Technik_logistyk_342[04].Z2.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Wymagania wstępne

Cele kształcenia

Materiał nauczania

4.1.

Definicja i funkcja opakowania. Klasyfikacja opakowań

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2.

Proces pakowania. Charakterystyka znaków na opakowaniach. Jednostki
logistyczne

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3.

System GS1 (UCC/EAN) automatycznej identyfikacji opakowań
i towarów. Oprogramowanie wspomagające gospodarkę opakowaniami.
Koszty opakowań

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4.

Zasady klasyfikowania zuŜytych opakowań. Międzynarodowe prawo
dotyczące opakowań

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

Sprawdzian osiągnięć

Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik ten pomoŜe Ci poznać zasady projektowania i realizacji zadań logistycznych

w gospodarce opakowaniami, oraz wykształcić umiejętności z tego zakresu.

Poradnik zawiera:

−

wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś opanować przed
przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,

−

cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas realizacji tej
jednostki modułowej,

−

materiał nauczania, który umoŜliwi Ci samodzielne przygotowanie się do wykonywania
ć

wiczeń i zaliczenia sprawdzianów,

−

pytania sprawdzające, które pomogą Ci sprawdzić, czy juŜ opanowałeś zamieszczony
materiał nauczania,

−

wiczenia, które ułatwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,

−

sprawdzian postępów, zadań który pozwoli Ci na samodzielne określenie opanowania
wymaganych umiejętności i wiadomości po zakończeniu kaŜdego rozdziału materiału
nauczania,

−

sprawdzian osiągnięć ucznia, przykładowy zestaw pytań, który słuŜy do oceny poziomu
opanowania umiejętności i wiadomości z zakresu całej jednostki,

−

wykaz literatury.

Schemat układu jednostek modułowych

342[04].Z2

Logistyczne zarządzanie

gospodarką magazynową

i zapasami

342[04].Z2.02

Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce

magazynowej

342[04].Z2.03

Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce

opakowaniami

342[04].Z2.04

Sporządzanie rachunku kosztów

zadań logistycznych z zakresu

gospodarki magazynowej

342[04].Z2.01

Projektowanie i realizacja zadań

logistycznych w gospodarce

zapasami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do jednostki modułowej Projektowanie i realizacja zadań logistycznych

w gospodarce opakowaniami powinieneś umieć:

−

dobierać środki ochrony osobistej,

−

stosować nowoczesne technologie informacyjne,

−

obliczać i analizować koszty zadań logistycznych,

−

zastosować zasady ochrony środowiska na stanowisku pracy,

−

scharakteryzować systemy gospodarowania odpadami, zanieczyszczeniami i systemem
ochrony środowiska,

−

określać funkcje logistyki w systemach ochrony środowiska,

−

zastosować technologię magazynowania opartą na automatycznej identyfikacji towarów,

−

zastosować przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony
ś

rodowiska i ochrony przeciwpoŜarowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

określić zadania jakie spełnia opakowanie,

−

sklasyfikować opakowania,

−

dobrać opakowanie do rodzaju umieszczanego w nim towaru,

−

dobrać opakowanie do transportu towarów specjalnych,

−

skompletować opakowania w jednostki ładunkowe, jednostki transportowe i jednostki
magazynowe,

−

dobrać urządzenia do automatycznej identyfikacji towarów,

−

obsłuŜyć system UCC/EAN automatycznej identyfikacji opakowań towarów,

−

dobrać opakowanie do środka transportu,

−

posegregować opakowania na podstawie ich stopnia zuŜycia,

−

zaklasyfikować zuŜyte opakowanie do recyklingu lub utylizacji,

−

obliczyć koszty opakowania dostawy towarów,

−

zastosować systemy informacyjne wspomagające gospodarkę opakowaniami,

−

zastosować międzynarodowe uwarunkowania prawne dotyczące opakowań,

−

zastosować uwarunkowania prawne z zakresu wykorzystania informacji, ochrony danych
osobowych, ochrony praw autorskich i tajemnicy słuŜbowej,

−

zastosować przepisy prawne z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy, ochrony
ś

rodowiska i przeciwpoŜarowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1.

Definicja i funkcja opakowania. Klasyfikacja opakowań

4.1.1.

Materiał nauczania

Opakowanie jest jednym z kluczowych zagadnień w logistycznym łańcuchu dostaw.

W głównej mierze chodzi o to, aby w czasie drogi pokonywanej przez wyrób od producenta
do  konsumenta,  w  optymalny  sposób  chroniło  ono  opakowany  produkt  przed  czynnikami
zewnętrznymi.  Ale  nie  jest  to  jedyna  funkcja,  jaką  do  spełnienia  ma  opakowanie.
Problematyka  związana  z opakowaniami  dotyczy  między  innymi:  właściwego  doboru
tworzyw  do  ich  budowy,  odpowiedniego  zaprojektowania  ich  kształtu  i  wyglądu,  a  takŜe
zaplanowania sposobu dostaw wyrobów.

Definicja i funkcje opakowania

Opakowanie jest przedmiotem (lub materiałem) stanowiącym zewnętrzną warstwę

znajdującą się na towarze. Jego zadaniem jest zabezpieczenie towaru w trakcie transportu
i przechowywania, przed ubytkiem, kradzieŜą lub zmianą jego właściwości i jakości. Oprócz
tych zadań opakowanie pełni niekiedy funkcję marketingowe, gdyŜ swoim estetycznym
wyglądem (w szczególności dotyczy to opakowań jednostkowych) ma skłaniać konsumentów
do nabycia towaru.

Opakowanie moŜe spełniać następujące funkcje:

−

funkcja techniczna, umoŜliwia dystrybucję, konsumpcję oraz ochronę produktu przed
wpływem niekorzystnych czynników zewnętrznych lub wewnętrznych,

−

funkcja logistyczna, umoŜliwia manipulację, transport, magazynowanie, sprzedaŜ,
dystrybucję,

−

funkcja informacyjna – jest spełniana wówczas, gdy opakowanie jest nośnikiem
informacji o wyrobie, warunkach jego transportu itp.,

−

funkcja  ekologiczna  –  gdy  jest  realizowana,  umoŜliwia  skuteczną  ochronę  środowiska
naturalnego  w  przypadku  transportu  materiałów  niebezpiecznych,  a  przy  wykorzystaniu
opakowań  wielokrotnego  uŜytku  pozwala  przeciwdziałać  nadmiernemu  powstawaniu
odpadów opakowaniowych,

−

funkcja ekonomiczna, obejmuje relację kosztów wytworzenia opakowania do kosztów
wytworzenia towaru,

−

funkcja marketingowa, stanowi o wartości estetycznej opakowania i ma w zamierzeniu
zachęcać do nabycia danego towaru, podkreślać nowoczesność wyrobu itp.

Norma PN-EN 14182:2005 „Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe

i definicje”  określa  opakowanie  jako  wyrób,  który  przede  wszystkim  powinien  zapewnić
utrzymanie określonej jakości pakowanych produktów, a takŜe umoŜliwić przystosowanie ich
do  transportu  i  składowania  oraz  prezentacji.  Nie  bagatelną  rolą  jest  równieŜ  uwzględnienie
ochrony  środowiska  przed  szkodliwym  oddziaływaniem  niektórych  transportowanych
wyrobów.  W  tej  definicji  w  sposób  szczególny  kładzie  się  nacisk  na  ochronną  funkcję
opakowania,  w celu  utrzymania  jakościowych  cech  zawartości,  a  takŜe  zabezpieczenie  jej
przed

działaniem

zewnętrznych

czynników

mechanicznych,

chemicznych

oraz

klimatycznych.

Opakowanie jednostkowe

Pod względem liczby jednostek wyrobów zawartych w danym opakowaniu, moŜna je

podzielić na opakowania: jednostkowe, zbiorcze i transportowe. Konsumenci mają najczęściej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kontakt z opakowaniem jednostkowym. Zwykle ma ono do spełnienia trzy podstawowe
funkcje:

−

powinno dobrze zabezpieczać produkt przed wpływem czynników zewnętrznych
(zarówno klimatycznych, jak i mechanicznych),

−

umoŜliwić pełną i jednoznaczną identyfikację wyrobu,

−

nadać mu estetyczną oprawę.
Opakowanie jednostkowe zawiera ściśle określoną liczbęproduktu przeznaczonego na

sprzedaŜ  i  jest  sprzedawane  razem  z  towarem.  WaŜną  rzeczą  dla  producenta  jest  to,  aby
wygląd opakowania zachęcał potencjalnych klientów, do zakupu danego produktu. Wzorowo
zaprojektowane  i  wykonane  jednostkowe  opakowanie,  potrafi  nawet  najbardziej  pospolite
artykuły  uczynić  na  tyle  atrakcyjnymi,  iŜ  niezdecydowani  klienci  zostaną  całkowicie
przekonani do „konieczności” ich zakupu.

Rys. 1. Przykład opakowań jednostkowych [www.osm-koscian.com.pl, www.sml-ostroleka.pl]

DuŜe koncerny do promocji swoich artykułów, uruchamiają potęŜne kampanie

marketingowe. Po pewnym czasie, artykuł jest rozpoznawany właśnie dzięki
charakterystycznemu dla niego opakowaniu. Niektóre badania stwierdzają, Ŝe dla kupujących
waŜniejsze od reklamy produktu, jest jego estetyczne opakowanie. We współczesnym
ś

wiecie, gdy produkty konkurencyjnych firm stają się na skutek powszechnej wymiany

informacji coraz bardziej do siebie podobne, często jedynie unikatowe opakowanie umoŜliwia
nadanie wyrobom indywidualny charakter. Opakowania jednostkowe powinny być oznaczone
specjalnymi  etykietami,  na  których  muszą  się  znajdować  szczegółowe  informacje  dotyczące
danego produktu, czyli: jego nazwa, skład, numer serii, data produkcji, data przydatności do
uŜycia,  oraz  logo,  nazwa  i  adres  producenta.  Prawdziwie  nowoczesne  etykiety,  nie
ograniczają  się  jedynie  do  biernej  roli  informacyjnej.  Przy  pomocy  specjalnych,  aktywnych
czujników, przekazują uŜytkownikowi dodatkowe informacje dotyczące danego produktu. Na
przykład  za  pomocą  napisu  wykonanego  specjalną  techniką,  informują  konsumenta  o
osiągnięciu  przez  napój  w  butelce,  optymalnej  temperatury  do  spoŜycia.  Inny  przykład  to
butelki  z  mydłem  w płynie,  które  migając  przez  odpowiedni  czas  światełkiem,  wskazują
dzieciom,  jak  długo  powinny  myć  ręce.  Wszystko  wskazuje  na  to,  Ŝe  w niedalekiej
przyszłości takie „inteligentne opakowania”, będą szerzej informowały konsumentów o tym,
czy produkt jest przechowywany we właściwej temperaturze, lub czy jest jeszcze świeŜy.

Rys. 2. Przykład opakowania jednostkowego, które nie osłania całkowicie produkt [www.artnam.com]

Bywają opakowania jednostkowe tak zaprojektowane, aby nie osłaniały całkowicie

produktu przed czynnikami zewnętrznymi. Ich budowa pozwala wówczas na to, aby
częściowo eksponować przechowywany artykuł. Są to na przykład opakowania w postaci

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

kubków,  odkrytych  pudełek,  siatek,  tacek  itp.  Opakowania  jednostkowe  całkowicie
osłaniające  przechowywany  produkt,  to  róŜnego  rodzaju  tuby,  fiolki,  butelki,  kanistry,
zamknięte  pudełka,  puszki,  torby,  worki  itp.  Niektóre  z  opakowań,  po  ich  otworzeniu,
zaczynają  spełniać  dodatkowo  uŜytkową  rolę.  Tak  jest  na  przykład  w  przypadku  opakowań
potraw, które po otwarciu zamieniają się w poŜyteczne tacki, kubki, lub opakowania dań do
kuchenek mikrofalowych, które jednocześnie słuŜą, jako jednorazowe naczynia.

Tworzywa opakowań jednostkowych

Specyfika pakowanych wyrobów, przewidywany czas przechowywania, a takŜe

indywidualne wymagania odbiorców, powodują konieczność stosowania róŜnych tworzyw do
budowy  opakowań  jednostkowych,  jak  i  róŜnorodnych  ich  form.  Jednym  z  częściej
stosowanych  tworzyw  jest  szkło.  W  szklane  butelki  są  pakowane  artykuły  spoŜywcze,
kosmetyczne, chemiczne, czy medyczne. Jest to tradycyjne opakowanie stosowane od bardzo
dawna. Jednak od pewnego czasu, butelki szklane zostały częściowo zastąpione przez butelki
i pojemniki wyprodukowane z tworzyw sztucznych.

Rys. 3. Opakowania wykonane z tworzywa sztucznego [www.gotix.com.pl]

DuŜa popularność stosowania butelek plastikowych, wzięła się z ich specyficznych cech.

Masa tych butelek jest znacznie niŜsza, od masy  butelek szklanych. Ryzyko rozbicia butelki
z tworzywa  sztucznego  jest  duŜo  mniejsze,  a  cena  jej  wyprodukowania  znacząco  niŜsza.
Mankamentem  uŜycia  butelek  z  tworzyw  sztucznych  na  wielką  skalę,  jest  ich  niebagatelny
wpływ  na  zanieczyszczenie  środowiska,  w przypadku  braku  zorganizowania  procesów
recyklingu.  Niektóre  kraje  opracowały  kompletne  procesy  odzyskania  surowców  z  butelek
z tworzyw  sztucznych.  Z  surowców  wtórnych,  pochodzących  ze  zuŜytych  butelek,
produkowane są nowe, pełnowartościowe pojemniki.

Butelki z tworzyw sztucznych mogą być formowane w dwojaki sposób. Z polichlorku

winylu wykonuje się dwie połówki butelki, przekrojone w kierunku podłuŜnym. W kolejnym
cyklu  produkcyjnym  są  one  składane,  i  łączone  przez  zgrzewanie.  Z  kolei  z  polietylenu,
produkuje  się  butelki  metodą  wtrysku,  połączonego  z  rozdmuchem  spręŜonym  powietrzem.
Powstają  wówczas  butelki  bez  szwu.  W  niektórych  krajach  naukowcy  intensywnie  pracują
nad  wytworzeniem  butelek  z  masy  papierowej.  Jest  to  spowodowane  rygorystycznym
podejściem tych krajów do problematyki związanej z ochroną środowiska.

Rys. 4. Opakowania w formie papierowych toreb i kartonowych pudeł [www.grilex.pl, www.twincepack.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kolejnym popularnym opakowaniem jednostkowym, są wszelkiego rodzaju pudełka

kartonowe.  W  zaleŜności  od  ich  konstrukcji  mogą  być  to  pudełka  otwarte,  klapkowe,
szufladkowe,  przeciągane,  z  wieczkiem  lub  składane.  Oprócz  formy  mogą  się  one  między
sobą  róŜnić,  rodzajem  zastosowanego  kartonu.  Pudełka  mogą  być  zdobione  nadrukiem,
niekiedy są dodatkowo impregnowane. RównieŜ pudełka, podobnie jak to było w przypadku
butelek,  mogą  być  wykonane  z  tworzyw  sztucznych.  Przy  ich  produkcji,  często  stosuje  się
metodę  formowania  próŜniowego.  Pozwoliło  to  na  zwiększenie  wydajności  i  ograniczenie
surowca, przy produkcji pudełek z tworzyw sztucznych.

Od dawna popularną formą opakowań jednostkowych są metalowe puszki. Wyodrębnić

wśród  nich  moŜna  puszki  do  konserw,  i  do  innych  artykułów  nie  konserwowanych.  Puszki
wykonywane  są  z  blach  stalowych  walcowanych  na  zimno,  powierzchniowo
uszlachetnionych.  Spotyka  się  teŜ  puszki  wykonane  z  aluminium.  Biała  blacha
wykorzystywana  do  budowy  konserw,  jest  elektrolitycznie  ocynowana  i  dodatkowo
powlekana  lakierem.  Artykuły  nie  konserwowane  mogą  być  równieŜ  pakowane  do  puszek
wykonanych z blach czarnych.

Rys. 5. Przykład opakowań w postaci metalowych puszek [www.kielan.eu, www.zlotygrosz.pl]

Na ogół puszki metalowe składają się z dwóch części, z których wieczko zwykle jest

wciskane. Często spotykanymi naczyniami, słuŜącymi jako opakowania jednostkowe, są
słoiki. Są to naczynia szerokootworowe, najczęściej zakończone gwintem, przystosowane do
zamykania nakrętką z blachy lub tworzywa sztucznego.

Opakowania zbiorcze i transportowe

Artykuły w opakowaniach jednostkowych najczęściej są pakowane przez producenta

w opakowania  zbiorcze.  Bywa  nieraz  tak,  Ŝe  opakowanie  zbiorcze  jest  jednocześnie
opakowaniem transportowym. Opakowania zbiorcze mają za zadanie uniemoŜliwić powstanie
braków ilościowych towaru, w czasie jego przemieszczania. KaŜda ingerencja w opakowanie
zbiorcze  musi  się  wiązać  z  naruszeniem,  specyficznych  dla  danego  produktu  zabezpieczeń.
Do  tego  typu  opakowań  zaliczamy  paczki,  pudła,  skrzynki,  róŜnego  rodzaju  pojemniki
i beczki.  Najczęściej  są  one  dodatkowo  zaklejone,  zawiązane  taśmą,  sznurem  i  odpowiednio
zaplombowane.  Często  do  formowania  jednostki  ładunkowej  tworzonej  z opakowań
jednostkowych  lub  zbiorczych,  stosuje  się  folię  termokurczliwą,  która  jednocześnie  spełnia
rolę ochronną przed zanieczyszczeniami i opadami atmosferycznymi.

Aby opakowania zewnętrzne, mogły odgrywać rolę opakowań transportowych, muszą

spełniać  cały  szereg  specyficznych  warunków.  OtóŜ  głównym  zadaniem  opakowania
transportowego  jest  ochrona  towaru  przed  niekorzystnym  oddziaływaniem  zewnętrznych
czynników: klimatycznych, biologicznych, chemicznych, i mechanicznych, na jakie moŜe być
naraŜony  ładunek  w  czasie  przewozu,  składowania,  czy  magazynowania.  Dobierając
opakowanie  transportowe  do  danego  wyrobu,  naleŜy  wziąć  pod  uwagę  cały  szereg

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

czynników.  Oczywistym  będzie  uwzględnienie  rodzaju  towaru,  jego  wymiarów,  masy
i kształtu.  Nie  mniej  istotnym  czynnikiem,  będą  własności  mechaniczne  wyrobu,  czyli  jego
odporność  na  wstrząsy,  wytrzymałość  na  ściskanie  itp.  Przy  projektowaniu  opakowania
równieŜ  musi  być  uwzględniona  specyficzna  dla  danego  produktu  odporność  na  działanie
warunków  atmosferycznych.  Nie  mogą  one  w  czasie  transportu  spowodować  pogorszenia
właściwości  przechowywanego  wyrobu.  Na  opakowanie  transportowe  ma  równieŜ  wpływ
wybór  sposobu  przemieszczania  produktu,  od  producenta  do  uŜytkownika,  to  znaczy  rodzaj
uŜytego  transportu  i  sposób  przeładunku,  oraz  warunki  magazynowania  wyrobów.  Sprawą
zupełnie podstawową, będzie równieŜ uwzględnienie wartości pakowanego produktu.

Rys. 6. Przykład opakowań zbiorczych [www.leda.pl]

Wszystkie te wyŜej wymienione czynniki, będą miały bezpośredni wpływ na konstrukcję

opakowania, oraz na wybór rodzaju tworzywa, z jakiego ono będzie zbudowane. Optymalnie
zbudowane opakowanie, nie tylko zapewni produktowi właściwą ochronę w czasie transportu,
ale  i  zabezpieczy  go  równieŜ  przed  szkodliwymi  wstrząsami  i  niesprzyjającymi  warunkami
atmosferycznymi itp. Takie opakowanie powinno być przy tym estetycznie wykonane i tanie.
Wskazane  jest,  aby  opakowanie  tylko  w  niewielki  sposób  wpłynęło  na  powiększenie
gabarytów  i  ogólnej  masy  ładunku.  Nie  moŜe  być  równieŜ  skomplikowane  i  pracochłonne
w wykonaniu. Powinno przy tym wszystkim, pozwolić na łatwe zapakowanie i rozpakowanie
towaru.  Niewłaściwie  zaprojektowane  i  wykonane  opakowanie,  moŜe  doprowadzić  do
powstania duŜych szkód towarowych. Z kolei, gdy powstanie opakowanie za bardzo solidne,
doprowadzi  to  do  nieracjonalnego  wzrostu  zuŜycia  surowców  i  w  efekcie  niepotrzebnie
podroŜy właściwy wyrób.

Rodzaj i jakość zastosowanego opakowania transportowego, będą miał, wpływ nie tylko

na  zastosowaną  technologię  wykonywanych  prac  przeładunkowych,  ale  takŜe  na  wysokość
kosztów  transportu  i  efektywność  wykorzystania  przestrzeni  magazynowej.  WiąŜe  się  to
bezpośrednio z dopuszczalną wysokością piętrzenia opakowań w stosy, a takŜe z moŜliwością
zmechanizowania  prac  przeładunkowych.  Dobre  opakowanie  transportowe  powinno
zapewnić  nie  tylko  właściwą  ochronę  przewoŜonemu  artykułowi,  ale  takŜe  zagwarantować
mu  odpowiednie  warunki  składowania.  A  warunki  te  bezpośrednio  będą  zaleŜeć  od  danego
wyrobu.  Na  przykład  w  przypadku  artykułów  spoŜywczych,  wymagających  podczas
magazynowania  dostępu  świeŜego  powietrza,  opakowania  transportowe  powinny  zapewnić
prawidłową  cyrkulację  powietrza.  Wyroby  wraŜliwe  na  światło,  powinny  znajdować  się
w opakowaniach  gwarantujących  ochronę  przed  światłem.  Produkty  utleniające  się,
higroskopijne,  lub  pochłaniające  zapachy  z  otoczenia,  powinny  być  chronione
w opakowaniach  wykonanych  ze  szkła,  tworzyw  sztucznych,  lub  blachy,  zaopatrzone
w szczelne  zamknięcia,  gwarantujące  całkowity  brak  wymiany  powietrza.  Niektóre
opakowania  powinny  chronić  wyroby  przed  zmianami  temperatury,  inne  powinny  ułatwiać
opakowanym produktom proces zamraŜania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Istotnym problemem przy projektowaniu opakowań dla artykułów przemysłu

spoŜywczego  jest  to,  aby  związki  chemiczne  znajdujące  się  w  tworzywie  opakowania,  nie
oddziaływały  na  przechowywany  wyrób.  Dotyczy  to  na  przykład  toksycznych  związków
chemicznych  wydostających  się  z tworzyw  PCW,  lub  Ŝywicy  wydzielającej  się  z  opakowań
drewnianych.  JeŜeli  opakowanie  jest  przeznaczone  do  wielokrotnego  uŜytku,  waŜną  sprawą
jest łatwość jego oczyszczenia i ewentualnej dezynfekcji, przed kolejnym napełnieniem. Jest
to szczególnie istotna kwestia w przypadku produktów spoŜywczych.

