Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 - opracowanie 1

1

RUCH OKR

Ęś

NY W GOSPODARCE

SCHEMAT RUCHU OKRĘśNEGO W GOSPODARCE pokazuje przepływy

(strumienie) rzeczowe i pieniężne (finansowe), dokonujące się między czterema grupami

podmiotów gospodarczych:

- gospodarstwami domowymi, - przedsiębiorstwami, - państwem, - zagranicą.

OZNACZENIA

Y - dochody za usługi czynników produkcji

C - konsumpcja S - oszczędności I - inwestycje

G - wydatki państwa na dobra i usługi

B - transfery dla gospodarstw domowych

T

d

- podatki bezpośrednie T

e

- podatki pośrednie

X - eksport Z – import EX = X – Z – eksport netto

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 - opracowanie 1

2

MAKROEKONOMICZNY BILANS DOCHODÓW I WYDATKÓW

1. Gospodarka zamknięta bez udziału państwa

C + I

=

produkt

produkt

= dochód (Y)

Y

=

C + S

C + I

=

C + S

I

=

S

Wniosek. W gospodarce zamkniętej bez udziału państwa oszczędności gospodarstw

domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw.

2. Gospodarka zamknięta

z udziałem państwa

BUDśET PAŃSTWA – plan finansowy, określający dochody i wydatki państwa

(sektora publicznego) w danym przedziale czasu (roku budżetowym)

DOCHODY BUDśETOWE

WYDATKI BUDśETOWE

- wydatki na produkty i usługi

G

- podatki

bezpośrednie (dochodowe, majątkowe)

T

d

pośrednie (konsumpcyjne)

T

e

- wydatki transferowe (renty, emerytury,

zasiłki, stypendia, subwencje)

B

- cła, opłaty skarbowe

- kary, mandaty, grzywny,

- wydatki na obsługę długu publicznego

(spłatę odsetek od długu)

- dochody z majątku państwowego (zyski z

przedsiębiorstw państwowych, czynsze

dzierżawne, odsetki)

- dochody ze sprzedaży (prywatyzacji)

majątku państwowego

- zysk z NBP

- dochody z funduszy UE

SALDO BYDśETU PAŃSTWA

równowaga budżetowa:

dochody budż. = wydatki budż.

nadwyżka budżetowa:

dochody budż. > wydatki budż.

deficyt budżetowy:

dochody budż. < wydatki budż.

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 - opracowanie 1

3

śRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU BUDś. (krajowe lub zagraniczne)

- sprzedaż obligacji Skarbu Państwa

- kredyty w bankach komercyjnych

- pożyczki od rządów obcych państw i instytucji międzynarodowych

DŁUG PUBLICZNY – zadłużenie Skarbu Państwa wynikające z przeszłych deficytów

budżetowych

dług publiczny

krajowy zagraniczny

C + I

+ G - T

e

=

produkt

produkt

=

dochód (Y)

Y

+B

- T

d

=

C + S

C + I

- T

e

+ G +B - T

d

=

C + S

I

+ [(G +B) – (T

e

- T

d

)]

=

S

Wniosek. W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa oszczędności gospodarstw

domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw

oraz deficyt budżetu państwa [(G +B) – (T

e

- T

d

)]

.

3. Gospodarka

otwarta

z udziałem państwa

SALDO BILANSU HANDLOWEGO

równowaga handlowa: eksport = import

nadwyżka handlowa:

eksport > import

deficyt handlowy:

eksport < import

C + I

+ G - T

e

+ X - Z

=

produkt

produkt

=

dochód (Y)

Y

+B

- T

d

+ X - Z

=

C + S

C + I

- T

e

+ G +B - T

d

+ X - Z

=

C + S

I

+ [(G +B) – (T

e

- T

d

)]

+ (X – Z)

=

S

Wniosek. W gospodarce zamkniętej z udziałem państwa oszczędności gospodarstw

domowych finansują inwestycje przedsiębiorstw,

deficyt budżetu państwa

oraz deficyt

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 - opracowanie 1

4

handlowy zagranicy w obrotach z danym krajem (równy nadwyżce handlowej danego kraju w

obrotach z zagranicą (X – Z))

.

Produkt krajowy brutto (PKB) - miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich

właścicielem; w określonym okresie (np. roku).

PKB obejmuje tylko produkcję rejestrowaną statystycznie i przechodzącą przez rynek

(pominięte zostają np. produkty i usługi wykonane we własnym zakresie i na własne potrzeby

w gospodarstwie domowym jak również efekty działalności gospodarczej tzw. szarej strefy).

3 METODY OBLICZANIA PKB

1) PKB to suma wydatków na dobra finalne:

PKB = Y = C + I + G + X – M

Dobra finalne – gotowe, nie podlegające przetwarzaniu

Dobra niefinalne (pośrednie) - częściowo przetworzone, zużywane przy produkcji innych

dóbr, np. surowce, półprodukty

Uwaga! Nie sprzedana w danym okresie część produkcji tworzy przyrost zapasów w

przedsiębiorstwach. Sprzedana w danym okresie produkcja, wytworzona w poprzednich

okresach, oznacza ubytek zapasów. Zmianę zapasów można włączyć do szeroko rozumianych

inwestycji (traktując jako inwestycje w zapasy) lub wyodrębnić jako dodatkową pozycję (

∆

Z):

PKB = Y = C + I +

∆

Z + G + X – M

2) PKB to suma wartości dodanych w przedsiębiorstwach

Wartość dodana – przyrost wartości dobra na danym etapie ciągu produkcyjnego

KOSZTY RZECZOWE

2

= 40

WARTO

ŚĆ

DODANA

3

= 30

KOSZTY RZECZOWE

3

= 70

WARTO

ŚĆ

DODANA

2

= 30

WARTO

ŚĆ

DOBRA FINALNEGO =

100

WARTO

ŚĆ

DODANA

1

= 40

KOSZTY RZECZOWE

1

= 0

drzwi stalowe

stal

żelazo

Piotr Pietraszewski – Makroekonomia 2009/2010 - opracowanie 1

5

Koszty rzeczowe są wynikiem zużywania dóbr pośrednich.

dobra finalne + dobra pośrednie = produkt globalny

produkt globalny – zużycie dóbr pośrednich = suma wartości dodanych = PKB

3) PKB to suma wynagrodzeń za usługi czynników produkcji (suma dochodów

właścicieli czynników produkcji).

Produkt narodowy brutto (PNB) - miara wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki

wytwórcze będące własnością obywateli danego kraju.

PNB = PKB + dochody netto z własności i pracy za granicą

PŁACE

CZYNSZE DZIERśAWNE

ODSETKI

ZYSKI

PODZIELONE (na dywidendy)

NIEPODZIELONE (na inwestycje)

PRZYCHODY ZE SPRZEDA

ś

Y – KOSZTY RZECZOWE =

= WARTO

ŚĆ

DODANA

AMORTYZACJA