzę i kilka

słów, by pana uspokoić. Prawda?

(Anthony de Mello)

Zasada względności językowej:

(

Benjamin Whorf)

• język nie jest bezstronnym narzędziem
• język współtworzy interpretację zdarzeń, określa

rozumienie emocji, a przez to sugeruje sposób
myślenia, postępowania itd.

• gdy wybieramy określenie, to jednocześnie

wybieramy sposób oglądania, rozumienia i
działania wobec nazwanego obiektu (młody
osobnik homo sapiens - dziecko, maleństwo,
bachor)

1. Słowa tylko pozornie opisują obiekty czy

zdarzenia

2. Słowa służą raczej do wyrażania naszej

perspektywy i relacji do obiektu

3. Jeśli chcesz zmienić stosunek ludzi do czegoś –

nazwij to inaczej!

Funkcja perswazyjna języka

szczególna odmiana funkcji konatywnej,

polegająca na usiłowaniu realnego wpływu na
sposób myślenia, postępowania odbiorcy, ale
nie bezpośrednio, np. w rozkazie, nakazie, ale
w sposób pośredni, tak że w wypowiedzi
dominuje z pozoru inna funkcja, np.
poznawcza, estetyczna, emotywna.

(S. Barańczak, Słowo. Perswazja, kultura masowa, [w:]
Czytelnik ubezwłasnowolniony, Paryż 1983, s. 31)

Mechanizmy nakłaniania służące

realizowaniu funkcji perswazyjnej:

1) mechanizm emocjonalizacji odbioru -

oddziaływanie na odbiorcę zaczyna się od
sparaliżowania jego zdolności intelektualno-
racjonalnych i spotęgowania zdolności do
odczuwania emocji; odbiór ma być
irracjonalny, zależny od sympatii, antypatii,
uprzedzeń odbiorcy, dlatego dowołujemy się
do sentymentalizmu, sensacyjności,
współczucia, agresji, erotyzmu

2) mechanizm wspólnoty świata i wspólnoty

języka

3) mechanizm symplifikacji rozkładu wartości –
rozbicie świata na opozycję oni-my, czarno-

biała wizja świata,

4) mechanizm odbioru bezalternatywnego –
odbiorca jest zwolniony od samodzielnych

decyzji interpretacyjnych, na każdym etapie
oddziaływania musi mieć tylko jedno
rozwiązanie, jedno wyjście

Językowe środki perswazji:

• środki fonetyczne:
- figura etymologiczna (zestawienie wyrazów

pokrewnych)

- pozorna figura etymologiczna
- rym

• środki morfologiczne (słowotwórcze):
- neologizmy
- złożenia
- neosemantyzmy

• środki składniowe:
- wypowiedzenia pytające
- pytania retoryczne
- wypowiedzenia żądające, wykrzyknienia
- zwroty apostroficzne
- powtórzenia

• środki leksykalne i frazeologiczne:
- absolutyzowanie (używanie wyrazów każdy, żaden,

wszyscy, nikt, większość, powszechnie)

- używanie wyrazów semantycznie bliskich słowu

prawda (prawdziwy, słuszny, oczywiście, rzecz

jasna)

- cytaty, sentencje (także służące ironizowaniu)
- operatory języka mówionego (po prostu,

naprawdę, no jasne)

- leksyka wartościująca
- wyrazy dźwiękonaśladowcze
- metafory, porównania
- potocyzmy, ekspresywizmy

II. Czynniki pochodzące z kontekstu:

• miejsce przekazu
• środek przekazu
• perseweracja