Wymiary opakowań transportowych

Osobnym problemem są wymiary zewnętrzne opakowań transportowych. Brak

synchronizacji wymiarowej opakowań transportowych z wymiarami palet, moŜe doprowadzić
do powstania powaŜnych strat, wynikających ze złego (nie pełnego) wykorzystania środków
transportowych i powierzchni magazynowych. Wymiary palet zostały juŜ dawno
znormalizowane

uzgodnione

skali

międzynarodowej.

Według

norm

ISO

(Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej), przyjęto trzy podstawowe wymiary palet:
800 x 1000 mm, 800 x 1200 mm, 1000 x 1200 mm. Niekiedy nazywa się ją paletą EURO.
Opakowania

transportowe

zaprojektowane

zgodnie

normą,

będą

optymalnie

wykorzystywały powierzchnię palety uprzywilejowanej.

ZaleŜności wymiarowe

NaleŜy pamiętać o tym, Ŝe opakowanie (a więc i jego wymiary) jest zaledwie jednym

z wielu  elementów  złoŜonego  systemu,  jakim  niewątpliwie  jest  kaŜdy  poprawnie
funkcjonujący  łańcuch  dostaw.  Istnieje  jeszcze  cały  szereg  innych  elementów  biorących
bezpośredni  udział  w  tym  systemie,  których  wymiary  są  (i  muszą  być)  ze  sobą  ściśle
powiązane,  aby  w  sumie  tworzyć  tą  współgrającą  ze  sobą  całość.  Wśród  nich  naleŜy
wymienić:  urządzenia  magazynowe  (w  tym  w  szczególności  wielkość  gniazd  regałowych),
szerokość  ramp,  wrót  i  dróg  dojazdowych,  uŜywane  urządzenia  transportu  wewnętrznego
(m.in.  wózki  unoszące,  podnośnikowe,  przenośniki),  wielkość  przestrzeni  ładunkowej
uŜywanych  środków  transportowych  (wagonów,  skrzyń  ładunkowych  samochodów,
kontenerów  itp.),  wielkość  palet  ładunkowych,  opakowań  zbiorczych  i  jednostkowych,
wymiary  maszyn  pakujących,  a  takŜe  w  końcu  wielkość  wyjściowych  materiałów  na
opakowania  (czyli  rozmiary  arkuszy  tektur,  płyt  pilśniowych,  sklejek  itp.).  Wymiary
wszystkich  wyŜej  wymienionych  elementów  są  ze  sobą  ściśle  powiązane,  poniewaŜ  są
współzaleŜne.  Niezwracanie  uwagi  na  ich  wzajemne  niedostosowanie,  moŜe  być  skutkiem
powstania  powaŜnych  strat  gospodarczych  poprzez  niewykorzystanie  ładowności  środków
transportowych, nieracjonalne zuŜycie materiałów opakowaniowych itp.

Opakowania formowane w jednostki ładunkowe (opakowania transportowe), przede

wszystkim  powinny  mieć  wymiary  dostosowane  do  znormalizowanych  palet.  Paleta
o wymiarach  800  x  1200  mm,  jest  paletą  uprzywilejowaną.  Na  jej  wymiarach  zbudowano
system  wymiarowy  opakowań  transportowych,  opisany  szczegółowo  w  Polskich  Normach,
dotyczących  opakowań.  System  wymiarowy  funkcjonujący  w  Polsce,  oparty  jest  w  swoich
załoŜeniach  na  „systemie  norweskim”.  Oznacza  to  Ŝe  są  w  nim  ustalone  szczegółowo
wewnętrzne  wymiary  opakowań  transportowych.  W innych  krajach  (m.in.  w  Szwajcarii)
w systemie  są  ustalone  wymiary  zewnętrzne  opakowań.  W  normie,  oprócz  wskazania
wymiarów  palety  ładunkowej  uprzywilejowanej,  są  wymienione  pozostałe  zasady  tworzenia
wymiarów

opakowań.

Dla

opakowań

prostopadłościennych

obowiązują

szeregi

wewnętrznych  wymiarów  opakowań  transportowych  oraz  szeregi  zewnętrzne  opakowań
jednostkowych.  Opakowania  o  dnie  okrągłym  obowiązuje  szereg  wymiarowy  średnic
zewnętrznych  tych  opakowań.  W  normie  załoŜono  równieŜ,  Ŝe  grubość  ścianek  opakowania
transportowego  powinna  być  wprost  proporcjonalna  do  jego  wielkości  i  przeciętnie  wynosić

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5% wymiarów liniowych opakowań (tzn. ich długości, szerokości lub głębokości). Jako
największe

wymiary

liniowe

opakowań

transportowych,

przyjęto

pomniejszone

o 5% wymiary palety uprzywilejowanej. Wymiary liniowe opakowań mniejszych, zostały
utworzone przez podzielenie tego największego opakowania transportowego przez liczby
naturalne (1, 2, 3 itd.). Najmniejszy graniczny wymiar opakowania przyjęto 190 mm.

W odpowiednich tablicach są przedstawione całe typoszeregi wymiarowe opakowań. Dla

uniknięcia  trudności  wynikających  z  uŜywania  opakowań  o  zbyt  duŜej  róŜnorodności
wymiarowej, w tabeli niektóre z wielkości wymiarowych są w sposób szczególny zalecone do
stosowania.  Opakowania  transportowe,  zaprojektowane  zgodnie  z  normą,  będą
wykorzystywać  powierzchnię  palety  uprzywilejowanej  w  100%.  Opakowania  mniejsze
umoŜliwiają ich układanie na palecie w sposób wiązany, tzn. na przemian raz długością, a raz
szerokością.  Zasady  sformułowane  w  normie  naleŜy  wprowadzać  wszędzie  tam,  gdzie  na  to
pozwala  kształt  i  wielkość  pakowanych  wyrobów.  Dotyczy  to  takŜe  pakowania  wyrobów
sypkich i płynnych, których własności umoŜliwiają łatwą zmianę kształtów.

Tworzywo i rodzaje opakowań transportowych

W zaleŜności od tworzywa, z jakiego zbudowane są opakowania transportowe, wyróŜnia

się opakowania: drewniane, tekturowe, papierowe, metalowe, szklane, z tworzyw sztucznych,
lub mieszane, gdy do budowy są wykorzystane kombinacje wyŜej wspomnianych materiałów.
Uwzględniając z kolei róŜne konstrukcje opakowań transportowych, wyróŜnimy wśród nich:
butle,  skrzynki,  klatki,  beczki,  bębny,  pudła,  worki,  balony  itp.  Uwzględniając  sposób
wykorzystania  opakowań,  wyróŜniamy  opakowania  jednorazowego  uŜytku  i wielokrotne.
Jeszcze  inny  podział  moŜna  przeprowadzić  rozpatrując  sposób  rozliczeń  za  opakowanie.
Opakowanie  sprzedawane  (przechodzące  na  własność  odbiorcy),  moŜe  być  niefakturowane,
gdy  jego  cena  jest  wkalkulowana  w  cenę  wyrobu,  lub  fakturowane,  gdy  jest  wymienione
osobno  na  fakturze,  obok  ceny  wyrobu.  Opakowania  transportowe  mogą  być  równieŜ
odbiorcy nie sprzedawane, a poŜyczane. Pozostają wówczas cały czas własnością dostawcy.

Rys. 7. Opakowanie transportowe w formie kartonowego pudła [www.twincepack.pl]

Jednym z najbardziej popularnych opakowań transportowych, są pudła wykonane

z tektury. Są one powszechnie stosowane do pakowania zarówno wyrobów spoŜywczych, jak
i wyrobów przemysłowych. Istnieje wiele form konstrukcyjnych pudeł kartonowych.
Najczęściej moŜna spotkać pudła składane.

W stanie pustym pudła moŜna łatwo złoŜyć na płask. Dzięki temu w formie złoŜonej

zajmują  mało  miejsca  w  magazynach,  czy  środkach  transportowych.  Poszczególne  elementy
pudeł  są  łączone  ze  sobą  w  róŜny  sposób:  przy  pomocy  zszywek  z  drutu,  samoprzylepną
taśmą, lub są sklejane na zakładkę klejem. Oprócz pudeł składanych, stosuje się jeszcze pudła
wieczkowe  lub  przegubowo-wieczkowe.  Konstrukcja  pudeł  jest  istotną  sprawą,  gdyŜ
w sposób  bezpośredni  rzutuje  na  ich  wytrzymałość.  W  celu  zwiększenia  wytrzymałości  na
ś

ciskanie, niejednokrotnie stosuje się wewnętrzne elementy wzmacniające. RównieŜ rodzaj

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uŜytej  tektury  będzie  w  sposób  zasadniczy  wpływał  na  wytrzymałość  opakowań  z  pudeł.
MoŜe  to  być  tektura  lita  lub  sklejana,  bądź  teŜ  tektura  falista,  trzywarstwowa  lub
pięciowarstwowa.  Klapy  pudeł  składanych  zamyka  się  w  róŜny  sposób.  UŜywa  się  do  tego
celu  samoprzylepnych  taśm,  wiąŜe  się  taśmą  stalową  lub  taśmą  z  tworzywa  sztucznego.
W niektórych przypadkach klapy zakleja się klejem, lub zszywa stalowymi spinaczami.

Rys. 8. Opakowania transportowe z tworzywa sztucznego [www.logistykafirm.com]

Innym popularnym opakowaniem transportowym są róŜnego rodzaju pojemniki

wykonane z tworzyw sztucznych. Wypierają one z rynku opakowania drewniane i metalowe.
W  porównaniu  z  nimi  posiadają  znacznie  mniejszą  masę,  i  jednocześnie  większą  odporność
mechaniczną  i chemiczną.  Oprócz  tego  dobrze  znoszą  oddziaływanie  czynników
atmosferycznych.  Są  estetyczne  i  łatwo  je  utrzymać  w  czystości.  Opakowania  z  tworzyw
sztucznych  moŜna  wykonywać  w  róŜnych  barwach  i  pokrywać  dowolnymi  nadrukami.
Stosunkowo  prosto  jest  je  przystosować  do  zmechanizowanego  pakowania  i  transportu.  Są
typowymi  opakowaniami  wielokrotnego  uŜytku.  Zazwyczaj  skrzynki  z  tworzyw  sztucznych
wykonywane są bez wieka. Ich konstrukcja umoŜliwia bezproblemowe składowanie skrzynek
w stosach, ustawiając je jedne na drugich. Skrzynki z tworzyw sztucznych dzieli się na dwie
główne  grupy.  Jedna  grupa  to  opakowania  z  wewnętrznymi  przegrodami,  słuŜące  do
pakowania  płynnych  produktów  w  butelkach  (np.  piwo,  soki).  Grupę  drugą  stanowią
opakowania  bez  przegród,  słuŜące  między  innymi  do  pakowania  pieczywa,  mięsa,
owoców itp.

Coraz większe znaczenie na rynku zdobywają składane – zwrotne opakowania

transportowe, wykonane z tworzyw sztucznych. Wyspecjalizowane firmy są w stanie
wyprodukować takie opakowania na zamówienie. Dzięki temu będą one dokładnie
dopasowane do wymiarów danego produktu, czy pojazdu transportującego.

Rys. 9. Składane systemy opakowań transportowych [www.soehner.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Cienkie ścianki z wytrzymałego tworzywa, zwiększają pojemność wewnętrzną takiego

opakowania.  Po  złoŜeniu,  wielkość  opakowania  moŜe  się  zmniejszyć  nawet  do  80%,  co  nie
pozostaje  bez  wpływu  na  obniŜenie  kosztów  transportu  opakowań  zwrotnych.  Nowoczesne
tworzywa mogą być wykorzystywane w bardzo szerokim zakresie temperatur, od minus 30ºC
do  plus  60ºC.  Są  one  odporne  na  działanie  nawet  agresywnych  chemikaliów,  a  przy  tym  są
lekkie i łatwe w czyszczeniu.

Pojemniki metalowe są równieŜ opakowaniami transportowymi wielokrotnego uŜytku.

Mogą  być  wykonane  z  blachy  stalowej  lub  drutu.  Konstrukcja  tych  pojemników  umoŜliwia
układanie  ich  w  stabilne  stosy.  Niektóre  z  nich,  dzięki  swej  specjalnej  konstrukcji  (przednia
skośna  ścianka),  umoŜliwiają  pobieranie  zapakowanych  wyrobów,  bez  konieczności
wyjmowania pojemnika z ustawionego juŜ stosu.

Rys. 10. Pojemniki metalowe [www.zaopatrzenie.net.pl]

Niektóre pojemniki transportowe są zaopatrzone w uchwyty, ułatwiające ręczne

manipulowanie. Mimo powłok antykorozyjnych, opakowania metalowe są wraŜliwe na
warunki atmosferyczne, więc powinny być przechowywane w magazynach lub wiatach.

Skrzynki drewniane są najbardziej tradycyjnymi opakowaniami transportowymi.

UŜywane  są  do  pakowania,  przechowywania,  oraz  transportu  zarówno  artykułów
spoŜywczych, jak i przemysłowych. Podobnie jak i w poprzednich przypadkach, wymagania
techniczne  dotyczące  drewnianych  skrzynek  określają  szczegółowo  normy.  Skrzynki
drewniane,  ze  względu  na  duŜą  sztywność  i  odporność  na  zgniatanie,  mogą  być  piętrzone
w stosy.  Niekiedy  ich  dodatkowe  elementy  konstrukcyjne,  w  postaci  poprzecznych  listew
przymocowanych  do  dna  i  wieka,  uniemoŜliwiają  wzajemne  przesuwanie  się  skrzynek.
Dzięki temu stosy ustawione z tego rodzaju opakowań są bardzo stabilne. Listwy przybijane
do  czół  skrzynek,  ułatwiają  z  kolei  czynności  manipulacyjne.  Odmianą  opakowań
drewnianych  są  skrzynki  wykonane  z  poszyciem,  z  elementów  płytowych.  W  tego  rodzaju
opakowaniach,  listwy  drewniane  tworzą  ramkę-szkielet,  wypełniony  pilśniową  płytą  lub
sklejką.  Opakowania  te  posiadają  wiele  zalet.  Są  lekkie,  szczelne,  charakteryzują  się  duŜą
wytrzymałością. Ponadto są estetyczne i dają się łatwo znakować. W kaŜdym przypadku, gdy
opakowanie  nie  wykazuje  odpowiedniej  sztywności  i  wytrzymałości  na  zgniecenie,  naleŜy
zastosować palety z nadstawkami, lub składowanie tych opakowań w gniazdach regałowych.
Osobny  problem  stanowią  opakowania  słuŜące  do  przewoŜenia  i przechowywania  duŜych
maszyn,  obrabiarek  i  urządzeń  stanowiących  wyposaŜenie  zakładów  przemysłowych.  Są  to
zazwyczaj  solidne  skrzynie  składające  się  z  mocnej  podstawy  oraz  konstrukcji  złoŜonej
z umocnionych belek wraz z elementami bocznymi.

Rys. 11. Opakowania transportowe wykonane z drewna [www.caspari.pl, www.glf.se/pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zdarzają się równieŜ i takie wyroby, które same w sobie są w sposób wystarczający

odporne  na  działanie  czynników  mechanicznych,  czy  teŜ  klimatycznych.  Mogą  być  one
wówczas  transportowane  bez  opakowań.  JeŜeli  ich  kształt  utrudniałby  transport  lub
manipulowanie  nimi  podczas  prac  przeładunkowych,  wówczas  stosuje  się  tzw.  opakowania
częściowe. Tego rodzaju opakowania mogą teŜ chronić przed uszkodzeniem jedynie bardziej
wraŜliwe elementy.

Opakowania w dobie Internetu

Handel elektroniczny na szeroką skalę, z wykorzystaniem Internetu, stał się juŜ faktem.

Wartość  sprzedaŜy  towarów,  realizowanej  tą  drogą  systematycznie  rośnie.  Nie  trudno
przewidzieć,  Ŝe  zmiana  handlu  konwencjonalnego,  na  elektroniczny,  nie  obędzie  się  bez
wpływu  na  zmianę  charakteru  opakowań,  zarówno  jednostkowych,  jak  i  transportowych.
W miejsce

niewielu

odbiorców

(duŜych

sieci

handlowych)

posługiwania

się paletyzowanymi  jednostkami  opakowaniowymi  w  duŜych  dostawach,  pojawi  się  cała
rzesza  indywidualnych  odbiorców.  Tradycyjna  funkcja  ozdobna  opakowań  jednostkowych
przestanie  mieć  wówczas  tak  duŜe  znaczenie.  Potencjalny  klient  juŜ  obecnie  moŜe  się
zapoznać  z  interesującym  go  produktem  u  siebie  w  domu,  na  ekranie  komputera.  Do
wirtualnie przedstawionego artykułu zazwyczaj jest dołączony dokładny opis budowy, sposób
uŜytkowania  itp.  Produkt  który  nie  będzie  juŜ  musiał  konkurować  na  półce  sklepowej
z artykułami konkurencji, będzie mógł być opakowany w mniej atrakcyjne, a przez to tańsze
opakowanie. Nowa sytuacja wymusi teŜ powstanie zupełnie nowych kanałów logistycznych.

4.1.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jak definiuje się opakowanie?

Jakie funkcje ma spełniać opakowanie?

Jakie rodzaje opakowań znasz?

Do czego słuŜy opakowanie jednostkowe?

Jakie funkcje ma spełniać opakowanie transportowe?

Z jakich tworzyw są budowane opakowania zbiorcze i transportowe?

Czy handel elektroniczny wpłynie na zmianę charakteru opakowań?

4.1.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zdefiniuj opakowanie jednostkowe. Obserwując róŜne przykłady tego rodzaju opakowań

sprawdź, czy wszystkie spełniają poprawnie swoje funkcje.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

wyjaśnić pojęcie opakowania jednostkowego,

przeanalizować opakowania dostarczone przez nauczyciela,

określić, jakie funkcje pełnią poszczególne opakowania.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

róŜne przykłady opakowań jednostkowych,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Na kartkach znajduje się charakterystyka właściwości róŜnych wyrobów. Zastanów się

i opisz w jakiego rodzaju opakowanie jednostkowe powinien być ten wyrób pakowany.
Odpowiedź uzasadnij pisemnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przypomnieć charakterystykę opakowania jednostkowego,

opisać, jakiego rodzaju opakowania proponujesz na poszczególne wyroby,

uzasadnić pisemnie swoje propozycje.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

róŜne przykłady opakowań jednostkowych,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 3

Uformuj jednostkę transportową z opakowań zbiorczych (w postaci tekturowych pudeł)

na palecie uniwersalnej. Zastanów się, w jakich warunkach ten ładunek powinien być
przechowywany. Odpowiedź uzasadnij pisemnie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przypomnieć charakterystykę opakowania jednostkowego,

opisać, jakiego rodzaju opakowania proponujesz na poszczególne wyroby,

uzasadnić pisemnie swoje propozycje.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

róŜne przykłady opakowań jednostkowych, paleta uniwersalna,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

4.1.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

zdefiniować opakowanie?

scharakteryzować funkcje jakie spełnia opakowanie?

określić funkcje opakowania jednostkowego?

określić funkcje opakowania transportowego?

określić funkcje opakowania zbiorczego?

wymienić i scharakteryzować róŜne rodzaje tworzyw na opakowania?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.

Proces pakowania. Charakterystyka znaków na

opakowaniach. Jednostki logistyczne

4.2.1.

Materiał nauczania

W duŜych zakładach wytwórczych na końcu linii produkcyjnej znajduje się szereg

urządzeń słuŜących do pakowania. Tworzą one cały system formujący jednostki logistyczne.
W  skład  tego  systemu  mogą  wchodzić  m.in.  następujące  urządzenia:  transportery  gotowych
wyrobów  z  linii  produkcyjnej,  sortowniki,  wagi,  paletyzatory,  maszyny  foliujące
i etykietujące.  Niezbędny  są  równieŜ:  magazyn  pustych  palet,  magazyn  uformowanych
jednostek logistycznych, a takŜe wózki widłowe wraz z operatorami.

Proces pakowania

W zaleŜności od właściwości wyrobu, istnieje wiele róŜnych systemów pakowania.

Wieloczynnościowe  automaty  mogą  pakować  róŜne  produkty  w  formie  płynów,  proszków,
granulatów itp. Odpowiednio zaprojektowana maszyna jest w stanie uformować opakowanie,
odwaŜyć  produkt,  zamknąć  opakowanie,  odznaczyć  serię  i  datę  produkcji,  a  takŜe
przymocować  odpowiednią  etykietę  informacyjną.  W  następnej  kolejności,  opakowane
pojedynczo  wyroby  są  często  umieszczane  we  wspólnym  zbiorczym  opakowaniu.  Człowiek
w zautomatyzowanym procesie pakowania pełni zazwyczaj jedynie rolę kontrolną.

Rys. 12. Kompletna linia do pakowania cukierków [www.radpak.net]

Produkty z linii produkcyjnej mogą być pobierane pojedynczo lub grupowo. Często

w procesach  pakowania  wykorzystuje  się  chwytanie  adhezyjne.  Polega  ono  na  wytworzeniu
siły  ssącej  w  przyssawce,  która  umoŜliwia  czasowe  unieruchomienie  przemieszczanego
obiektu w czasie manipulacji. W zaleŜności od wielkość potrzebnej siły, moŜna zwiększać jej
wielkość  poprzez  zwiększenie  liczby  przyssawek  lub  powierzchni  czaszy  przyssawki.
Podciśnienie  w  tego  rodzaju  urządzeniach  jest  wytwarzane  przez  wirnikowe  pompy
próŜniowe lub eŜektorowe generatory. Pompy wirnikowe są ciche i energooszczędne, a takŜe
niewraŜliwe  na  pracę  z  zanieczyszczonym  powietrzem.  Do  ich  wad  naleŜą:  skomplikowana
budowa, konieczność pracy w trybie ciągłym i dość duŜa cena urządzenia.

EŜektorowe generatory podciśnienia są częściej stosowane, gdyŜ są znacznie tańsze od

pomp  wirnikowych,  mają  prostszą  konstrukcję  i  mniejszą  masę.  Mogą  takŜe  pracować
w trybie  przerywanym.  Do  ich  mankamentów  naleŜą  jednak:  głośna  praca,  duŜa  wraŜliwość
na zanieczyszczenia w powietrzu i duŜe zuŜycie spręŜonego powietrza.

Zaawansowanymi technologicznie konstrukcjami słuŜącymi do formowania palet są tzw.

roboty portalowe. Jednostka paletowa jest wówczas układana na podstawie współrzędnych x,
y,  z  zapisanych  w  odpowiednim  programie  komputerowym.  Ramię  robota  moŜe  układać
w zasadzie  dowolne  zestawienia  pojedynczych  warstw  na  palecie.  Konstrukcja  mechaniczna
robota  portalowego,  w  porównaniu  z  tradycyjnym  paletyzatorem,  jest  mniej  złoŜona.  Przy
pomocy  robotów  przemysłowych  mogą  być  realizowane  następujące  czynności:  uchwycenie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

opakowania w połoŜeniu początkowym, przetransportowanie wyrobu w opakowaniu,
a następnie uwolnienie wyrobu w miejscu docelowym.

Paletyzatory

W urządzeniach słuŜących do formowania palet zasadniczym elementem paletyzującym

jest płyta. Porusza się ona w masywnej konstrukcji osadzonej na czterech solidnych słupach.
Płyta ma moŜliwość zmiany swojego połoŜenia w pionie i poziomie.

Rys. 13. Paletyzator [www

paletyzator.com.pl]

Precyzyjne ułoŜenie szeregu opakowań jednostkowych na palecie następuje w wyniku

zastosowania  odpowiednich  blokad  i  spychaczy.  Zazwyczaj  istnieje  moŜliwość  wyboru
rodzaju  ułoŜenia  warstwy,  według  wcześniej  opracowanego  cyklu.  Zebraną  w  buforze
warstwę  towaru  specjalny  spychacz  przesuwa  na  platformę  płyty.  Kompletna  warstwa  jest
z kolei przesuwana nad paletę. Wysokość połoŜenia płyty paletyzującej zaleŜy od wysokości
układanej  warstwy  na  palecie.  Gdy  warstwa  towaru  znajduje  się  juŜ  na  swoim  miejscu  nad
paletą,  specjalny  zderzak  przytrzymuje  ją,  a  płyta  paletyzująca  w  tym  czasie  wycofuje  się.
Przytrzymany  towar  opada  i pozostaje  na  palecie.  W  ten  sposób  jest  układana  warstwa,  po
warstwie, aŜ do ukończenia układania palety

Rys. 14. RóŜne systemy wypełniania opakowań towarów wraŜliwych: woreczki z powietrzem, zgnieciony

papier, woreczki wypełnione małymi elementami z woreczkami z tworzywem EPS, pudło wypełnione
małymi elementami z tworzywa EPS. [www.storepack.pl]

Palety ładunkowe

Odkąd zaczęto uŜywać palet w obrocie transportowo-magazynowym wszystkie prace

magazynowe, szczególnie dotyczące przeładunku i układania, zostały znacznie przyspieszone
i ułatwione. Obecnie trudno sobie wyobrazić transport, czy teŜ magazynowanie produktów na
większą skalę bez wykorzystania tego prostego urządzenia pomocniczego jakim, jest paleta
ładunkowa.

Zastosowanie paletyzacji na szeroką skalę pozwoliło m.in. na:

−

mechanizację prac transportowo-magazynowych,

−

zmniejszenie uciąŜliwej pracy ludzi,

−

lepsze wykorzystanie pojazdów, dzięki szybkim zmechanizowanym przeładunkom,

−

zmniejszenie zapotrzebowania na powierzchnię składową, dzięki piętrzeniu ładunków,

−

zmniejszenie strat towarowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

polepszenie organizacji pracy,

−

poprawę warunków bhp przy pracach magazynowo-transportowych.

Rodzaje palet

Istnieje bardzo wiele odmian palet. Ich kształty zmieniają się w zaleŜności od rodzaju

transportowanych  lub  magazynowanych  towarów.  WyróŜnia  się  palety  płaskie,  skrzyniowe,
słupkowe i specjalne. Jak juŜ wcześniej wspomniano, najpowszechniej stosowaną paletą jest
paleta  o wymiarach  800  x  1200  mm.  To  w  oparciu  o  jej  wymiary  powstał  cały  system
wymiarowy  opakowań  pojedynczych  towarów,  jak  i  całych  jednostek  ładunkowych,
przygotowanych  do  transportu.  Wszystko  to  w  celu  maksymalnego  wykorzystania  zarówno
ładowności palet, jak i pojemności składowej magazynów.

Palety ładunkowe płaskie

Paletą o podstawowym znaczeniu jest paleta płaska, drewniana, czterowejściowa,

jednopłytowa,  bez  skrzydeł.  To,  Ŝe  paletę  nazywa  się  płaską,  oznacza,  Ŝe  nad  jej  górną
powierzchnią nie znajdują się Ŝadne dodatkowe elementy konstrukcyjne. Drewniana, określa
materiał  z  jakiego  została  zrobiona.  Z  kolei  to,  Ŝe  paleta  jest  czterowejściowa  oznacza,  Ŝe
moŜe  być  ona  podejmowana  wózkiem  widłowym  ze  wszystkich  czterech  boków.  Jedynie
wózki  unoszące  z  kółkami  na  końcach  wideł  mogą  być  wprowadzane  tylko  z  dwóch
przeciwległych,  krótszych  boków  palety.  Słowo  jednopłytowa  oznacza  ,  Ŝe  paleta  składa  się
z jednej,  górnej  płyty,  na  której  to  właśnie  płycie  składa  się  towary.  Płyta  jest  wykonana
z pięciu  desek,  między  którymi  są  pozostawione  szczeliny.  Dolna  płaszczyzna  palety  jest
wykonana z trzech desek. Właśnie dlatego taka  budowa palety  umoŜliwia jej podejmowanie
przez  wózki  unoszące  mające  na  końcach  wideł  kółka  toczne  tylko  z  dwóch  stron.  Bez
skrzydeł – oznacza, Ŝe płyta palety nie wystaje poza wsporniki.

Rys. 15. Paleta płaska, jednopłytowa, bez skrzydeł drewniana i z tworzywa sztucznego

[www.wopal.com.ru]

Wymiary gabarytowe palety to: 800 x 1200 x 144 mm. Wysokość wsporników na

których  spoczywa  płyta  górna  pozwala  na  wprowadzenie  pod  płytę  palety  wideł  wózka
podnośnikowego. Dzięki temu operator wózka widłowego ma moŜliwość dalszej manipulacji
paletami,  w  celu  ich  transportowania,  piętrzenia  lub  rozpiętrzenia.  Spiętrzanie  palet
z ułoŜonymi na nich ładunkami, jest moŜliwe tylko w przypadku odpowiedniej wytrzymałości
i  sztywności  tychŜe  ładunków.  Gdy  kształt,  niska  odporność  na  siły  zgniatające  lub
technologia  prac  magazynowych  nie  pozwala  na  spiętrzanie  palet  płaskich  z  ładunkiem,
umieszcza  się  je  w  dostosowanych  do  tego  regałach.  Nośność  poszczególnych  palet  wynosi
1000  kg.  Dopuszczalne  obciąŜenie  wynikające  z cięŜaru  spoczywającego  na  palecie  stosu
wynosi 4400 kg.

Istnieje wiele odmian palet płaskich. Paleta ładunkowa płaska – dwupłytowa, posiada

dwie płyty do przyjęcia ładunków. Są one przymocowane do tych samych wsporników.
Paleta dwustronna to inna - obiegowa nazwa tej właśnie palety. Paleta ładunkowa płaska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dwuwejściowa  posiada  taką  konstrukcję,  która  umoŜliwia  jej  podejmowanie  przez  wózki
widłowe  tylko  z  dwóch  przeciwległych  stron.  Z  kolei  paleta  wielowejściowa  posiada
konstrukcję  umoŜliwiającą  wprowadzanie  wideł  wózków  widłowych  z  więcej  niŜ  czterech
stron.  Musi  być  wówczas  zachowany  odpowiedni  rozstaw  wsporników,  a  ich  krawędzie
powinny  być  zaokrąglone.  Taka  konstrukcja  ułatwia  wsuwanie  wideł.  Podbieranie  tego  typu
palet  jest  bardzo  wygodne,  bo  nie  zaleŜy  od  tego  jakim  bokiem  paleta  jest  ustawiona
w stosunku  do  drogi  dojazdowej  wózka.  Jest  to  szczególnie  cenna  zaleta  w  przypadku
operowania wózkami widłowymi na ograniczonych powierzchniach placów składowych, czy
w ciasnych magazynach.

Palety skrzydłowe posiadają wystające poza zewnętrzne wsporniki jedną lub dwie płyty –

skrzydła.  UmoŜliwiają  one  podnoszenie  i  przenoszenie  tego  typu  palet  nie  tylko  za  pomocą
wózków  widłowych,  ale  i  równieŜ  za  pośrednictwem  pętli  lub  trawersu  Ŝurawia.  W  obrocie
towarowym  spotyka  się  równieŜ  palety  płaskie  szczelne  i  aŜurowe.  RóŜnią  się  one  między
sobą  tym,  Ŝe  szczelne  posiadają  płyty  jednolite,  natomiast  aŜurowe  posiadają  płyty  ze
szczelinami. MoŜna się równieŜ spotkać z paletami płaskimi jednorazowego uŜytku.

Palety ładunkowe skrzyniowe

Palety skrzyniowe posiadają podstawy odpowiadające palecie płaskiej. W zaleŜności od

konstrukcji skrzyni rozróŜnia się palety skrzyniowe sztywne, gdy boki palety są zamontowane
na  stałe,  lub  palety  składane,  umoŜliwiające  złoŜenie  bocznych  ścianek.  Palety  te  posiadają
w podstawie  paletę  płaską  lub  nóŜki  umoŜliwiające  wsuwanie  pod  spód  wideł  wózków
przenośnikowych.  Boki  palet  mogą  być  aŜurowe  lub  szczelne.  Palety  o  bokach  aŜurowych
pozwalają na transport artykułów luzem lub w opakowaniach jednostkowych. Wymiary tych
artykułów muszą być oczywiście większe od otworów siatki.

Rys. 16. Palety metalowe typu: UIC i słupkowa [www.strumet.com.pl, www.promag.com.pl]

Palety skrzyniowe szczelne mają skrzynie o jednolitych bokach. MoŜna w nich

transportować i przechowywać artykuły bardzo drobne lub sypkie. Palety skrzyniowe moŜna
spiętrzać pod oczywistym warunkiem, Ŝe będą posiadały jednakowe rozmiary. Muszą mieć
wówczas przynajmniej trzy pionowe ściany. Wysokość uŜytkowa palet skrzyniowych wynosi
800 mm, a wysokość całkowita 1000 mm.

Często spotykanymi paletami skrzyniowymi są palety metalowe typu UIC, których

konstrukcja nośna wykonana jest z kątownika, natomiast ścianki z drutu stalowego. Paleta ta
nie posiada górnej pokrywy, natomiast ma moŜliwość otwierania połowy dłuŜszego boku. Jej
gabarytowe wymiary wynoszą 800 x 1200 x 970 mm, a nośność wynosi 1500 kg. Budowa tej
palety jest dokładnie określona w odpowiedniej normie. Ten sam pojemnik wykonany
w wariancie składanym, po złoŜeniu będzie miał wymiary 800 x 1200 x 320 mm.

Inne rodzaje palet skrzyniowych to: metalowa siatkowa odkryta składana, szczelna

czterowejściowa odkryta, szczelna dwuwejściowa odkryta, szczelna odkryta na palecie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

płaskiej, szczelna z pokrywą, aŜurowa z wycięciem. Bywają równieŜ palety o wysokościach
niŜszych, typu 1/2 UIC o ściankach wykonanych z blach lub siatki, z odmykaną boczną klapą
lub stałymi bokami. Dla usztywnienia konstrukcji stosuje się często blachy profilowane.
Palety metalowe są malowane zanurzeniowo, natryskowo, proszkowo, a takŜe cynkowane
ogniowo lub galwanicznie.

Palety ładunkowe słupkowe i specjalne

Palety słupkowe róŜnią się tym od palet płaskich, Ŝe są dodatkowo wyposaŜone

w umocowane  w  naroŜnikach  słupki.  Słupki  mogą  być  mocowane  na  stałe  (palety  sztywne)
lub  teŜ  mogą  być  odejmowane  (palety  składane).  Mogą  one  być  mocowane  niezaleŜnie  od
siebie,  ale  mogą  równieŜ  być  połączone  poręczami.  Konstrukcje  tego  typu  umoŜliwiają
piętrzenie  palet  w  stosy,  bez  względu  na  wytrzymałość  ładunku  spoczywającego  na  palecie.
Palety słupkowe bywają wykonane całe z metalu, lecz równieŜ spotyka się palety z drewnianą
podstawą i metalowymi słupkami.

Konstrukcja palet specjalnych jest dostosowana do określonego artykułu lub

szczególnego opakowania. Najczęściej występują one w transporcie wewnętrznym jednej, lub
kilku kooperujących ze sobą firm.
Oznakowanie opakowań

Czytelne i prawidłowo oznakowane opakowanie, jest jednym z waŜniejszych warunków

płynnego  przepływu  towarów  w  logistycznych  łańcuchach  dostaw.  Właściwe  oznakowanie
ułatwia  identyfikację  towaru  i  podaje  istotne  wskazówki  osobom,  które  biorą  udział  w  jego
transportowaniu  i  przechowywaniu.  Znaki  na  opakowaniach,  aby  dobrze  spełniły  swoje
zadanie,  muszą  być  łatwo  rozpoznawalne,  jednoznaczne  i  powszechnie  znane.  Klarowne
informacje umieszczone  na opakowaniach, są niezbędne na kaŜdym  etapie łańcucha dostaw.
Korzysta z nich zarówno dystrybutor, magazynier, sprzedawca, jak i konsument.

Wiele państw, doceniając wagę uporządkowania spraw związanych z właściwym

systemem  oznakowania  opakowań,  opracowało  cały  szereg  przepisów  i  norm,  które  te
kwestie  w  sposób  jednoznaczny  regulują.  RównieŜ  w  naszym  kraju,  sposób  oznakowania
opakowań oraz treść informacji widniejących na etykietach, jest dokładnie opisana w róŜnych
aktach  prawnych.  Przepisy  te  są  zawarte  w  Polskich  Normach  dotyczących  oznakowania
opakowań oraz odpowiednich ustawach i szczegółowych do tych ustaw rozporządzeniach.

Oznakowanie opakowania jednostkowego

Jak to juŜ wcześniej zostało zaznaczone, opakowanie jednostkowe ma do spełnienia trzy

podstawowe funkcje. Powinno dobrze zabezpieczać produkt przed zniszczeniem, nadawać mu
estetyczną oprawę, a takŜe zapewnić pełną i jednoznaczną identyfikację wyrobu.

Rys. 17. Przykład etykiet z opakowań jednostkowych [www.drukpress.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ostatnią z wymienionych funkcji ma zapewnić etykieta umieszczona na opakowaniu

jednostkowym.  Powinna  ona  zawierać  szczegółowe  informacje  dotyczące  danego  produktu.
Podstawowe  wymagania  w  zakresie  znakowania  opakowań  jednostkowych,  zostały  zawarte
w normie  PN-90/O-79251.  Na  etykiecie  powinny  znajdować  się  następujące  informacje:
nazwa  produktu,  jego  skład,  ilość,  numer  serii,  data  produkcji,  data  przydatności  do  uŜycia,
oraz  logo,  nazwa  i  adres  producenta.  W  warunkach  duŜej  konkurencji  towarów,  etykieta  na
opakowaniu  jednostkowym  zwykle  jest  barwna  i  estetyczna,  aby  swym  wyglądem  zachęcać
klientów do wyboru towarów, opatrzonych właśnie tą atrakcyjną etykietą.

Ze zrozumiałych względów, ustawodawcy przywiązują duŜą wagę do oznakowania

rodków spoŜywczych. W dziedzinie dotyczącej etykietowania Ŝywności, juŜ od 1994 roku

w Polsce były wdraŜane  rygorystyczne przepisy obowiązujące w Unii Europejskiej. Właśnie
wówczas  ukazało  się  „Rozporządzenie  Ministra  Rolnictwa  i  Gospodarki  śywnościowej
w sprawie  znakowania  środków  spoŜywczych,  uŜywek  i  substancji  dodatkowych
dozwolonych,  przeznaczonych  do  obrotu”  (Dz.U.  nr  86  z  1994  poz.  402).  W  tym
rozporządzeniu  zawarte  zostały  przepisy,  które  juŜ  w  znacznym  stopniu  opierały  się  na
zasadach  istniejących  w  odpowiedniej  dyrektywie  UE  (nr  79/112/ECC).  Przepisy  te,  były
w dalszym  ciągu  rozwijane  w  „Ustawie  o  warunkach  zdrowotnych  Ŝywności  i  Ŝywienia”
i „Ustawie o jakości handlowej artykułów rolno-spoŜywczych”.

Rys. 18.

Znak umieszczany na opakowaniach, które są zrobione z materiałów mogących kontaktować się

z Ŝywnością [www.rcie.rzeszow.pl]

Warunki, jakie muszą spełniać opakowania i materiały opakowaniowe uŜyte do celów

spoŜywczych, jest opisany w „Ustawie o materiałach i wyrobach przeznaczonych do kontaktu
z Ŝywnością”. Według tych przepisów, tylko materiały opakowaniowe spełniające
wymagania zawarte w tej ustawie, mogą posiadać odpowiedni znak, dopuszczający materiały
opakowaniowe do kontaktu z Ŝywnością.

Generalnie, informacje na opakowaniach, moŜna podzielić na dwie podstawowe grupy:

informacje obowiązkowe i nieobowiązkowe.
Obowiązkowe informacje na opakowaniach

Pierwszą grupę stanowią informacje, które muszą obligatoryjnie znajdować się na

kaŜdym opakowaniu wprowadzonym do obiegu handlowego. Ich brak, moŜe nawet
doprowadzić

karnych

konsekwencji

wobec

podmiotów

gospodarczych,

nie

przestrzegających  prawa  w  tej  dziedzinie.  Odpowiednia  ustawa  ściśle  określa,  jakie
informacje,  są  informacjami  obligatoryjnymi.  NaleŜy  do  nich:  oznaczenie  przedsiębiorcy  –
producenta  towaru,  jego  adres,  nazwa  towaru,  a  takŜe  inne  istotne  informacje  o  towarze
mieszczącym  się  w  opakowaniu,  szczególnie  wówczas,  gdy  charakter  tego  wyrobu  sprawia,
Ŝ

e są one istotne i dodatkowo wymagane. Te szczegółowe informacje, sprecyzowane są

w odrębnych przepisach dla poszczególnych branŜ. Określają one dokładnie, jakiego rodzaju
dodatkowe informacje i znaki muszą się znaleźć na opakowaniu. Chodzi o to, aby osoba
kupująca, lub biorąca udział w obrocie tym towarem, była w pełni poinformowana,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

o ewentualnych zagroŜeniach związanych z tym produktem. Dotyczy to całych grup towarów,
których specyficzne właściwości mogłyby się okazać groźne dla ludzi i środowiska
naturalnego.

Przepisy związane z tym zagadnieniem reguluje „Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie

produktu”  (Dz.U.  nr  15  z  2000  r.  poz.  179).  Zostały  w  niej  sformułowane  zobowiązania
wobec  producentów,  aby  dostarczali  oni  sprzedawcom  i  kupującym  pełną  informację
umoŜliwiającą  obiektywną  ocenę  zagroŜeń,  związanych  z obrotem  i  uŜywaniem  danego
produktu.  Charakterystyka  wyrobu  powinna  równieŜ  zawierać  informacje,  pozwalające  na
przeciwdziałanie ewentualnym zagroŜeniom. Dotyczy to w sposób szczególny pewnych grup
towarów,  to  znaczy:  substancji  i  preparatów  chemicznych,  środków  słuŜących  do  ochrony
roślin  uprawnych,  nawozów  sztucznych,  kosmetyków  i  farmaceutyków.  Z  uwagi  na  duŜe
zagroŜenie  dla  ludzi  i  środowiska  związane  z tymi  produktami,  ich  obrót,  uŜywanie  oraz
sprzedaŜ  regulują  precyzyjnie  dodatkowe  rozporządzenia,  wydane  przez  Ministerstwo
Rolnictwa  i  Gospodarki  śywnościowej,  Ministerstwo  Zdrowia  i  Opieki  Społecznej  oraz
Ministerstwo Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa.

Tabela. 1 Międzynarodowe symbole określające substancje chemiczne [wsse.szczecin.pl]

PIKTOGRAM

SYMBOL

ZAGROśENIA

ZAGROśENIE

Substancje i preparaty wybuchowe

Substancje i preparaty utleniające

F+

Substancje i preparaty skrajnie łatwo palne

Substancje i preparaty wysoce łatwo palne

T+

Substancje i preparaty bardzo toksyczne

Substancje i preparaty toksyczne

Substancje i preparaty szkodliwe

Substancje i preparaty Ŝrące

Substancje i preparaty draŜniące

Substancje i preparaty niebezpieczne dla środowiska

„Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych” z 2002 roku zawiera szczegółowe

wymagania  dotyczące  oznakowania  opakowań  zawierających  substancje  i  preparaty
niebezpieczne. Na takim opakowaniu musi znajdować się nazwa substancji, oraz odpowiednie
znaki  ostrzegawcze  (Tabela 1),  etykiety  oraz  napisy  ostrzegawcze  i  piktogramy,  określające
w prostej  formie  warunki  postępowania  z  tymi  wyrobami.  Musi  się  tam  równieŜ  znajdować
informacja na temat postępowania z opróŜnionym opakowaniem.
Symbolem ostrzegawczym są kolory:

−

czerwony dla środków bardzo toksycznych i toksycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ółty dla środków szkodliwych,

−

niebieski i zielony dla środków mało szkodliwych i praktycznie nieszkodliwych.

Informacje umieszczane na opakowaniach muszą być w języku polskim. Przepisy

normujące  to  zagadnienie  są  umieszczone  w  „Ustawie  o  języku  polskim”  (Dz.U.  nr  90  z
1999 roku  wraz  z  późniejszymi  zmianami).  Narzuca  ona  producentom  zagranicznym  i
importerom  sprowadzającym  towary  do  Polski,  obowiązek  stosowania  w  oznakowaniu
towarów pochodzenia zagranicznego, polskiej wersji językowej. Przepis ten dotyczy równieŜ
instrukcji  uŜytkowania,  opisu  działania  itp.  Mimo  funkcjonowania  tej  ustawy  juŜ  kilka  lat,
niestety  nadal  zdarzają  się  produkty,  które  nie  spełniają  wymagań  sprecyzowanych  w
powyŜszej ustawie.

„Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków zawierania

i wykonywania umów sprzedaŜy rzeczy  ruchomych z udziałem konsumentów” (Dz.U. nr 64
z 1995  r.  poz.  328)  zobowiązuje  producentów  do  umieszczenia  na  towarze  lub  opakowaniu
informacji  zawierających:  nazwę  towaru,  nazwę  producenta,  energochłonność  wyrobu,  znak
bezpieczeństwa, cenę oraz homologację, czyli stwierdzenie dopuszczenia produktu do obrotu
w Polsce.

znaków

obligatoryjnie

stosowanych,

naleŜą

równieŜ

znaki

wynikające

z obowiązkowej  certyfikacji  wyrobów.  Są  to  znaki  bezpieczeństwa  „UN”  (Tabela 2 /3)
oznaczające  opakowania  z  materiałami  niebezpiecznymi.  Najczęściej  występują  one  łącznie
z nalepkami  (etykietami),  informującymi  o  klasie  niebezpieczeństwa  danego  materiału.  Inny
charakter  posiada  znak  bezpieczeństwa  „B”  (Tabela 2 /2).  Informuje  on  uŜytkownika,  Ŝe
wyrób  oznaczony  tym  znakiem  jest  bezpieczny  dla  Ŝycia  i  zdrowia,  według  przepisów
zawartych w Polskich Normach.  Znak ten został  ustanowiony przez Polskie Centrum Badań
i Certyfikacji.  W  Unii  Europejskiej  znakiem  odpowiadającym  polskiemu  symbolowi,  jest
znak  CE  (Tabela 2 /9).  Jest  to  powszechnie  występujący  znak  i  w  zasadzie  powinien  być
umieszczony na kaŜdym wyrobie (opakowaniu), przed wprowadzeniem go do obrotu.

Kolejna grupa znaków, które obligatoryjnie muszą pojawić się na opakowaniach

informuje  uŜytkowników,  z  jakich  materiałów  zostało  opakowanie  zrobione.  Obowiązek
znakowania  w  Polsce  opakowań  z  aluminium  i  tworzyw  sztucznych  (Rys. 19),  wprowadziło
„Rozporządzenie  Ministra  Ochrony  Środowiska,  Zasobów  Naturalnych  i Leśnictwa”  (Dz.U.
nr  25  z  1998  r.  poz.  138).  Znaki  te  mają  za  zadanie  wspomagać  rozwiązanie  problemu
odpadów,  zagraŜających  środowisku.  Sprawy  te  są  opisane  w  „Ustawie  o  opakowaniach  i
odpadach opakowaniowych”, a takŜe w „Ustawie o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie
gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej”.

Rys. 19. Oznaczenia materiałów opakowaniowych wykonanych z tworzyw sztucznych

[

www.eko.edu.lodz.pl]

Zupełnie odmienny charakter mają znaki obowiązkowo pojawiające się na wyrobach

przemysłu spirytusowego i tytoniowego. Są to znaki akcyzy, a obowiązek ich nanoszenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wprowadziła „Ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz.U. nr 127
z 1993 r. poz. 583). Wprowadzanie do handlu produktów podlegających akcyzie, bez
stosownych znaków akcyzy podlega karze skarbowej.

Nieobowiązkowe znaki na opakowaniach

Oprócz wyŜej wymienionych znaków i informacji, które obowiązkowo muszą się znaleźć

na  opakowaniach,  istnieje  cały  szereg  znaków,  które  mogą  być  stosowane  nieobligatoryjnie.
Jest to spowodowane tym, Ŝe opakowanie często oprócz funkcji ochronnych, spełnia równieŜ
role  o  charakterze  marketingowym,  promocyjnym  i  edukacyjnym.  W  związku  z  tymi
dodatkowymi  funkcjami,  pojawia  się  na  opakowaniu  cały  szereg  róŜnych  symboli,  napisów
i znaków.  Przykładem  moŜe  być  sytuacja,  gdy  przedsiębiorstwo  uzyska  certyfikat  systemu
zarządzania jakością, zgodny z wymaganiami norm ISO 9000. Informacja o tym fakcie często
jest  umieszczana  na  etykietach.  Polskim  odpowiednikiem  potwierdzającym  nowoczesne
zarządzanie  w  przedsiębiorstwie  jest  znak  Polskiej  Nagrody  Jakości  (Tabela 2 /1b).  Jest  on
ś

ciśle powiązany z wdraŜaniem norm ISO, a przydzielany jest przez Krajową Izbę

Gospodarczą,  Polskie  Centrum  Badań  i  Certyfikacji  oraz  Fundację  „Teraz  Polska”.  Ostatnia
z wymienionych  instytucji  posiada  równieŜ  swoje  godło  (Tabela 2 /4),  które  przydziela
wyróŜniającym  się  polskim  firmom.  Po  zdobyciu  tego  prestiŜowego  znaku,  godło  to  jest
chętnie  przez  firmy  umieszczane  na  opakowaniach  swoich  wyrobów.  Przedsiębiorstwa,
których  produkty  spełniają  określoną  jakość,  chętnie  eksponują  na  swoich  wyrobach  znak
jakości  „Q”  (Tabela 2 /1a).  Często  etykiety  opakowań  są  miejscem  podawania  wiadomości
dotyczących  sukcesów  firmy,  osiągniętych  na  róŜnych  targach  i  wystawach.  Przyjmują  one
formę  wizerunków  zdobytych  medali  lub  cytowania  osiągniętych  tytułów.  Wszystkie  te
zabiegi słuŜą do zdobycia zaufania konsumentów w toczącej się rynkowej grze.

W promocji produktu na rynku, duŜą rolę odgrywa równieŜ marka wyrobu. Wszystkie

firmy,  a  w  szczególności  te  liczące  się  na  rynku  ogólnoświatowym,  przywiązują  duŜą  wagę
do  wypromowania,  a  następnie  eksponowania  na  swoich  produktach  charakterystycznych
znaków  towarowych.  Znana  marka  jest  często  synonimem  jakości  i  w  postaci  znaku  jest
umieszczana  zarówno  na  wyrobach,  jak  i  na  opakowaniach.  Znane  marki  w  skali  świata  to
np.: SONY, COCA-COLA.
„Ustawa  o  Badaniach  i  Certyfikacji”  (Dz.U.  nr  55  z  1993  r.  Poz.  250)  i  zarządzenie  nr 6
dyrektora  Polskie  Centrum  Badań  i  Certyfikacji  z  dnia  6  maja  1996  roku,  ustanowiło  polski
system  ekoznakowania,  a  w  tym  znak  ekologiczny  –  Ekoznak  (Tabela 2 /10).  MoŜe  być  on
nadawany  wyrobom,  które  nie  powodują  negatywnych  skutków  dla  środowiska,  w  cyklu
całego  swojego  Ŝycia.  Odpowiadającym  mu  odpowiednikiem  w  Europie,  jest  znak  –  Eco-
label (Tabela 2 /5).

WyŜej wspomniana „Ustawa o Badaniach i Certyfikacji” oraz decyzja prezesa PKNMiJ

z 8 maja  1993  roku,  wprowadziła  do  obiegu  znak  stwierdzający  przydatność  opakowania  do
ponownego  przetwórstwa  (Tabela 2 /11).  Z  zagadnieniami  dotyczącymi  ochrony  środowiska
wiąŜą  się  znaki  informujące  z  jakich  materiałów  opakowanie  jest  zrobione  (rys. 19
i Tabela 2 /14)  i  znaki  informujące  o  moŜliwości  ponownego  recyklingu.  Oprócz
wspomnianych wcześniej znaków w postaci wstęgi Mobiusa i „Zielony punkt”, w Niemczech
na  opakowaniach  tekturowych  stosuje  się  znak RESY  (Tabela 2 /13).  Daje  on  gwarancję,  Ŝe
opakowanie oznaczone tym znakiem zostanie na terenie Niemiec nieodpłatnie przyjęte przez
organizację  RESY  –  Organization  für  Wertstoffentsorgung  GmbH  do  powtórnego
przetwórstwa.  Firmy z zewnątrz, które chcą wziąć udział w tym systemie, wprowadzając na
teren  Niemiec  opakowanie  tekturowe  opatrzone  tym  znakiem,  powinny  na  konto  RESY
wpłacić  kwotę  odpowiadającą  proporcjonalnie  masie  i  ilości  tekturowych  opakowań,
wprowadzonych na rynek niemiecki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znakowanie opakowań transportowych

Znaki na opakowaniach transportowych są umownymi symbolami, które powinny

ułatwić manipulowanie towarami w opakowaniach transportowych. Symbol powinien być
łatwo zrozumiałym znakiem, informującym o właściwościach towarów i opakowania, a takŜe
o sposobie obchodzenia się z towarem podczas transportu i składowania (Tabela 2 /28 do 41).
Znak moŜe być wyraŜony w postaci rysunku, cyfr czy napisu. Opisane niŜej znaki są
dokładnie

scharakteryzowane

normie

PN-85/O-79252

dotyczącej

„Opakowań

transportowych z zawartością – Znaki i znakowanie – Wymagania podstawowe”.

Ze względu na treść znaki umieszczane na opakowaniach transportowych, moŜna

podzielić na zasadnicze, pomocnicze i ostrzegawcze. Do grupy znaków zasadniczych będą się
zaliczać  znaki  zapewniające  identyfikację  jednostki  opakowaniowej  oraz  dostarczenie  jej  do
określonego  odbiorcy.  Wśród  nich  powinny  się  znaleźć  się  informacje  zawierające  znak
transakcji, określenie  rodzaju wyrobu, miejsca przeznaczenia, miejsca przeładunku (przed tą
nazwą  umieszcza  się  słowo  via),  miejsce  nadania  i  nazwę  odbiorcy.  Znaki  pomocnicze
określają  opakowanie  i  pochodzenie  ładunku.  Zaliczają  się  do  nich:  numer  kolejny
opakowania,  masę  sztuki,  wymiary  opakowania,  kraj  pochodzenia  wyrobu,  znak  firmowy
nadawcy oraz znak właściciela opakowania, gdy opakowanie powinno być zwrócone.

Osobną grupę znaków stanowią znaki ostrzegawcze. Są to bardzo istotne znaki, gdyŜ

często  opakowanie  zakrywa  właściwy  wyrób  i  jest  on  dla  przewoźnika,  czy  magazyniera
niewidoczny.  Znaki  ostrzegawcze  określają  właściwości  wyrobu  lub  warunki,  w  jakich
powinien  on  być  przewoŜony  lub  przechowywany.  Znaki  ostrzegawcze  moŜna  podzielić  na
3 grupy: znaki, które określają sposób obchodzenia się z ładunkiem, znaki określające rodzaj
ładunku i znaki określające ładunek niebezpieczny. Przepisy określają równieŜ wymiary tych
etykiet.  Na  pojazdach  powinny  posiadać  wymiary  minimum  250 x 250 mm,  a  na
poszczególnych przesyłkach 100 x 100 mm.

Normy określają równieŜ precyzyjnie miejsce i rozmiar umieszczenia pozostałych

znaków  na  opakowaniach.  Powinny  być  one  umieszczone  na  przeciwległych  bokach,  lub
czołach  opakowania.  Na  środku  opakowania  powinno  umieścić  się  znaki  zasadnicze
(Rys. 18).  Kolejność  umieszczenia  znaków  na  opakowaniu  nie  jest  bez  znaczenia:  najpierw
umieszcza się znaki informujące o niebezpieczeństwie, a następnie znaki manipulacyjne. Tło
opakowania powinno umoŜliwić dobrą widoczność, szczególnie dla znaków ostrzegawczych.

Wg PN-85/O-79252 znaki na opakowaniach transportowych naleŜy umieszczać farbą

przez  szablon,  za  pomocą  stemplowania,  drukowania  za  pomocą  maszyn  znakujących
w miejscach  określonych  tą  normą.  Farba  do  znakowania  powinna  być  odporna  na  wodę
i wilgoć,  a  takŜe  na  światło,  działanie  klimatu  tropikalnego  lub  arktycznego,  słone  opary,
ś

cieranie i rozmazywanie. Znaki niebezpieczeństwa powinny mieć barwę ustaloną

odpowiednimi przepisami.

Rys. 20. Zasady rozmieszczenia znaków na opakowaniach transportowych. 1) dodatkowe dane o sposobach

obchodzenia się z ładunkami, których nie moŜna wyrazić znakiem, 2) znaki niebezpieczeństwa
i manipulacyjne, 3) znaki identyfikacyjne, 4) nazwa odbiorcy i miejsce przeznaczenia, 5) pośredni port
przeładunku, 6) miejsce na napis uzupełniający, 7) objętość, 8) wymiary, 9) masa brutto [kg], 10) masa
netto [kg], 11) kraj - producent, 12) miejsce nadania, 13) nazwa i adres nadawcy [PN – 85/O – 79252]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Oznakowanie opakowań transportowych ma duŜe znaczenie uŜytkowe i technologiczne.

Jeśli będzie ono niedostatecznie widoczne lub niewyraźne, moŜe w konsekwencji
spowodować:

ułoŜenie

ładunku

nieodpowiednim

miejscu,

ułoŜenie

ładunku

w nieodpowiedni sposób, pomieszanie z inną partią ładunków, wyładowanie w niewłaściwym
porcie lub wydanie towaru niewłaściwemu odbiorcy.

Tabela 2. Znaki graficzne stosowane na opakowaniach

Znak graficzny

Opis

Norma / źródło

pochodzenia

Znaki informacyjne

Znaki

wyŜszej

jakości

wyrobu:

międzynarodowy znak jakości „Q”, państwowy
znak jakości „1”

PN - 90/O – 79251.

Znak bezpieczeństwa stosowany na opakowaniach
jednostkowych niektórych towarów

PN - 90/O – 79251.

Certyfikat na znak UN i prawo oznaczania tym
znakiem mogą uzyskać opakowania przeznaczone
do pakowania towarów niebezpiecznych, jeśli
spełniają ściśle określone wymagania

www.icp.lodz.pl/

Znak jakości „Teraz Polska”.

www.carpent-
tua.resam.com.pl

ECOLABEL znak przyznawany europejskim
wyrobom spełniającym wyŜsze wymagania
ekologiczne

www.pcbc.gov.pl

Oznaczenie opakowania przeznaczonego do
odzysku (często przy znaku umieszcza się napis
„RECYCLABLE”). Znak stosowany w Europie,
USA, Kanadzie.

www.eko.pb.bialystok.pl

„Zielony punkt” umieszczony na opakowaniu
oznacza, Ŝe producent wniósł wkład finansowy w
tworzenie i działanie systemu odzysku i recyklingu
odpadów opakowaniowych tworzonego przez
Organizację Odzysku Rekopol (znak zastrzeŜony)

www.rekopol.pl

Znak informuje, Ŝe w fazie badań dany produkt nie
był testowany na zwierzętach. Najczęściej
występuje na kosmetykach.

www.fob.org.pl

Symbol CE oznacza, Ŝe produkt został
wyprodukowany zgodnie z obowiązującymi
przepisami i jest obowiązkowy dla wielu grup
towarów na terenie UE.

www.fob.org.pl

10.

Polski EKOZNAK

nadawany wyrobom, które nie

powoduję negatywnych skutków dla środowiska, w
cyklu całego swojego Ŝycia

www.eko.pb.bialystok.pl

11.

Znak przydatności opakowania do ponownego
przetwórstwa

www.atest.com.pl

12.

Produkty opatrzone takimi symbolami nie
zawierają gazów (typu chloro-fluoro-carbon)
powszechnie zwanych freonami, które niszczą
powłokę ozonową.

www.fob.org.pl

13.

Znak niemieckiej organizacji RESY

www.scatolificioeuro.it

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14.

Oznaczenie opakowania aluminiowego
przeznaczonego do odzysku. Znak stosowany w
Europie, USA, Kanadzie.

www.most.org.pl

Znaki oznaczające ładunki niebezpieczne

15.

Nalepki klasy 1 – Materiały wybuchowe, podklasa
1 i 6.

www.poniedziałek.pl

16.

Nalepki klasy 2. - Gazy spręŜone, skroplone lub
rozpuszczone pod ciśnieniem

www.poniedziałek.pl

17.

Nalepki klasy 3. - Ciecze łatwo palne

www.poniedziałek.pl

18.

Nalepki klasy 4, podklasy 4.1. - Łatwo palne ciała
stałe

www.poniedziałek.pl

19.

Nalepka klasy 4, podklasy 4.2. - Substancje
samozapalne

www.poniedziałek.pl

20.

Nalepka klasy 4, podklasy 4.3. Substancje
wydzielające gazy łatwo palne w stanie
wilgotnym

www.poniedziałek.pl

21.

Nalepka klasy 5, podklasy 5.1 - Substancje
utleniające

www.poniedziałek.pl

22.

Nalepka klasy 5, podklasy 5.2 - Nadtlenki
organiczne

www.poniedziałek.pl

23.

Nalepka klasy 6, podklasy 6.1 - Materiały
toksyczne

www.poniedziałek.pl

24.

Nalepka klasy 6, podklasy 6.2 - Materiały zakaźne

www.poniedziałek.pl

25.

Nalepki klasy 7. - Materiały promieniotwórcze

www.poniedziałek.pl

26.

Nalepka klasy 8 - Materiały powodujące korozję
(a.)

www.poniedziałek.pl

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27.

Inne materiały niebezpieczne (b.)

www.poniedziałek.pl

Znaki manipulacyjne - określające warunki przemieszczania

28.

„Hakami bezpośrednio nie zaczepiać” zakazuje
chwytania i przenoszenia ładunków - zaczepionych
bezpośrednio hakiem. Nie przestrzeganie tego
zakazu moŜe spowodować zniszczenie lub ubytek
towaru.

PN – 85/O – 79252.
Opakowania transportowe
z zawartością. Znaki
i znakowanie. Wymagania
podstawowe.

29.

„Góra,  nie  przewracać”  przedstawia  strzałki
umieszczone  na  bokach  opakowania.  Kierunek
wskazany  przez  strzałki  oznacza  górę  opakowania.
Znak  ten  wskazuje  sposób  postępowania  z
ładunkiem  podczas  transportu,  składowania  i
manipulowania.

PN – 85/O – 79252.

30.

„Chronić przed nagrzaniem (ciągłym)” umieszcza
się na jednostkach opakowaniowych, dla których
podwyŜszenie temperatury moŜe doprowadzić do
uszkodzenia lub zmiany właściwości samych
opakowań, bądź ich zawartości.

PN – 85/O – 79252.

31.

„Miejsce zakładania zawiesi” wskazuje miejsca na
opakowaniu, w których mają być załoŜone w czasie
manipulacji towarem liny

PN – 85/O – 79252.

32.

„Chronić przed wilgocią” umieszcza się na
opakowaniach, które powinny być w czasie
przemieszczania i magazynowania chronione przed
wilgocią.

PN – 85/O – 79252.

33.

„Środek cięŜkości” stosuje się wówczas, gdy cięŜar
ładunku jest rozmieszczony nierównomiernie i
ś

rodek cięŜkości nie znajduje się w pionowej osi

geometrycznej opakowania.

PN – 85/O – 79252.

34.

„Nie podnosić wózkami” ostrzega przed
przemieszczaniem ładunków przy pomocy
ręcznych wózków, gdyŜ grozi to uszkodzeniem
opakowań lub ich zawartości

PN – 85/O – 79252.

35.

. „Nie toczyć” informuje pracowników, Ŝe
przetaczanie opakowania moŜe doprowadzić do
uszkodzenia ładunku

PN – 85/O – 79252.

36.

„Ograniczenie piętrzenia” informuje jaka łączna
masa nie powinna przekraczać wartości podanej na
znaku. Przekroczenie tej wartości moŜe skutkować
zniszczeniem ładunku.

PN – 85/O – 79252.

37.

„Dopuszczalna liczba warstw piętrzenia” informuje
o maksymalnie dozwolonej ilości piętrzenia warstw
opakowań.

PN – 85/O – 79252.

38.

„Tu chwytać” wskazuje miejsca na opakowaniu, w
których moŜna chwycić je w czasie prac
manipulacyjnych, bez obawy uszkodzenia ładunku.

PN – 85/O – 79252.

39.

Przestrzegać zakresu temperatury”

PN – 85/O – 79252.

40.

”Opakowanie hermetyczne” przestrzega przed
otwieraniem opakowań,

PN – 85/O – 79252.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41.

„Chronić przed promieniowaniem” umieszcza się
na opakowaniach wraŜliwych na promieniowanie.

PN – 85/O – 79252.

Znaki określające zawartość

42.

„OstroŜnie kruche” stosowany jest na
opakowaniach zawierających towary kruche,
łamliwe, precyzyjne, wraŜliwe na wstrząsy,

PN – 85/O – 79252.

43.

„Produkty szybko psujące się” umieszcza się na
opakowaniach, które w czasie transportu i
składowania nie powinny się znajdować w zbyt
niskiej, lub zbyt wysokiej temperaturze.

PN – 85/O – 79252.

44.

„śywe zwierzęta” umieszcza się na opakowaniach
z Ŝywymi zwierzętami w celu zapewnienia im
odpowiednich warunków w czasie transportu.

PN – 85/O – 79252.

45.

”Podnosić bezpośrednio za ładunek”

PN – 85/O – 79252.

46.

”Tu otwierać”

PN – 85/O – 79252.

47.

„Tu otwierać”

PN – 85/O – 79252.

Znakowanie jednostek ładunkowych

48.

Znak kontenera z otwieranym dachem.

PN 91/K –46102.

49.

Znak ostrzegający przed niebezpieczeństwem
poraŜenia prądem

PN 91/K –46102

50.

Znak kontenera o wysokości większej niŜ 2,6 m.

PN 91/K –46102

51.

Znak kontenera do transportu lotniczego i lądowego
o ograniczonej wysokości piętrzenia kontenerów.

PN 91/K –46102

Znak zgodności kontenera z wymaganiami
Międzynarodowego Związku Kolei ( UIC ).

PN 91/K –46102

Znak kontenera do transportu ładunków szybko
psujących się.

PN 91/K –46102

Znak kontenera do przewozu ładunków
niebezpiecznych.

N 91/K –46102

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczegółowe zasady tworzenia znaków, wykonanie i rozmieszczanie znakowania na

kontenerach podaje norma; PN-91/K-46102. Na oznakowanie kontenera składają się:
1.

System identyfikacji kontenera: (kod właściciela; - trzy litery, identyfikator kategorii
wyposaŜenia; - jedna litera, numer seryjny (ewidencyjny); - sześć cyfr, cyfra
samokontroli; - jedna cyfra,)

Znaki towarzyszące: (przeznaczenie, kod wielkości i typu, znaki masa brutto i tara itp.)

Znaki eksploatacyjne: (maksymalne masy brutto i tary, symbol dla kontenerów lotniczo –
lądowych, znak ostrzegawczy o niebezpieczeństwie poraŜenia elektrycznego od góry,
znak wysokości dla kontenerów o wysokości większej niŜ 2,6 m.)

Jednostki logistyczne

Jednostki logistyczne są tworzone w celu przetransportowania lub składowania

róŜnorodnych  dóbr.  Formowanie  jednostek  logistycznych  zwykle  odbywa  się  u  producenta
finalnego  wyrobu.  Przybierają  one  róŜną  postać,  w  zaleŜności  od  rodzaju  pakowanych
artykułów,  czy  materiałów.  Mogą  zawierać  jeden  lub  więcej  towarów.  Najczęściej  jednostki
logistyczne,  są  jednocześnie  zbiorczymi  opakowaniami  transportowymi.  Tworzą  je  ładunki
ułoŜone  na  paletach,  w  kontenerach,  skrzyniach,  kartonach,  róŜnorodnych  pojemnikach,
beczkach itp. Przy nadawaniu końcowego kształtu jednostki logistycznej, często korzysta się
z róŜnego rodzaju taśm, jarzm i folii. Właściwie uformowana jednostka logistyczna, powinna
chronić transportowane artykuły przed samoczynnym rozformowaniem się lub uszkodzeniem.
Jej forma powinna równieŜ uniemoŜliwić powstawanie braków ilościowych towaru, w czasie
jego  przemieszczania.  Ewentualna  ingerencja  w  opakowanie,  które  stanowi  jednostkę
logistyczną,  powinna  się  wiązać  z  naruszeniem  specyficznych  dla  danej  przesyłki
zabezpieczeń  (zerwanie  plomb  lub  taśm  opakowaniowych).  Niejednokrotnie  jednostki
logistyczne  są  owijane  termokurczliwą  folią,  która  oprócz  zabezpieczenia  ich  zawartości
przed niepowołaną ingerencją i rozformowaniem się, spełnia równieŜ zadania ochronne przed
opadami  atmosferycznymi.  Wymiary  jednostek  logistycznych  są  znormalizowane.
Najczęściej  są  to  ładunki  sformowane  na  paletach  o  ustalonych  wymiarach.  Ułatwia  to
mechanizację  prac  i  manipulowanie  ładunkami.  W  szczególności  chodzi  tu  o moŜliwość
bezproblemowego  przewoŜenia,  przeładunku  i  składowania  jednostek  transportowych,  przy
pomocy  wózków  widłowych.  Odpowiedni  kształt  jednostek  logistycznych,  oprócz
umoŜliwienia  łatwego  ich  przemieszczania,  niejednokrotnie  pozwala  równieŜ  na  piętrzenie
tych jednostek w stosy.

Normy europejskie określają jednostkę logistyczną, jako jednostkę transportową,

składającą  się  z  opakowania  transportowego,  zawierającego  jeden  lub  wiele  towarów.
Oczywiście zdarzają się wyroby, które na czas transportu nie muszą być specjalnie pakowane.
Jednak  i  tego  rodzaju  ładunki  są  najczęściej  transportowane  na  znormalizowanych  paletach,
zaopatrzonych  w  etykietę  logistyczną.  Wspólną  cechą  wszystkich  jednostek  logistycznych
jest to, Ŝe są one ewidencjonowane w poszczególnych punktach łańcucha dostaw. Ich szybka
i  jednoznaczna  identyfikacja  jest  moŜliwa  dzięki  etykiecie  logistycznej.  Dlatego  kaŜda
jednostka logistyczna powinna taką etykietę posiadać.

Etykieta logistyczna

Wspólnie z przedstawicielami producentów, detalistów, przewoźników oraz organizacji

krajowych,  organizacja  GS1  Europa  (dawniej  EAN  International)  wypracowała  dobrowolny
standard  znakowania  etykiet  przy  uŜyciu  kodów  kreskowych  –  etykietę  logistyczną  GS1.
Norma  określona  przez  Europejski  Komitet  Normalizacyjny  (EN 1573:  „Kody  kreskowe-
WielobranŜowa  etykieta  transportowa”),  podaje  niezbędne  wytyczne  do  prawidłowego
projektowania  etykiety  logistycznej.  W  Unii  Europejskiej  firmy  realizujące  zamówienia
publiczne od kwoty o wartości powyŜej 150 000 ECU, muszą obowiązkowo swoje jednostki

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

transportowe,

opatrywać

tego

rodzaju

znormalizowaną

etykietą.

Wprowadzenie

znormalizowanej  etykiety  w  szerokim  zakresie,  pozwoliło  na  usprawnienie  przepływu
towarów  w  łańcuchach  dostaw  na  terenie  całej  Europy.  Norma  europejska  określa  treść,
wielkość  i  miejsca  naniesienia  etykiety,  na  jednostkę  logistyczną.  Zastosowanie  etykiety
logistycznej  pozwala  na  jednoznaczne  i  pełne  uzyskanie  informacji  na  temat  przesyłki,  na
której  taka  etykieta  się  znajduje.  Identyfikacja  jednostki  logistycznej  moŜe  być
przeprowadzona w dowolnym punkcie łańcucha dostaw.

Rys. 21. Przykład etykiety logistycznej [www.opakowania.com.pl]

Informacje na etykiecie są przedstawione w trzech róŜnych formach. Pierwsza z nich, to

informacje  przedstawione  w  postaci  tradycyjnych  napisów,  przy  pomocy  liter  i  cyfr.  Są  to
informacje  czytelne  dla  ludzi.  Druga  grupa  informacji  jest  przedstawiona  w  formie  kodów
kreskowych,  przeznaczonych  do  odczytywania  maszynowego,  przy  pomocy  laserowych
czytników.  Informacje  umieszczane  na  etykiecie,  przedstawiają  dane  niezbędne  dla
uczestników  łańcucha  dostaw.  Między  innymi  są  to  informacje  o  nadawcy  i  odbiorcy
przesyłki (ich nazwy i adresy) oraz informacje na temat produktu (numer serii produkcyjnej,
numer  produktu,  jego  ilość,  data  produkcji,  data  pakowania,  dwie  daty  wskazujące  na
przedział  trwałości  produktu,  jego  waga  itp.).  Na  etykiecie  dopuszcza  się  jeszcze
przedstawienie  innych,  dodatkowych  informacji.  Na  przykład  moŜe  to  być  wyraŜone
w formie znaku graficznego logo firmy.

Informacje wyŜej przytoczone są pogrupowane w 3 obszarach, według danych

dotyczących:  dostawcy  przesyłki,  jej  odbiorcy  i  przewoźnika.  Kolejność  występowania  tych
grup  informacji  moŜe  być  róŜna.  W  grupie  informacji  formułowanych  przez  dostawcę
znajdują  się  dane  niezbędne  dla  innych  uczestników  łańcucha  dostaw,  a  którymi  dysponuje
producent  (dostawca).  Między  innymi  znajduje  się  tam  unikalny  identyfikator  jednostki
logistycznej, czyli tzw. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej (SSCC). Jest to obowiązkowo
nanoszony  numer  jednostki  logistycznej.  Szczegółowiej  zostanie  on  opisany  na  dalszych
stronach  Poradnika.  Poza  nim  moŜe  być  umieszczony  identyfikator  produktu  (czyli  numer
towaru  według  standardów  GS1),  a  ponadto:  daty  produkcji,  pakowania,  trwałości,  numer
serii  produkcyjnej,  numer  seryjny,  liczbęjednostek  handlowych,  ich  waga  itp.  Kolejna  grupa
informacji na etykiecie logistycznej, to dane które są niezbędne z punktu  widzenia odbiorcy
przesyłki.  Są  to  między  innymi:  informacje  określające  miejsce  dostawy  (np.  numer
lokalizacyjny  według  standardów  GS1),  numeru  zlecenia  zamówienia,  wskazania  dotyczące
trasy dostawy itp.

W kolejnym obszarze danych, są wydzielone informacje przewoźnika. JeŜeli wcześniej

przesyłce nie został z jakichś powodów nadany Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej
(SSCC), to tworzy go przewoźnik i umieszcza w tej grupie. Gdy taki numer juŜ istnieje, firma
spedycyjna posługuje się numerem nadanym wcześniej przez dostawcę. W tym obszarze

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mogą  znaleźć  się  takŜe  informacje  dotyczące  transportu,  manipulowania  przesyłką,  trasy
określanej  przez  przewoźnika.  Przewoźnik  w  celu  usprawnienia  swojej  pracy,  często  całej
grupie  jednostek  logistycznych  nadaje  wspólny  numer  przesyłki,  oraz  informacje  na  temat
kierunku przesyłki, wyraŜonej w postaci kodu kreskowego.

Informacje podane w formie alfanumerycznej, tzn. w postaci czytelnej dla ludzi, są

niezbędne w tych miejscach łańcucha dostaw, gdzie nie funkcjonują jeszcze techniki
automatycznego gromadzenia danych ADC. W takiej sytuacji decyzję o dalszym losie
przesyłki podejmują ludzie, po „tradycyjnym” odczytaniu treści z etykiety.

4.2.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co umoŜliwiła paletyzacja?

Jakie informacje powinny się znajdować na etykiecie opakowania jednostkowego?

Jakie informacje muszą się znajdować na opakowaniach obligatoryjnie?

Czy znasz przykłady informacji nieobowiązkowych, umieszczanych na opakowaniach?

Jakie grupy znaków umieszcza się na opakowaniach transportowych?

Jakie znasz znaki, naleŜące do grupy znaków manipulacyjnych?

Co to jest jednostka logistyczna?

W jakim celu tworzy się etykietę logistyczną?

4.2.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dla określonego wyrobu opracuj odpowiednią etykietę na opakowanie jednostkowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

poznać właściwości i cechy otrzymanego wyrobu,

opracować treść etykiety.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wyrób,

−

normy dotyczące oznakowania opakowań,

−

papier i materiały do pisania,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 2

Dla róŜnego rodzaju wyrobów dobierz odpowiednie opakowania jednostkowe. Uformuj

z opakowań jednostkę logistyczną, na palecie słupkowej. Oznacz jednostkę logistyczną
adekwatnymi znakami manipulacyjnymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

zapakować w zaleŜności od rodzaju otrzymanych wyrobów, je w opakowania
jednostkowe,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

uformować na palecie słupkowej jednostkę logistyczną,

oznaczyć jednostkę logistyczną znakami manipulacyjnymi

ocenić jakość wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

wyroby drobne, sypkie granulowane,

−

opakowania jednostkowe,

−

materiał do wypełniania pustych przestrzeni,

−

paleta słupkowa,

−

normy dotyczące oznakowania opakowań,

−

róŜnorodne znaki manipulacyjne.

Ćwiczenie 3

Twoim zadaniem jest zorganizowanie transportu środków chemicznych, uŜywanych

w rolnictwie do ochrony roślin. Są to m.in. środki i preparaty łatwo palne, toksyczne,
szkodliwe i draŜniące. Dobierz odpowiednie opakowania transportowe do przewiezienia tych
ś

rodków. Wybierz odpowiednie piktogramy i symbole ostrzegające o przewoŜonych

substancjach. Odszukaj przepisy prawne regulujące przewoŜenie tego typu preparatów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

odszukać odpowiednie przepisy prawne regulujące kwestie sformułowane w zadaniu,

oznaczyć ładunek właściwymi znakami,

ocenić prawidłowość wykonanej pracy.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

normy i przepisy prawa dotyczące przewozu towarów niebezpiecznych,

−

komputer z dostępem do Internetu,,

−

papier i materiały do pisania.

4.2.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznać rodzaje palet?

ułoŜyć treść etykiety na opakowaniu jednostkowym?

wymienić informacje, które na opakowaniu transportowym muszą
być obligatoryjnie?

dobrać właściwe znaki manipulacyjne?

dobrać właściwe znaki oznaczające ładunki niebezpieczne?

uformować jednostkę logistyczną?

określić treść etykiety logistycznej?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.

System GS1 (UCC/EAN) automatycznej identyfikacji

opakowań i towarów. Oprogramowanie wspomagające
gospodarkę opakowaniami. Koszty opakowań

4.3.1.

Materiał nauczania

Automatyczna identyfikacja

Funkcjonowanie we współczesnych czasach duŜego sklepu, czy teŜ jakiegokolwiek

magazynu  bez  skutecznie  działającego  systemu  automatycznej  identyfikacji  jest  po  prostu
niemoŜliwe.  Szczególnie  trudno  sobie  wyobrazić  taką  sytuację  w  duŜych  magazynach,
zawierających olbrzymią liczbę miejsc składowych. Dla sprawnej obsługi znakuje się w nich
nie  tylko  składowane  towary,  ale  takŜe  gniazda  regałowe,  kanały  regałów  wjezdnych,  ciągi
komunikacyjne  itp.  Automatyczna  identyfikacja  zapewnia  nie  tylko  moŜliwość
błyskawicznego  odnalezienia  Ŝądanego  towaru  w  labiryncie  pomieszczeń,  półek  i  regałów,
ale  takŜe  daje  pewność,  Ŝe  liczbę  błędów  popełnianych  przy  ewidencjonowaniu
przechowywanych  towarów  i  ich  wydawaniu,  będzie  ograniczona  do  minimum.  Kod
kreskowy jest podstawowym narzędziem słuŜącym do automatycznej identyfikacji.

Kody kreskowe

Kod kreskowy to nic innego, jak graficzne odzwierciedlenie określonych znaków (cyfr,

a w niektórych systemach równieŜ liter i znaków specjalnych) poprzez kombinację ciemnych
i  jasnych  kresek.  Wzajemne  ułoŜenie  kresek  oraz  ich  szerokość  są  precyzyjnie  ustalone
w regułach  budowy  danego  kodu.  Na  świecie  funkcjonuje  wiele  róŜnych  systemów
kodowania.  Między  sobą  róŜnią  się  one  kształtem  elementów,  wzajemnym  układem  oraz
moŜliwym zakresem kodowania.

W celu ujednolicenia standardów powstało w Europie Stowarzyszenie EAN International

(European  Article  Numbering).  Główna  siedziba  organizacji  znajduje  się  w Brukseli.  Jest  to
partnerska  organizacja,  działającej  od  wielu  lat  na  terenie  USA  i  Kanady  organizacji  UCC
(Uniform  Code  Council).  W  wyniku  procesów  globalizacji  obie  organizacje  ze  sobą  ściśle
współdziałają. Projekty UCC-EAN dotyczą całego świata. System kodowania, kontrolowany
przez  te  dwie  organizacje,  stosowany  jest  w  ponad  130  krajach.  Bierze  w nim  udział  około
1 000 000  uŜytkowników  (przedsiębiorstw  i organizacji).  EAN  jest  organizacją  czuwającą
nad  unikalnością  nadawanych  kodów.  Zrzesza  w  sobie  krajowe  organizacje  EAN,  które
w ramach  prefiksu  danego  kraju,  przydzielają  unikatowe  numery  poszczególnym
producentom.

W 2005 roku organizacja EAN International zmieniła nazwę na GS1. W Polsce, prawo

do oznaczania kodami kreskowymi, opakowań jednostkowych i zbiorczych ma organizacja
„GS1 Polska” w Poznaniu, działająca przy Instytucie Logistyki i Magazynowania
(wcześniejsza nazwa organizacji: Centrum Kodów Kreskowych EAN Polska).

Charakterystyczną cechą kodowania w systemie jest nadawanie jednoznacznych

i unikatowym  w  skali  świata  oznaczeń.  Gwarancja  niepowtarzalności  numerów  jest  w  tym
systemie  zasadą  nadrzędną.  KaŜdy  element  procesu  logistycznego  moŜe  zostać  oznaczony
unikalnym  kodem.  Podstawową  korzyścią,  wynikającą  ze  stosowania  kodów  kreskowych
w procesach  logistycznych  i  magazynowych,  jest  przyspieszenie  przepływu  towarów
i eliminacja  błędów.  Automatyczna  identyfikacja  dokonywana  przy  pomocy  kodów
kreskowych  jest  najtańszym,  a zarazem  najbardziej  efektywnym  sposobem  automatycznego
gromadzenia  danych.  Standardy  kodowania  są  tak  opracowane,  Ŝe  wprowadzenie  błędnej
informacji  do  systemu  jest  praktycznie  niemoŜliwe.  Kody  stosuje  się  w  bardzo  róŜnych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dziedzinach. Powszechnie występują w dystrybucji towarów, w transporcie, magazynowaniu,
handlu i spedycji.

Elektroniczna wymiana danych

Stosowanie kodów kreskowych jest szczególnie niezbędne w takiej sytuacji, gdy

konkretne  przedsiębiorstwo,  wraz  ze  swoim  partnerem  handlowym,  decyduje  się  na
wzajemną wymianę danych drogą elektroniczną. Ten sposób komunikowania jest oznaczony
akronimem  EDI  (Electronic  Data  Interchange).  Jest  to  technologia  umoŜliwiająca  partnerom
handlowym natychmiastowe przekazywanie istotnych biznesowych informacji. W tradycyjnej
korespondencji  handlowej  informacje  te  są  zwykle  zawarte  w  zamówieniu,  fakturze,
zawiadomieniu  o  wysyłce  itp.  Elektroniczna  wymiana  danych  dzięki  temu,  Ŝe  opiera  się  na
zastosowaniu  standardowo  sformatowanych  komunikatów,  pozwala  wszystkim  uczestnikom
tego  rodzaju  komunikowania  na  pełne,  szybkie  i  bezbłędne  porozumienie.  Dzięki
odpowiednim  standardom  partnerzy  uŜywają  po  prostu  tego  samego  „języka”
w elektronicznej wymianie dokumentów handlowych.

Wymagania stawiane kodom

Stworzenie odpowiedniego kodu kreskowego, w sytuacji gdy się dysponuje

specjalistycznym  oprogramowaniem  nie  powinno  stwarzać  większych  trudności.  Zazwyczaj
programy  umoŜliwiają  kodowanie  w  róŜnych  systemach,  równieŜ  dwuwymiarowych.
Szczegółowe  wymagania  techniczne  odnośnie  budowy  symbolu,  szerokości  kresek,  jasnego
marginesu  oraz  sposobu  umieszczania  numeru  EAN  są  precyzyjnie  określone  w Polskiej
Normie.  Warunki  tam  opisane  w  ścisły  sposób  uwzględniają  wymagania  sformułowane
w Europejskiej  Normie.  Ze  względu  na  techniczne  ograniczenia  sprzętu  odczytującego
symbole  kodów  kreskowych,  ich  wielkość  musi  się  mieścić  w  ściśle  określonych  granicach.
Dopuszczalne  przez  GS1  wielkości  kodów  poszczególnych  rodzajów  są  precyzyjnie
zdefiniowane.  W  kaŜdym  przypadku  przyjęta  wielkość  symbolu  musi  gwarantować
wymaganą jakość druku oraz zapewniać bezbłędną identyfikację przy pomocy czytników.

Kod kreskowy odczytywany jest najczęściej przy pomocy czytnika wyposaŜonego

w źródło  światła  laserowego  lub  diodowego.  Aby  kod  mógł  zostać  odczytany,  pomiędzy
barwami  kresek  i  tła  musi  zostać  zachowany  określony  kontrast,  widoczny  dla  skanera.
Uzyskanie poŜądanego kontrastu jest uzaleŜnione zarówno od barwy tła podłoŜa, jak i barwy
farby  drukującej  kreski.  Idealnym  zestawieniem  jest  białe  tło  i  czarne  kreski.  W  niektórych
przypadkach  inne  połączenia  mogą  dawać  równie  dobry  efekt.  Trzeba  jednak  pamiętać,  Ŝe
wiele połączeń barw jest wprawdzie dobrze widocznych dla oka ludzkiego, jednakŜe zupełnie
nieczytelnych dla skanera. Przykładem mogą być na przykład barwy silnie odbijające światło,
jak  np.  kolor  złoty,  czy  srebrny.  Barwy  te  nie  nadają  się  zupełnie  do  drukowania  kodów
kreskowych.  Przed  podjęciem  decyzji  o  uŜyciu  odpowiedniego  koloru  druku  symbolu,
najlepiej jest przeprowadzić pomiar kontrastu nadruku.

Normy równie szczegółowo opisują sposób umieszczenia kodu na danym opakowaniu.

Na  jednej  powierzchni  opakowania  moŜe  być  naniesiony  tylko  jeden  symbol  kodu  EAN.
Powinien  być  on  umieszczony  na  dnie  opakowania,  moŜliwie  najbliŜej  naroŜa,  w odległości
nie mniejszej niŜ 5 mm od szwów, spawów, zagięć, krzywizn itp. JeŜeli jest to niemoŜliwe, to
symbol EAN naleŜy nanieść na tylnej lub bocznej powierzchni opakowania, moŜliwie blisko
dna. JeŜeli tych zasad nie moŜna spełnić, to symbol naleŜy umieścić na osobnej przywieszce.
W  przypadku  gdy  kształt  opakowania  nie  jest  ściśle  określony  i  tworzą  go  na  przykład
miękkie,  elastyczne  torebki  to  symbol  GS1  powinien  znajdować  się  na  powierzchni  o  jak
najmniejszym  zniekształceniu.  Warunkiem  poprawnego  odczytania  kodu  jest  umieszczenie
go  na  jednej,  moŜliwie  najbardziej  gładkiej  powierzchni.  Umieszczenie  kodu  na  krawędzi
opakowania spowoduje, Ŝe nie będzie się on juŜ nadawał do automatycznego odczytu, a tym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

samym nie spełni swojej podstawowej funkcji. Symbol kodu pod pewnymi warunkami moŜe
być nanoszony na powierzchnie okrągłe. Kąt wycinka koła mierzony od środka symbolu do
zewnętrznej krawędzi znaku skrajnego nie moŜe przekraczać wówczas 30º. W innych
przypadkach kod naleŜy umieścić w taki sposób, by orientacja kresek była prostopadła do osi
bryły.

Budowa kodu kreskowego

Czym tak naprawdę jest kod kreskowy? OtóŜ jest on prostym graficznym znakiem,

symbolem,  słuŜącym  do  automatycznej  identyfikacji.  Popularność  na  całym  świecie  zdobył
dzięki  swojej  prostocie,  i  łatwości,  z  jaką  moŜna  go  umieścić  za  pomocą  drukarek,  na
etykietach.  Towarzyszy  temu  duŜa  pewność  jego  odczytu,  za  pomocą  skanerów.  Wygląd
odpowiednich kodów, drobiazgowo określają odpowiednie standardy.

Większość popularnych kodów kreskowych jest kombinacją następujących po sobie

jasnych  i  ciemnych  prąŜków.  Kreski  są  po  prostu  graficznym  odzwierciedleniem  cyfr,  liter
i znaków  specjalnych.  W  zaleŜności  od  standardu,  w  kodzie  mogą  być  zakodowane  tylko
cyfry, lub cyfry i litery. Są kody, które potrafią odzwierciedlić nawet wszystkie znaki ASCII.
Po obu stronach kodu, musi się znajdować wolna przestrzeń (margines), aby do czytnika nie
zostały  wprowadzone  błędne  informacje.  Niektóre  standardy  przewidują  charakterystyczny
sposób  zaczynania  i  kończenia  kodu  tak,  aby  czytnikowi  ułatwić  zadanie  bezbłędnej
identyfikacji znaku. W trakcie dekodowania znaku, zgodnie ze znaną zasadą z fizyki, światło
emitowane przez czytnik, jest odbijane przez jasne elementy kodu tzn. przerwy, a pochłaniane
przez  ciemne  elementy,  czyli  kreski.  Odbity  od  szeregu  kresek  promień  światła  spowoduje
w związku  z  tym  powstanie  w  czytniku  całego  ciągu  sygnałów  elektrycznych,  o  róŜnym
natęŜeniu  i  róŜnej  długości  trwania.  Te  słabe  impulsy  elektryczne  są  następnie  wzmocnione
i „przetłumaczone” przez dekoder czytnika, na język cyfr i liter. W tym formacie, są juŜ dalej
obrabiane  przez  współpracujący  zazwyczaj  z  urządzeniem  komputer.  Warunkiem
prawidłowego  odczytu,  jest  zapewnienie  odpowiedniej  jakości  znaku.  Oznacza  to,  Ŝe  rodzaj
uŜytych  farb,  powinien  na  tle  etykiety,  zapewnić  wydrukowanym  kreskom  odpowiedni
kontrast.

Rys. 22. Promień światła na kodzie kreskowym [www.gs1pl.org]

Pozornie wydawałoby się, Ŝe urządzenie dekodujące, z kresek jest w stanie odczytać

pełną  informację  o  danym  produkcie.  Ale  jest  to  nieprawda.  Ten  zbiór  kresek  jest  jedynie
bezbłędnym  identyfikatorem  artykułu.  Pełna  informacja  dotycząca  jego  własności,  budowy,
i innych  specyficznych  cech  (np.  ceny),  jest  zapisana  w  systemie  komputerowym  -  w  bazie
danych,  pod  pozycją,  do  której  się  odwołuje  unikalny  identyfikator.  Przez  analogię,  moŜna
ten  system  porównać  z  identyfikacją  pojazdów,  którym  nadawane  są  tablice  rejestracyjne.
Sam numer rejestracyjny niewiele nam mówi o pojeździe i jego właścicielu. Dopiero w bazie
danych,  którą  dysponuje  właściwy  Urząd  Komunikacyjny,  moŜemy  poznać,  nawet
szczegółowe  dane,  dotyczących  zarówno  właściciela,  jak  i  jego  pojazdu.  Dzięki  tak
zbudowanemu systemowi, ten sam kod kreskowy, nadany artykułowi przez producenta, moŜe
słuŜyć w  róŜnych sklepach do pobierania za towar róŜnych kwot. Ale trzeba w tym miejscu
zaznaczyć,  Ŝe  nie  wszystkie  standardy  ograniczają  się  jedynie  do  nadawania  unikatowych
numerów ewidencyjnych. Bywają kody kreskowe bardziej rozbudowane, posiadające oprócz
funkcji  identyfikacyjnych,  równieŜ  moŜliwości  do  zakodowania  bardziej  szczegółowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

charakterystyki danego przedmiotu. Dodatkowe dane mogą dotyczyć na przykład miejsca
produkcji, daty produkcji, czy serii towaru. Informacje te są zakodowane w kreskach, i aby do
nich dotrzeć, nie musimy się odwoływać do zewnętrznych baz danych w systemach
informatycznych.

Kody kreskowe GS1 (EAN-13, EAN-8)

Najpopularniejszym kodem stosowanym od lat jest kod EAN-13 (GTIN-13). Jest to

europejska  odmiana,  opracowanego  w  USA  kodu  UPC  (Universal  Product  Code).  Kod  ten
jest  rozpowszechniany  w  Europie  juŜ  od  1974  roku  (w  USA  od  1973 r.).  Jest
wykorzystywany  głównie  do  znakowania  artykułów  w  handlu  detalicznym  i  hurtowym.
Posługują się nim równieŜ magazyny. To właśnie kod EAN-13 jest widoczny na większości
artykułów w sklepach.

Kod EAN-13 posiada charakterystyczne 3 pary cienkich linii nieco wydłuŜonych,

względem  pozostałych  kresek.  Po  dwie  linie,  na  początku  i  końcu  znaku,  sygnalizują
początek  i  koniec  symbolu.  Dwie  cienkie  linie  w  środku  znaku,  tworzą  znak  rozdzielający.
Linie  te  mają  szerokość  jednego  modułu.  Pozostałe  kreski  mają  szerokości  będące
wielokrotnościami  tego  modułu.  Występują  kreski  o  czterech  grubościach.  Cały  znak  składa
się z 7 modułów.

Rys. 23. Kody kreskowe oznaczania jednostek handlowych (GTIN) [www.gs1pl.org]

W pierwszych trzech cyfrach kodu EAN-13, jest zakodowany kraj, w którym

wyprodukowano towar. W przypadku Polski jest to liczba 590. Kolejne cztery cyfry wskazują
konkretnego  producenta  towaru.  Kod  producenta  (lub  importera),  nadaje  krajowy  oddziałał
GS1, (w Polsce GS1 Polska przy Instytucie Logistyki i Magazynowania w Poznaniu). Numer
ten,  moŜe  być  równieŜ  pięcio,  sześcio,  lub  siedmiocyfrowy,  w zaleŜności  od  wielkości
przedsiębiorstwa  i  asortymentu  produkowanych  wyrobów.  Ale  w tym  przypadku,  gdy  do
kodowania producenta zostanie uŜytych np. 7 cyfr, na kodowanie numeru towaru zostaną juŜ
tylko  2  cyfry.  Gdy  producent  jest  zakodowany  tylko  4  cyframi,  to  kolejne  pięć  cyfr  opisują
towar.  Numer  ten  ustala  dla  kaŜdego  swojego  produktu  przedsiębiorstwo,  oczywiście
przestrzegając  w  tym  względzie  określonych  zasad  sformułowanych  przez  GS1.  Ostatnia
cyfra  w  znaku,  jest  cyfrą  kontrolną.  SłuŜy  ona  do  wykrywania  błędów,  które  mogłyby
powstać  podczas  odczytywania  kodu  przez  czytnik.  Oblicza  się  ją  według  ustalonego  przez
EAN  International  algorytmu.  Jak  z  tego  widać,  w  kodzie  EAN-13  moŜna  zakodować  tylko
wartości  cyfrowe  od  0  do  9.  Z  trzynastu  cyfr  uŜytych  w  kodzie,  do  identyfikowania  towaru
jest  wykorzystanych  dwanaście.  Trzynasta  jest  obligatoryjnie  wykorzystana  do
przedstawienia sumy kontrolnej.

Standard określa precyzyjnie zbiór szerokości kodu. Oznacza to, Ŝe nie moŜna go sobie

dowolnie pomniejszać, czy zwiększać. Dozwolone jest pomniejszenie wymiaru nominalnego
do 0,8 razy, a powiększenie do 2 razy. Wymiar nominalny, szerokość kresek, wielkość
jasnego marginesu, sposób umieszczania kodu na wyrobie został opisany szczegółowo

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w normach.  Brak  moŜliwości  dowolnego  pomniejszania  kodu,  stwarza  szczególnie  duŜe
problemy,  w przypadku  oznaczania  niewielkich  wyrobów.  W  takich  uzasadnionych
przypadkach, gdy są kłopoty z pomieszczeniem całego kodu EAN-13, stosuje się kod EAN-8.
Jest  on  uproszczoną  wersją  kodu  EAN-13.  Uproszczenie  to  polega  na  pominięciu  cyfry
kodującej  zakład  produkcyjny.  Czyli  w  skróconym  kodzie  pozostają  informacje  na  temat
kraju  produkcji  –  pierwsze  3  cyfry,  oraz  rodzaju  towaru  –  4  cyfry.  RównieŜ  i  w  tym
przypadku  obowiązkowo  musi  wystąpić  cyfra  kontrolna.  Jest  to  ostatnia,  8  cyfra.  Do
zakodowania informacji o produkcie zostaje w tym przypadku siedem cyfr.

Od 1 stycznia 2010 r. w punktach sprzedaŜy detalicznej zaczną funkcjonować nowe kody

kreskowe  GS1  DataBar.  Oznacza  to,  Ŝe  wszystkie  sieci  handlowe  i  inne  sklepy  detaliczne
muszą  być  przygotowane  organizacyjnie  i  technicznie  do  poprawnego  odczytu
i interpretowania  nowych  kodów  DataBar.  Nowe  kody  zostały  opracowane  w  celu
rozwiązania  problemów  związanych  z  kodowaniem:  bardzo  małych  obiektów  (np.
strzykawki,

fiolki,

blistry

tabletkami,

podzespoły

elektroniczne,

elementy

telekomunikacyjne), towarów o zmiennej ilości, wymagających podania oprócz numeru
identyfikacyjnego produktu takŜe wagi lub ceny (np. paczkowane wędliny, drób, sery),
a takŜe pojedynczych produktów rolnych (np. jabłka, pomarańcze).

Kod EAN-128

Kodem, który w ostatnich latach zrobił światową karierę, jest kod EAN-128. Powstał

w roku  1989.  Jest  to  obecnie  jedyny  kod  spełniający  wymóg  światowych  norm  i  pełnej
funkcjonalności na  globalnych rynkach. SłuŜy przede wszystkim do oznakowania opakowań
zbiorczych,  transportowych,  palet  itp.  Budowa  kodu  UCC/EAN-128  została  oparta  na
amerykańskim  kodzie  Code-128  opracowanym  przez  firmę  Intermec  Corporation.  Często
moŜna  się  spotkać  z  opinią,  Ŝe  jest  to  wśród  innych  liniowych  kodów  najlepszy  kod  na
ś

wiecie. Podobnie jak to jest w innych kodach i w tym przypadku zestawom róŜnej grubości

kresek  i  przerw,  odpowiadają  róŜne  znaki.  Atrakcyjność  tego  kodu  w  porównaniu  z  innymi
polega na tym, Ŝe przy jego pomocy moŜna zakodować nie tylko cyfry, ale równieŜ wszystkie
pozostałe znaki z grupy 128 znaków ASCII. Ale nie tylko ten walor przesądził o tym, Ŝe jest
to  obecnie  w  większości  krajów  na  świecie,  najczęściej  zalecany  kod  do  identyfikacji
jednostek logistycznych. Jego funkcjonalność została dodatkowo znacznie podniesiona dzięki
zastosowaniu w jego konstrukcji tzw. Identyfikatorów Zastosowań (IZ).

Rys. 24. Niektóre Identyfikatory Zastosowań [www.gs1pl.org]

Właśnie poprzez system IZ-ów, UCC/EAN-128 nie ogranicza się jedynie do

przedstawienia symbolu unikatowego numeru, odwołującego się do rekordu w bazie danych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

(jak to jest w przypadku kodu EAN-13, czy EAN-8). Kod UCC/EAN-128 sam w sobie moŜe
zawierać  interesujące  nas  szczegółowe  informacje  o towarze.  System  Identyfikatorów
Zastosowań jest elementem, który w sposób zasadniczy  róŜni kod UCC/EAN-128, od Code-
128.  Pomysł  z  zastosowaniem  IZ-ów  jest  prosty.  Wystarczy  wiedzieć,  Ŝe  po  określonym
oznaczeniu  cyfrowym  (w  symbolu  UCC/EAN-128  są  to  dwie,  trzy  lub  cztery  cyfry,
występujące  zawsze  w  nawiasach  okrągłych),  będą  następować  dane  o  określonym
charakterze.  Na  przykład  po  (10)  będzie  określany  numer  serii  produkcyjnej,  po  (11)  data
produkcji, a po (3103) waga towaru netto. Aby kod był uniwersalny, system IZ-ów musi być
oczywiście  uzgodniony  na  poziomie  międzynarodowym.  Dzięki  temu  zakodowana
informacja  moŜe  być  bezproblemowo  odczytana  i  prawidłowo  zinterpretowana  przez
wszystkie  podmioty  uczestniczące  w  łańcuchu  dostaw.  Lista  oznaczeń  cyfrowych  IZ-ów,
liczy  juŜ  ponad  100  pozycji.  Przy  ich  pomocy  moŜna  zakodować  w  kodzie  kreskowym
między  innymi  następujące  informacje:  po  (01)  numer  GS1  jednostki  handlowej
(tzw. Globalny  Numer  Identyfikacyjny  Jednostki  Handlowej  GTIN),  numer  GS1  towarów
zawartych  w  jednostce  logistycznej  (02),  minimalną  datę  trwałości  produktu  (15),  liczbę
jednostek  handlowych  zawartych  w  jednostce  logistycznej  (37)  itd.  Identyfikatory
Zastosowań  posiadają  uzgodniony  zarówno  rodzaj  występujący  po  nich  informacji,  jak  i  ich
format.  Na  przykład  data  jest  określana  po  (15)  w  formacie  RRMMDD,  a  sekwencja
(3103)025120,  oznacza  wagę  towaru  netto  wynoszącą  dokładnie:  25  kg  120  dkg.  Pełna  lista
Identyfikatorów  Zastosowań  jest  dostępna  między  innymi  na  oficjalnej  stronie  GS1  Polska
(www.gs1pl.org).

Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej

UŜywając kodu UCC/EAN-128, na etykiecie logistycznej moŜna odwzorować róŜne

informacje, dotyczące zawartości jednostki logistycznej. Jednak podstawowym wyróŜnikiem
i elementem, który obowiązkowo musi się znajdować na kaŜdej jednostce transportowej, jest
jej unikatowy, przypisany do kaŜdej z nich numer seryjny. Jego pełna nazwa brzmi: Seryjny
Numer  Jednostki  Wysyłkowej  tzw.  SSCC  (Serial  Shipping  Container  Code).  Jest  to
unikatowy  w  skali  całego  świata  numer  pojedynczej  jednostki  logistycznej,  nadawany  przez
firmę, która tę jednostkę „powołała do Ŝycia”. Jak juŜ wcześniej wspomniano, firma nadająca
ten  numer  musi  być  zarejestrowanym  uczestnikiem  systemu  GS1.  Seryjny  Numer  Jednostki
Wysyłkowej  jest  wyraŜany  za  pomocą  kodu  UCC/EAN-128,  z  zarezerwowanym  wyłącznie
dla  niego  Identyfikatorem  Zastosowań  o  wartości:  (00).  Składa  się  z  18  cyfr.  Firmy
uczestniczące  w łańcuchu  dostaw  posługują  się  Seryjnym  Numerem  Jednostki  Wysyłkowej,
aŜ  do  tego  momentu,  gdy  po  rozpakowaniu  jednostki  logistycznej  lub  jej  przepakowaniu,
przestanie  ona  fizycznie  istnieć  w  swojej  pierwotnej  formie.  Sposób  kodowania  jednostek
logistycznych  jest  sprecyzowany  w  europejskiej  normie  EN  1572:  „Kody  kreskowe  -
Jednoznaczne identyfikatory jednostki transportowej”. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej
(SSCC)  jest  zalecanym  identyfikatorem,  przez  wyŜej  wspomnianą  normę.  Jednoznaczny  i
unikatowy  numer  jednostki  logistycznej  jest  wykorzystywany  przez  wszystkich  uczestników
łańcucha  dostaw,  w  tym  producenta,  pośredników  handlowych,  firmy  spedycyjne,  odbiorcę,
słuŜby  celne  itp.  Informacje  na  temat  poszczególnych  jednostek  logistycznych,  gdy  są
gromadzone  i przechowywane  w  formie  elektronicznej,  mogą  być  wymieniane  między
uczestnikami  procesu  za  pomocą  elektronicznej  wymiany  danych  (EDI).  Gdyby  wszystkie
firmy  uczestniczące  w łańcuchu dostaw korzystały  z EDI, wówczas na etykiecie mógłby się
w zasadzie  znajdować  tylko  ten  jeden,  charakterystyczny  numer.  Pozostałe  szczegółowe
informacje  charakteryzujące  daną  jednostkę  logistyczną,  byłyby  przekazywane  w  postaci
elektronicznej.  MoŜliwość  zastosowania  identyfikatora  jednostki  logistycznej  (SSCC)
w formie  kodu  kreskowego,  niesie  cały  szereg  korzyści.  Dzięki  jego  graficznemu  obrazowi,
moŜna  go  odczytać  za  pomocą  czytników  elektronicznych,  szybko  i  bezbłędnie.  Zgodny

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z określonymi standardami, jest zrozumiały przez wszystkich zainteresowanych uczestników
łańcucha  dostaw,  nawet  gdy  są  oni  zlokalizowani  w  róŜnych  krajach.  Jednoznaczny
i indywidualny  numer  odpowiada  szczegółowym  informacjom  na  temat  poszczególnych
jednostek  logistycznych,  zawartym  w  bazach  danych.  Taki  unikatowy  numer  jednostki
logistycznej, to swoista tablica rejestracyjna tej jednostki.

Obowiązująca w Polsce struktura Seryjnego Numeru Jednostki Wysyłkowej (SSCC) jest

następująca.  Jak  juŜ  wcześniej  wspomniano,  numer  jest  poprzedzony  dwoma  zerami
w nawiasach  okrągłych:  (00).  Pierwsza  cyfra  z  zakresu  od  0  do  9  jest  cyfrą  uzupełniającą,
i moŜe przybrać dowolną wartość z tego zakresu. Kolejne 3 cyfry oznaczają prefiks kraju i dla
Polski  stale  wynoszą  590.  Kolejna  sekwencja  cyfr,  reprezentuje  numer  jednostki  kodującej,
przydzielony  przez  EAN  Polska.  JeŜeli  firma  otrzymała  juŜ  wcześniej  swój  identyfikator  do
oznaczenia towarów w kodach EAN-13 czy EAN – 8, to stosuje go równieŜ przy tworzeniu
numeru  SSCC.  Kolejna  grupa  cyfr  w  Seryjnym  Numerze  Jednostki  Kodującej,  to  juŜ
indywidualny  numer  jednostki  logistycznej,  przydzielany  przez  firmę  tworzącą  daną
jednostkę. Zasady uczestnictwa w systemie GS1 zobowiązują firmę do tego, aby przydzielony
numer  nie  został  zdublowany  w  okresie  1  roku.  Ostatnią  cyfrą  w  szeregu  jest  tzw.  cyfra
kontrolna.  Wyliczona  jest  ona  według  standardowego  algorytmu  na  podstawie  poprzednich
17  cyfr  i słuŜy  do  wykrywania  ewentualnych  błędów  powstających  w  czasie  odczytu  kodu
kreskowego.  Jak  juŜ  to  zostało  wcześniej  wspomniane,  w  warunkach  gdy  firmy  są
wyposaŜone  w  specjalistyczne  informatyczne  aplikacje,  wspomagające  zarządzanie
łańcuchami  dostaw  SCM  (Supply  Chain  Management)  numer  SSCC,  którym  jest  opatrzona
jednostka  logistyczna  jest  wystarczającym  elementem  do  uzyskania  pełnej  wiedzy  na  temat
przemieszczanej jednostki, zawartych w niej towarów itp. Ta  wiedza jest wówczas czerpana
z baz danych przekazywanych sobie drogą elektroniczną (EDI). Jeśli nie wszyscy uczestnicy
łańcucha  dostaw  posiadają  informatyczne  systemy  SCM,  wówczas  na  etykiecie  logistycznej
oprócz  numeru  SSCC,  muszą  się  pojawić  inne,  charakteryzujące  ją  informacje,  zakodowane
kodem EAN/UCC-128.

Organizacja GS1 pracuje intensywnie nad zupełnie nowym rodzajem kodu (RFID),

w którym  identyfikacja  towaru  byłaby  moŜliwa  przy  pomocy  częstotliwości  radiowych.
Problemy z jego wprowadzeniem wiąŜą się bezpośrednio z uwolnieniem odpowiednich pasm
częstotliwości  radiowych.  Jest  to  proces  bardzo  Ŝmudny,  wymagający  uzgodnień
z właściwymi  organizacjami  czuwającymi  nad  ładem  w  eterze.  Jednak  twórcy  RFID  po
wprowadzeniu  systemu,  obiecują  moŜliwość  zdalnego,  przeprowadzanego  drogą  radiową
ś

ledzenia przesyłek na całym świecie. Byłoby to szczególnie istotne w przypadku transportów

z produktami szybko się psującymi, czy wprowadzeniu systemów ochrony przed kradzieŜą.

Drukarki kodów

Popularną metodą wykorzystywaną do oznaczenia towarów, czy półproduktów jest

stosowanie samoprzylepnych  etykiet. W zaleŜności od wykorzystywanego urządzenia, mogą
one  być  drukowane  róŜnymi  metodami.  Najczęściej  spotyka  się  etykiety  przygotowane  przy
pomocy  drukarek  termotransferowych  lub  termicznych.  UmoŜliwiają  one  wydruk  kodów
kreskowych  nie  tylko  na  etykietach  samoprzylepnych,  ale  takŜe  na  róŜnego  rodzaju
wywieszkach, czy metkach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 25. RóŜne rodzaje drukarek kodów kreskowych [www.marketeo.com.pl]

Te specjalizowane drukarki, oprócz kodu w postaci kresek, mogą równieŜ drukować inne

oznaczenia w formie tekstowej. przy uŜyciu róŜnych czcionek, o róŜnej wielkości znaku.
Polecenie wydruku w tych urządzeniach zostaje wygenerowane dzięki specjalnemu
oprogramowaniu.

Tabela 3. RóŜne rodzaje kodów

Lp Nazwa kodu

Obraz graficzny kodu

Kod kreskowy EAN-8
(GTIN-8)
www.cardco.pl

Kod kreskowy EAN-13
(GTIN-13)
www.selmar.pl

Kod kreskowy UCC/EAN-128
(GTIN-128)
www.gs1cz.org

Kod kreskowy Code 39
www.logopak.com

Kod kreskowy Code 128
www.selmar.pl

Kod kreskowy UPC-A
www.upc-a.dlawas.com

Kod kreskowy UPC-E
www.gs1pl.org

Kod przeplatany 2 z 5
www.selmar.pl

Kod przestrzenny PDF 417
www.bcspolska.pl

Kod przestrzenny Data Matrix
www.bcspolska.pl

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kod composite
www.bcspolska.pl

QR code
www.qrcode.dlawas.com

Kod przestrzenny MaxiCode
www.100ups.com

Kod ten jest czytelny dla urządzeń niezaleŜnie od kierunku skanowania.
Symbole dwuwymiarowe słuŜą tu do kodowania takich informacji jak:
kod pocztowy, kod kraju, klasa usługi, numer monitorowania, data
kalendarzowa, liczbęi waga paczek, adres i ulica, miasto itp.

W popularnych drukarkach kodów kreskowych druk następuje na etykietach zwiniętych

w  rolkę.  Ten  rodzaj  druku  pozwala  na  szybkie  przygotowanie  dowolnej  liczby  etykiet
z kodami.  Generalnie  wyróŜnia  się  drukarki  pracujące  w  biurach  i  w  przemyśle.  Drukarki
wykorzystywane w przemyśle są specjalnie przystosowane do pracy w trudnych warunkach.
Tego  rodzaju  drukarki  są  mało  wraŜliwe  na  niską  temperaturę,  kurz,  czy  wilgoć.  MoŜe  na
nich powstać nawet kilkadziesiąt tysięcy etykiet dziennie.

Etykiety drukowane w drukarkach termicznych muszą być pokryte specjalną termoczułą

warstwą.  Pod  wpływem  podgrzanej  głowicy  w  określonych  miejscach  papier  zmienia  kolor
na  czarny.  Wydruki  tego  rodzaju  nie  są  jednak  trwałe.  Szczególnie  są  one  wraŜliwe  na
wysoką  temperaturę  (promienie  słoneczne)  i  niektóre  środki  chemiczne.  Nie  są  równieŜ
odporne  na  zadrapania.  Generalnie  tego  typu  etykiety  nie  nadają  się  do  oznaczania
produktów,  które  w  zamiarze  mają  być  przechowywane  długotrwale.  Znacznie  trwalsze
etykiety  powstają  w  wyniku  druku  na  drukarkach  termotransferowych.  Choć  zasada
powstawania  kodów  jest  podobna  jak  w  poprzednim  wypadku,  to  uŜycie  specjalnej  kalki
powoduje to, Ŝe etykiety w ten sposób przygotowane są znacznie trwalsze. Etykiety mogą być
drukowane na papierze, tworzywach sztucznych specjalnych tkaninach, czy nawet na metalu.
Te  etykiety  są  trwałe,  a  oznaczenia  kodowe  mogą  przetrwać  w  nie  zmieniającej  się  postaci
nawet wiele lat.

Czytniki kodów kreskowych

Istnieje cała gama urządzeń słuŜących do odczytu kodów kreskowych. Większość

czytników  jest  wyposaŜona  nie  tylko  w  funkcje  odczytujące  kod  kreskowy,  ale  równieŜ  jest
w stanie  rozpoznać  jego  standard.  Taki  czytnik  moŜe  bezbłędnie  odczytać  kody
sformułowane  w  wielu  róŜnych  standardach.  Decydując  się  na  zakup  czytnika,  naleŜy
zapoznać się z listą obsługiwanych przez niego standardów.

Rys. 26. RóŜne rodzaje czytników kodów kreskowych [www.kasyidrukarki.com.pl]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odczyt kodu realizowany jest praktycznie w dwóch technologiach, róŜniących się

w widoczny  sposób  źródłem  oświetlenia  pola.  W  czytnikach  LCD  do  oświetlenia  obszaru
kodu  jest  wykorzystana  matryca  diod  LED.  Czytniki  tego  typu  wymagają  przysunięcia
głowicy  czytnika  bezpośrednio  w  pobliŜe  kodu.  Jest  to  pewien  mankament  tego  rodzaju
czytników. Posiadają one jednak równieŜ nie kwestionowane zalety. Czytniki LCD mogą na
przykład  odczytać  kody  o  słabszej  jakości.  Są  one  takŜe  bardziej  wytrzymałe  mechanicznie,
gdyŜ  nie  zawierają  w  swojej  budowie  elementów  ruchomych.  Czytniki  typu  CCD  (long
range) umoŜliwiają odczyt kodów równieŜ z nieco większej odległości. Sposób odczytu kodu
jest oparty na technologii diody CCD. Są to czytniki często stosowane w sklepach i biurach.
SłuŜą  one  do  wprowadzenia  kodów  poszczególnych  towarów  podczas  sprzedaŜy  lub  do
ewidencjonowania towarów przyjmowanych do magazynu. Tego rodzaju czytniki są równieŜ
wykorzystywane  w  aptekach  do  odczytywania  kodów  recept  i  leków.  W  biurach  uŜywa  się
ich do identyfikacji dokumentów, czy przedmiotów w czasie spisu inwentarzowego.

Na nieco innej zasadzie pracują czytniki laserowe. Oświetlają one obszar badany wąskim

promieniem lasera. Czytniki tego rodzaju pozwalają na odczyt kodu nawet z odległości
kilkudziesięciu centymetrów. Jednak ze względu na zastosowane w ich budowie ruchomy
system lusterek, są mniej wytrzymałe mechanicznie.

Jeszcze inny rodzaj urządzeń to czytniki klawiaturowe. Do przesyłania danych słuŜy

typowe  złącze  klawiaturowe.  Często  klawiaturę  komputera  podłącza  się  do  czytnika,  zaś
złącze  czytnika  do  gniazda  klawiatury  w komputerze.  Klawiatura  i  czytnik  mogą  działać
niezaleŜnie.  Czytniki  klawiaturowe  są  niezawodne  i  najczęściej  nie  wymagają
specjalizowanego oprogramowania komunikacyjnego. Na rynku znajdują się czytniki kodów
kreskowych przeznaczone do róŜnych zastosowań. Spotyka się więc czytniki ręczne do biura i
sklepów  (diodowe  lub  laserowe).  Niekiedy  specyfika  pracy  narzuca  konieczność
zastosowania czytnika wielokierunkowego. Z takimi czytnikami moŜna się spotkać chociaŜby
przy kasach w supermarketach. Wybór odpowiedniego czytnika jest zazwyczaj podyktowany
specyficznymi  warunkami  pracy,  w jakich  przyjdzie  mu  działać.  Są  więc  czytniki
przeznaczone do wykorzystania w szczególnie trudnych warunkach przemysłowych, odporne
na  upadki  nawet  z  wysokości  blisko  2 m.  Niekiedy  stosuje  się  czytniki  ze  zwiększoną
odpornością  elektrostatyczną.  W razie  potrzeby  moŜna  takŜe  zastosować  urządzenia
przeznaczone do pracy w ujemnych temperaturach.

Terminale

Do kontroli przyjęć i wydań w magazynach lub kontroli przebiegu przesyłek kurierskich

często stosuje się przenośne terminale klawiaturowe, z wbudowanym czytnikiem laserowym.
Tego rodzaju urządzenia stosuje się równieŜ do zbierania danych w procesach produkcyjnych.
Niektóre firmy w celu szybkiego zbierania zamówień wyposaŜają ten rodzaj terminali swoich
terenowych  przedstawicieli  handlowych.  Terminale  (zwane  takŜe  kolektorami  danych)  są
najczęściej  urządzeniami  przenośnymi,  umoŜliwiającymi  szybkie  i  bezbłędne  zebranie
danych.  Dane  te  moŜna  w  terminalach  poddać  wstępnej  obróbce  oraz  przechować  je
w pamięci, aŜ do czasu przesłania ich do stacjonarnego komputera. Jednym słowem terminal
to  nic  innego  jak  mały  przenośny,  specjalizowany  komputer  wyposaŜony  w  pamięć,
klawiaturę,  wyświetlacz  oraz  wbudowany  czytnik  kodów  kreskowych.  Terminale  mogą
współpracować  z przenośnymi  drukarkami  etykiet.  Zasadniczą  zaletą  przenośnego  terminala
jest jego mobilność, czyli moŜliwość przemieszczania się wraz z operatorem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.27. Przykłady terminali ręcznych (kolektory danych) [ www.hdf.com.pl www.skk.com.pl]

Komunikacja terminali z komputerami stacjonarnymi moŜe się odbywać drogą

przewodową  lub  bezprzewodową.  Komunikacja  przewodowa  (przez  kabel  komunikacyjny
i złącze RS232) posiada kilka ograniczeń. Wielkość danych, których się operuje jest wówczas
ograniczona  wielkością  pamięci  terminala.  Mobilność  obsługującego  jest  takŜe  ograniczona,
gdyŜ  w określonym  czasie  musi  on  wymienić  dane  z  komputerem  stacjonarnym.  Czas
transmisji  danych  przez  port  szeregowy  szczególnie  przy  duŜej  bazie  jest  teŜ  wydłuŜony.
Ponadto  kable  i  złącza  są  naraŜone  na  uszkodzenia  i  wpływ  czynników  zewnętrznych
(wilgotność, temperaturą). Transmisja bezprzewodowa jest pozbawiona wyŜej wymienionych
wad.  Komunikowanie  terminala  z  komputerem  stacjonarnym  odbywa  się  wówczas  w  czasie
rzeczywistym.  Terminale  przedstawicieli  handlowych  do  komunikowania  się  ze  swoimi
macierzystymi  jednostkami  mogą  uŜywać  technologii  komunikacyjnych  opartych  na
GMS/GPRS.  Oprócz  terminali  klawiaturowych  stosowanych  powszechnie  w  logistyce,
ewidencji  środków  trwałych,  produkcji  czy  sprzedaŜy,  stosuje  się  równieŜ  bardziej
zaawansowane terminale z ekranem dotykowym

Oprogramowanie wspierające gospodarkę opakowaniami

Skuteczne zarządzanie firmą, bez dysponowania zaawansowanym systemem

informatycznym wspomagającym podejmowanie decyzji, staje się we współczesnym świecie
coraz  trudniejsze.  Okres  powszechnego  i  niepodzielnego  królowania  w  przedsiębiorstwach
wyłącznie  programów  finansowo-księgowych,  z  oddzielnie  funkcjonującymi  aplikacjami
dotyczącymi  produkcji,  magazynowania,  czy  spedycji,  dobiega  nieuchronnie  końca.
Współczesna  logistyka  z  natury  rzeczy  swoim  nerwem  obejmuje  całość  zagadnień
związanych  z  funkcjonowaniem  przedsiębiorstwa.  Aby  przedsiębiorstwo  właściwie
funkcjonowało, musi dysponować precyzyjnymi danymi i to najlepiej w czasie rzeczywistym,
równieŜ dotyczącymi wszystkich zagadnień związanych z opakowaniami.

W przypadku niewielkich firm wystarczy doświadczenie, sprawne słuŜby finansowo-

księgowe  i  intuicja  połączona  ze  zdrowym  rozsądkiem.  Jeśli  chodzi  o  średnie  i  duŜe
przedsiębiorstwa, sprawa nie jest juŜ tak oczywista. Aby móc podjąć odpowiedzialne decyzje,
naleŜy dokonać dogłębnej analizy wszelkich procesów zachodzących wewnątrz i na zewnątrz
przedsiębiorstwa.  W  uzyskaniu  tak  złoŜonego  obrazu  firmy  i  jej  otoczenia,  pomagają
współczesne  technologie  informatyczne.  Tylko  komputery  uzbrojone  w  specjalistyczne
oprogramowanie,  są  w  stanie  z  pozornego  chaosu  milionów  róŜnorodnych  danych,  obliczyć
czytelne  wskaźniki,  na  podstawie  których  będzie  moŜna  wysnuć  informacje,  dotyczące  na
przykład kondycji firmy. Współcześnie nie mogą to być autonomiczne programy, oddzielnie
wspomagające  produkcję,  księgowość,  magazyn  i  spedycję.  Uzyskanie  czytelnego,
jednolitego  obrazu  funkcjonowania  firmy,  który  jest  wypadkową  ogromnej  liczby  zjawisk
zachodzących  w  skomplikowanej  grze  rynkowej,  moŜe  jedynie  zagwarantować  wdroŜony
i dobrze funkcjonujący Zintegrowany System Informatyczny (ZSI).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zazwyczaj składa się on z wielu wyspecjalizowanych modułów, odpowiedzialnych za

róŜne  sfery  działalności  przedsiębiorstwa.  Są  tam  aplikacje  sterujące  produkcją,  finansami,
zaopatrzeniem,  sprzedaŜą,  łańcuchem  dostaw,  marketingiem  kontaktami  z  klientami  itp.
Jednak  cechą  charakterystyczną  Zintegrowanego  Systemu  Informatycznego  jest  to,  Ŝe
wszystkie  te  aplikacje  korzystają  z  tej  samej,  wspólnej  do  całego  przedsiębiorstwa  bazy
danych.  Tylko  wówczas  informacje  powstające  na  podstawie  spójnych,  rzetelnie
wprowadzonych danych, dadzą niezbędną wiedzę dla racjonalnego podejmowania decyzji.
Grupa  programów,  zajmująca  się  kompleksową  obsługą  magazynów,  kryje  się  pod
akronimem  WMS  (Warehousing  Management  Systems).  Jest  to  specjalistyczna  grupa
programów  odpowiedzialna  za  fizyczne  i  właściwe  rozmieszczenie  towarów  w  tychŜe
magazynach,  a takŜe  nadzorująca  gospodarkę  opakowaniami.  Oczywiście  programy  te  w
Zintegrowanym  Systemie  Informatycznym,  powinny  ściśle  współpracować  z  nadrzędnym  w
stosunku do nich systemem ERP.

W mniejszych firmach za gospodarkę opakowaniami mogą być odpowiedzialne

niewielkie, samodzielne programy dla magazynów opakowań zwrotnych, hurtowni, firm
budowlanych, logistycznych i innych uŜytkowników, którym zaleŜy na szybkim generowaniu
dokumentów wysyłki i zwrotu. Program pozwala na graficzne wyświetlenie dokumentów
i transakcji

związanych

wybranym

klientem

(wysyłki,

zwroty)

układzie

chronologicznym. Najczęściej programy umoŜliwiają eksport danych do arkusza Excela,
w celu dalszej obróbki. Niektóre z programów pozwalają śledzić los opakowania (palety,
kontenera), gdy (w szczególności kosztowne opakowanie) pozostaje u odbiorcy.

Koszty opakowań

Dobierając właściwe opakowanie do wyrobu, przedsiębiorstwo musi zadecydować

jakiego rodzaju to opakowanie będzie, jaki będzie udział kosztu opakowania w koszcie całego
wyrobu.  Gdy  zostanie  zastosowane  opakowania  tańsze,  cena  wyrobu  się  zmniejszy,  ale
ryzyko uszkodzenia wyrobu wzrośnie. Solidne, droŜsze opakowanie zabezpieczy prawidłowo
wyrób,  ale  jednocześnie  moŜe  wpłynąć  na  podwyŜszenie  jego  ceny.  Przy  podejmowaniu  tej
waŜnej  decyzji,  nie  wolno  zapominać  o głównym  zadaniu  opakowania,  czyli  o  jego  funkcji
ochronnej podczas transportu i magazynowania.

Nie bez znaczenia dla sprawy kosztów opakowania pozostają decyzje dotyczące materiału

z  jakiego  będzie  ono  utworzone  i  zastosowanego  typoszeregu  wymiarowego.  W  przypadku
opakowań  wykonanych  z  solidnych  tworzyw  tradycyjnych  (metal,  drewno)  moŜe
niebagatelnie wzrosnąć waga zapakowanego wyrobu, co moŜe z kolei wpłynąć niekorzystnie
na  wzrost  kosztów  dystrybucji.  Dlatego  coraz  częściej  stosowane  są  opakowania  z  tworzyw
sztucznych,  które  są  równie  wytrzymałe  co  opakowania  wykonane  z  drewna,  czy  nawet
metalu, a przy tym znacznie lŜejsze. Oprócz wartości materiału, na koszt opakowania składają
się  jeszcze  jego  konstrukcja,  koszt  opracowania  projektu,  technologia  produkcji,
magazynowanie i transport gotowych opakowań, konfekcjonowanie itp.

Rys. 28. Wpływ konstrukcji opakowania na obniŜenie zuŜycia [www.mares.pl]

Jak widać, opakowanie powinno być zawsze rozpatrywane jako część spójnego procesu

logistycznego. W zaleŜności od rodzaju zastosowanego materiału opakowaniowego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i koniecznych  warunków  dystrybucji,  koszty  opakowań  będą  się  zmieniać.  W  przypadku
wartościowych  wyrobów,  koszt  opakowania  moŜe  niekiedy  dochodzić  do  50%  wartości
samego  wyrobu.  Jednak  w  przypadku  większości  opakowań  ich  koszt  kształtuje  się  na
poziomie  od  kilku  do  kilkunastu  procent  wartości  opakowanego  produktu.  Na  koszty
opakowań  oprócz  wartości  zastosowanego  materiału  będą  składać  się  jeszcze  koszty
wykonania samego opakowania (w tym robocizna i energia), a takŜe opłata produktowa. Jest
to opłata, którą ponoszą przedsiębiorcy za wprowadzenie opakowań na rynek.

Konstrukcja opakowania moŜe równieŜ w istotny sposób wpłynąć na koszty opakowania.

Dobór  odpowiednich  surowców,  kształtu  opakowania,  racjonalne  wykorzystanie  surowca  to
kolejne  istotne  elementy  mające  wpływ  na  ewentualna  redukcje  kosztów.  Przedstawione
powyŜej zdjęcia przedstawiają opakowania na pizze. Obydwa pudełka po złoŜeniu posiadają
identyczne  kształty  zewnętrzne,  gdyŜ  słuŜą  do  transportu  pizzy  o  identycznych  gabarytach.
Jednak  po  dokładniejszej  analizie  rozłoŜonych  opakowań  moŜna  dojść  do  wniosku,  Ŝe
zuŜycie surowca do produkcji pudełka a) jest większe, niŜ opakowania b).

Na optymalizację kosztów opakowań wpływ będą miały: właściwy dobór gabarytów

opakowań (uwzględniający sposób transportu),  gabaryty jednostek transportowych, wielkość
opakowań zbiorczych, rodzaj stosowanych palet, system zalecanego magazynowania, sposób
dystrybucji  itp.  Projektując  opakowanie,  naleŜy  dobierać  technologie  bezodpadowe  lub
niskoodpadowe,  nie  powodujące  zagroŜeń  dla  środowiska  i  bezpieczeństwa  ludzi.  Podczas
projektowania  technologii  pakowania  naleŜy  eliminować  nadmiar  opakowań  i  unikać
pakowania wielostopniowego tam, gdzie nie wpływa to na właściwe zabezpieczenie wyrobu,
a  takŜe  dobierać  opakowania  jednostkowe,  zbiorcze  i  transportowe  dostosowane  do
ekonomicznie uzasadnionych technologii odzysku (w tym recyklingu), systemów selektywnej
zbiórki.

4.3.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest kod kreskowy?

Czym zajmuje się organizacja GS1?

Jakie wymagania stawia się kodom kreskowym?

Jak są zbudowane kody EAN-8, EAN-13, EAN-128?

Do czego słuŜą symbole IZ-ów?

Co oznaczają skróty SSCC i GTIN?

Jakie znasz inne systemy kodowania?

Jakie znasz rodzaje drukarek do kodów ?

Jakie znasz rodzaje czytników kodów?

10.

Jakie czynniki wpływają na koszt opakowania?

4.3.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przeanalizuj budowę kodów kreskowych EAN-8 i EAN-13 znajdujących się na

opakowaniach jednostkowych. Sprawdź budowę kodów pochodzących od jednego
producenta umieszczonych na róŜnych jego wyrobach. Rozpoznaj na podstawie kodów kraje
pochodzenia poszczególnych producentów. W tym celu odszukaj w Internecie tabelę
prefiksów poszczególnych krajów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

przeanalizować budowę przedstawionych kodów kreskowych,

opisać schemat, według którego są zbudowane kody EAN-8 i EAN-13,

odszukać w Internecie prefiksy krajów w systemie GS1.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przykłady kodów kreskowych,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Przeanalizuj budowę kodów kreskowych EAN-128 znajdujących się na etykietach.

Odszukaj oznaczenia IZ-ów. Na podstawie odpowiedniej tabeli odszyfruj, jakie informacje
zostały zakodowane.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

przeanalizować budowę przedstawionych kodów kreskowych,

opisać schemat, według którego jest zbudowany kod EAN-128,

rozszyfrować informacje zawarte w kodach EAN-128.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przykłady kodów kreskowych,

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj kod EAN-128, w którym przy pomocy odpowiednich IZ-ów oznacz datę

produkcji (15 11 2007), datę pakowania (16 11 2007), datę minimalnej trwałości (15 07 2008)
datę maksymalnej trwałości (15 11 2008) i wagę brutto produktu (0,75 dkg). Wybierz Polski
prefiks kraju i dowolny numer producenta i numer produktu. Cyfrę (kontrolną) pomiń.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

zaprojektować kod EAN-128, według zadanych warunków.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Korzystając z posiadanej aplikacji do tworzenia kodów kreskowych, wykonaj

praktycznie kod EAN-128 zaprojektowany w ćwiczeniu nr 3. Następnie wydrukuj go
i odczytaj przy pomocy czytnika kodów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

wykonać kod EAN-128, posługując się odpowiednią aplikacją,

wydrukować kod i go odczytać przy pomocy czytnika kodów kreskowych.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

program do tworzenia kodów kreskowych,

−

drukarka i czytnik kodów kreskowych.

4.3.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

rozpoznawać kody kreskowe?

stosować system IZ-ów w kodzie EAN-128?

drukować kody kreskowe?

uŜywać czytników kodów kreskowych?

dobierać urządzenia do automatycznej identyfikacji?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.

Zasady klasyfikowania zuŜytych opakowań. Międzynarodowe
prawo dotyczące opakowań

4.4.1.

Materiał nauczania

KaŜde opakowanie po pewnym czasie staje się odpadem. Odpadem opakowaniowym

nazywa  się  wszystkie  opakowania  (w  tym  równieŜ  wielokrotnego  uŜytku  wycofane
z ponownego  uŜycia),  stanowiące  odpady  w  rozumieniu  przepisów  ustawy  o  odpadach.
Wielokrotnym  uŜytkiem  nazywa  się  takie  działanie,  w  trakcie  którego  opakowania
przeznaczone  jest  co  najmniej  do  dwukrotnego  uŜycia,  są  powtórnie  wykorzystane  do  tego
samego celu, do którego było pierwotnie przeznaczone.

Rys. 29. Schemat przedstawiający powstawanie odpadów opakowaniowych [16, s. 6]

Udział podstawowych materiałów stosowanych do produkcji opakowań w skali

wiatowej przedstawia się następująco:

−

tworzywa sztuczne – 30%,

−

papier i tektura – 28%,

−

metale – 27%,

−

szkło – 15%.

Recykling to system wielokrotnego wykorzystywania materiałów do wytwarzania nowych
produktów. Zadania recyklingu to przede wszystkim zmniejszenie ilości odpadów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zmniejszenie ich szkodliwości dla środowiska oraz oszczędzanie zasobów naturalnych.
Recykling jest kompleksową metodą ochrony środowiska naturalnego. Poziom recyklingu

wyznaczony w Polsce na lata 2002-2007 dla poszczególnych rodzajów opakowań przedstawia
się następująco:

Tabela 4. Recykling opakowań w Polsce. [Dz.U.Nr104, poz.982 z 2003 i Dz.U.Nr103, poz.872 z 2005]

Największy rozwój w zakresie materiałów opakowaniowych dotyczy tworzyw

sztucznych.  DuŜa  róŜnorodność  tworzyw  sztucznych  (m.in.:  polietylen,  polipropylen,
poliestry,  polichlorek  winylu,  polistyren,  poliamid,  kopolimery  i  in.)  umoŜliwia  wybór
materiałów  o cechach  odpowiednich  do  wymagań  pakowanego  produktu.  Biorąc  pod  uwagę
przeciwdziałanie  powstawaniu  odpadów,  stanowi  to  powaŜne  utrudnienie  w  prowadzeniu
selektywnej zbiórki i wtórnym przetworzeniu.
Opakowania  z  tworzyw  sztucznych  bardziej  zagraŜają  środowisku  niŜ  opakowania  z  innych
materiałów.  Trudności  nastręcza  tu  nie  tyle  metoda  zagospodarowania  odpadów
opakowaniowych z tworzyw sztucznych, co sposób ich zbierania i segregacji.

Tabela 5. Kody cyfrowe przyporządkowane do róŜnych rodzajów odpadów opakowaniowych [Dz.U. z 2001 r.

Nr 112, poz. 1206]

Skoro odpady opakowaniowe powstaną, poniewaŜ nie uda się temu zapobiec, to
ustawodawstwo Polski i UE wskazuje przede wszystkim na odzysk i recykling.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań i produktów w opakowaniach

Obowiązki producenta, importera i eksportera opakowań:

−

Producent i importer opakowań powinni ograniczyć liczbęi negatywne oddziaływanie na
ś

rodowisko substancji stosowanych do produkcji opakowań oraz wytwarzanych odpadów

opakowaniowych.

−

Producent i importer opakowań mają obowiązek oznakowania opakowań chyba, Ŝe
rodzaj opakowania tego nie wymaga.

−

Producent, importer i eksporter opakowań są obowiązani do składania właściwemu
marszałkowi województwa sprawozdania o masie wytworzonych, przywiezionych zza
granicy lub wywiezionych za granicę opakowań.

Obowiązki producenta, importera i eksportera produktów w opakowaniach:

−

Producent i importer produktów w opakowaniach mają obowiązek osiągania poziomów
odzysku i recyklingu opakowań, określonych w odrębnych przepisach.

−

Producent  i  importer  mają  obowiązki  w  zakresie  sprawozdawczości  odnośnie  ilości
i rodzaju  stosowanych  opakowań  zgodnie  z  przepisami  ustawy  o  obowiązkach
przedsiębiorców  w  zakresie  gospodarowania  niektórymi  odpadami  oraz  o  opłacie
produktowej i depozytowej.

−

Producent i importer mają obowiązek odpowiedniego znakowania produktu
w opakowaniu.

−

Eksporter produktu w opakowaniu ma obowiązek składania właściwemu marszałkowi
województwa rocznego sprawozdania o masie wywiezionych za granicę opakowań.

−

Producent  i  importer  substancji  chemicznych  bardzo  toksycznych,  toksycznych,
rakotwórczych, mutagennych lub niebezpiecznych dla środowiska obowiązani są ustalić
wysokość  kaucji  za  opakowania  jednostkowe  oraz  odebrać  na  własny  koszt  od
sprzedawcy  opakowania  wielokrotnego  uŜytku  i  odpady  opakowaniowe  po  tych
substancjach. Ponadto winni posiadać zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie
zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów opakowaniowych po tych
substancjach.

−

Obowiązki sprzedawcy i uŜytkownika produktu w opakowaniach określone zostały
w ustawie. Są to obowiązki związane ze zwrotem opakowań przez uŜytkownika produktu
w opakowaniu oraz z ich odbiorem i selektywną zbiórką przez sprzedawcę.

Obowiązek znakowania opakowań

Producent i importer opakowań mają obowiązek ich oznakowania, chyba, Ŝe rodzaj

opakowania tego nie wymaga.
1. Oznakowanie powinno określać:

−

rodzaj materiałów wykorzystanych do produkcji opakowania,

−

moŜliwość wielokrotnego uŜytku opakowania,

−

przydatność opakowania do recyklingu.

2. Oznakowanie umieszcza się na opakowaniu lub na naklejonej na nim etykiecie, a jeśli

rozmiary opakowania na to nie pozwalają - na dołączonej do niego informacji.

3. Oznakowanie powinno być wyraźne, widoczne i czytelne oraz powinno zachowywać

trwałość równieŜ po otwarciu opakowania.

Minister Środowiska wydał rozporządzenie z 4 czerwca 2003 r. w sprawie oznaczania
opakowań (Dz.U. Nr 105, poz. 994), które weszło w Ŝycie 1 lipca 2003 r. i zostało zmienione
Rozporządzeniem Ministra Środowiska z 23 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 94, poz. 927).
Zgodnie z tym rozporządzeniem, oznakowaniu podlegają opakowania z aluminium i tworzyw
sztucznych. Oznaczenia pokazano na rysunku 19 na str. 24 tego Poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wypełnianie przez przedsiębiorstwa obowiązku recyklingu

Rys. 30. RóŜne moŜliwości wypełnienia przez przedsiębiorstwo obowiązku recyklingu [11, s. 20]

−

Samodzielna  realizacja  obowiązku  polega  na  przekazaniu  zgromadzonych  przez
przedsiębiorcę  opakowań  pouŜytkowych  (z  grup  materiałowych,  które  wprowadza  na
rynek  z  wyrobem)  do  zakładu  przetwórczego.  Do  udokumentowania  masy  odpadów
opakowaniowych  przekazanych  do  recyklingu,  w  ramach  samodzielnie  realizowanego
przez  przedsiębiorców  obowiązku,  naleŜy  wykazać  się  kartą  przekazania  odpadów
i fakturą VAT.

−

Druga  moŜliwość  to  realizacja  obowiązku  za  pośrednictwem  organizacji  odzysku
i wpłacenie  tej  organizacji  opłat  recyklingowych.  Obowiązek  recyklingu,  podobnie  jak
w systemach  unijnych,  moŜe  być  realizowany  przez  współpracę  z  wybraną  organizacją
odzysku

i wpłacenie na konto tej organizacji, zgodnie z wcześniej podpisaną umową,

opłat recyklingowych.

−

W przypadku nieosiągnięcia za dany rok określonych limitów recyklingu lub wywiązanie
się  z  tego  obowiązku  w  niedostatecznym  stopniu,  przedsiębiorca  powinien  do  31  marca
roku  następnego  wpłacić  na  rachunek  Urzędu  Marszałka  Województwa  opłatę
produktową.  Opłata  produktowa  obliczana  jest  jako  iloczyn  stawki  opłaty  i  róŜnicy
pomiędzy wymaganym a osiągniętym poziomem recyklingu. Stawki opłat produktowych
podawane są co dwa lata w Dzienniku Ustaw.

Organizacje odzysku

Organizacje odzysku, zgodnie z zapisami ustawowymi, są spółkami akcyjnymi

prowadzącymi  wyłącznie  działalność  polegającą  na  organizowaniu,  zarządzaniu  lub
prowadzeniu  przedsięwzięć  w  zakresie  odzysku  i  recyklingu  odpadów.  Środki  finansowe
pochodzące  z  opłat  recyklingowych  powinny  być  przeznaczane  na  prowadzenie  selektywnej
zbiórki odpadów.
Obecnie funkcjonuje 30 organizacji odzysku. Organizacje branŜowe przejmują zobowiązania
tylko za jeden rodzaj odpadów, np. ALUMINIUM RECYKLING Organizacja Odzysku S.A.
zajmująca  się  recyklingiem  puszek  aluminiowych,  czy  OILER  Organizacja  Odzysku  S.A.
zajmująca  się  odzyskiem  olejów  smarowych,  czy  teŜ  REBA  Organizacja  Odzysku  S.A.
zajmująca

się

recyklingiem

baterii

oraz

organizacje

przejmujące

zobowiązania

przedsiębiorców dotyczące wszystkich rodzajów opakowań.

Międzynarodowe prawo dotyczące opakowań

NiŜej zostały przytoczone ustawy UE dotyczące opakowań. Większość z nich ma

odpowiedniki w przepisach polskich.

−

EN 13193:2000 Opakowania - Opakowania i środowisko - Terminologia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

EN 13427:2000 Opakowania - Wymagania dotyczące stosowania europejskich norm
w zakresie opakowań i odpadów opakowaniowych.

−

EN 13428:2000 Opakowania - Wymagania specyficzne w zakresie produkcji i składu -
Zapobieganie u źródła.

−

EN 13429:2000 Opakowania - Ponowne uŜycie.

−

EN 13430:2000 Opakowania - Wymagania dla opakowań podatnych na odzysk poprzez
recykling materiałowy.

−

EN 13431:2000 Opakowania - Wymagania dla opakowań podatnych na odzysk w formie
energii, włączając specyfikację minimalnej wartości kalorycznej.

−

EN 13432:2000 Opakowania - Wymagania dla opakowań podatnych na odzysk poprzez
kompostowanie i biodegradację - Schemat testu i kryteria oceny w celu końcowej
akceptacji opakowania.

4.4.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co nazywamy odpadem opakowaniowym?

Co to jest recykling?

Jakie obowiązki ciąŜą na producentach, importerach i eksporterach opakowań?

Jak przedsiębiorstwo moŜe wypełniać obowiązek recyklingu?

Co to jest opłata produktowa?

4.4.3.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opakowaniom wykonanym z róŜnych tworzyw, przydziel odpowiednie kody oznaczenia,

odpowiadające materiałom z jakich zostały one wyprodukowane. Posegreguj te opakowania
według rodzajów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

przydzielić opakowaniom odpowiednie kody cyfrowe.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przykłady opakowań,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 2

Dysponując opakowaniami wykonanymi z róŜnych tworzyw sztucznych, odszukaj

oznaczenia rodzaju tworzywa, z jakiego zostały one wykonane. W tabeli zapisz nazwę
tworzywa i narysuj odpowiadające mu oznaczenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

rozpoznać rodzaj tworzywa uŜytego do wyprodukowania poszczególnych opakowań.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

przykłady opakowań,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

Ćwiczenie 3

Odszukaj w Internecie informację, na temat recyklingu materiałowego, surowcowego

i energetycznego. Opisz na czym polegają te metody.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

określić zasady bezpiecznej pracy,

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

odszukać informacje na temat róŜnych metod recyklingu.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−

komputer z dostępem do Internetu,

−

materiały piśmiennicze,

−

literatura zgodna z wykazem.

4.4.4.

Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

scharakteryzować system recykling?

segregować i klasyfikować opakowania do recyklingu?

opisać na czym polega obowiązek znakowania opakowań?

odszukać w Internecie informacje na temat międzynarodowego prawa
dotyczącego opakowań?

opisać obowiązki producenta, importera, eksportera opakowań
i produktów w opakowaniach?

opisać czym zajmują się organizacje odzysku odpadów?

wytłumaczyć, co to jest opłata produktowa?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

Test zawiera 20 zadań. Do kaŜdego zadania dołączone są 4 moŜliwości odpowiedzi.
Tylko jedna jest prawidłowa.

Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej rubryce
znak X. W przypadku pomyłki naleŜy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie
ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

Jeśli udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóŜ jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podstawową funkcją opakowania jest

zapewnienie pakowanym produktom określonej jakości i umoŜliwienie ich transport,
składowanie oraz prezentację.

ochrona środowiska naturalnego.

informowanie konsumenta o zawartości.

nadanie estetycznego wyglądu opakowanym produktom.

2. Butelki z polichlorku winylu powstają poprzez

rozdmuch spręŜonym powietrzem.

rozdmuch gorącym powietrzem.

wtrysk.

zgrzewanie dwóch wcześniej wykonanych połówek.

3. Opakowanie z tworzywa sztucznego w porównaniu z opakowaniem metalowym

ulega korozji.

trudniej zachować w czystości.

jest lŜejsze.

jest przyjazne dla środowiska.

4. Uprzywilejowana paleta EURO posiada wymiary.

800 x 1200 mm.

800 x 1000 mm.

1000 x 1200 mm.

1200 x 1200 mm.

5. Palety słupkowe

są zbudowane ze słupków.

są zbudowane z rurek.

są paletami płaskimi, dodatkowo wyposaŜonymi w umocowane w naroŜnikach słupki.

są składanymi paletami płaskimi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Na kaŜdym opakowaniu wprowadzonym do handlu musi się znajdować

tylko nazwa towaru.

informacja marketingowa.

instrukcja obsługi wyrobu.

nazwa producenta towaru, adres, nazwa towaru, inne istotne informacje o towarze.

7. Znak jakości „Q” jest znakiem

obowiązkowym.

nieobligatoryjnym.

obligatoryjnym.

manipulacyjnym.

8. Jednostka logistyczna to

samodzielny logistyk na linii produkcyjnej.

firma rozwiązująca problemy logistyczne.

pojedyncze opakowanie jednostkowe.

zbiorcze opakowanie transportowe.

9. Etykieta logistyczna jest umieszczona

na jednostce transportowej.

na opakowaniu jednostkowym.

na wyrobie.

w liście handlowym.

10. Prefiks Polski w systemie GS1 to liczba

580.

585.

590.

595.

11. „GS1 Polska” to nowa nazwa organizacji, która kiedyś nazywała się

Centrum Kodów Kreskowych przy Instytucie Logistyki i Magazynowania.

Instytut Logistyki i Magazynowania w Poznaniu.

Centrum Kodowania w Poznaniu.

System Kodów EAN w Polsce.

12. Kod EAN-128 słuŜy do oznaczenia

opakowań jednostkowych.

produktów szybko psujących się.

opakowań zbiorczych i transportowych.

gniazd regałowych w magazynach wysokiego składowania.

13. System Identyfikatorów Zastosowań pozwala na

identyfikację kraju producenta opakowania.

zakodowanie w kodzie kreskowym danych o określonym charakterze.

identyfikację zastosowania opakowania.

identyfikację materiału z jakiego wykonano opakowanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej jest poprzedzony

(00).

(01).

(02).

(04).

15. Skrót SSCC oznacza

Szybki Serwis Całodobowy City.

Seryjny Numer Opakowania Jednostkowego.

Seryjny Numer Jednostki Wysyłkowej.

Seryjny Numer Produktu Końcowego.

16. Etykiety drukowane w drukarkach termicznych są szczególnie wraŜliwe na

wiatło.

wysoką temperaturę.

niską temperaturę.

wilgotność.

17. W czytnikach kodów kreskowych typu LCD wykorzystuje się

spójne światło jarzeniowe.

promień lasera.

ekran ciekłokrystaliczny.

diody LED.

18. Terminalami, zwanymi równieŜ kolektorami danych, nazywa się

terminowe opakowania zbiorcze.

przenośne urządzenia klawiaturowe, z wbudowanym czytnikiem laserowym.

szafkowe czytniki kodów kreskowych.

drukarki kodów kreskowych.

19. Recykling to

system składania opakowań o duŜych gabarytach.

system wielokrotnego wykorzystywania materiałów do wytwarzania nowych
produktów.

system wielokrotnego uŜycia opakowań.

system cyklicznego zbierania surowców wtórnych.

20. Opłatę produktową ponosi

konsument.

sprzedawca.

producent.

hurtownik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko...............................................................................

Projektowanie i realizacja zadań logistycznych w gospodarce opakowaniami

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedzi

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

LITERATURA

Abt S., Logistyka w teorii i praktyce. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Poznań
2001

Dudziński Z., Kizyn M.: Vademecum gospodarki magazynowej. PWE, Warszawa, 2000

Fijałkowski J.: Technologia magazynowania. Wybrane zagadnienia. Politechnika
Warszawska, Warszawa 1995

Gubała M., Popielas J.: Podstawy zarządzania magazynem w przykładach. Seria:
Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań 2005

Kempy D.: Zapasy w systemie logistycznym firmy. Akademia Ekonomiczna, Katowice
1995

Korzeniowski A., Skrzypek M., Szyszka G.: Opakowania w systemach logistycznych.
Biblioteka Logistyka, ILiM, Poznań 2000

Korzeniowski A., Karczewski J.: Technika i technologia przechowywania artykułów
przemysłowych. Akademia Ekonomiczna, Poznań 1993

Korzeń Z.: Logistyczne systemy transportu bliskiego i magazynowania. Tom 1.
Infrastruktura, Technika, Informacja, seria: Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań, 1999

KrzyŜaniak St.: Podstawy zarządzania zapasami w przykładach. Seria: Biblioteka
Logistyka. ILiM, Poznań, 2002

10.

Kody kreskowe. Wyd. 2. Seria: Biblioteka Logistyka, ILiM, Poznań 2002

11.

Kuczyńska I.: Opakowania i odpady opakowaniowe. Materiał instruktaŜowo-
szkoleniowy. Fundacja Partnerstwo dla Środowiska, Kraków 2006

12.

Majewski J.: Informatyka dla logistyki, seria: Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań 2002

13.

Pfoh H. Ch.: Systemy logistyczne. Podstawy organizacji i zarządzania. Seria: Biblioteka
Logistyka. IliM, Poznań 2001

14.

Korzeniowski A.: Zarządzanie gospodarką magazynową. PWE, Warszawa 1997

15.

Sariusz-Wolski Z.: Sterowanie zapasami w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa 2000

16.

akowska H.: Opakowania a odpady opakowaniowe, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia

Kadr, Sp. z o.o., Gdańsk 2002

17.

PN-EN 14182:2005 „Opakowania. Terminologia. Terminy podstawowe i definicje”

18.

PN-90/O-79251 „Znaki i oznakowanie opakowań”

19.

PN-85/O-79252 „Opakowania transportowe z zawartością – Znaki i znakowanie –
Wymagania podstawowe”.

20.

„Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Gospodarki śywnościowej w sprawie znakowania
ś

rodków spoŜywczych, uŜywek i substancji dodatkowych dozwolonych, przeznaczonych

do obrotu” (Dz.U. nr 86 z 1994 poz. 402)

21.

„Ustawa o ogólnym bezpieczeństwie produktu” (Dz.U. nr 15 z 2000 r. poz. 179)

22.

„Ustawa o substancjach i preparatach chemicznych” z 2002 roku zawiera szczegółowe
wymagania dotyczące oznakowania opakowań zawierających substancje i preparaty
niebezpieczne.

23.

„Ustawa o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz.U. nr 127 z 1993 r.
poz. 583).

24.

Ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych
(Dz. U. Nr 63, poz. 638, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 11, poz. 97 i Nr 96,
poz. 959),

25.

Ustawa z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania
niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63,
poz. 639, z 2002 r. Nr 113, poz. 984, z 2003 r. Nr 7, poz. 78 oraz z 2004 r. Nr 96, poz.
959).